Μαριάμ πως θνήσκεις; - Μητροπολίτης Χονκ Κονγκ Νεκτάριος

Μαριάμ πως θνήσκεις;

Δεκαπενταύγουστος. Και η ψυχή αγροικά δροσιές του βραδιού, πνοές του πελάγου, σταγόνες ροδόσταμου, ευωδιές μυρσίνης. Όλα συνθέτουν τρανό πανηγύρι για το Πάσχα του καλοκαιριού. Την Κοίμηση της Παναγίας.

Η θεομητορική εορτή του Δεκαπενταυγούστου είναι η μεγαλύτερη από τις εορτές, που καθιέρωσε η Εκκλησία προς τιμήν της Μητρός του Κυρίου και ίσως είναι και η παλαιότερη. Ο μακαριστός καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης, υποστήριζε ότι η αρχαία εκκλησία των Ιεροσολύμων είχε καθιερώσει την 13η Αυγούστου ως κατ’ εξοχήν θεομητορική εορτή. Ονομαζόταν «ημέρα της Θεοτόκου Μαρίας» και ως κέντρο του εορτασμού αναφέρεται στην αρχή ένα «Κάθισμα», ναός επ’ ονόματι της Παναγίας, που ευρίσκετο έξω από τά Ιεροσόλυμα στο τρίτο μίλιο της οδού, που οδηγούσε στην Βηθλεέμ. Κατά τον πέμπτο αιώνα, την εποχή που συνεκλήθη η Γ’ Οἰκουμενική Σύνοδος της Εφέσου, η οποία καθόρισε το θεομητορικό δόγμα και έγινε η αιτία να αναπτυχθεί η τιμή προς το πρόσωπο της Θεοτόκου, η εορτή της Θεοτόκου Μαρίας συνδέθηκε μέ τήν σεπτή Κοίμησή της και μετατέθηκε την 15η Αυγούστου. Κέντρο πανηγυρισμού της εορτής έγινε το «ευκτήριο του Μαυρικίου», ο περίφημος ναός της Παναγίας στη Γεθσημανή, όπου υπήρχε και ο τάφος της.

Πολύ γρήγορα η θεομητορική πανήγυρις της 15ης Αυγούστου διαδόθηκε σε όλο τον χριστιανικό κόσμο κι έγινε μια από τις σπουδαιότερες εορτές του εκκλησιαστικού έτους. Αυτό βέβαια ήταν φυσικό να γίνει, διότι η Θεοτόκος είναι το προσφιλέστερο και ιερώτερο πρόσωπο μετά τον Κύριο και συγκεντρώνει την τιμή, τον σεβασμό και την ευλάβεια όλων των χριστιανικών γενεών. Οι χριστιανοί, θεωρούμε την Παναγία πνευματική μας Μητέρα, γι’ αυτό και ο κεντρικός εορτασμός της μνήμης της έχει ένα ιδιαίτερο χρώμα.

Στην Ελλάδα, ο ιδιαίτερος πανηγυρικός χαρακτήρας της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου είναι έκδηλος στα πολλά ευλαβικά έθιμα των ημερών. Πρώτα-πρώτα, η αυστηρή νηστεία των δεκαπέντε ημερών. Οι πιστοί, μέσα από την άσκηση της νηστείας και της εγκράτειας, προετοιμάζονται, ώστε να συμμετάσχουν στο πνευματικό θεομητορικό πανηγύρι. Κάποιοι πηγαίνουν στα μεγάλα θεομητορικά προσκυνήματα, όπως στην Παναγία Σπηλιανή στην Νίσυρο και την Παναγία Μυρτιδιώτισσα στα Κύθηρα και διανυκτερεύουν στα κελιά, συμμετέχοντας καθημερινά στις ιερές Παρακλήσεις αλλά και στο γενικώτερο πρόγραμμα πνευματικής προετοιμασίας γιά τήν εορτή.

Η κορύφωση, όμως, του θεομητορικού πανηγυριού συμβαίνει την παραμονή της εορτής, το βράδυ, με την πανηγυρική τέλεση του Εσπερινού της εορτής και της σε πολλά μέρη επισυναπτόμενη ακολουθία των Εγκωμίων προς την Θεοτόκο.

Την παραμονή της εορτής, όποιος εισέλθει σε κάποιον από τους Ναούς της Θεοτόκου στην Τήνο, στην Πάρο, στην Κέρκυρα, στην Σάμο, στην Σουμελά, και σε πολλά άλλα θεομητορικά προσκυνήματα στην Ελλάδα, θα αντικρύσει στο μέσον του ιερού χώρου κουβούκλιο ανθοστολισμένο και μέσα την εικόνα της Κοιμήσεως της Παναγίας. Θα ακούσει να ψάλουν εγκώμια με κατάνυξη, που θα θυμίσουν τις συγκλονιστικές στιγμές της Μεγάλης Παρασκευής.

Τι συμβαίνει; Μήπως υπερβάλλουμε στον τρόπο, με τον οποίο αποδίδουμε τιμή στην Παναγία;

Η Εκκλησία μας πιστεύει ότι η Θεοτόκος πέθανε θάνατο πραγματικό, και δια του θανάτου μετατέθηκε στην «καινήν εν Χριστώ» ζωή. Η ψυχή της εγκατέλειψε το σώμα της, που παρέμεινε νεκρό, κηδεύτηκε και θάφτηκε από τους Αποστόλους. Την άχραντη ψυχή παρέθεσε στα χέρια του Υιού της, που την υποδέχτηκε στη Βασιλεία του. Τρεις ημέρες μετά την ταφή της το αμόλυντο νεκρό σώμα της μεταφέρθηκε στον Ουρανό, όπου απολαμβάνει την εσχατολογική αφθαρσία της αιωνιότητας.

Ο άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, Επίσκοπος Εφέσου, σε μια αποστροφή λόγου του, συνοψίζει το περιεχόμενο της εορτής της Κοιμήσεως και λέγει χαρακτηριστικά: «Νέκρωσιν η της ζωής μητέρα δέχεται, και τάφω τεθείσα, μετά τρίτην ημέραν ευκλεώς εξανίσταται εις αιώνας τω Υιώ συμβασιλεύουσα και αιτούσα την των πταισμάτων υμών άφεσιν».

Ο πιστός λαός κρατά με ευλάβεια μέσα στην ψυχή του το ιερό Μυστήριο και με γλώσσα ποιητική εκφράζει την έκπληξη και την απορία: «Ω του παραδόξου θαύματος! η πηγή της ζωής, εν μνημείω τίθεται, και κλίμαξ προς ουρανόν, ο τάφος γίνεται». Η Μητέρα της ζωής, πως είναι δυνατόν να κείτεται σε νεκρική κλίνη και άψυχο το σώμα της να τοποθετείται μέσα σε σκοτεινό και παγερό τάφο; «Μαριάμ πως θνήσκεις, η ζωή των πιστών, πως δε τάφος το σον σώμα εχώρησε, το χωρήσαν τον Αχώρητον παντί;».

Γύρω από τον Επιτάφιο της Παναγίας οι πιστοί δεν θρηνούν. Δεν τους καταλαμβάνει η απελπισία. Ακούν τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό να διδάσκει: «Πέθανε η πηγή της ζωής, η Μητέρα του Κυρίου μου! Γιατί έπρεπε, αυτό που απαρτίστηκε από γη, να ξαναγυρίσει στη γη κι έτσι να μεταφερθεί στον ουρανό. Αφού πήρε από τη γη την άφθαρτη ζωή, την οποία και της ξαναδώρισε, με την κατάθεση του σώματός της σ’ αυτήν. Διότι έπρεπε, όπως το χρυσάφι στο χωνευτήρι, αφού αποβάλει τα άχρηστα και το βάρος της θαμπής θνητότητας, να υψώσει από τον τάφο το σώμα της άφθαρτο και αμόλυντο, για να λάμπει στο φως της αθανασίας». Οι πιστοί αποδέχονται με δέος ότι, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, η Παναγία γνώρισε τον θάνατο για να δώσει ελπίδα στο ανθρώπινο γένος. Η Παναγία είναι αυτή, που δάνεισε την σάρκα της στον Θεό, για να εισέλθει η αγάπη στον ωκεανό του σκοταδιού. Είναι αυτή, που κυοφόρησε την ζωή, για να σωθεί ο κόσμος από τον θάνατο. Και επέτρεψε ο Υιός της να γνωρίσει κι αυτή τον θάνατο για να μας φανερώσει πως ο θάνατος έχασε την δύναμή του. Για να μας αποκαλύψει πως Αυτός, ο Θεάνθρωπος, είναι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου. Κι ότι στις υποσχέσεις του είναι πιστός. Δεν άφησε την Μητέρα του στο σκοτάδι του θανάτου. Αλλά την μετέστησε στην αιώνια κι ανέσπερη ημέρα της Βασιλείας Του. Μεγάλο θαύμα, που κάμει τους πιστούς να ψάλουν δοξολογικά: «Άξιόν εστι, μεγαλύνειν σε τον Ζωοδότην, τον την ζωηφόρον μετάστασιν, μεγαλύναντα Μητρός σου της αγνής».

Η μετάσταση της Παναγίας εικονίζει και την δική μας ανάσταση. Αυτό είναι το κήρυγμα της Εκκλησίας που συγκλονίζει τους ανθρώπους. Ο θάνατος μπορεί να νικηθεί. Τον νίκησε ο Χριστός με την ανάστασή Του κι αυτήν την χάρη και δωρεά την δίνει απλόχερα σε όλο το ανθρώπινο γένος. Η μετάσταση της Θεοτόκου καταργεί κάθε αμφιβολία αλλά και παρηγορεί τις ψυχές μας, γιατί αποκτήσαμε πανίσχυρη πρέσβειρα κοντά στο θρόνο του Θεού. Η ταπεινή κόρη της Ναζαρέτ, «εις ουράνια βασίλεια σήμερον, μετατίθεται βασιλικώς» και παρ’ όλη την δόξα της δεν ξεχνά όλους εμάς, τα πνευματικά παιδιά της, που ακόμα αγωνιζόμαστε στο στάδιο αυτού του επίγειου κόσμου. Βρίσκεται κοντά μας. Γαληνεύει τις ψυχές μας. Μας δείχνει τον δρόμο που οδηγεί στον ουρανό.

«Εκ της γης μετέστης, και της γης ουδαμώς, Παναγία Θεοτόκε αφέστηκας, ρυομένη πάντα κόσμον των δεινών». Συνεφραίνεται με τον Υιόν της. Μεσιτεύει, όμως, ώστε κι εμείς οι ευλαβικοί προσκυνητές της χάρης της, να λυτρωθούμε από τα δεινά της αμαρτίας και να εισέλθουμε στην χαρά της αγάπης του Θεού.

Δεκαπενταύγουστος. Λιγοστά άνθη κι ένα κερί αναμμένο. Σύμβολα της μετάνοιας και της πίστης. Προορισμένα να κατατεθούν και να συνοδεύσουν τον επιτάφιο της Παναγίας. «Κύκλω της σης κλίνης, παρεστώτες θερμώς, εκβοώμέν σοι Παρθένε ελέησον, Παναγία σώσον πάντας τους πιστούς».

Μητροπολίτης Χονκ Κονγκ Νεκτάριος

(δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Νέμεσις» το 2007)