Μαρτζούχος π. Θεοδόσιος “ΑΝ Ο ΣΠΟΡΟΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕΙ”

 

Συγγραφέας: Μαρτζούχος π. Θεοδόσιος

“ΑΝ Ο ΣΠΟΡΟΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕΙ”[1]

«Ο Λόγος του Θεού είναι “ζωντανός και ενεργός” λέει η Επιστολή προς Εβραίους.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ζει μια κρυφή οργανική ζωή που μπορούμε να εντοπίσουμε με μικροσκόπιο, σαν να ήταν ιός,
αλλά ότι είναι εμπνευσμένος, φορέας του αιώνιου Πνεύματος του Θεού.
Γι’ αυτό και ηχεί μέχρι σήμερα με την ίδια δύναμη που είχε όταν πρωτοειπώθηκε.
Έχει πάντα κάτι καινούργιο να πει.
Το πρώτο καθήκον του ιεροκήρυκα είναι να ακούσει με προσοχή αυτόν τον Λόγο
που είναι ταυτόχρονα αρχαίος και καινούργιος,
και στη συνέχεια να κάνει τα δικά του, αναγκαστικώς περιορισμένα λόγια,
φορείς του».

 Erik Varden, Επίσκοπος Trodheim

Ακριβώς αυτό που λέει, καταλήγοντας τις σκέψεις του, ο σοφός επίσκοπος Trodheim Erik Varden, «…να κάνει τα δικά του, αναγκαστικώς περιορισμένα λόγια, φορείς του». Ακριβώς γι’ αυτό μαζευτήκαμε σήμερα να μιλήσουμε.

Ευχαριστίες πολλές χρειάζεται να εκφράσω στον φίλτατο Θανάση Παπαθανασίου με τον οποίο συντονιζόμαστε, δόξα τω Θεώ, στην σκέψη και στις αγωνίες για το σημερινό Εκκλησιαστικό status και ο οποίος είχε την καλοσύνη να προλογίσει αυτό το βιβλίο με τα κηρύγματα, με τρόπο όμορφο και ουσιαστικό, όσον αφορά …αντιφάσεις και πλεονασμούς που υπάρχουν στα λόγια μου! Τον ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου και θεωρώ τον κόπο του μεγάλη τιμή για το πρόσωπό μου. Δῴη αὐτῷ Κύριος τά ὅσα καταθύμια!

Ευχαριστώ τον παπά Νικόλα Δουληγέρη, άνθρωπο έξυπνο και φωτισμένο κληρικό με θυσιαστικό κριτήριο επιλογής, ο οποίος άφησε τις αρχικές του σπουδές στο ΕΜΠ και ανέλαβε την διακονία του έργου του Χριστού και των αδελφών Του (όσο και δικών του)! Γνωριζόμαστε πολλά χρόνια από τις «αυλές» του παπά Γαβριήλ του Τσάφου. Ο Θεός να τον αναπαύσει (τον Γαβριήλ) γιατί, πλην των άλλων, χάρισε στην Εκκλησία και τον παπά Νικόλα. Ευχαριστώ τον παπά Νικόλα για τα όμορφα και συγκροτημένα λόγια του που δείχνουν αγάπη και για μένα και για όσους ελπίζουμε και ευχόμαστε να ωφεληθούν διαβάζοντάς τα.

Ο Χριστός να τον σκεπάζει πανοικί.

Να εκφράσω την ευγνώμονα υποχρέωσή μου στον Γιώργο Μπιλάλη και τις εκδόσεις ΕΝ ΠΛΩ που συμπεριέλαβαν αυτά τα κηρύγματα στο corpus των ωραίων και ουσιαστικών βιβλίων που εκδίδουν.

Τέλος ευχαριστίες οφείλονται στον αμφιτρύωνα εφημέριο π. Δημήτριο Μαρούλη που μας συγκάλεσε συνδαιτυμόνες στο τραπέζι που παραθέτει. Είναι μια μεγάλη, καλή και καθαρή ιερατική καρδιά, που υλοποιεί «ἐν τῇ πράξει» το αποστολικό «εἰ χαίρει ἕν μέλος, συγχαίρουσι πάντα τὰ μέλη». Ένα μεγάλο ευχαριστώ για την, και στην, προσωπική του ποιότητα.

Γεννήθηκα και μεγάλωσα σ’ ένα χωριό της Βόρειας Εύβοιας (Γιάλτρα Αιδηψού) πριν 65 χρόνια, τότε που ακόμα η κοινωνία, όσες πληγές και αν είχε…, υπήρχε! Η Εκκλησία, βεβαίως ήδη από τότε, ήταν στοιχείο φολκλορικό με θρησκοληπτικές προσμίξεις (διαβάστε τες στα διηγήματα του κοντοχωριανού μου μεγάλου Αλέξ. Παπαδιαμάντη!) και προσπαθούσαν οι τότε επικρατούντες ευσεβιστές [η Μητρόπολη είχε αρκετούς…, όχι καλά (ευτυχώς) οργανωμένους] να διαφωτίσουν τον λαό στην πίστη!

Η Θεία Λειτουργία, κατά το πλείστον και συνήθως, γινόταν χωρίς κήρυγμα. Η αυτονόητη «απαίτηση» της θεολογίας για το ενιαίο λατρείας-διδασκαλίας είχε από αιώνες διασπαστεί και μια κολοβωμένη Θ. Λειτουργία, σε γλώσσα ακατανόητη στα 9/10 του λαού, ήταν το θρησκευτικό δρώμενο. Το κήρυγμα φάνταζε, όχι απαραίτητη πολυτέλεια!

Που και που κάποιος περιοδεύων ιεροκήρυξ (καμμιά φορά και λαϊκός των γνωστών αδελφοτήτων) τελούσε την Θ. Ευχαριστία συνοδεύοντάς την με ανάλογο κήρυγμα. Όλοι οι μαθητές των σχολείων (Δημοτικού-Γυμνασίου/εξατάξιο) ήταν εκόντες-άκοντες παριστάμενοι. Θεατές της Λειτουργίας και ακροατές του κηρύγματος του επισκέπτου. Ο παπά Θανάσης δεν έκανε κήρυγμα, παρά μόνον εντελώς εκτάκτως.

Συνήθως οι επισκέπτες ιεροκήρυκες αγνοούσαν το ακροατήριο και εξαντλούσαν την διδαχή τους σε προσδιορισμό του minimum των απαιτήσεων Σωτηρίας. Τι δεν πρέπει να κάνεις για να σωθείς-να πας στον παράδεισο! Έτσι η ατμόσφαιρα γινόταν ένας αποπνικτικός ηθικισμός και μια στείρα φλυαρία, που κατέληγε, από τον διδακτικό εκνευρισμό που προκαλούσε, σε αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα!! Ένα σωρό… δεν…, όχι…, μη…, πρέπει… γινόντουσαν αλυσίδες, που όλοι βέβαια ήθελαν να τις σπάσουν, όχι φυσικά να τις φορέσουν!!

Εξ υστέρων και ενήλικας, σκέφτεται κανείς ότι η κατάσταση ήταν ένας δαιμονικός τραγέλαφος. Η αφελής αυταπάτη των εξυπακουόμενων αυτονοήτων έκαναν τον ιεροκήρυκα να απαιτεί επιτυχίες από ανθρώπους που αγνοούσαν τι σημαίνει «γήπεδο» και τι είναι «αγώνας»! Και τι να πούμε για «πρωτάθλημα»!;;

Ο παράδεισος και η κόλαση ήταν ένα δίπολο πινγκ-πονγκ στα στόματα όλων που σχεδόν άπαντες, αν δεν τα απέρριπταν, σίγουρα τα αμφισβητούσαν, αφού το ένα (παράδεισος) φάνταζε, όπως παρουσιαζόταν, χαζουλίστικη αποθήκη καλόκαρδων αχρήστων (έτσι «φάνταζε» ακόμα και στις λιθογραφίες που κυκλοφορούσαν) ενώ το άλλο (κόλαση) ήταν υπερβολικά φορτισμένο με οδυνηρή σκοπιμότητα για χρηστοήθεια, αποτρεπτική κακών πράξεων, (απειλή... θα πας στην κόλαση αν…) ώστε γεννούσε υπεροχικό χαμόγελο «έξυπνης» αντιδραστικής αμφισβήτησης. Οι ιεροκήρυκες φλυαρούσαν καθηκοντολογίες, κουνούσαν το ξίφος και κρεμούσαν… δαμόκλεια σπαθιά, πάνω στα κεφάλια και στις υπάρξεις των ακροατών-πιστών.

Μπορούσες άνετα να γίνεις άθεος… από το κήρυγμα, αν είχες το συνήθειο να σκέφτεσαι.

Είχε ξεχαστεί απολύτως ο χρυσούς κανών ότι «Μέτρον οὐχί ὁ λέγων, ἀλλ᾿ ὁ ἀκούων» και έτσι η έγνοια ήταν κάποιος να μιλήσει, όχι τι θα πει..! «Πες κάτι από την καρδιά σου»… ήταν η προτρεπτική πρόταση στα παπαδικά παρασκήνια. Το πρόσωπο του Χριστού εθεωρείτο (σάμπως τώρα δεν θεωρείται…;;) δεδομένο και η Λατρεία αυτονόητη. Το «συντριπτικό κάταγμα» της αγνωσίας της γλώσσας καταλογιζόταν (και καταλογίζεται…!) στους ακροατές!!! Το κήρυγμα πολλάκις κατέληγε σε αποδόμηση της κοινότητας, λειτουργώντας εν τέλει ως αρνητική προτροπή, που εκφράστηκε με την γνωστή αντίρρηση -απορία- Μη μου κάνεις κήρυγμα…!

Ο κήρυκας όμως πρώτα πρέπει να κάνει κήρυγμα για τον εαυτό του… στον εαυτό του! Έχουμε μόνον τον εαυτό μας στα χέρια μας και μπορούμε μόνο για μας να αποφασίσουμε. Στους άλλους παρουσιάζουμε την διδαχή του Ευαγγελίου καταλήγοντας σε προτρεπτική ευχετική υπόδειξη. Ο κήρυκας πρέπει πάντοτε να σκέφτεται πολύ, πώς θα άκουγε ο ίδιος και πόσο θα τον ενδιέφεραν… αυτά που έχει να πει και λέει αυτός τώρα στους χριστιανούς;! Αν δεν τον ενδιαφέρουν και είναι μια υπηρεσιακή έστω καθηκοντολογική ρουτίνα του, τότε γιατί οι άλλοι να τα προσέξουν;

Ποιμένας και ποίμνιο πρέπει να τραφούν με την ίδια τροφή. Η ίδια τροφή τρέφει και τους δύο! Ο λόγος του Θεού έχει όλους τους ανθρώπους αποδέκτες. Ο ποιμένας φροντίζει την τροφή του (όχι εν προκειμένω… αυτοθαυμαζόμενος), συνειδητοποιώντας ανάγκες του, ευαισθησίες του, τραύματά του, κενά του, που λόγω της κοινής ανθρώπινης φύσεως είναι κοινά και, φυσικῷ τῷ λόγῳ, ενδιαφέρουν και τους άλλους, που όπως είπαμε έχουν και είναι στα ίδια δεδομένα.

Ο άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, επεξηγώντας και υποστηρίζοντας τα παραπάνω, μας διευκρινίζει ότι η διάκριση ποιμένας και πρόβατα είναι κατά το ανθρώπινο, για τον Χριστό «πάντες πρόβατα»! Όταν λοιπόν μέτρον είναι ο ακούων και όχι ο λέγων, τότε δεν λέγονται ανούσια, αδιάφορα και ακατανόητα. Μένει οπωσδήποτε πάντα το πρόβλημα της απορίας, αν τα δύσκολα είναι από την διατύπωση ή από το περιεχόμενο!

Μια λειτουργία του κηρύγματος είναι να μεταφέρει τον ακροατή, με λογική και ενδιαφέρουσα φραστική «γέφυρα», εν συνεχεία και στα δύσκολα! Η αρχική δυνατότητα πρόσληψης φέρνει και την ωφέλεια «πάλης» και με τα δύσκολα. Αν «η εισαγωγική γέφυρα» είναι «σάπια» από την ανοησία του τρόπου και παντελώς αδιάφορη από την αφασία της παρουσίασης, τότε… οὐδείς ἐτοιμασθήσεται πρός πόλεμον, όπως λέει και ο Απ. Παύλος. Η κατανόηση είναι απαράβατος όρος μετοχής.

Στοχοθέσιο λοιπόν των κηρυγμάτων είναι μια όμορφη ενδιαφέρουσα διδαχή που θα βοηθήσει στην συνειδητοποίηση της σχέσεως με τον Θεό (… πού βρίσκομαι…) και θα δείξει πώς να υλοποιήσει- περπατήσει ο χριστιανός τον δρόμο προς Αυτόν.

--Τι είπε ο ιεροκήρυκας στο κήρυγμα, ρώτησε η γυναίκα του τον μπακάλη, ο οποίος είχε πάει στην Λειτουργία.

--Δεν ξέρω να σου επαναλάβω τα λόγια, απάντησε εκείνος, αλλά εγώ πάντως φεύγοντας από εκεί πέρασα από το μπακάλικο και διόρθωσα την ζυγαριά να μην κλέβει… όπως είχα ρυθμίσει!!!

Η αλλοιωμένη ζυγαριά της εργασίας κλέβει πράγματα και χρήματα. Η αλλοιωμένη ζυγαριά της συνείδησης χωρίς το Φως του λόγου του Χριστού… πουλάει φως και αγοράζει σκοτάδι! Όμως ο Λόγος Χριστός με τον λόγο Του μας φωνάζει ότι δεν είμαστε speakerphone του Θεού, ούτε είμαστε απλώς γλώσσα, αλλά μας λέει:

ΣΕΙΣ ΕΙΣΤΕ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ.

Αυτό πρέπει να είναι και να γίνεται, το κάθε κήρυγμα.

 

[1] Εισήγηση στην παρουσίαση του βιβλίου «Αν ο σπόρος δεν πεθάνει» στον Ι.Ν. Αγ. Φιλίππου στην Πλάκα την 11η Δεκ. ’22.