Μια συλλέκτρια παραδοσιακών σπόρων μιλά για το δώρο του Θεού | Χριστίνα Καραλέκα

Μια συλλέκτρια παραδοσιακών σπόρων μιλά για το δώρο του Θεού | Χριστίνα Καραλέκα

Με αφορμή το ντοκιμαντέρ του Αλ. Οικονομίδη «a seed for change» / «ένας σπόρος για την αλλαγή» η συνεργάτιδά του Χριστίνα Καραλέκα, από την Καλαμάτα, αναφέρεται στη διαφύλαξη και διάδοση ενός ιερού αγαθού, την τεράστια αξία του οποίου φαίνεται πως αγνοεί ο άνθρωπος

Παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ «Ένας σπόρος για την αλλαγή» του Αλέξανδρου Οικονομίδη, είναι αδύνατον να μην αντιληφθούμε την αδιαμφισβήτητη ανάγκη διατήρησης των σπόρων, αλλά και να μην θυμηθούμε συνειρμικά, την παραβολή του Χριστού στους μαθητές του, σχετικά με τον σπόρο που έπεσε στη γη.

Ο Χριστός μιλούσε σε μια εποχή, που η καλλιέργεια των σπόρων ήταν απόλυτα συνδεδεμένη με την ζωή των ανθρώπων. Οι σπόροι τούς διατηρούσαν ζωντανούς. Τους μιλούσε σε μια γλώσσα που μπορούσαν να κατανοήσουν. Σήμερα ο σπόρος και η πορεία του στη γη μέχρι να βγάλει καρπό είναι μια υπόθεση που δεν μας αφορά. Το ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε σε Ελληνικό κινηματογράφο, αλλά και σε αίθουσες στο εξωτερικό, παρουσιάζει την ιστορία ενός ανθρώπου της πόλης που όλα κυλούσαν ανέμελα στη ζωή του, μέχρι το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης. Πολύ γρήγορα, μετά από έρευνα, συνειδητοποίησε ότι όταν καταφέρεις να καλλιεργήσεις την τροφή σου δωρεάν, τότε αλλάζουν όλα. Η κρίση θα γίνει ηπιότερη και θα απαλειφθεί το άγχος. Για να καταφέρεις να έχεις δωρεάν τροφή, η προϋπόθεση είναι να έχεις πρόσβαση σε δωρεάν παραδοσιακούς-φυσικούς σπόρους, οι οποίοι αναπαράγονται.

Στο ντοκιμαντέρ, ο πρωταγωνιστής θα συνοψίσει λέγοντας «Μεγαλώσαμε σε ένα σύστημα που μας κάνει να πιστεύουμε ότι τα τρόφιμα φυτρώνουν στα ράφια, το καθαρό νερό πηγάζει από τα μπουκάλια, η υγεία βρίσκεται μόνο στα χέρια των γιατρών, η εκπαίδευση ζει σε ένα ίδρυμα και τα χρήματα είναι το κλειδί για όλα αυτά. Ήρθε η ώρα να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα αυτά είναι ένα ψέμα…».

Σε σημείωμα του, ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Οικονομίδης αναφέρεται στα πολλά ταξίδια που έκανε στην Ελλάδα, τον Λίβανο, τη Γαλλία, και το Βέλγιο, όπου βρέθηκε έκπληκτος να αντικρίζει την παράλογη κατάσταση που ζούμε: ο παραδοσιακός σπόρος -που είναι η βάση της δωρεάν τροφής- να έχει γίνει παράνομος και έτσι να έχεις χάσει το δικαίωμά σου να θρέψεις τον εαυτό σου χωρίς χρήματα.

Συναντήσαμε την συνεργάτιδα του Αλέξανδρου Οικονομίδη, Χριστίνα Καραλέκα από την Καλαμάτα, σύμβουλο του για το ντοκιμαντέρ, εξειδικευμένη στη συλλογή παραδοσιακών σπόρων, τη διαφύλαξη και διάδοσή τους. H κ. Καραλέκα αναφέρεται με λεπτότητα και θαυμασμό στα όσα πέρασε ο σκηνοθέτης στην πατρίδα του, τον Λίβανο, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, τα οποία καθόρισαν τον τρόπο του να σκέφτεται:

«O σκηνοθέτης Αλέξανδρος Οικονομίδης, γεννήθηκε από μητέρα Ελληνίδα και πατέρα Λιβανέζο. Έζησε μέχρι τα 18 του χρόνια τον εμφύλιο του Λιβάνου και περιέγραφε ότι κατέβαινε στα καταφύγια, γιατί χτυπούσε ο συναγερμός και εκεί παρατηρούσε δύο κατηγορίες ανθρώπων: αυτούς που έκλαιγαν τη μοίρα τους και όλη την ημέρα ήταν θλιμμένοι και μοιρολατρούσαν για το κακό που έπαθαν, και άλλους που είχαν κατεβάσει μαζί τους στο καταφύγιο τα μουσικά τους όργανα και τραγουδούσαν χορεύοντας για να δώσουν θάρρος στους αδελφούς τους. Έλεγαν αστειευόμενοι πως αν πέσει η βόμβα θα φύγουν χαρούμενοι. Έτσι άρχισε ο Αλέξανδρος να σκέφτεται ποιους έπρεπε να ακολουθήσει και πήγε τελικά με αυτούς που χόρευαν και τραγουδούσαν. Από τότε καλλιέργησε μέσα του την αγάπη για το μεγάλο δώρο του Θεού, τη ζωή. Μέρος αναπόσπαστο της ζωής είναι και οι σπόροι που είναι σημαντικοί όχι μόνο για την επιβίωση, αλλά και την καλή υγεία του ανθρώπου στον πλανήτη μας. Όσο για το ντοκιμαντέρ, ο Αλέξανδρος ο Οικονομίδης είναι ο σκηνοθέτης, ο παραγωγός, ο άνθρωπος πίσω από την κάμερα, ο σεναριογράφος, αυτός που έκανε την επένδυση της μουσικής, έκανε τους υπότιτλους σε 4 γλώσσες, δηλαδή πήρε όλο το φορτίο πάνω του».

Η κ. Καραλέκα μας εμπιστεύεται τη γνώση της για τους παραδοσιακούς σπόρους. Η γνωριμία της μαζί τους ξεκινά από την παιδική της ηλικία:

«H εμπειρία μου αυτή ξεκινάει από τα παιδικά μου χρόνια, τότε που πήγαινα στο δημοτικό. Εκείνη την εποχή η νοοτροπία των μαμάδων και των γιαγιάδων ήταν τα κορίτσια να τακτοποιούν το νοικοκυριό, να φροντίζουν για την παραγωγή της τροφής, ώστε να είναι έτοιμες να ανοίξουν το δικό τους σπιτικό».

Για τον τρόπο που η πρακτική εμπειρία της, μέσω της παράδοσης από τους προγόνους της, βοήθησε στην συμβουλευτική της για τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ, η κ. Χριστίνα Καραλέκα μας διηγείται:

«Έπρεπε να γίνει σαφές ότι το υβρίδιο που σήμερα καλλιεργείται αντί του παραδοσιακού σπόρου, βγαίνει από τη λέξη ύβρις, που σημαίνει βρισιά, σημαίνει ότι έχουν επέμβει στο γενετικό του υλικό. Έτσι, και σπόρο να κρατήσεις είναι αμφίβολη η παραγωγή, αλλά κι αν βγει καρπός δεν θα έχει σπόρους. Αυτά οι άνθρωποι δεν τα γνωρίζουν. Είχα την ευλογία ως παιδί και έφηβη, να κάνω τον κήπο του σπιτιού, δηλαδή χειμωνιάτικο και καλοκαιρινό, γιατί σεβόμασταν τις εποχές, δηλαδή τρώγαμε τα προϊόντα στην εποχή τους, αφού δεν είχαμε θερμοκήπιο να το κάνουμε, αλλά και ήταν διατροφικά πιο σωστό να τρώμε τα προϊόντα στην εποχή τους».

«Δυστυχώ σήμερα δεν έχουμε αυτάρκεια τροφής. Έχει χαθεί η γνώση της εποχικής καλλιέργειας»

Τι κάνουμε λάθος στην εποχή μας, γιατί εμμένουμε στη νοοτροπία να παίρνουμε την τροφή μας αποκλειστικά από την αγορά; Η κ. Καραλέκα θα απαντήσει:

«Δυστυχώς σήμερα δεν έχουμε αυτάρκεια στην τροφή μας, δεν έχουμε πρόσβαση σε έναν λαχανόκηπο για να επιλέξουμε εμείς τι θα βάλουμε, τι θα σπείρουμε, τι μας ταιριάζει στις τέσσερις εποχές του χρόνου. Έχει χαθεί η γνώση της εποχικής καλλιέργειας, πράγμα σημαντικό. Η γιαγιά μου έκανε ακριβώς αυτό, είχε μόνιμη καλλιέργεια, συμπορευόταν με τη φύση, δεν σκεφτόταν καν τι θα φυτέψει στην κάθε χρονιά. Είχε αυτάρκεια στα πάντα, δηλαδή έκανε 50 με 60 και καμιά φορά 80 κιλά όσπρια, φακές, φασόλια, έκανε το βαμβάκι του σπιτιού γιατί είχε κορίτσια και έπρεπε να υφάνει την προίκα τους, έκανε συγκαλλιέργειες, ήξερε ποια προϊόντα, ποια φυτά ή ποιοι καρποί μεταξύ τους ήταν φιλικοί ή εχθρικοί.

Οι τωρινές νοικοκυρές ιλιγγιούμε με τον τεράστιο κόπο των παλιών γυναικών. Εργάζονταν αδιάκοπα και ξεκουράζονταν ελάχιστα και όλα αυτά αδιαμαρτύρητα. Η κ. Καραλέκα συμφωνεί:

«Θα συμφωνήσω. Η γιαγιά μου έκανε 11 γέννες και επέζησαν τα 6 παιδιά της. Και όταν μιλάμε για αυτάρκεια μιλάμε για την παραγωγή του τυριού της χρονιάς, για τις χυλοπίτες της χρονιάς, τον τραχανά, τις σάλτσες και άλλα. Όταν έχεις έναν κήπο, περισσεύουν λαχανικά και φρούτα. Πριν εφτά οκτώ δεκαετίες, οι άνθρωποι δεν είχαν ψυγεία και καταψύκτες για να διατηρήσουν τα προϊόντα τους. Τοποθετούσαν κάποια τρόφιμα μέσα στο αλεύρι, για να μπορέσουν να συντηρηθούν. Έριχναν ρίγανη ως αρωματικό, αλλά και απωθητικό των μαμουνιών. Αποξήραιναν αρκετά τρόφιμα, ώστε να μη χαλάει και να μην πηγαίνει τίποτα χαμένο. Υπήρχε σεβασμός για την τροφή: Ό,τι υπόλοιπο περίσσευε, που δεν μπορούσαν πια να καταναλώσουν οι άνθρωποι, το έδιναν στις κότες, στα γουρούνια, στις γίδες και στα σκυλιά».

Η σημερινή ευμάρεια και η εύκολη πρόσβαση στην απόκτηση τροφής αποτρέπουν τον σημερινό άνθρωπο να σκεφτεί με οικονομία για τη φύση και να μην σπαταλά τους πόρους της γης. Ζητήσαμε την γνώμη της:

«Αυτό αποτελεί τον κανόνα. Ευτυχώς όμως υπάρχουν ήδη κάποιες ομάδες ανθρώπων που ενδιαφέρονται και έχουν καταλάβει την επικινδυνότητα του πράγματος, πως δηλαδή κάποια στιγμή θα λείψουν οι σπόροι, ήδη λείπουν πολλές ποικιλίες από όλα τα είδη. Υπήρχαν 1200 ποικιλίες καλαμποκιού και τώρα έμειναν μόνο 200. Καλλιεργούνταν γύρω στις 200 ποικιλίες ρυζιού και τώρα υπάρχουν μόνο 5».

Μια απλή λύση με μοναδικές προοπτικές

Η κυρία Καραλέκα κατάφερε να συγκεντρώσει το σύνολο των παραδοσιακών σπόρων της περιοχής της στη Μεσσηνία, τους διανέμει δωρεάν και κάνει ομιλίες προσπαθώντας να ενεργοποιήσει μικρούς και μεγάλους παραγωγούς. Μιλά με πόνο για την εξέλιξη της καλλιέργειας των σπόρων σήμερα:

«Υπάρχουν ποικιλίες αυτή την στιγμή σε μικρούς παραγωγούς, αλλά η μεγάλη παραγωγή, οι μονοκαλλιέργειες που γίνονται, στηρίζονται πάνω σε αυτές τις 5 ποικιλίες. Οι παλιοί σπόροι είχαν σχεδόν χαθεί και έτσι κατέφυγαν οι παραγωγοί στα φυτώρια και τα υβρίδια. Τα αποτελέσματα, φυσικά, δεν ήταν τα αναμενόμενα. Χάθηκαν οι γεύσεις, οι μυρωδιές από τις ντομάτες, τα αγγούρια και τα υπόλοιπα κηπευτικά. Τα υβρίδια χρειάζονται περισσότερο νερό. Νέες ασθένειες προσέβαλαν τα φυτά, ενώ, το κυριότερο, οι καρποί τους δεν δίνουν σπόρους».

Η συλλέκτης των παραδοσιακών σπόρων παρατηρεί με ειλικρινή ενθουσιασμό το θαύμα της Δημιουργίας που προσφέρεται δώρο στον άνθρωπο και συμπληρώνει με αυθορμητισμό:

«Μια χουφτίτσα από σπόρους ντομάτας μπορεί να δώσει ένα στρέμμα ντομάτες και παραπάνω. Ένας σπόρος του φυτού Ήλιος, ποικιλία του ενός κεφαλιού, ο οποίος φτιάχνει ένα λουλούδι, μου έδωσε 1370 σπόρους. Τους μέτρησα. 1370 σπόροι έτοιμοι να μου δώσουν για την επόμενη χρονιά φυτά και καρπούς».

Στον σημερινό κάτοικο της πόλης που δεν διαθέτει κήπο, προτείνει μια λύση απλή και με μοναδικές προοπτικές:

«Στην περίπτωση που έχουμε μόνο ένα μικρό μπαλκόνι, μπορούμε να κάνουμε κάποια ράφια στον τοίχο, για να αποκτήσουμε κι άλλα επίπεδα ώστε να βάλουμε γλάστρες με λαχανικά. Μπορούμε να πάρουμε το χώμα από τον κομποστοποιητή της γειτονιάς μας, ή από έναν αυτοσχέδιο. Να μην αφαιρούμε όλα τα αγριόχορτα ή τις τσουκνίδες που φυτρώνουν στα παρτέρια γιατί είναι οι καθαριστές του αέρα και ισορροπούν την ανάπτυξη των διπλανών φυτών. Τέλος να ξέρουμε ότι η επαφή με το χώμα και την φύση ισορροπεί τον άνθρωπο. Υπάρχει τόση ανισορροπία, γιατί έχει χάσει ο άνθρωπος την επαφή του με τη φύση. Δεν ακούει, δεν βλέπει, δεν βγαίνει στο μπαλκόνι του να δει τον ουρανό».

* * *

Ευχαριστούμε την κ. Χριστίνα Καραλέκα για τα πολύτιμα που μοιράστηκε μαζί μας. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει ότι η ύλη είναι έμπλεος θείας χάριτος. Ο κουρασμένος άνθρωπος όταν ακουμπάει στα δώρα της φύσης, το χώμα, τον καρπό, τον σπόρο που του δίνει τροφή, νιώθει ευεργετημένος. Αν συνειδητοποιήσει πως όλα αυτά του δίνονται χάρισμα, θα νιώσει πως είναι αγαπητός σε Αυτόν που τον φροντίζει. Κι αυτό είναι μια καλή αρχή.

___________

Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
Ορθόδοξη Αλήθεια, 17.11.2021
___
Η Χριστίνα Καραλέκα στο σταθμό της Πειραϊκής Εκκλησίας