ΤΑ ΕΤΗ 1947-1948 ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΟΥΡΓΚΑΝΑ
Τι συνέβη εκεί, στα μεταπολεμικά χρόνια; Όταν από το 1946 ξεκινά και
«επισήμως» η Κομμουνιστική Ανταρσία (με το ΚΚΕ να δημιουργεί οργανωμένο Στρατό
την ίδια χρονιά, έχοντας πιο πριν εκπαιδεύσει τα μέλη του στο Μπούλκες της
Γιουγκοσλαβίας), η Ελλάς εισήλθε σε νέες περιπέτειες, ενώ την επομένη χρονιά θα
φτιάξει δική του Κυβέρνηση, την «Κυβέρνηση του Βουνού». Άργησε το επίσημο
κράτος να κατανοήσει το μέγεθος του κινδύνου, για να φτάσουν οι πολεμικές
εξελίξεις έως το θέρος του 1949.Η περιοχή της Μουργκάνας στην Θεσπρωτία (που μόλις είχε ανασάνει από την αποχώρηση των Τσάμηδων, πολλοί από τους οποίους εγκλημάτησαν επί Κατοχής) ήταν ένα μέρος καθοριστικό για τις επιχειρήσεις των κομμουνιστών κατά της Ελλάδος. Για να αποκτήσουν στρατό κατέφυγαν και στην αρπαγή νέων από τα χωριά. Όταν οι κομμουνιστές επιχείρησαν βίαιη στρατολόγηση νέων από τα χωριά, κατευθύνθηκαν στην Ελένη, που είχε 3 κόρες σε τέτοια ηλικία. Η Ελένη προκάλεσε ατύχημα στην πρώτη της κόρη, την Όλγα, για να μην την πάρουν, αλλά πήρανε τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 1947 την επόμενη κόρη της, την Αλεξάνδρα. Αλλά αυτή δεν έκανε για πόλεμο και πήρανε την Γλυκερία (που αργότερα θα διαφύγει από αυτούς προς τον Ελληνικό Στρατό). Για να σώσει τα παιδιά της από αυτήν την μανία, η Ελένη τα βοήθησε να διαφύγουν. Το αντιλήφθηκαν οι κομμουνιστές που ήταν στο χωριό της και μαζί με συγχωριανούς της την δολοφόνησαν στις 27 Αυγούστου 1948.
Μετά την εκτέλεση και την διαφυγή των παιδιών, ο πατέρας Χρήστος μεγάλωσε τα 5 παιδιά του στην Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Τελικά τον Σεπτέμβριο του 1948, από 11 έως 19 του μηνός, ο Ελληνικός Στρατός, με την επιχείρηση «Ταύρος», θα απελευθερώσει τα μέρη από τον κίνδυνο. Κατά την διάρκεια της επιχείρησης «Ταύρος», ο οι κομμουνιστές είχαν 152 νεκρούς και 253 τραυματίες, Αντίστοιχα ο Ελληνικός Στρατός είχε 41 αξιωματικούς και 453 νεκρούς και τραυματίες.
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΦΥΠΝΙΣΗ
Εδώ βλέπουμε πόσα μπορεί να προσφέρει η τέχνη, μέσα από ένα βιβλίο ή μία ταινία, για να προβληθεί η λησμονημένη Ιστορική Αλήθεια…..
Η Λογοτεχνία μπορεί να αναδείξει ένα δράμα που άλλες δυνάμεις αδυνατούν ή …φοβούνται να αναδείξουν. Είδαμε ότι μέσα από την τηλεοπτική σειρά «Κόκκινο Ποτάμι», που στηρίχτηκε σε καταγραφή βασισμένη στην Ιστορία, πόσες οικογένειες έμαθαν για το δράμα του Ελληνισμού στον Πόντο την δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνος.
Για την δεκαετία 1940-1950, λόγω της εμφανούς ιδεολογικής τρομοκρατίας Αριστερών και Κομμουνιστών στον ελλαδικό χώρο (από ανθρώπους, στρατευμένους σε κομματικές γραμμές αγκυλωμένους ιδεολογικά και οι οποίοι συστηματικά ελέγχουν τα περισσότερα ΜΜΕ και Πανεπιστήμια), πολλά έμαθαν οι πολίτες μέσα από λογοτεχνικά έργα, όπως το «Ασθενείς και οδοιπόροι» (του Γιώργου Θεοτοκά, για την σφαγή της κορυφαίας τραγωδού Ελένης Παπαδάκη) και το «Ορθοκωστά» (του Ακαδημαϊκού Θανάση Βαλτινού, το οποίο αναφέρεται στο άγνωστο δράμα των αμάχων της Ανατολικής Πελοποννήσου, που έπεφταν στα χέρια Κομμουνιστών ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και έβρισκαν φρικτό τέλος).
Μάλιστα για την δράση των Κομμουνιστών ανταρτών στην περιοχή της Μουργκάνας ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 είχε γράψει σχετικό λογοτέχνημα ο αριστερός πεζογράφος Δημήτρης Χατζής (μεταφρασμένο και σε ξένες γλώσσες, για να διδαχθούν και ξένοι την «Εποποιία του ΔΣΕ» στα χρόνια εκείνα. Σαφώς, να επισημάνουμε, σε αυτό απουσιάζουν καταγραφές εγκλημάτων σαν του 611 Τάγματος Πεζικού και της Ελένης από την Λια.
Για τα όσα έγιναν εις βάρος των αμάχων στην περιοχή της Μουργκάνας πολλά έμαθε η Ελλαδική και η Παγκόσμια κοινή γνώμη από το βιβλίο «Ελένη» του Νίκου Γκατζογιάννη. Αυτός ήταν ο μοναχογιός της Ελένης (που είχε και άλλα 4 κορίτσια), που διεσώθη με την θυσία της μάνας του, το θέρος του 1948. Παιδί τότε, διέφυγε στις ΗΠΑ, όπου ήδη ζούσε ο πατέρας τους Χρήστος, που πήγε μετανάστης και έστελνε στην οικογένειά του εφόδια και εμβάσματα, για να επιβιώσουν σε συνθήκες δύσκολες. Μόνη της η Ελένη αντιμετώπισε την Κατοχή και τα γεγονότα έως το 1948, δίπλα στην πολυμελή της οικογένεια. Το ότι είχε σύζυγο στις ΗΠΑ, οδήγησε μερίδα Κομμουνιστών και φίλων των ανταρτών στο χωριό και την περιοχή να την αποκαλούν υποτιμητικά «Αμερικάνα». Όσα τραγικά έγιναν εκεί τα έμαθε με λεπτομέρειες πολλά χρόνια ο Νίκος, στις ΗΠΑ, όπου εργαζόταν και ζούσε με την λοιπή οικογένεια.
Μία μεγάλη έρευνα ετών, με συνεντεύξεις σε εκατοντάδες άτομα, άμεσους ή έμμεσους μάρτυρες των γεγονότων, έκανε στις αρχές τις δεκαετίας του 1980 ο μοναχογιός της Ελένης, ο Νίκος. Εργαζόταν στην Νέα Υόρκη ως δημοσιογράφος και είχε αποκτήσει πείρα από την έρευνα και το ρεπορτάζ. Πήγε και εκτός Ελλάδος, για να μιλήσει με παλιούς αντάρτες που είχαν καταφύγει στην Ανατολική Ευρώπη. Έμαθε πολλά και τα έκανε βιβλίο.
Η Ελένη Γκατζογιάννη και το οικογενειακό δράμα της λειτουργούν ως μικρογραφία της τραγωδίας της Ελληνικής υπαίθρου εκείνα τα χρόνια. Η Ελλάς το 1944-1945 βγαίνει από έναν τρομερό Πόλεμο και μια τριπλή Κατοχή (από Γερμανούς, Ιταλούς και Βουλγάρους). Οι πληγές πολλές, αλλά μερικές αφορούσαν το μίσος που αναπτύχθηκε στα χρόνια εκείνα για την μεταπολεμική κυριαρχία. Το ΚΚΕ, έχοντας επενδύσει στην Εθνική Αντίσταση, επιθυμούσε να κυριαρχήσει στην ελεύθερη Ελλάδα και να την μετατρέψει σε «Λαϊκή Δημοκρατία» (όπως έγινε σε Αλβανία, Βουλγαρία και αλλού). Για τον σκοπό αυτό στράφηκε με τα όπλα κατά των αντιπάλων του, οι οποίοι άργησαν να αντιληφθούν ότι πίσω από το ωραίο σύνθημα για «Ελευθερία της Ελλάδος από τους κατακτητές» κρυβόταν μία νέα επικίνδυνη απειλή : τον κατακτητή να αντικαταστήσουν οπαδοί του σοβιετικού ολοκληρωτισμού, που για πολλούς λόγους στην Ελλάδα είχαν καλή οργάνωση. Αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας ήταν να αρχίσουν μία οργανωμένη επίθεση κατά της Ελλάδος οι οπαδοί του Κομμουνισμού.
Η ιστορία και το δράμα της Ελένης και των άλλων αμάχων της περιοχής έγιναν περισσότερο γνωστά, όταν την δεκαετία του 1980, μετά την έκδοση του βιβλίου (που μεταφράσθηκε σε 32 γλώσσες), δημιουργήθηκε και μία ταινία με το ίδιο θέμα. Η ταινία «Ελένη» ήταν στα αγγλικά με την Κέητ Νέλιγκαν ως Ελένη και τον διάσημο Τζων Μάλκοβιτς ως Νίκο Γκατζογιάννη. Στην Ελλάδα προβλήθηκε μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας που επέβαλαν έξω από τις αίθουσες κινηματογράφου στελέχη του ΚΚΕ, για να μην μάθει ο Ελληνικός Λαός τι έγινε τότε στην περιοχή της Μουργκάνας και της Λια, ενώ η πληρωμένη από τους Έλληνες φορολογούμενους ΕΡΤ δεν την έχει προβάλει ακόμη, εδώ και 40 έτη.
Το δράμα των ανδρών του 611 Τάγματος Πεζικού είναι μία γνωστή πτυχή των γεγονότων της Μουργκάνας. Είναι ένα άγνωστο κομμουνιστικό έγκλημα, που σε άλλες χώρες θα είχε προβληθεί ή θα είχε γίνει ταινία. Στο χωριό Πόβλα (σημερινός Αμπελώνας, κοντά στην Λια) είναι στρατοπεδευμένο το 611 Τάγμα, που το βράδυ της 5ης Μαρτίου 1948 δέχθηκε αιφνιδιαστική επίθεση των ανταρτών. Από την συμπλοκή αυτή σκοτώνονται 39 αξιωματικοί και οπλίτες και οι τραυματίες ανέρχονται σε 103. Αλλά οι αγνοούμενοι ήταν 177, αξιωματικοί και οπλίτες. Το τι έγινε με αυτούς το μάθαμε μόλις το 1971! Από τους 177 οι 4 αξιωματικοί εκτελέστηκαν αμέσως, ενώ από τους 173 οπλίτες οι κομμουνιστές ζήτησαν είτε να ενταχθούν στις τάξεις τους ή να φύγουν. Όσοι δεν ήθελαν να ενταχθούν στον «Δημοκρατικό Στρατό», έπρεπε να βγάλουν τα ρούχα τους και να φύγουν. Έτσι 120 οπλίτες διάλεξαν να φύγουν.
Αλλά πού πήγανε οι 120 αυτοί στρατιώτες; Κανείς δεν έμαθε μέχρι το 1971, όταν σε μια ασβεσταριά στον Τσαμαντά βρέθηκε τυχαία ένας σκελετός. Με έρευνα βγήκαν στο φως και άλλοι 119 σκελετοί, όλοι με μία σφαίρα στο κρανίο και τα χέρια δεμένα με σύρμα!
Αυτό ήταν ένα εν ψυχρώ Έγκλημα Πολέμου του Κομμουνισμού στην Ελλάδα! Πρόσφατα, σε μορφή αφήγησης παρουσιάζει με συγκινητικό τρόπο τις τελευταίες στιγμές των 120 στρατιωτών η μητέρα του λογοτέχνη Σωτήρη Δημητρίου, στο βιβλίο του τελευταίου «Ουρανοί από άλλους τόπους», που παρουσιάζει την δύσκολη ζωή στην περιοχή της Μουργκάνας (όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Σ. Δημητρίου) στα πολεμικά και μεταπολεμικά χρόνια. Να αναφέρουμε ότι το κλίμα φοβίας (ή και συνενοχής) κάποιων ντόπιων επέβαλε σιωπή επί 23 χρόνια στο έγκλημα αυτό.
Συνολικά βρέθηκαν εκεί 120 σκελετοί, που αντιστοιχούσαν στους 120 αγνοουμένους οπλίτες. Στα τέλη Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο, σε ένα μνημείο στον Τσαμαντά τιμάται η θυσία τους, μαζί με τους άλλους συμπολεμιστές τους και τους αμάχους της περιοχής, που έπεσαν για την Ελλάδα στα μέρη εκείνα.
Ανάμεσα στους τελευταίους η Ελένη Γκατζογιάννη και οι συγχωριανοί τους από το μαρτυρικό Λια. Συνολικά στον χώρο του σπιτιού της (κυρίως στον κήπο), που χρησιμοποιούνταν σαν φυλακή οι κομμουνιστές, βρέθηκαν και άλλα 37 πτώματα συγχωριανών της Ελένης, των οποίων η μνήμη επιβιώνει σε συγγενείς και επισκέπτες κάθε Αύγουστο και Σεπτέμβριο……
Σήμερα στην Λια Θεσπρωτίας (ή Λειά) οι απόγονοι της Ελένης έχουν διαμορφώσει την παλιά της οικία, ενώ ο Ξενώνας του χωριού φιλοξενεί επισκέπτες. Στις 21 Αυγούστου 2023, με την παρουσία πολιτικών και θρησκευτικών αρχών και του ιδίου του Νίκου Γκατζογιάννη τελέστηκε μνημόσυνο
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας
Φιλόλογος- Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου