60 χρόνια χωρίς τον Μίλτωνα Ιατρίδη - ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΟΥΡΚΟΥΤΑ

Εκδήλωση τιμής και μνήμης στον Πύργο για τον Κυβερνήτη του «Παπανικολή»

60 χρόνια χωρίς τον Μίλτωνα Ιατρίδη

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΟΥΡΚΟΥΤΑ

Πύργος, Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2020

Συγκεντρωθήκαμε για μία ακόμη χρονιά ενώπιον του ανδριάντος ενός ξεχωριστού ηγήτορος του Ναυτικού μας, του περασμένου αιώνος. Συμπληρώθηκαν αυτόν τον μήνα 60 έτη από τον πρόωρο θάνατό του στις 18 Φεβρουαρίου 1960, στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Την επομένη έγινε η Κηδεία του και η δραματική εκείνη τελετή έγινε αφορμή να γυρίσει η μνήμη όλων τότε 20 χρόνια πιο πριν.

Να πάει στο 1940, στις ημέρες που συντελούνταν το πιο πρόσφατο μεγάλο Έπος του Ελληνισμού, εκεί ψηλά στα βουνά της Πίνδου. Τότε που ο Μίλτων Ιατρίδης, Πλωτάρχης Βασιλικού Ναυτικού, μαζί με ένα ολιγομελές πλήρωμα στο υποβρύχιο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, έδινε τον δικό του Αγώνα «υπέρ Βωμών και Εστιών». Έναν Αγώνα που είχε ξεκινήσει το πρωινό της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου 1940, στην πρωθυπουργική κατοικία στην Κηφισιά Αττικής, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε το τελεσίγραφο του Μουσσολίνι και η Ελλάς  εισήλθε σε έναν Πόλεμο υπέρ Ελευθερίας.

Ήδη από την έναρξη των επιχειρήσεων στην περιοχή του Ιονίου Πελάγους βρίσκονταν τα 2 από τα 6 υποβρύχια που διέθετε η Ελλάς (αντιστοίχως η Ιταλία τότε διέθετε 100 υποβρύχια). Ήταν τα υποβρύχια ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ (με Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Ιατρίδη) και ΝΗΡΕΥΣ (με Κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Ρώτα), οι εντολές που είχαν λάβει στην αρχή ήταν για παρατήρηση και όχι για επίθεση. Θα παρατηρούσε ο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ  την Νότια είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου και τις εισόδους Γλαρέντζας (Κυλλήνης), Ζακύνθου και Κεφαλληνίας, και ο ΝΗΡΕΥΣ βόρεια, για τις εισόδους Κεφαλληνίας, Ιθάκης και Λευκάδος.

Στο Ναυτικό την εποχή εκείνη διατηρούνταν ζωντανή η ανάμνηση του ύπουλου τορπιλισμού της ΕΛΛΗΣ, στο Λιμάνι της Τήνου, ανήμερα της Μεγαλόχαρης (τον Δεκαπενταύγουστο του 1940). Ο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ λόγω των εξελίξεων στην Αδριατική εντός του Δεκεμβρίου 1940 προωθήθηκε βορείως της Κερκύρας. Η κατάληψη ενός Ιταλικού πετρελαιοκίνητου στις 22 Δεκεμβρίου 1940 από τους άνδρες του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ επέτρεψε την ανίχνευση των μελλοντικών ναυτικών σχεδίων μεταφορών των Ιταλικών Δυνάμεων από Ιταλία σε Αλβανία.

Λίγο πριν τελειώσει ο Δεκέμβριος ο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ βυθίζει τρία Ιταλικά πλοία. Ήταν το πρώτο κατόρθωμα υποβρυχίου και έγινε ενθουσιώδης υποδοχή του πληρώματος στην Βάση Υποβρυχίων. Τον Ιανουάριο του 1941 επαναλαμβάνονται  επιτυχημένοι τορπιλισμοί και ο Θρύλος του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ και του Κυβερνήτη του Μίλτωνος Ιατρίδη είχε γεννηθεί. Ήταν μία πραγματικότητα που συνέχιζε την Ελληνική Ιστορική πορεία στις Ναυτικές επιχειρήσεις από την Αρχαιότητα.

Δεν ήταν μόνον οι Μεραρχίες του Στρατού Ξηράς που στα βουνά της Βορείου Ηπείρου τιμωρούσαν την Ιταλική επιθετικότητα και έδιναν ένα μήνυμα Ελευθερίας σε όλους τους ανυπότακτους Λαούς. Ήταν και το Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό που υπεράσπιζε την γαλάζια μας θάλασσα και συνέχιζε ακόμη και στα χρόνια της Κατοχής τις ναυτικές επιχειρήσεις κατά των Δυνάμεων του Άξονος.

Όταν έγιναν γνωστά τα κατορθώματα του υποβρυχίου ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, σε όλες τις εφημερίδες της χώρας πρόβαλε σε πρώτο πλάνο η μορφή του Μίλτωνος Ιατρίδη. Λιθογραφίες και γελοιογραφίες περιέγραψαν την λαϊκή απήχηση των κατορθωμάτων αυτών. Ο τότε Δήμος Λετρίνων και οι πολίτες της πόλεως δέχονταν  τα συγχαρητήρια τηλεγραφήματα του Βασιλέως Γεωργίου Β’ και του Πρωθυπουργού Ιωάννου Μεταξά. Δίπλα στους εκατοντάδες Ηλείους, Αξιωματικούς, Υπαξιωματικούς και Οπλίτες (351 από τους οποίους έπεσαν στο καθήκον) που πολεμούσαν τον Άξονα στις Δυνάμεις του Στρατού Ξηράς ήσαν και οι ένστολοι Ηλείοι στην θάλασσα, για τους οποίους δικαίως αισθάνονταν όλοι υπερηφάνεια στον τόπο μας.

Και η υπερηφάνεια αυτή στο πέρασμα των 60 ετών από τον θάνατο του Μίλτωνος Ιατρίδη αποτυπώθηκε με  την δημιουργία μιας προτομής από τον Φάνη Σακελλαρίου και ενός ανδριάντος από τον Νίκο Δημόπουλο (η προτομή σήμερα έχει μεταφερθεί στο Κατάκολο, δίπλα στο υδάτινο στοιχείο που λάτρεψε ο Ήρωας στην ζωή του) και την ονομασία της Πλατείας αυτής.

Τα τελευταία χρόνια φορείς του τόπου, με πρωτοβουλία του Παραρτήματος Ηλείας της Ε.Α.Α.Ν., του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πύργου και του Δήμου Πύργου, βοήθησαν να γίνει γνωστές σε όλες τις πτυχές τους η ζωή και εθνική δράση του Ιατρίδη.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινήθηκε προσφάτως και η έκδοση μιας ολοκληρωμένης βιογραφίας του Ήρωα από τον ανηψιό του, Βασίλειο Ιατρίδη, υιό του αδελφού του Ανδρέα. Ένα βιβλίο, με τίτλο «Από τον βυθό στον ουρανό», που η προηγούμενη διοίκηση του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Πύργου (υπό τους Λεων. Βαρουξή και Διον. Αντωνόπουλο), με την στήριξη της Ε.Α.Α.Ν. Ηλείας, έφερε στην επιφάνεια τον Ήρωα και την ζωή του. Προ τριών μηνών σε μία λαμπρή εκδήλωση το βιβλίο προβλήθηκε στο Θέατρο «Απόλλων», σαν μία ελάχιστη ένδειξη τιμής του τόπου μας προς τον ήρωα. Ο κ. Βασίλειος Ιατρίδης παρίσταται σήμερα εδώ τιμώντας την μνήμη του θείου του.

Από το βιβλίο αυτό καταγράφουμε και μεταφέρουμε εδώ μερικούς σταθμούς της ζωής του.

Ο τιμώμενος ήρωας γεννήθηκε στον Πύργο στις 26 Οκτωβρίου 1906, υιός του Βασιλείου Ιατρίδη και της Ελένης-Λέλας Παπακροντηροπούλου. Μικρός ακολούθησε (μαζί με τα 2 αδέλφια του) τις μετακινήσεις του πατέρα, Επιθεωρητή Σχολείων.

Το 1921, προ ενός αιώνος, και ενώ η Ελλάς βρίσκεται στην δοκιμασία της Μικρασιατικής Εκστρατείας, εισέρχεται στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

Από το 1924 υπηρετεί ως Αξιωματικός σε διάφορα πλοία του Στόλου : στο ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΑΙΟΥΛΗΣ, στο αντιτορπιλικόν ΑΕΤΟΣ, στο θωρηκτό ΛΗΜΝΟΣ, στον θρυλικό ΑΒΕΡΩΦ.

Το 1934 εισέρχεται στην Διοίκηση Υποβρυχίων. Υπηρετεί στο υποβρύχιο ΓΛΑΥΚΟΣ ως Υποπλοίαρχος.

Τα έτη 1935-1936 είναι στο ΝΗΡΕΥΣ και τελικά στο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, στις 14 Φεβρουαρίου 1939. Τι σύμπτωση! Ο Φεβρουάριος θα είναι ο μήνας που θα τον συνδέει με τον μελλοντικό θρύλο του και το ταξίδι στην αιωνιότητα πιο μετά!

Από τον Οκτώβριο του 1940 ως τον Απρίλιο του 1941 το υποβρύχιο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ με Κυβερνήτη τον Μίλτωνα Ιατρίδη  και συμπολεμιστές το ηρωικό του πλήρωμα γράφει την δική του Ιστορία μέσα στο δοξασμένο πλαίσιο του Έπους του ’40.

Ακολουθεί την Αποδημία του Ελληνικού Στόλου μετά την Γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του1941 στην Μέση Ανατολή. Τον Ιούλιο του 1941 κάνει την πρώτη του περιπολία στην Αλεξάνδρεια.

Στο διάστημα της Κατοχής υπηρετεί σε καίριες θέσεις του Στόλου σε Μέση Ανατολή, Μάλτα και Λονδίνο, ενώ το φθινόπωρο του 1944 συμμετέχει στον Στόλο που απελευθερώνει τα νησιά του Αιγαίου.

Τον Οκτώβριο του 1944 γίνεται Διοικητής Βάσεως Βασιλικού Ναυτικού Βορείου Αιγαίου στην Λέσβο.

Το 1947 γίνεται Διοικητής Ναυτικής Σχολής Πολέμου και το 1952 αποστρατεύεται.

Ακολούθως υπηρετεί σε θέσεις Κυβερνήτη στο Εμπορικό Ναυτικό σε στόλους μεγάλων Ελλήνων Εφοπλιστών, όπως ο Κουλουκουντής και ο Ωνάσης.   

Τον Φεβρουάριο του 1960 ένα τροχαίο ατύχημα με οδηγό τον ίδιο στην περιοχή του Πειραιά τον τραυματίζει σοβαρά.  Οδηγείται σε κρίσιμη κατάσταση στο Τζάνειο Νοσοκομείο και μετά στο Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών.

Στις 18 Φεβρουαρίου 1960, πριν 60 έτη, ο Έλληνας Αξιωματικός που στους βυθούς δόξασε την Πατρίδα οδεύει προς τους ουρανούς της αιωνίου Δόξης. Το πιστοποιούμε όλοι εμείς, οι παρόντες στην σεμνή τελετή μνήμης.

Κλείνω την αναφορά μου στον βίο του Μίλτωνος Ιατρίδη με τον Επίλογο του Επικηδείου λόγου του Ναυάρχου Αλεξάνδρου Σακελλαρίου, στο Α’  Νεκροταφείο Αθηνών, στις 19 Φεβρουαρίου 1960:

«Εν όσω τα αισθήματα της αρετής, της τιμής και του καθήκοντος και αι ιεραί των προγόνων μας παραδόσεις θα κυριαρχούν εις την σκέψιν και την ζωήν του Λαού μας, το όνομά σου, πολύκλαυστε και τετιμημένε Μίλτο Ιατρίδη, το οποίον εισήλθε εις τον θρύλον των λαϊκών παραδόσεως και παρεδόθη εις την ιστορίαν, θα παραμείνη εσαεί ως υπόδειγμα του γενναίου και ευγενούς τέκνου της Φυλής μας. Και έσο βέβαιος ότι η μνήμη σου θα παραμείνη αιωνία».

Αλήθεια, προσθέτουμε εμείς, πώς να μην μένει αιώνια μία τέτοια Δόξα που τίμησε την Πατρίδα και σήμερα λειτουργεί ως πρότυπο καθήκοντος και προσφοράς;

ΑΘΑΝΑΤΗ Η ΜΝΗΜΗ ΣΟΥ, ΗΡΩΑ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ ΜΑΣ !

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Καθηγητής φιλόλογος