Περί τοῦ πάθους τῆς ὑποκρισίας - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

 

Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον τῆς Ι' Κυριακῆς Λουκᾶ

Περί  τοῦ πάθους τῆς ὑποκρισίας

 

"ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁΚύριος καί εἶπεν· ὑποκριτά"

(Λουκᾶ ιγ' 15 )

Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

          Γεμάτη πίστι καί ζῆλο γιά τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ ἡ συγκύπτουσα τοῦ σημερινοῦ εὐαγγελίου, εὑρί­σκεται ἀπό ἐνωρίς στήν συναγωγή. Βραβεύοντας τήν πίστι αῦτῆς τῆς ὡριμασμένης ἀπό τόν πόνο ψυχῆς, τῆς ἐχάρισε τήν ὑγεία. Ὅλοι στήν συναγωγή πανηγυρίζουν γιά τό θαῦμα καί δοξολογοῦν τόν Θεόν. Ὁ ἀρχισυνάγωγος ὅμως εἶναι λυπημένος. Αἰτία τῆς λύπης καί τῆς ταραχῆς του ὁ φθόνος του ἐναντίον τοῦ Κυρίου. Θέλει νά ξεσπάση, νά φωνάξη ἐναντίον τοῦ Διδασκάλου. Δέν μπορεῖ ὅμως. Τό θαῦμα τόν ἀποστομώνει. Γι αὐτό καί ἀλλάζει δρόμο. Μέ τήν πρόφασι τοῦ νά μή καταργῆται ἡ ἀργία τοῦ Σαββάτου, προτρέπει τά μέλη τῆς συναγωγῆς νά ἔρχωνται γιά θεραπεία τῶν ἀσθενῶν μία ἀπό τίς ἐργάσιμες ἡμέρες τῆς ἑβδομάδος.

          Ὁ καρδιογνώστης Κύριος ἤλεγξε μέ σφοδρό­τητα τήν ὑποκρισία τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου. Ὁ ἔλεγχος αὐτός μᾶς δίδει τήν εὐκαιρία νά μελετή­σουμε τό θέμα καί νά ἰδοῦμε τί εἶναι ἡ ὑποκρισία καί πῶς θά φυλαχθοῦμε ἀπ' αὐτήν.

*****

"ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁΚύριος καί εἶπεν· ὑποκριτά"

          Ἡ ὑποκρισία, ἀδελφοί μου, εἶναι ἀσθένεια τῆς ψυχῆς καί μάλιστα πολύ βαρειά. Διότι κάνει τόν ἄνθρωπο πού πάσχει  ἀπ' αὐτήν νά  εἶναι διπλο­πρόσωπος. Ἄλλα σκέπτεται, ἄλλα ἔχει στήν ψυχή του καί ἄλλα λέγει. Διαφορετικά φέρεται μπροστά σέ κάποιον καί διαφορετικά πίσω ἀπ' αὐτόν. Ὁ ὑποκριτής ἄνθρωπος ἔχει σάν στόχο του νά παραπλανήση τούς ἄλλους, νά τούς βλάψη ἤ καί νά τούς ἐκμεταλ­λευθῆ. 

          Κινούμενος ἀπό ταπεινά ἐλατήρια ὅπως τόν φθόνο, τή ζήλεια, τήν ἐκδικητικότητα, τό συμφέρον, μἐ ἕνα λόγο κυριαρχημένος ἀπό τό πάθος τοῦ ἐγωϊσμοῦ, ἐπιδιώκει νά φαίνεται διαφορετικός ἀπ' ὅτι εἶναι. Θέλοντας νά ἀποσπάση τόν ἔπαινο τοῦ κόσμου παριστάνει τόν καλό χωρίς νά ἔχη σχέσι μέ τήν καλωσύνη. Τηρεῖ ὡρισμένους ἐξωτερικούς τύπους. Καθαρίζει  "τό ἔξωθεν τοῦ ποτηρίου καί τῆς παροψίδος", δηλ. ἐφαρμόζει μερικές ἐξωτερικές, τυπικές καί εὔκολες ἐντολές καί παραμελεῖ τήν οὐσία, κρατεῖ τό βάθος τῆς ψυχῆς του πλῆρες "πάσης ἀκαθαρσίας" (Ματθ. κγ;25, 27).

          Στά λόγια του παρουσιάζεται εὐγενικός, μελιστάλακτος, ἀλλά στό βάθος ἡ ψυχή του συγκλονίζεται ἀπό αἰσθήματα μοχθηρίας. Ὁ ἀρχισυνάγωγος ἐνδιαφέραι δῆθεν γιά τήν τήρησι τῆς ἀργίας τοῦ Σαββάτου, ἀλλά στό βάθος τόν καίει ὁ φθόνος καί ἡ ζήλεια γιά τό θαῦμα τοῦ Κυρίου καί γιά τό ὅτι ὁ κόσμος δείχνει τήν ἀφοσίωσί του στόν Χριστό καί ὄχι σ' ἐκεῖνον. Ὁ Ἡρώδης λέγει στούς μάγους ὅτι θέλει νά προσκκυνήση κι αὐτός τόν νεογέννητο βασιλέα, στό βάθος τῆς ψυχῆς του ὅμως σχεδιάζει τήν θανάτωσι τοῦ θείου Βρέφους (Ματθ. β' 8)

          Πολύ εὔστοχα καί μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος χρακτηρίζει τήν ὑποκρισία ὡς "ἐπιστήμην ... δαιμονιώδη" (ΚΔ' , ιθ'). Καί τοῦτο διότι ὁ ἐφευρέτης τῆς κακίας αὐτῆς ὅπως καί κάθε κακίας εἶναι ὁ ἀρχαίκακος διάβολος. Γι αὐτό ἄλλωστε καί ὀνομάζεται "Πονηρός". Μέ πονηρία καί ὑποκρισία παρουσιάσθηκε στήν Εὔα, κρύβοντας τόύς σκοπούς καί τά ἐλατήριά του. Παρουσιάσθηκε ὡς ἐνδιαφερόμενος γιά τή θέωσι τῶν πρωτοπλάστων, στήν οὐσία ὅμως ἤθελε καί ἐργαζόταν μεθοδικά νά ματαιώση τή μεγάλη τους κλῆσι.

          Τό φοβερό εἶναι ὅτι ἡ ἀρρώστεια αὐτή προσβέλλει ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀπό τούς πλέον ὑψηλά ἱσταμένους μέχρι τόν τελευταῖο τόν πιό ἄσημο κάτοικο τῆς γῆς.  Ἀπό τήν ἀσθένεια αὐτή κινδυνεύ­ουμε κι ἐμεῖς. Μή μᾶς φαίνεται παράξενο. Εὔκολα κατηγοροῦμε τούς ἄλλους καί τούς χαρακτηρίζουμε ὡς ὑποκριτάς, ἄν ὅμως ἐρευνήσουμε τό βάθος τῆς ψυχῆς μας, θά ἰδοῦμε ὅτι κάποτε, ἄν ὄχι συχνά πάντως πέφτουμε ἤ πέσαμε στό ἁμάρτημα τῆς ὑποκρισίας.

          Μήπως μέσα στήν οἰκογένεια δέν ὑπάρχει πολλές φορές ὑποκρισία ἀνάμεσα στούς συζύγους; Κρύβονται ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλον, δέν τούς διακρίνει ἡ διαφάνεια καί ἡ εἰλικρίνεια, μέ ἀποτέλεσμα νά δημιουργοῦνται ἀποστάσεις, ψυχρότητες, καυγάδες μέ κατάληξι τήν διάλυσι τῆς οἰκογενείας. Ὑποκρισία, ἀνειλικρίνεια, ἔλλειψι εὐθύτητος παρουσιάζεται καί μεταξύ γονέων καί παιδιῶν  καί ἀντιστρόφως.  Ὑποκρισία καί μέσα στό σχολεῖο, στόν χῶρο τῆς ἐργασίας, στήν πολιτική, στό ἐμπόριο. Ὑποκρισία -πρό παντός εἰς τό Δικαστήριο, ὅπου ὁ ἐγκληματίας, ὁ ἔνο­χος παρουσιάζεται ὡς ἀθῶος, ἐνῶ ὁ ἀθῶος καταδικάζεται, διότι ὁ δικηγόρος μέ διάφορα ψεύδηἤ ἀληθοφανῆ ἐπιχειρήματα καταφέρνει νά παρου­σιάζη τό ἄσπρο μαῦρο καί τό μαῦρο ἄσπρο. Ὑπο­κρισία ἀπό ἀνθρώπους πού δέχονται νά παρου­σιασθοῦν στό δικαστήριο εἴτε δωροδοκημένοι εἰτε κάτω ἀπό τήν ἀπειλή καί αὐτῆς τῆς ζωῆς των, εἰτε μέ τήν σκέψι ὅτι ἔτσι κι ἀλλοιῶς αὐτός πέθανε, πίσω δέ γυρίζει, ἄς μή πάη στή φυλακή ὁ ἄλλος,  καί παίρνουν ψεύτικο ὅρκο, βάζουν τό χέρι στό εὐαγγέλιο χωρίς κανένα ἔλεγχο καί φόβο καί καταπατοῦν τό δίκαιο χωρίς νά σκέπτωνται τίς συνέπειες. Ὑποκρισία ἀκόμη - δυστυχῶς - καί μέσα στήν Ἐκκλησία, μεταξύ τῶν πιστῶν χριστιανῶν. Ἀκόμη καί στήν Ἱερά Ἐξομολόγησι. Ἄλλοι εἴμεθα καί ἄλλοι παρουσιαζόμεθα. Φορᾶμε τόσο συχνά κάποιο "προσωπεῖον".

          Ἀσθένεια φρικτή ἡ ὑποκρισία. Κατάληξι καί μισθό της ὅμως ἔχει τόν θάνατο. Θανατώνει τήν πνευματική ζωή, ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπον στήν καταστροφή, στόντόπο τῶν ὑποκριτῶν πού δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τήν κόλασι. Τό εἶπεν ὁ ἴδιος ὁ Κύριος "καί τό μέρος αὐτοῦ, ὁ Κριτής μετά τῶν ὑποκριτῶν θήσει· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμός καί ὁ βρυγμός τῶν ὁδόντων" (Ματθ. κδ; 51). Ὁ Θεός τόν κακό καί τυραννικό ἄνθρωπο θά τόν τοποθετήση μαζί μέ τούς ὑποκριτάς· ἐκεῖ πού θά εἶναι τό κλάμα καί τό τρίξιμο τῶν δοντιῶν.

          Πῶς ἠμπορεῖ νά λυτρωθῆ κανείς ἀπό μιά τέτοια βαρειά ἀσθένεια πού κάνει τόν ἄνθρωπο ἐχθρό τοῦ Θεοῦ καί ἔχει ὡς συνέπεια τόν θάνατο τόν πνευμα­τικό;

****

"ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁ Κύριος καί εἶπεν· ὑποκριτά"

          Ἄν πράγματι θέλουμε νά γλυτώσουμε ἀπό τήν ἀρρώστεια τῆς ὑποκρισίας τό πρῶτο πού ἔχουμε νά κανουμε, ἀδελφοί μου, εἶναι νά κρατήσουμε ἄγρυπνη τήν προσοχή μας. Νά ἀγρυπνοῦμε πάνω στά συναισθήματά μας, νά ἐλέγχουμε συνεχῶς τίς σκέψεις καί τούς λογισμούς μας. Νά ἀνακρίνουμε τόν ἑαυτό μας συχνά-πυκνά σχετικά μέ τήν γνησιότητα τῶν ἐλατηρίων καί τῶν κινήτρωνπού μᾶς ὁδηγοῦν στίς διάφορες πράξεις. "Ὁ εὐθύς συνίει τάς ὁδούς αὐτοῦ",  λέγει ὁ σοφός τῆς Π.Διαθήκης φωτισμένος ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ (Παροιμ. κα' 29). Προσέχει τήν συμπεριφορά του, ἔχει συναίσθησι τοῦ τί πράττει. Γι' αὐτό καί ὅταν βλέπη ὅτι στήν ψυχή του πάει νά φυ­τρώση κάποια κακία πού στήν συνέχεια μπορεῖ νά τόν ὁδηγήση σέ ὑποκριτική συμπεριφορά, σπεύδει ἀμέσως νά τήν χτυπήση. Ζητεῖ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ μέσα ἀπό τό Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως, ὥστε ἡ χαρις Του νά μή ἀφήση νά πέση σσέ τέτοιο σφάλμα ἐνειλικρινοῦς, ὑποκριτικῆς συμπεριφορᾶς.

          Ἕνα ἄλλο σπουδαῖο καί βασικό ὅπλο πού ἔχουμε στά χέρια μας εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ καί ἡ συναίσθησι τῆς ἁπανταχοῦ παρουσίας Του. Ὅταν δηλ. σκέπτωμαι ὅτι ὅλη ἡ ζωή μου καί οἱ πλέον ἀπό­κρυφες σκέψεις καί τά συναισθήματα καί τά ἐλατήριά μου εἶναι "γυμνά καί τετραχηλισμένα" ἐνώπιον τοῦ παντογνώστου Κυρίου, ὅτι ὅλα βρίσκονται κάτω ἀπό τό βλέμμα Του, τότε ἀσφαλῶς θά συγκρατοῦμαι ἀπό μιά ὑποκριτική, ἀνειλικρινῆ συμπεριφορά. Ἡ σκέψι ὅτι ὅλοι οἱ διαλογισμοί καί οἱ σκέψεις καί οἱ πράξεις μου θά ἀποκαλυφθοῦν  κατά τήν ὥρα τῆς Δευτέρας Πα­ρουσίας ἐνώπιον ὅλων τῶν ἀγγέλων καί ὅλων τῶν ἀνθρώπων πού πέρασαν πάνω ἀπό αὐτό τόν πλανή­τη πού λέγεται γῆ, τότε ἀσφαλῶς ὁ φόβος αὐτός θά μέ συγκρατῆ ἔστω καί ἀρνητικά ἀπό τήν ὑποκρισία, ἀπό τοῦ νά παρουσιάζωμαι διαφορετικός ἀπ' ἐκεῖνο πού εἶμαι παραπλανῶντας τούς συνανθρώπους μου πού καί αὐτοί εἶναι μέλη τοῦ ἰδίου σώματος τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας.

          Ὁ φόβος, λοιπόν, τοῦ Θεοῦ, ἡ συναίσθησι τῆς ἁπανταχοῦ παρουσίας Του, ἡ συνειδητοποίησι ὅτι Ἐκεῖνος βλέπει καί τίς πλέον ἀδιόρατες σκέψεις μου γίνεται ἀφ' ἑνός μέν παράγων πού μέ συγκρατεῖ ἀπό τό ὀλίσθημα τῆς ὑποκρισίας, ἀφ' ἑτέρου δέ μοῦ δίδει τό θάρρος νά εἶμαι εἰλικρινής καί γνήσιος στίς ἐκδηλώσεις μου.

          Ἕναςἄλλος τρόπος γιά νά φυλαχθοῦμε ἀπό τό μεγάλο ἁμάρτημα τῆς ὑποκρισίας εἶναι τό νά προσ­έχουμε μέ ποιούς ἀνθρώπους συναναστρεφόμεθα. Ἐάν συναναστρέφωμαι ἀνθρώπους ἀνειλικρινεῖς μέ ὑποκριτική συμπεριφορά, φυσικόν εἶναι νά μάθω καί ἐγώ νά κρύβωμαι. Νά ὑποκρίνωμαι. Ἄλλος νά εἶμαι στήν πραγματικότητα καί ἄλλος νά ἐμφανίζωμαι στό περιβάλλον μου. Γι' αὐτό καί ὁ Κύριος συνεβούλευε τούς Μαθητάς Του νά φυλάγωνται "ἀπό τῆς ζύμης τῶν φαρισαίων ἥτις ἐστίν ὑπόκρισις (Λουκᾶ ιβ' 1). Ὁ δέ προφήτης καί βασιλεύς Δαυΐδ μέ ἱερή καύχησι διακηρύττει ὅτι μόνο "ἄκακοι καί εὐθεῖς" συνεδέοντο μαζί του. Ἀνθρώπους ἀνειλικρινεῖς καί πονηρούς δέν τούς ἄφηνε νά τόν πλησιάσουν.

          Τέλος ἡ προσευχή ἡ θερμή εἶναι ὅπλο πολύ ἰσχυρό, πού μπορεῖ νά μᾶς βοηθήση νά μείνουμε μακρυά ἀπό τέτοιες καταστάσεις ὑποκρισίας. Θερμά νά παρακαλοῦμε τόν Κύριο καί νά τοῦ λέμε: "Κύριε, ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με καί ἀπό ἀλλο­τρίων φεῖσαι τοῦ δούλου σου" (Ψαλμ. ν' 12). Κύριε, ἀπάλλαξέ με ἀπό κάθε τι κρυφό καί ξένο πρός τό θέλημά σου, τό ὁποῖο ὑπάρχει στά βάθη τῆς ψυχῆς μου δέν ἀντιλαμβάνομαι τήν παρουσία του, γιά νά τό πολεμήσω. Λύτρωσαί με ἀπό κάθέ τι ξένο πρός τό ἅγιο θέλημα σου. Μέ τέτοια διάθεσι ἄν ἀγωνιζώμαστε καί στό σοβαρό αὐτό θέμα, νά εἴμεθα σίγουροι ὅτι ὁπωσδήποτε ἡ χάρις τοῦ Κυρίου θά μᾶς προστατεύη καί θά μᾶς λυτρώνη ἀπό τό φοβερό αὐτό πάθος. Ἀλλά καί ἄν ὡς ἄνθρωποι κάποτε ξεγελαστήκαμε καί πιασθήκαμε στά δίκυτυα τῆς ὑποκρισίας νά σπεύδωμε ταπεινωμένοι καί μετανο­ημένοι νά ζητοῦμε τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί  τήν συγ­χώρησι τοῦ ἁμαρτήματός μας.

****

"ἀπεκρίθη αὐτῷ ὁΚύριος καί εἶπεν· ὑποκριτά"

          Ὑποκριτά! Ἡ λέξι εἶναι φοβερή. Ἄν σκεφθοῦμε ἔστω καί γιά μιά στιγμή ὅτι τήν λέξι αὐτή μπορεῖ ὁ Κύριος νά τήν ἀπευθύνη καί σέ μᾶς θά μᾶς λούση κρύος ἱδρώτας, θά μᾶς καταλάβη φόβος καί τρόμος. Ἄς καταφεύγουμε, λοιπόν, κοντά Του ἐγκαίρως. Νά ζητοῦμε τό ἔλεος καί τήν χάρι Του καί μέ  αὐτήν νά ἀντιπαλεύουμε τό φοβερό πάθος. Καί νά εἴμεθα βέβαιοι ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτό ὄχι μόνο ἐπιτιμήσεις δέν θά δεχθοῦμε ἀπό τόν φιλάνθρωπο Κύριό μας, ἀλλά καί εὐλογίες θά δεχθοῦμε καί μαζί μέ τούς "εὐ­θεῖς τῇ καρδίᾳ" (ψαλμ.139, 13) θά ἀντικρύσωμε τό  θεῖό Του Πρόσωπο