Μαθηταί ἄριστοι
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου
Σήμερα, ἀγαπητοί μου, εἶνε ἑορτή· ἑορτὴ τῶν γραμμάτων. Ὄχι ἁπλῶς τῶν
γραμμάτων, ἀλλὰ προσθέτω· τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων· προσθέτω ἀκόμη μία λέξι· ἑορτὴ
τῶν χριστιανικῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων. Ἐκπρόσωποι τῆς Χριστιανικῆς Ἑλληνικῆς
παιδείας, ποὺ ἐνσαρκώνουν ὅσο κανείς ἄλλος τὰ ἱδανικά της, εἶνε οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι,
οἱ προστάται τῶν χριστιανικῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων. Παντοῦ τὸ ἔθνος μας, στὴν Ἑλλάδα
καὶ στὸν ἀπόδημο Ἑλληνισμό, ὅπου ὑπάρχει ἑλληνικὴ παροικία, τιμᾷ ἀνέκαθεν τὴν ἱερὰ
μνήμη τους.
Πολλὲς φορὲς μιλήσαμε γι᾽ αὐτούς. Τώρα
τὸ θέμα μας θὰ εἶνε, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι ὡς πρότυπα – ὑποδείγματα μαθητῶν.
* * *
Κανένας σοφός, ἀγαπητοί μου, δὲν γεννήθηκε σοφός. Κάθε ἄνθρωπος ποὺ ἔρχεται στὸν κόσμο κολυμπᾷ στὴν ἄγνοια, ἀγνοεῖ τὰ πάντα. Σιγὰ – σιγὰ ἀποκτᾷ γνώσεις, γίνεται σοφός, φτάνει στὸν κολοφῶνα τῆς σοφίας μὲ μεγάλο κόπο. Γιὰ νὰ γίνῃ κανεὶς ἐπιστήμονας, εἶνε ἀπαραίτητα δύο πράγματα· εὐφυΐα καὶ παιδεία.
Ὅπως ἕνα χωράφι, γιὰ ν᾽ ἀποδώσῃ, πρέπει νά ᾽νε γόνιμη γῆ ἀλλὰ καὶ νὰ ὑποστῇ βαθειὰ καλλιέργεια, μὲ κόπους καὶ ἱδρῶτες, ἔτσι καὶ τὸ πιὸ εὐφυὲς πνεῦμα, ἐὰν δὲν τοῦ δοθῇ παιδεία, ἐὰν δὲν δεχθῇ καλλιέργεια, δὲν ἀναπτύσσεται.Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι ἦταν ἐκ φύσεως ἰσχυρὰ πνεύματα, ἀλλὰ χρειάστηκε καὶ ἀπὸ μέρους τους κόπος πολύς, μακρὸς χρόνος μαθητείας στὰ θρανία, γιὰ ν᾽ ἀναδειχθοῦν καὶ οἱ ἴδιοι διδάσκαλοι. Πρὶν γίνουν, δηλαδή, σοφοὶ διδάσκαλοι, στάθηκαν μαθηταὶ ἄριστοι.
Καὶ ποιοί ἦταν οἱ διδάσκαλοί τους;
⃝ Πρῶτοι διδάσκαλοι τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, διδάσκαλοι ποὺ ἡ ἀνάμνησί τους ἔμεινε ἱερὴ καὶ ἀλησμόνητη μέχρι τέλους τῆς ζωῆς τους, ἦταν οἱ μητέρες τους. Δὲν θὰ εἴχαμε σήμερα τοὺς ἁγίους αὐτούς, ἐὰν δὲν ὑπῆρχαν οἱ τρεῖς ἐκεῖνες ἅγιες γυναῖκες, οἱ ἡρωίδες ποὺ ἡ Ἱστορία διέσωσε τὰ ὀνόματά τους. Ἡ μητέρα τοῦ μεγάλου Βασιλείου λεγόταν Ἐμμέλεια· γέννησε 9 παιδιά, ἐκ τῶν ὁποίων 3 ἀφιερώθησαν ἐξ ὁλοκλήρου στὴν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ μητέρα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεολόγου λεγόταν Νόννα. Καὶ ἡ μητέρα τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου λεγόταν Ἀνθοῦσα, σύζυγος στρατηγοῦ, ἡ ὁποία 18 ἐτῶν ἔμεινε χήρα, δὲν θέλησε δεύτερο γάμο, ἀλλ᾽ ἀφωσιώθηκε στὴν διαπαιδαγώγησι τοῦ μονογενοῦς υἱοῦ της. Ὁ ἐθνικὸς Λιβάνιος θαυμάζοντάς την εἶπε· «Βαβαί, οἷαι παρὰ Χριστιανοῖς γυναῖκές εἰσιν»· ὤ τί σπουδαῖες γυναῖκες ὑπάρχουν στοὺς Χριστιανούς!
Οἱ μητέρες αὐτὲς μαζὶ μὲ τὸ γάλα πότισαν τὰ παιδιά τους καὶ τὰ νάματα τῆς πίστεως· ἔμαθαν τὰ χεράκια τους νὰ σημειώνουν τὸ σταυρό, τοὺς ἔμαθαν νὰ ψελλίζουν προσευχὲς στὸν Κύριο, φύτεψαν στὸ νοῦ καὶ στὴν καρδιά τους τὰ ἱερὰ γράμματα τοῦ Χριστοῦ. Κι ὅ,τι φυτέψῃ ἡ μάνα, μένει μέχρι τέλους τῆς ζωῆς μας.
⃝ Καθὼς εἶχαν πόθο γνώσεως, δεύτεροι διδάσκαλοί τους, ἔγιναν οἱ σοφοὶ τῶν σχολῶν Ἀντιοχείας, Ἀλεξανδρείας, Ἀθηνῶν· φιλόσοφοι, μαθηματικοί, ἀστρονόμοι, ἰατροὶ κ.λπ..
Ταξίδεψαν οἱ τρεῖς ἅγιοι πατέρες καὶ πῆγαν στὰ κέντρα αὐτά. Ὁ Γρηγόριος μάλιστα ταξιδεύοντας κινδύνεψε νὰ ναυαγήσῃ στὸ πέλαγος τῆς Δωδεκανήσου καὶ τότε ἔταξε· Κύριε, σῶσε με καὶ θ᾽ ἀφιερωθῶ σ᾽ ἐσένα!
Φοιτηταὶ στὴν Ἀθήνα, ὑποδείγματα σεμνότητος, ὁ Γρηγόριος καὶ ὁ Βασίλειος συνδέθηκαν μὲ στενὴ φιλία, σὰν μιὰ ψυχὴ σὲ δύο σώματα. Μέσα στὸ διεφθαρμένο εἰδωλολατρικὸ περιβάλλον οἱ δύο νέοι, ἡλικίας τότε 18 – 20 ἐτῶν, ἀπεῖχαν ἀπὸ κακὲς συνήθειες, τέρψεις, διασκεδάσεις, ἀθλητικοὺς ἀγῶνες κ.λπ., ποὺ ἐπιδίδονταν οἱ λάτρεις τοῦ Βάκχου καὶ τῆς Ἀφροδίτης, καὶ ἔμειναν ἀνέπαφοι ἀπὸ κάθε μολυσμό, λούλουδα ἀνάμεσα σὲ ἀγκάθια. Δύο μόνο δρόμους ἤξεραν, ἐκείνους ποὺ ὡδηγοῦσαν ἢ στὴ σχολὴ ἢ στὸ ναὸ τοῦ Κυρίου.
⃝ Πρῶτοι λοιπὸν διδάσκαλοί τους οἱ ἅγιες μητέρες, δεύτεροι οἱ σοφοὶ τῶν σχολῶν, καὶ τρίτοι; Μπορεῖτε νὰ τὸ φανταστῆτε τώρα, στὸν αἰῶνα αὐτὸν τῆς διαφθορᾶς ποὺ ζοῦμε, ποιός ὑπῆρξε τρίτος διδάσκαλός τους; Ἡ ἔρημος! Ναί, ἡ ἔρημος. Μετὰ ἀπὸ τὶς σπουδές, στὶς ὁποῖες ἀρίστευσαν καὶ ἀναδείχθηκαν περιζήτητοι ῥήτορες καὶ δικηγόροι στὴν Ἀντιόχεια καὶ στὴν Καισάρεια, ἐγκατέλειψαν τὸ κοσμικὸ ἐπάγγελμα, στὸ ὁποῖο θὰ διέπρεπαν, καὶ ἀποχώρησαν στὴν ἡσυχία τῆς ἐρήμου. Τί ἔκαναν ἐκεῖ; Ἔσκαβαν τὴ γῆ καὶ μελετοῦσαν ἀπερίσπαστοι. Κατέφαγαν πρὸ παντὸς ἕνα βιβλίο, τὴν ἁγία Γραφή, Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη.
Ἔδειξαν οἱ τρεῖς αὐτοὶ πατέρες, ὅτι τὰ μαθήματα δὲν σταματοῦν στὶς διακοπές. Ἂν δῆτε μαθητὴ ἢ σπουδαστή, ποὺ περιμένει πότε θά ᾽ρθουν οἱ διακοπὲς γιὰ νὰ πετάξῃ σὲ μιὰ γωνιὰ τὰ βιβλία, γράψτε ἀλλοίμονο. Αὐτὸς ποὺ ἀγαπᾷ τὴ γνῶσι μελετᾷ διαρκῶς· καὶ μετὰ τὸ ἀπολυτήριο καὶ μετὰ τὸ πτυχίο. Ἡ ἐπιστήμη εἶνε πέλαγος ἀπέραντο. Οἱ καλοὶ ἐργάτες της σκάβουν συνεχῶς στὸ μεταλλεῖο τοῦ πνεύματος, καὶ συλλέγουν ψήγματα σοφίας. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι μελετοῦσαν συνεχῶς. Σ᾽ αὐτοὺς ἔχει ἐφαρμογὴ τὸ προγονικὸ ῥητό μας «γηράσκω ἀεὶ διδασκόμενος» (Σόλων ὁ Ἀθηναῖος· ἐν Πλουτάρχου [Vitae Parallelae-Teubner] «Σόλων», κεφ. ΙΙ καὶ ΧΧΧΙ· Μιχ. Ἰατροῦ, Πόθεν καὶ διατί σ. 109).
⃝ Προσθέτω καὶ τοῦτο, γιὰ νὰ δοῦμε τὸ μεγαλεῖο τους. Τέταρτος δάσκαλός τους ἦταν ὁ θεῖος ἔρωτας. Ἔχει θέλγητρο ἡ γνῶσι. Εἶνε ὡραῖο, νέε μου, τὴν ὥρα ποὺ ὁ ἄλλος χαζεύει σὲ μάταια κάλλη ἢ φανατίζεται ἀπὸ βάρβαρα ἀθλήματα ἢ σπάει πιάτα σὲ νυχτερινὰ κέντρα ἢ ναρκώνεται μὲ οὐσίες, ἐσὺ νὰ μελετᾷς.
Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι ἦταν ἐρασταὶ τῆς γνώσεως. Ἀλλ᾽ ἐὰν μιά φορὰ ἦταν ἐρασταὶ τῆς γνώσεως, ἦταν ἑκατὸ φορὲς ἐρασταὶ – τίνος· τῆς ἀρετῆς. Τὸ εἶπε καὶ ἀρχαῖος φιλόσοφός μας· «Πᾶσα ἐπιστήμη, χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» (Πλάτ., Μενέξενος 247 Α· Μιχ. Ἰατροῦ, Πόθεν καὶ διατί σ. 139). Γι᾽ αὐτὸ οἱ τρεῖς ἱεροὶ πατέρες περισσότερο ἀπὸ τὴ γνῶσι ἦταν ἐρασταὶ τῆς ἁγιότητος· καλλιέργησαν τὸ νοῦ, ἀλλὰ πρὸ πάντων καθάρησαν τὴν καρδία, καλλιέργησαν τὸν ψυχικό τους κόσμο καὶ ἀναδείχθηκαν χαρακτῆρες ἀδαμάντινοι.
Γιὰ νὰ ἐκφράσω τὴ διαφορὰ μεταξὺ γνώσεως καὶ ἁγιότητος, σᾶς λέω· δῶστε μου ἕνα γραμμάριο ἁγιωσύνης καὶ σᾶς χαρίζω ὅλα τὰ πτυχία τῶν πανεπιστημίων τοῦ κόσμου. Σήμερα τὰ κεφάλια τῶν ἀνθρώπων ἔγιναν ἐγκυκλοπαιδικὰ λεξικά, ὁ νοῦς τους ἀσφυκτιᾷ ἀπὸ γνώσεις, ἀλλὰ ἡ καρδιά τους στέγνωσε, ξεράθηκε, σκλήρυνε, ἔγινε πέτρα. Λοιπόν, ὅσο ἀξίζει ἕνα γραμμάριο ἁγιότητος δὲν ἀξίζει ἕνας τόμος ἀνθρωπίνης γνώσεως. Χρειαζόμαστε καὶ ἐπιστήμονες, πρὸ παντὸς ὅμως ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ ἁγίους ποὺ μιλᾶνε μὲ τὸ Θεό.
Παιδιὰ τῆς Ἑλλάδος, ἐπιδοθῆτε στὶς ἐπιστῆμες, νὰ μαλλιάσῃ ἡ καρέκλα σας στὴ μελέτη· μὴ μένετε πίσω ἀπὸ ἄλλους, ποὺ ὅταν ἐμεῖς χτίζαμε Παρθενῶνας ἐκεῖνοι κοιμοῦνταν πάνω στὰ δέντρα κ᾽ ἔτρωγαν βελανίδια. Μὴ γελαστῆτε ὅμως καὶ θεοποιήσετε τὴν ἐπιστήμη· ἀντιληφθῆτε τὴν ὑπεροχὴ τῆς ἀρετῆς καὶ παραπάνω ἀπὸ τὴ γνῶσι ἀγαπῆστε τὴν ἁγιότητα. Οἱ πρόγονοί μας, οἱ θεμελιωταὶ τῶν ἐπιστημῶν, ἀντελήφθησαν τὴν ὑπεροχὴ τοῦ Εὐαγγελίου καὶ πίστεψαν στὸ Χριστὸ ποὺ κήρυξε ὁ ἀπόστολος Παῦλος στὸν Ἄρειο πάγο.
Γιὰ νὰ δῆτε τὴ διαφορὰ μεταξὺ γνώσεως καὶ ἀρετῆς, ἀναφέρω τὸ ἑξῆς. Μαζὶ μὲ τοὺς δύο ἐκ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τὸν Βασίλειο καὶ τὸν Γρηγόριο, καθόταν στὰ θρανία – ποιός· ὁ Ἰουλιανὸς ὁ παραβάτης. Ἦταν νέος εὐγενὴς καὶ εὐφυής. Τελείωσαν μαζὶ τὶς σπουδὲς ἀκούγοντας τοὺς ἴδιους δασκάλους. Αὐτὸς ὅμως κατόπιν ἐγκολπώθηκε τὴν εἰδωλολατρία καὶ ὅταν ἔγινε βασιλεὺς θέλησε νὰ ἐπαναφέρῃ τὴ θρησκεία τῶν εἰδώλων. Εἶχε τέλος ἄδοξο. Τί τὸν ὠφέλησε λοιπὸν ἡ γνῶσις, ἡ ἐπιστήμη;
Τὸ ἀνώτερο συνεπῶς δὲν εἶνε τὰ γράμματα. Δὲν περιφρονοῦμε τὰ γράμματα. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἵδρυσε σχολεῖα καὶ προέτρεπε, νὰ μαθαίνουν τὰ Ἑλληνόπουλα γράμματα· πάνω ἀπὸ τὰ γράμματα ὅμως νὰ μαθαίνουν τὴν πίστι τὴν ὀρθόδοξο. Ἂν αὐτὴ τὴν ὥρα ἡ ἀνθρωπότης κινδυνεύῃ, δὲν κινδυνεύει ἀπὸ τοὺς ἀγράμματους τσοπάνους τῆς Πίνδου· κινδυνεύει ἀπὸ τοὺς ἐπιστήμονες ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ξεχώρισαν τὴν ἐπιστήμη ἀπὸ τὴν ἀρετή, κινδυνεύει ἀπὸ τὰ ἄθεα γράμματα. Ὁ Παπουλάκος προφήτευσε, ὅτι τὰ ἄθεα γράμματα θὰ καταστρέψουν τὸν κόσμο. Ἐπιστήμονες, μεγαλοφυΐες μὲ γνώσεις, μὲ φαντασία, μὲ εὐστροφία, εἶνε αὐτοὶ ποὺ μποροῦν τώρα μὲ τὸ πάτημα ἑνὸς κουμπιοῦ νὰ καταστρέψουν τὴν ἀνθρωπότητα.
* * *
Τελειώνοντας στρέφομαι πρὸς τοὺς νέους μας. Παιδιά μου, μακριά ἀπὸ τὰ
κέντρα διαφθορᾶς. Ἀφοσιωθῆτε στὴ μελέτη καὶ τὶς σπουδές σας. Μὴ παρασύρεστε ἀπὸ
ὑλιστικὲς καὶ ἀθεϊστικὲς ἰδέες. Καλλιεργεῖτε ὅπως οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι τὴν ἐπιστήμη
καὶ φυλάξτε ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ τὴν ὀρθόδοξο πίστι μας· ἀμήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου