«Λόγια μου, έτσι κι αλλιώς υπόδικα…»
Η μεταμορφωτική δύναμη του λόγου στην ποιητική συγκομιδή του λόγιου ιερέα και παιδοψυχιάτρου Βασιλείου Θερμού
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΔΗΣ
Οπως μας θυμίζει ο πρώτος στίχος του Κατά Ιωάννη, ο λόγος σημαίνει
πάντα και σχέση. Στα Μαθηματικά: o λόγος της ακτίνας προς τη διάμετρο. Στην
Ψυχιατρική, ο λόγος είναι το βασικό εργαλείο – τόσο ως σύστημα έκφρασης και
επικοινωνίας, όσο και ως σχέση. Ομοίως και για τον κληρικό, ως λειτουργό και ως
ποιμένα. Πολλώ δε μάλλον, για έναν λόγιο ιερέα, παιδοψυχίατρο, ο οποίος γράφει
ποιήματα…
Ανάμεσα σε περισσότερους από σαράντα περίπου τίτλους βιβλίων, που
επιχειρούν να γεφυρώσουν θεολογία και ψυχολογία –με δεξιοτεχνία και συνέπεια–,
ο π. Βασίλειος έχει εκδώσει τέσσερις ποιητικές συλλογές: «Φωνήεντες στεναγμοί»
(1996), «Ονειροδρόμιο» (2003), «Πυραγός επί τιμή» (2010), «Η καταστροφή του
κτηματολογίου» (2013). Μια επιλογή μεταφρασμένων ποιημάτων του μαζί με κολάζ
εκδόθηκε πρόσφατα από το Sebastian Press στο Λος Αντζελες, με τίτλο «Nocturnal
flights to truth».
Οι συνεικόνες (κολάζ) που συνοδεύουν τις τρεις από τις τέσσερις συλλογές του λειτουργούν αλληλοσυμπληρωματικά στο «ξεκλείδωμα» των ποιητικών νοημάτων, η στιχουργική του, αν και δεν είναι ως αυτοσκοπός εικονoλατρική, μεταβολίζει τον στοχασμό σε εικόνα. Υπάρχουν ποιήματα εκπεφρασμένα και «σκηνογραφημένα» εν είδει αγωνιώδους ονείρου…
Ο Θερμός ανήκει υφολογικά στη λεγόμενη «ποιητική γενιά του ’70», που χαρακτηρίζεται από «την αιχμηρή ειρωνεία, τη συστηματική αναγωγή στον λαϊκό και περιθωριακό ενίοτε λόγο, τη γλωσσοκεντρική στροφή (…) τον διακαλλιτεχνικό προσανατολισμό, τη συναίρεση τρόπων και τεχνοτροπιών». Είναι μια γενιά που έχει ζήσει από τα μικράτα της την κατάρρευση της σοβαροφάνειας (βλ. Επταετία) αλλά και τη σαθρότητα του στομφώδους λόγου (βλ. Επταετία και Μεταπολίτευση). Η ποίηση του Θερμού ενέχει και κάποια από τα παραπάνω γνωρίσματα.
Ο Θερμός προσφέρει ευχαριστιακά στην Αγία Τράπεζα της ποίησης τις φωνές
και τους ψιθύρους της ψυχής του, μην αφήνοντας κανένα ψίχουλο της γλωσσικής μας
πορείας να παραπέσει – από τη γλώσσα των Ιερών Κειμένων και την κυπριακή
διάλεκτο, έως λόγιες και δημώδεις εκφράσεις, με μια προφορική αμεσότητα που
εκπλήσσει συχνά. Δεν υπάρχουν γι’ αυτόν (όπως και για τους περισσότερους ποιητές
της γενιάς του ’70) ποιητικές και μη ποιητικές λέξεις. Κάθε λέξη δύναται να
«εξαγιαστεί» αν μετουσιωθεί σε ποίηση. Με τέτοια κατάνυξη βλέπει, λοιπόν, τον
«Μυστικό λόγο» ωσάν άλλη ευχαριστιακή προσφορά στον Πλάστη, που μας χάρισε τη
γλωσσική ικανότητα και του την ανταποδίδουμε αναπέμποντάς την σε ποίημα:
«Κύριε, εκέκραξα προς Σε, φανέρωσόν μου / Πώς οι φωνές και οι ψίθυροι /
αλλάζουνε σε λόγο μυστικό / καθώς η αρχαία Σου ζητούσε επιθυμία» (Ουσία
εσπερινή).
Καθώς βαίνει προς το θυσιαστήριο τούτης της προσφοράς, μέσα στην «Ιερά
Μονή Εμπνεύσεως» αναγιγνώσκει την προειδοποίηση:
«Παρακαλούμε για σεμνή ενδυμασία: / κάθε αυταπάτη ισχύος να αφήνεται
στην είσοδο».
Ετσι είναι. Ψίθυροι και ισχύς – σαν να λέμε απαγγελία (ή προσευχή) από
το μεγάφωνο του τελάλη! Οι λέξεις δεν υπακούν τον ποιητή. Παριστάνουν πως
υπακούν μόνο οι φοβισμένες απ’ τις υστερικές «κορώνες» ή την ψευδή παντοδυναμία
λέξεις:
«Λόγια μου, έτσι κι αλλιώς υπόδικα… / Μού θέλατε και ποιήματα! /
Αγνοείτε ότι στην εποχή μας / μόλις ανοίγει το στόμα της η αδρεναλίνη / όλες οι
λέξεις βαράνε προσοχή» (Περιθωριακότητα).
Πλέον άλλωστε δεν εκπλήσσει, στην εποχή του καθολικού δημόσιου βήματος,
όσο λιγότερα έχει να πει κανείς τόσο περισσότερο να μιλά – προτού να ακούσει ή
χωρίς να πολυσκεφτεί:
«Από τότε κάθε φορά που δεν καταλαβαίνουν / βγάζουν κι ένα λόγο» (Το
μυστικό της φλυαρίας).
Γι’ αυτό και δίνει ο ποιητής μας ιδέες για επαγγέλματα εν ανεπαρκεία –
πλην όμως κοινωφελή:
Ο π. Θερμός προσφέρει ευχαριστιακά στην Αγία Τράπεζα της ποίησης τις
φωνές και τους ψιθύρους της ψυχής του.
«Ερευνητής των αρρήτων που υπονοούνται. / Ρήτορας της σιωπής»
(Επαγγελματικός προσανατολισμός).
Και ζητάει άσυλο σε λέξεις αναπαλλοτρίωτες:
«Θροΐσματα νοημάτων και στα διάκενα ο αέρας / αποφασιστικός ανακινεί
και στη σειρά τα βάζει / λέξεις να γίνουνε, να βρίσκει μέσα τους απάγκιο / για
να κουρνιάζει ο νους / κάθε που η βροχή της ισχύος ραγδαία πλημμυρίζει» (Η
ασυλία των λέξεων).
Κι ο ποιητής τι κάνει μέσα σε αυτόν τον ωκεανό πληροφοριών που μας
κατακλύζει; Πώς ν’ ακουστεί ο ψίθυρος μες στον ορυμαγδό;
«Κι όλο πετούσε μπουκάλια με χαρτάκια στο πέλαγο. Οι ερευνητές τα
βρήκαν όλα και τα εναπέθεσαν στο Μουσείο Εθνικής Αμηχανίας. Αλλά τα γράμματα
ξεθώριασαν και δεν διαβάζονται πια όπως ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει»
(Μοναξιά).
Δυσεύρετη και ακριβή η ησυχία –σχεδόν πια πιστώνεται με την ώρα– για να
μην πάψει να αναβλύζει το αιώνιο εντός σου:
«Αγοράζω ακριβά την ησυχία / και τις λέξεις με προσοχή δανείζω / στη
δική μου την κρήνη μπροστά / όπου συλλαβίζει σταγόνα – σταγόνα / το αύριο» (Η
Νήσος των Απορημάτων).
O Θερμός αναγνωρίζει με δέος τη δύναμη των λέξεων:
«Λέξεις λόγια σμήνος μελισσών. / Αλλοι σκορπίζουν μακριά το
συντομότερο. / Αλλοι τις υποτάσσουν με καπνούς ιδεών. / Αλλοι τσιμπήθηκαν από
μία και μόνη / και έκτοτε δεν συνήλθαν ποτέ» (Αλλεργικό σοκ).
Αν η λέξη «Χριστός» είναι ίσως μια από αυτές για τον π. Βασίλειο,
καταλαβαίνει κανείς πόσο επιμένει «με λογισμό και μ’ όνειρο» να οραματίζεται
ακάματα σε όλη του τη μέχρι τώρα πορεία μιαν Εκκλησία που δεν αφήνει εύκολα
ασυγκίνητο κάποιον σκεπτόμενο άνθρωπο…
Οι «Θεολογικοί διάλογοι» δεν είναι εύκολο άθλημα. Ο καθείς και τα όπλα
του. Ο καθείς προσλαμβάνει και μετέρχεται κατά το δοκούν τα ίδια λόγια…
«Τα λόγια Κυρίου λόγια αγνά / ώσπερ μέλι και κηρίον / εύπλαστα και
μαλακά / για να παίρνουν ό,τι σχήμα επιθυμείς: / φωτιές, τσιχλόφουσκες,
ρόπαλα».
Εξ ου και η ταπεινή «Δέηση»:
«Κύριε, τα λόγια Σου φωτιά / να ψήσουν τα ωμά οράματά μου / για να
τρώγονται από τους αδελφούς μου».
* Ο κ. Παναγιώτης Αριστοτελίδης είναι ψυχίατρος.
Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου