Άρνηση μετάδοσης Θείας Κοινωνίας σε πολιτικούς - π. Δημητρίου Στ. Τσουρού

Άρνηση μετάδοσης Θείας Κοινωνίας σε πολιτικούς

(ενδιαφέροντα στοιχεία από τον αμερικανικό  ρωμαιοκαθολικισμό)

Οικονόμου π. Δημητρίου Στ. Τσουρού 

«Τα κακόδοξα φρονήματα και

τα παράνομα έθη των Λατίνων…

πρέπει να μισώμεν και να αποστρεφώμεθαּ

ει τι δε ευρίσκεται εν αυτοίς ορθώς έχον

και υπό των Κανόνων 

των Ιερών Συνόδων βεβαιούμενον,

τούτο δεν πρέπει να μισώμεν 

και να αποστρεφώμεθα,

ίνα μη λάθωμεν και αυτούς τούς Κανόνας

μισούντες και αποστρεφόμενοι».

(Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης,

Ερμηνεία εις τους Κανόνας της Πεντηκοστής)

«…Σας γνωστοποιώ ότι δεν μπορείτε να προσέλθετε στη Θεία Κοινωνία και, εάν το κάνετε, δεν πρέπει να γίνετε δεκτή…έως ότου αποκηρύξετε δημοσίως την υπεράσπισή σας στη νομιμότητα της άμβλωσης και εξομολογηθείτε και λάβετε άφεση αυτής της σοβαρής αμαρτίας στο Μυστήριο της Μετανοίας…»^[i]. Η παραπάνω δημόσια γνωστοποίηση της 20ης Μαΐου του 2022 από τον ρωμαιοκαθολικό αρχιεπίσκοπο του Σαν Φρανσίσκο Salvatore Cordileone προς την τότε πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Nancy Pelosi είναι ενδεικτική της στάσης ορισμένων αμερικανών ρωμαιοκαθολικών επισκόπων απέναντι σε ρωμαιοκαθολικούς πολιτικούς που έχουν προωθήσει αντιευαγγελικούς νόμους. Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι η στάση του αρχιεπισκόπου Cordileone δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο πρόσφατο συμβάν, αλλά συνιστά έναν κρίκο μιας αρκετά μεγάλης αλυσίδας παρόμοιων περιστατικών, η οποία φτάνει πίσω στη δεκαετία του ’70. 
 
Το 1973, η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Η.Π.Α Roe εναντίον Wade κατοχύρωσε το δικαίωμα στην άμβλωση και άνοιξε τον δρόμο στη σταδιακή άσκηση του στις κατά τόπους αμερικανικές πολιτείες^[ii]. Η χρονιά αυτή απετέλεσε, ταυτοχρόνως, απαρχή για την εκδήλωση εντονότερων αντιπαραθέσεων στην αμερικανική κοινωνία γύρω από την ηθική της άμβλωσης. Η δε εμπλοκή θρησκευόμενων χριστιανών πολιτικών στη συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος αυτού και στην επιμέρους πολιτειακή του εμπέδωση έμελλε να αποτελέσει, έκτοτε, πέτρα σκανδάλου για τους ποιμένες και το ποίμνιο όλων σχεδόν των χριστιανικών αμερικανικών κοινοτήτων. H Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στις Η.Π.Α., η δεύτερη σε αριθμό πιστών θρησκευτική οντότητα, αλλά η μεγαλύτερη αριθμητικώς ενιαία εκκλησία της χώρας (δεδομένων των πολλών εκκλησιαστικών αποχρώσεων του προτεσταντισμού), κλήθηκε εκ των πραγμάτων, αφενός, να επεξηγήσει πληρέστερα  την  ηθική της  διδασκαλία και,  αφετέρου, να  διευκρινίσει το κατά πόσον ένας ρ/κ πολιτικός μπορεί να νομοθετεί πρακτικές αντίθετες με τη διδασκαλία της Ρ/Κ Εκκλησίας και παράλληλα να παραμένει πιστό μέλος αυτής, συμμετέχοντας στη Θεία Ευχαριστία.
 
Στο παρόν κείμενο, λοιπόν, επιχειρούμε την καταγραφή κάποιων περιπτώσεων, όπου ρ/κ επίσκοποι αρνήθηκαν τη μετάδοση Θείας Κοινωνίας σε πολιτικούς (τρίτο και τέταρτο μέρος). Έχει προηγηθεί η αναφορά μας σε θεσμικά ρ/κ κείμενα που αιτιολόγησαν το σκεπτικό μιας τέτοιας απόφασης εκ μέρους των επισκόπων (πρώτο μέρος) και η παράθεση ενδιαφερόντων αποσπασμάτων από κείμενα της Διάσκεψης (Συνόδου) των ρ/κ επισκόπων των Η.Π.Α. (δεύτερο μέρος), που φωτίζουν σφαιρικώς το ζήτημα της μυστηριακής (και όχι μόνο) σχέσης αμερικανών δημοσίων αξιωματούχων με τη Ρ/Κ Εκκλησία. Στη συνάφεια και των τελευταίων νομοθετικών εξελίξεων στην πατρίδα μας, θεωρούμε ότι το όλο κείμενο, μαζί με τα συμπεράσματα (πέμπτο μέρος), μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για σκέψη και για τα καθ’ ημάς^[iii].
 
1. Κείμενα στα οποία βασίστηκε η ακοινωνησία των πολιτικών
Η σαφής απαγόρευση όλων των μορφών της άμβλωσης από την Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας^[iv], σε συνδυασμό με:
 
α) την παπική εγκύκλιο του 1995 Evangelium Vitae του πάπα Ιωάννη-Παύλου του Β΄ (ένα εκτεταμένο κείμενο στο οποίο εκτίθεται αναλυτικά η διδασκαλία της Ρ/Κ Εκκλησίας σχετικά με την ιερότητα της ζωής και τη χριστιανική στάση απέναντι σε παρεκτροπές, όπως ο φόνος, η άμβλωση και η ευθανασία). Στην εγκύκλιο αυτή ο πάπας απηύθυνε έκκληση σε όλους τους πολιτικούς ηγέτες να μην ψηφίζουν νόμους οι οποίοι, περιφρονώντας την αξιοπρέπεια του ατόμου, υπονομεύουν τον ίδιο τον ιστό της κοινωνίας^[v],
β) τη «Δογματική Σημείωση για θέματα που αφορούν στη συμμετοχή των καθολικών στην πολιτική ζωή» (Doctrinal Note on some questions regarding the Participation of  Catholics in Political Life) του 2002, όπου η Επιτροπή του Βατικανού για το Δόγμα της Πίστεως, μεταξύ των άλλων, τόνιζε ότι οι νόμοι πρέπει να υπερασπίζονται «το βασικό δικαίωμα στη ζωή από τη σύλληψη μέχρι τον βιολογικό θάνατο», κάτι που δεν συμβαίνει με τους νόμους που αφορούν στην προώθηση της άμβλωσης και της ευθανασίας, με τους οποίους «διακυβεύεται η ουσία του ηθικού νόμου»^[vi], και
γ) τις σχετικές προβλέψεις του Κώδικα του Κανονικού Δικαίου της Λατινικής Εκκλησίας του 1983 (ο αντίστοιχος κώδικας κανονικού δικαίου των ουνιτικών εκκλησιών κινείται σε όμοιο μήκος κύματος για το εν λόγω ζήτημα),
οδήγησαν κάποιους ρ/κ επισκόπους στην απόφαση για αποκλεισμό από τη Θεία Ευχαριστία ρ/κ δημοσίων αξιωματούχων που προωθούσαν το δικαίωμα στην άμβλωση.
 
Οι κανόνες πάνω στους οποίους έχουν στηρίξει τη στάση τους οι ρ/κ επίσκοποι είναι:
i) o κανόνας 915, σύμφωνα με τον οποίο «δεν γίνονται δεκτοί στη Θεία Κοινωνία οι αφορισμένοι και οι τελούντες υπό απαγόρευση, μετά την επιβολή ή την διακήρυξη της ποινής, και όσοι επιμόνως εμμένουν σε προδήλως σοβαρό αμάρτημα»^[vii], και
ii) ο κανόνας 1397, παράγρ. 2 (=κανόνας Νο 1398 πριν την αναμόρφωση του το 2021), που ορίζει ότι «όποιος προκαλεί έκτρωση, εάν επέλθει το αποτέλεσμα, υπόκειται στον αυτομάτως επιβαλλόμενο (latae sententiae) αφορισμό [με την έννοια του αποκλεισμού από τη Θεία Κοινωνία και όχι με την έννοια της γενικής αποκοπής από το σώμα της Εκκλησίας]»^[viii]. 
 
H απόφαση για άρνηση μετάδοσης Θείας Κοινωνίας ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο μετά από σχετική επιστολή-υπόμνημα του Επικεφαλής της Συνοδικής Επιτροπής σε θέματα Πίστεως του Βατικανού, τότε καρδιναλίου Ιωσήφ Ράτσινγκερ (μετέπειτα πάπα Βενεδίκτου του ΙΣΤ΄), που απέστειλε προς τους αμερικανούς επισκόπους το 2004, με τίτλο «Αξιοσύνη μετάληψης της Θείας Κοινωνίας: Βασικές αρχές» (Worthiness to Receive Holy Communion: General Principles)^[ix].
 
Στην επιστολή-υπόμνημα, ο καρδινάλιος Ράτσινγκερ, αφού επεσήμαινε την περίπτωση ρ/κ πολιτικών που νομοθετούσαν πρακτικές που υπονόμευαν την ιερότητα της ζωής (άμβλωση και ευθανασία), καλούσε τους ποιμένες α) να διαφωτίζουν προσωπικώς τους εν λόγω πολιτικούς για τις, σχετιζόμενες με το ζήτημα, θέσεις της Ρ/Κ Εκκλησίας και β) να γνωστοποιούν σε αυτούς ότι οι συγκεκριμένες τους πολιτικές πράξεις αποτελούν κώλυμα προσέλευσής τους στη Θεία Ευχαριστία, πράγμα που δεν θα ίσχυε αν επιδείκνυαν μεταμέλεια. Ο καρδινάλιος Ράτσινγκερ καθιστούσε δε σαφές προς τους κληρικούς, ότι θα ήταν υποχρεωμένοι να αρνούνται τη μετάδοση της Θείας Κοινωνίας, αν οι πολιτικοί, παρά την παραπάνω ενημέρωσή τους, με τρόπο πεισματικό προσέρχονταν σε αυτήν.
 
2. Η στάση της Διάσκεψης (Συνόδου) των Ρ/Κ επισκόπων των Η.Π.Α.
Ταυτοχρόνως με τις κατά τόπους ενέργειες ρ/κ επισκόπων για την αντιμετώπιση της νέας πραγματικότητας, συντονισμένη αντίδραση προήλθε μέσω της «Διάσκεψης των καθολικών επισκόπων στις Η.Π.Α.» (United States Conference of Catholic Bishops), του σώματος δηλαδή των εν ενεργεία και επιτίμων-εφησυχαζόντων (emeritus) επισκόπων, που έχει μέχρι σήμερα ως βασική προτεραιότητα τον συντονισμό των ρ/κ δραστηριοτήτων ανά την αμερικανική επικράτεια, αλλά και τον στοχασμό και τη δημόσια παρέμβαση πάνω σε θέματα που απασχολούν τη Ρ/Κ Εκκλησία στη σχέση της με το αμερικανικό κράτος και την κοινωνία.
 
H αντίδραση της Διάσκεψης θα προέλθει κυρίως μέσα από τη σύνταξη και δημοσίευση δεκάδων κειμένων, τα οποία επεξηγούν με τρόπο σφαιρικό τις συνέπειες της άμβλωσης σε επίπεδο προσωπικής και κοινωνικής ηθικής, αλλά και το ασυμβίβαστο μεταξύ προώθησης αντιευαγγελικών νομοθετημάτων και ενεργούς εκκλησιαστικής ζωής. Η Διάσκεψη θα αποτελέσει, ταυτοχρόνως, και τον ηθικό στυλοβάτη του «Κινήματος υπέρ του δικαιώματος στη ζωή» (Right-to-Life Movement), τον φορέα δηλαδή συντονισμού ενός ειρηνικού ακτιβισμού σε όλη την αμερικανική επικράτεια εναντίον της προώθησης της άμβλωσης.
               
Πέραν των δύο παλαιοτέρων κειμένων, το «Ποιμαντικό σχέδιο για δραστηριότητες υπέρ της ζωής» (Pastoral Plan for Pro-Life Activities) του 1975^[x] και το «Ζώντας το Ευαγγέλιο της ζωής: Μία πρόκληση για τους αμερικανούς καθολικούς» (Living the Gospel of Life: A Challenge to American Catholics) του 1998^[xi], κομβικά κείμενα της Διάσκεψης στάθηκαν τα εξής:
 
α) Το στοχευμένο κείμενο του 2004 «Καθολικοί στην πολιτική ζωή» (Catholics in Political Life), το οποίο οριοθετεί με αρκετά σαφή τρόπο της σχέσεις της Ρ/Κ Εκκλησίας των Η.Π.Α. με τους ρ/κ πολιτικούς^[xii]. Μεταξύ των άλλων, στο κείμενο θα επισημανθεί η απόλυτη υποχρέωση των ρ/κ δημόσιων αξιωματούχων (θεωρείται αυτονόητο για τους ρ/κ επισκόπους ότι ο διαχωρισμός εκκλησίας και κράτους δεν συνεπάγεται διαχωρισμό μεταξύ ηθικών αρχών και πολιτικών επιλογών) να μην νομοθετούν ενάντια στο Ευαγγέλιο και να εργάζονται για τη διόρθωση ηθικώς ελαττωματικών νόμων, έτσι ώστε να μην καθίστανται «ένοχοι συνεργασίας στο κακό, αμαρτάνοντας στο κοινό καλό».
 
Μεταξύ των πρακτικότερων προτάσεων για το ζήτημα, οι ρ/κ επίσκοποι:
i)                    δηλώνουν την πρόθεσή τους να διαμορφώνουν, μέσω της ορθής ενημέρωσης, τη συνείδηση του ποιμνίου, ώστε οι ρ/κ πολίτες να είναι σε θέση να ψηφίζουν πολιτικούς, των οποίων οι απόψεις και οι πράξεις να συμβαδίζουν με την ηθική και την κοινωνική διδασκαλία της Ρ/Κ Εκκλησίας, και
ii)                   με ιδιαίτερη σαφήνεια αποκλείουν την απόδοση τιμητικών διακρίσεων σε δημόσιους αξιωματούχους που δρουν ενάντια στις θεμελιώδεις χριστιανικές ηθικές αξίες, διαδηλώνοντας ότι η «καθολική κοινότητα και οι καθολικοί θεσμοί δεν πρέπει να αποδίδουν τιμές σε εκείνους που ενεργούν αψηφώντας τις θεμελιώδεις ηθικές αρχές μας. Δεν πρέπει να τους δίνονται βραβεία, τιμητικές διακρίσεις…πράξεις που θα υποδήλωναν υποστήριξη για τις ενέργειές τους». 
 
Για το πολύκροτο ζήτημα της μετάδοσης Θείας Κοινωνίας στους εν λόγω πολιτικούς, οι επίσκοποι θα τονίσουν το ασυμβίβαστο προσέλευσης στη Θεία Ευχαριστία και δημόσιας υποστήριξης της άμβλωσης, αλλά θα αποφύγουν να συμπεριλάβουν στο κείμενό τους μία ρητή απαγόρευση μετάδοσης Θείας Κοινωνίας στους εν λόγω πολιτικούς για όλη την αμερικανική επικράτεια. Η απόφαση τους αυτή εξέφραζε μία προσπάθεια, αφ’ ενός, εξισορρόπησης μεταξύ διαφορετικών ποιμαντικών προσεγγίσεων και, αφ’ ετέρου, αποτροπής του κινδύνου να συνταυτισθεί η Ρ/Κ Εκκλησία με τη συντηρητικότερη (και στο θέμα των αμβλώσεων) ρεπουμπλικανική παράταξηּּ  και αυτό διότι «οι πολωτικές τάσεις της πολιτικής του έτους των εκλογών [2004] θα ήταν δυνατό να οδηγήσουν σε συνθήκες κατά τις οποίες η καθολική διδασκαλία και η μυστηριακή πρακτική θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά για πολιτικούς σκοπούς».
 
Θα διευκρινισθεί, όμως, ότι η απόφαση για μετάδοση Θείας Κοινωνίας συνεχίζει να επαφίεται στην κρίση των κατά τόπους επισκόπων, οι οποίοι, τελικώς, μπορούν να τηρούν την ακρίβεια στο ζήτημα. Παράλληλα, έχει για άλλη μία φορά καταστεί σαφές προς τους ρ/κ πολιτικούς, ότι τυχόν, παρά ταύτα, ανεμπόδιστη συμμετοχή τους στη Θεία Κοινωνία θα αποτελεί σοβαρή διαταραχή στη σχέση τους με τον Θεό και την εκκλησία.
β) Το μακροσκελές κείμενο «Διαμορφώνοντας συνειδήσεις για μία συνεπή άσκηση του δικαιώματος της ιδιότητας του πολίτη» (Forming Consciences for Faithful Citizenship), που δημοσιεύθηκε το 2015 (και αναδημοσιεύθηκε το 2023 με νέα εισαγωγική σημείωση)^[xiii]. Σε αυτό, οι επίσκοποι θα αναλύσουν τις βασικές αρχές της ρ/κ κοινωνικής ηθικής διδασκαλίας και θα περιγράψουν τον τρόπο εφαρμογή τους στις ειδικές συνθήκες της αμερικανικής κοινωνίας. Θα αναφερθούν δε στις συγκεκριμένες υποχρεώσεις των ρ/κ πολιτών και ρ/κ δημοσίων αξιωματούχων κατά την ενασχόλησή τους με τα κοινά.
 
Σχετικά με τις υποχρεώσεις των πολιτικών, μεταξύ των άλλων, οι πολιτικοί:
i)                    έχουν χρέος (παράγρ. 32) όχι μόνο να μην νομοθετούν ενάντια στο Ευαγγέλιο, αλλά οφείλουν να αγωνίζονται για την ακύρωση αντιευαγγελικών νομοθετημάτων, μία ακύρωση που εκ των πραγμάτων πολλές φορές θα πρέπει να υλοποιηθεί μ’ ένα σταδιακό χαρακτήρα.
ii)                   Έχουν αναλάβει (παράγρ. 39) την υψηλή αποστολή για την προώθηση και την περιφρούρηση του δημόσιου καλού. Στο πλαίσιο αυτό, οφείλουν να κοσμούνται από τις αρετές του θάρρους, της δικαιοσύνης, της εγκράτειας και της σύνεσης. Αποκορύφωμα της ενάρετης πολιτείας τους θα αποτελεί η επίδειξη τόλμης και παρρησίας στη δημόσια προώθηση και διασφάλιση της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπου, ακόμη και όταν αυτή τους η δραστηριότητα «έρχεται σε σύγκρουση με την κοινή γνώμη».
iii)                 Οφείλουν να γνωρίζουν (παράγρ. 38) ότι η από μέρους τους προώθηση νόμων και πολιτικών αντίθετων με το Ευαγγέλιο θέτει σε κίνδυνο την πνευματική τους κατάσταση και σωτηρία.
 
γ) Το κείμενο του 2021 «Το Μυστήριο της Ευχαριστίας στη ζωή της Εκκλησίας» (The Mystery of the Eucharist in the Life of the Church). Ανάμεσα στις θεολογικές και ποιμαντικές επισημάνσεις
  i)       θα τονισθεί με σαφήνεια το  ασύμβατο  διατήρησης  του  πιστού  σε κατάσταση θανάσιμης αμαρτίας και συμμετοχής στη Θεία Ευχαριστία, και
iii)     θα υπογραμμισθεί η υποχρέωση των ρ/κ καθολικών δημόσιων προσώπων να επιδεικνύουν ηθική συνέπεια μεταξύ της προσωπικής τους πίστης και των δημόσιων πράξεών τους. «Οι λαϊκοί που ασκούν κάποιας μορφής δημόσια εξουσία» έχουν καθήκον να «υπηρετούν την ανθρώπινη οικογένεια υποστηρίζοντας την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια» (παράγρ. 22).
 
Σε αυτό το πλαίσιο (παράγρ. 49), χωρίς να δίδεται σαφής κατεύθυνση για το επίμαχο θέμα της μετάληψης ή μη των πολιτικών που προωθούν αντιευαγγελικούς νόμους όταν προσέρχονται στη Θεία Ευχαριστία, οι επίσκοποι υπογραμμίζουν την «ειδική ευθύνη» τους να αντιμετωπίσουν ποιμαντικά τις καταστάσεις εκείνες στις οποίες υπάρχει απόσταση μεταξύ των δράσεων δημοσίων προσώπων που δημιουργούν σκανδαλισμό και της διδασκαλίας της εκκλησίας^[xiv].
 
3. Περιστατικά ακοινωνησία δημόσιων αξιωματούχων
Βασιζόμενοι στις αυστηρές προειδοποιήσεις των κειμένων της Διάσκεψης, τα θεσμικά κείμενα του Βατικανού, αλλά και την κανονική παράδοση της Ρ/Κ Eκκλησίας, κάποιοι επίσκοποι κινήθηκαν τολμηρότερα, αρνούμενοι ή απειλώντας δημοσίως να μην μεταδώσουν τη Θεία Κοινωνία. Τα περιστατικά άρνησης μετάδοσης Θείας Κοινωνίας, παρότι δεν συνιστούσαν τον κανόνα, βρίσκονταν στα πρώτα θέματα της ειδησεογραφικής επικαιρότητας, υπενθυμίζοντας στο ευρύ κοινό την κανονική ακρίβεια της ρ/κ παράδοσης για το θέμα.  Χαρακτηριστικές περιπτώσεις συνιστούν οι ακόλουθες:
 
1)      Το 1984, ο καρδινάλιος John Joseph O' Connor (1920-2000), αρχιεπίσκοπος της Νέας Υόρκης, απείλησε με αφορισμό τον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Mario Cuomo, λόγω των θέσεών του για την άμβλωση^[xv].
2)      Τo 2003, ο τότε επίσκοπος (emeritus τώρα) του Σακραμέντο William Weigand δήλωσε δημοσίως ότι ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Gray Davis, θα έπρεπε να σταματήσει να λαμβάνει Θεία Κοινωνία για τους ίδιους λόγους^[xvi].
3)      Το 2004, ο τότε αρχιεπίσκοπος του St Louis (και μετέπειτα καρδινάλιος) Raymond Leo Burke (de facto σήμερα ηγέτης της παραδοσιαρχικής πτέρυγας της Ρ/Κ Εκκλησίας) προειδοποίησε ότι δεν θα μετέδιδε τη Θεία Κοινωνία στον ρ/κ γερουσιαστή John Kerry, υποψήφιο για τις προεδρικές εκλογές του 2004, λόγω της στάσης του απέναντι στις αμβλώσεις^[xvii]. (Παλαιότερα, ως επίσκοπος της επισκοπής La cross του Ουισκόνσιν (1995-2004) είχε εγγράφως ενημερώσει τους κληρικούς της επισκοπής του να μην δέχονται στην Ευχαριστία πολιτικούς που προωθούσαν την άμβλωση)^[xviii]. Η αυστηρή στάση του αρχιεπισκόπου Burke επρόκειτο να κηλιδώσει τη δημόσιά εικόνα του γερουσιαστή μεταξύ των παραδοσιακών ρ/κ ψηφοφόρων, γεγονός που ενδέχεται να του στοίχισε την εκλογή στο προεδρικό αξίωμα. Το 2007, ο Burke, για τους ίδιους λόγους, προειδοποίησε με παρόμοιο τρόπο τον ρεπουμπλικανό υποψήφιο για τις προεδρικές εκλογές του 2008 Rudy Giuliani^[xix]. Το ίδιο έτος, ο Burke θα υποστηρίξει σε άρθρο του, ότι σε μια βαθιά εκκοσμικευμένη κοινωνία όπως η αμερικανική, όπου κυριαρχεί ο ατομικισμός, ο σχετικισμός και ο κίνδυνος αλλοίωσης των εκκλησιαστικών κριτηρίων, η επιβολή της κανονικής ακρίβειας στο ζήτημα της προσέλευσης στη Θεία Ευχαριστία είναι ακόμη περισσότερο επιβεβλημένη. Στο πλαίσιο αυτό, η μη άρνηση μετάδοσης Θείας Κοινωνίας σε πολιτικούς που προωθούν την άμβλωση θα μπορούσε να δημιουργήσει την εσφαλμένη εντύπωση μεταξύ των πιστών ότι η υπεράσπιση του δικαιώματος στην άμβλωση μπορεί τελικά να συνιστά μια αποδεκτή πολιτική θέση, ανεκτή από τη Ρ/Κ Εκκλησία^[xx].
4)      Το 2007, ο τότε επίσκοπος (emeritus τώρα) του Πρόβιντενς Thomas Tobin, είχε ζητήσει ιδιωτικώς από το μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων Patrick Kennedy να απέχει από τη Θεία Κοινωνία, λόγω των απόψεών του για το δικαίωμα στην άμβλωση^[xxi].  
5)      Το 2008, ο αρχιεπίσκοπος του Κάνσας Joseph Naumann ανήγγειλε ότι η τότε κυβερνήτης του Κάνσας Kathleen Sebelius θα έπρεπε να προβεί σε δημόσια διακήρυξη κατά του δικαιώματος στην άμβλωση, αλλιώς θα αποκλειόταν από τη Θεία Ευχαριστία^[xxii].
6)      Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών του 2008, ο τότε επίσκοπος (τώρα emeritus) Σκράντον της Πενσυλβάνια Joseph Francis Martino εξέδωσε ποιμαντική εγκύκλιο, στην οποία τόνιζε ότι «οι δημόσιοι αξιωματούχοι που είναι καθολικοί και επιμένουν στη δημόσια υποστήριξη της άμβλωσης και άλλων εγγενών κακών δεν πρέπει να συμμετέχουν ή να γίνονται δεκτοί στο Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας»^[xxiii].
7)   Όταν ο Joe Biden προτάθηκε ως υποψήφιος αντιπρόεδρος στις προεδρικές εκλογές του 2008, ο τότε (τώρα emeritus) επίσκοπος Σκράντον της Πενσυλβάνια Τζόζεφ Φράνσις Μαρτίνο (το Σκράντον είναι η γενέτειρα του Biden), δήλωσε δημοσίως ότι ο Biden δεν θα λάμβανε τη Θεία Κοινωνία, λόγω της υποστήριξής του στο δικαίωμα στην άμβλωση^[xxiv]. Τον Οκτώβριο του 2019 (δύο χρόνια πριν την ανάδειξη του σε πρόεδρο των Η.Π.Α.), ιερέας σε εκκλησία στη Φλωρεντία της Νότιας Καρολίνας αρνήθηκε επίσης να του μεταδώσει τη Θεία Κοινωνία^[xxv].
8)      To 2021, o επίσκοπος των Las Cruses της πολιτείας του Νέου Μεξικού Peter Baldacchino αρνήθηκε τη Θεία Κοινωνία στον τοπικό γερουσιαστή Joe Cervantes για τη συμμετοχή του στη ψήφιση νομοσχεδίου σχετικά με την προώθηση της άμβλωσης. Είχαν προηγηθεί προσωπικές συναντήσεις του επισκόπου με τον γερουσιαστή, κατά τις οποίες o επίσκοπος είχε προειδοποιήσει για τις προθέσεις του^[xxvi].
 
4. Αρχιεπίσκοπος Salvatore J. Cordileone και Nansy Pelosi
Ενδεικτική για το υπό εξέταση ζήτημα υπήρξε το 2022 η αντιπαράθεση μεταξύ του ρ/κ αρχιεπισκόπου Σαν Φρανσίσκο Salvatore Cordileone και της ρ/κ προέδρου (μέχρι το 2023) της Βουλής των Αντιπροσώπων Nansy Pelosi, η οποία διέμενε στα όρια της δικαιοδοσίας του αρχιεπισκόπου Cordileone.  Όταν το 2021 η Pelosi δημοσιοποίησε την πρόθεσή της να υπερασπισθεί το δικαίωμα στην άμβλωση, προωθώντας την κωδικοποίηση της απόφασης του 1973 του Ανωτάτου  Δικαστηρίου  Roe  εναντίον  Wade (που απενοχοποιούσε την άμβλωση) στο δίκαιο των Η.Π.Α., ο αρχιεπίσκοπος Salvatore (συμπαθής και σε αμερικανικούς ορθοδόξους παραδοσιακούς κύκλους για τη δημόσια υπεράσπισή του σε θέματα ηθικής και παραδοσιακών αξιών) με διαρκείς ενέργειές του προσπάθησε να υπενθυμίσει στην Pelosi το ασυμβίβαστο μεταξύ ρ/κ ιδιότητας και προώθησης της άμβλωσης. Ο αρχιεπίσκοπος:
 
1)      της απέστειλε επιστολή, τονίζοντάς της το σοβαρό σκανδαλισμό που δημιουργούσε, προειδοποιώντας την ταυτόχρονα, ότι αν νομοθετούσε όπως είχε εξαγγείλει, ο ίδιος θα προέβαινε σε δημόσια τοποθέτηση.
2)      Εισηγήθηκε μία συντονισμένη εκστρατεία προσευχής και νηστείας μεταξύ των πιστών της αρχιεπισκοπής του για τη μεταστροφή της Pelosi, εισήγηση που βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από τους πιστούς^[xxvii].
3)      Ζήτησε πολλές φορές να συναντηθεί κατ’ ιδίαν μαζί της, λαμβάνοντας αρνητικές απαντήσεις.
4)      Στις αρχές Απριλίου του 2022 έστειλε νέα επιστολή στην Pelosi, επισημαίνοντας τον σκανδαλισμό που δημιουργεί, αλλά και τον κίνδυνο για την ίδια της την ψυχή και της ζήτησε να αποκηρύξει τις θέσεις της υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση. Διαφορετικά, της συνέστησε να αποφεύγει στο εξής να αναφέρεται δημόσια στην ρ/κ πίστη της και να προσέρχεται στη Θεία Κοινωνία. 
 
Όταν, στις 4 Μαΐου, η Pelosi αναφέρθηκε για άλλη μια φορά στον εαυτό της ως «αφοσιωμένης και πιστής καθολικής» και υπεραμύνθηκε των αμβλώσεων (εξέφρασε ταυτόχρονα και την ελπίδα της για την επίσημη θεσμοθέτηση γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια σε όλη την επικράτεια), ο αρχιεπίσκοπος επεδίωξε εκ νέου επικοινωνία μαζί της, χωρίς αποτέλεσμα^[xxviii].
Ακολούθως εξέδωσε δημόσια γνωστοποίηση προς στην Pelosi στην οποία αναφέρονταν και τα ακόλουθα:
«Καθώς δεν έχετε αποκηρύξει δημοσίως τη θέση σας σχετικά με την άμβλωση και συνεχίζετε να αναφέρεστε στην καθολική πίστη σας για να δικαιολογήσετε τη θέση σας και να λάβετε τη Θεία Κοινωνία…στο πλαίσιο της ευθύνης μου ως Αρχιεπισκόπου του Σαν Φρανσίσκο…σας γνωστοποιώ ότι δεν μπορείτε να προσέλθετε στη Θεία Κοινωνία και, εάν το κάνετε, δεν πρέπει να γίνετε δεκτή…έως ότου αποκηρύξετε δημοσίως την υπεράσπισή σας στη νομιμότητα της άμβλωσης και εξομολογηθείτε και λάβετε άφεση αυτής της σοβαρής αμαρτίας στο Μυστήριο της Μετανοίας. Παρακαλώ να γνωρίζετε ότι είμαι έτοιμος να συνεχίσω τη συζήτησή μας ανά πάσα στιγμή και θα συνεχίσω να προσφέρω προσευχές και νηστείες για εσάς»^[xxix].
 
Ταυτοχρόνως, o αρχιεπίσκοπος εξέδωσε συναφή επεξηγητική εγκύκλιο προς τους κληρικούς της αρχιεπισκοπής^[xxx] και προς τους πιστούς^[xxxi]. Τη θαρραλέα στάση του αρχιεπισκόπου Cordileone έσπευσαν να επαινέσουν δημοσίως και άλλοι αμερικανοί επίσκοποι^[xxxii].
 
 
5. Επίλογος
Δεν ήταν μεταξύ των προτεραιοτήτων της παρέμβασής μας η ανάλυση των επιμέρους μη θεολογικών παραμέτρων (π.χ. ανθρωπολογικών και κοινωνικών) που ενδέχεται να λειτούργησαν και αυτές υποστηρικτικά στην επιβολή της κανονικής ακρίβειας στο εν λόγω ζήτημα εκ μέρους κάποιων αμερικανών ρ/κ επισκόπων, ούτε η προβολή και η ανάλυση της διαλλακτικότερης στάσης που προωθήθηκε από φιλελεύθερους ρ/κ αμερικανικούς κύκλους. Αυτό που πρέπει να υπογραμμισθεί είναι ότι η τολμηρή στάση των τελευταίως προαναφερόμενων ρ/κ επισκόπων ακολουθήθηκε σε μια χρονική συγκυρία, όπου, αφενός, η εκκοσμίκευση της αμερικανικής κοινωνίας εμπεδώνεται με πολλαπλούς τρόπους και μεθοδεύσεις και όπου, αφετέρου, οι φιλελεύθερες θεολογικές δυνάμεις, συσπειρωμένες γύρω από τον πάπα Φραγκίσκο, επεξεργάζονται νέες ποιμαντικές προσεγγίσεις, προσπαθώντας, μεταξύ των άλλων, να μετατοπίσουν την ποιμαντική του ρωμαιοκαθολικισμού από τον νόμο στο πρόσωπο. Η επαινετή, κατ’ αρχάς, αυτή μετατόπιση, πραγματοποιείται ωστόσο με τρόπο (όπως φάνηκε και με το πρόσφατο αμφιλεγόμενο κείμενο Fiducia Supplicans) που μετριάζει τη σαφήνεια των θεολογικών θέσεων, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η ηγεσία της Ρ/Κ Εκκλησίας εξαναγκάζεται κάποιες φορές να εξαρτά την ποιμαντική της πράξη από τη λογική της πολιτικής ορθότητας.
 
Κινούμενη σ’ ένα διαφορετικό μήκος κύματος από αυτό που εκπέμπεται τελευταίως στη Ρώμη, η προσπάθεια του αμερικανικού ρωμαιοκαθολικισμού για μια περισσότερο οριοθετημένη προσέγγιση του ζητήματος της σχέσης των ρ/κ πολιτικών με την ενεργή ρ/κ εκκλησιαστική ζωή, (όπως εκφράσθηκε μέσα από τα κείμενα της Διάσκεψης των ρ/κ επισκόπων των Η.Π.Α.), αλλά και αυτή η τολμηρότερη στάση ορισμένων ρ/κ επισκόπων που αρνήθηκαν να μεταδώσουν τη Θεία Κοινωνία στον καίσαρα (στο πνεύμα της ακρίβειας, όποτε εφαρμοζόταν, της πατερικής και κανονικής παράδοσης Δύσης και Ανατολής κατά την πρώτη χριστιανική χιλιετία), εκτιμούμε ότι αποτελούν αφορμές για περεταίρω σκέψη και ανάλυση και για τα καθ’ ημάς. Εξάλλου, όπως μας έχει επισημάνει ο Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, τις δογματικές παρεκκλίσεις των Λατίνων οφείλουμε να τις αποστρεφόμαστε, «ει τι δε ευρίσκεται εν αυτοίς ορθώς έχον και υπό των  Κανόνων των  Ιερών  Συνόδων βεβαιούμενον, τούτο  δεν πρέπει να μισώμεν και  να  αποστρεφώμεθα, ίνα μη λάθωμεν και αυτούς τους Κανόνας μισούντες και αποστρεφόμενοι»^[xxxiii].
 

---

[i] S. Cordileone, “Notification to the Speaker of the House of Representatives of the United States Congress Nancy Pelosi”, Archdiocese of San Francisco (2022, Μάιος 20),
https://sfarchdiocese.org/notification-to-the-speaker-of-the-house-of-representatives-of-the-united-states-congress-nancy-pelosi/.
[ii] Η κατοχύρωση του δικαιώματος (που έμελλε να ανατραπεί το 2022 με την απόφαση Dobbs εναντίον Jackson Women's Health Organization) δεν σήμαινε και την αυτόματη εμπέδωσή του στις πολιτείες. Αλλά και αυτή η εμπέδωσή του ήταν δυνατόν να μετριάζεται στις επιμέρους παραμέτρους του (π.χ. στις προϋποθέσεις για τη διακοπή κύησης, στο επιτρεπτό χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την κύηση μέχρι την άμβλωση, στην ασφαλιστική κάλυψη κ.τ.λ.). Σε αυτό το πλαίσιο, δημόσιοι αξιωματούχοι, σε πολιτειακό επίπεδο, μπορούσαν να προωθούν και να ψηφίζουν νόμους που να περιορίζουν τη χρήση του δικαιώματος. Μετά την απόφαση του 2022, οι πολιτείες έχουν τη δυνατότητα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να επιβάλουν οποιαδήποτε ρύθμιση για την άμβλωση.
[iii] Πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι οι αμερικανοί ρ/κ πολιτικοί, σε αντίθεση με πολιτικούς άλλων χωρών, είναι σε σημαντικό βαθμό «εκκλησιαζόμενοι».
[iv] Catechism of the Catholic Church, παράγρ. 2270-2275, https://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P7Z.HTM#-2C6.
[v] Ιωάννης-Παύλος ΙΙ, Εγκύκλιος Evangelium Vitae, Ρώμη 1995, παράγρ. 68-74.
[vi] Επιτροπή για το Δόγμα της Πίστεως, “Doctrinal Note on some questions regarding the Participation of Catholics in Political Life”, Ρώμη 2002, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20021124_politica_en.html.
 
[vii] Κώδικας Κανονικού Δικαίου εκδοθείς κατά την αρχιερατεία του Ποντίφικα Ιωάννη-Παύλου του Β΄, έκδ. Γραφείον Καλού Τύπου, Αθήνα 2008. σ. 477.
[viii] Ό.π., σ. 687 και https://www.vatican.va/archive/cod-iuris-canonici/eng/documents/cic_lib6-cann1364-1399_en.html#OFFENCES_AGAINST_HUMAN_LIFE,_DIGNITY_AND_FREEDOM.
[ix] J. Ratzinger, “Worthiness to Receive Holy Communion: General Principles”, ΕWTN 2002, https://www.ewtn.com/catholicism/library/worthiness-to-receive-holy-communion-general-principles-2153.
[x] United States Catholic Conference, “Pastoral Plan for Pro-Life Activities”, 1975, https://www.priestsforlife.org/library/2978-pastoral-plan-for-pro-life-activities. Το κείμενο αυτό, όπως και το επόμενο, απετέλεσαν κοινά πονήματα των δύο ρ/κ συλλογικοτήτων από τις οποία προήλθε το 2001 η «Διάσκεψη των Ρ/Κ επισκόπων των Η.Π.Α.»: την «Εθνική Διάσκεψη των Καθολικών Επισκόπων» (NCCB) και την «Καθολική Διάσκεψη των Ηνωμένων Πολιτειών» (USCC).
[xi] United States Catholic Conference, “Living the Gospel of Life: A Challenge to American Catholics”, 1998, https://www.usccb.org/issues-and-action/human-life-and-dignity/abortion/living-the-gospel-of-life.
[xii] United States Conference of Catholic Bishops, “Catholics in Political Life”, Washington D.C. 2004.
[xiii] Ό.π., Forming consciences for faithful citizenship with new Introductory note, 2η έκδ., Washington D.C. 2023.
[xiv] Ό.π., The Mystery of the Eucharist in the Life of the Church, Washington D.C. 2022.
[xv] Α. Goldman, Α. “O' Connor Warns Politicians Risk Excommunication Over Abortion”, Washington Post (1990, Ιούνιος 15),  https://www.nytimes.com/1990/06/15/nyregion/o-connor-warns-politicians-risk-excommunication-over-abortion.html.
[xvi]^. A. Destefano, “Priest Profile: Msgr. Edward J. Kavanagh”, Catholic Exchange
  (2003, Ιούνιος 2), https://catholicexchange.com/priest-profile-msgr-edward-j-kavanagh/.
[xvii] R. Burke, “Catholic Politicians and Non-Admittance to Holy Communion” (2021, Οκτώβριος 28), https://www.cardinalburke.com/presentations/catholic-politicians.
[xviii] “It’s official: Pro-Abortion legislators can’t receive Eucharist in Diocese of Lacrosse”, Catholic News Agency (2004, Ιανουάριος 8), https://www.catholicnewsagency.com/news/444/its-official-pro-abortion-legislators-cant-receive-eucharist-in-diocese-of-lacrosse.
[xix] “Archbishop: No Communion for Giuliani”, CBS News (2007, Οκτώβριος 3), https://www.cbsnews.com/news/archbishop-no-communion-for-giuliani/.
[xx] R. Burke, “The Discipline Regarding the Denial of Holy Communion to Those Obstinately persevering in Manifest Grave Sin”, Periodica De Re Canonica 96 (2007), σσ. 3-58.
[xxi] Η πληροφορία αυτή είδε το φως της δημοσιότητας το 2019: “Rep. Kennedy: I am banned from Communion”, NBC News (2009, Νοέμβριος 22), https://www.nbcnews.com/id/wbna34091312.
[xxii] J. Naumann, “Column: Governor’s veto prompts pastoral action’, The Leaven (2008, Μάιος 9), https://theleaven.org/column-governors-veto-prompts-pastoral-action/, όπου και έχουν δημοσιευθεί όλες οι ανακοινώσεις του αρχιεπισκόπου σχετικά με την κυβερνήτη.
[xxiii] “Bishop Martino's Pastoral Letter for Respect Life Sunday”, Catholic Culture (2008, Οκτώβριος 5), https://www.catholicculture.org/culture/library/view.cfm?recnum=8456.
[xxiv] “Martino Tells Bishops Biden’s Values Against Church Teaching”, Times Leader (2008, Νοέμβριος 13), https://www.timesleader.com/archive/1235421/martino-tells-bishops-bidens-values-against-church-teaching.
[xxv] E. Bradner, “Joe Biden denied communion in Catholic Church in Southern Carolina”, CNN  (2018, Οκτώβριος 29), https://edition.cnn.com/2019/10/29/politics/joe-biden-denied-communion-south-carolina-catholic-church/index.html. O Biden είχε διαφορετική αντιμετώπιση από άλλους κληρικούς στο συγκεκριμένο θέμα, όπως και από τον πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος φαίνεται να τον ενθάρρυνε να συνεχίζει να λαμβάνει τη Θεία Κοινωνία, βλ. N. Winfield, “Biden receives Communion in Rome amid debate in US”, AP (2021, Οκτώβριος 30), https://apnews.com/article/pope-francis-joe-biden-g-20-summit-europe-rome-b88497127cc09a79d018cd262b1c41a1.
[xxvi] K. Scanlon, “Diocese responds after state senator says he was denied Communion”, CNN (2021 Ιούλιος 19), https://www.catholicnewsagency.com/news/248420/diocese-responds-after-state-senator-says-he-was-denied-communion.
[xxvii] Ch. Rousselle, “Cordileone prayer update: 10,688 roses and counting for Nancy Pelosi”, CAN (2021, Οκτώβριος 12).
 https://www.catholicnewsagency.com/news/249263/cordileone-prayer-update-10688-roses-and-counting-for-nancy-pelosi.
[xxviii] Μ. Schnell και Μ. Lillis, “Pelosi says Roe opinion would threaten marriage equality, other rights”, The Hill (2022, Απρίλιος 5), https://thehill.com/news/house/3477577-pelosi-says-roe-opinion-would-threaten-marriage-equality-other-rights/.
[xxix] S. Cordileone, “Notification to the Speaker of the House of Representatives of the United States Congress Nancy Pelosi”, Archdiocese of San Francisco (2022, Μάιος 20),
https://sfarchdiocese.org/notification-to-the-speaker-of-the-house-of-representatives-of-the-united-states-congress-nancy-pelosi/.
[xxx] Ό.π., “Letter to Priests of the Archdiocese on the Notification sent to Speaker Nancy Pelosi” (2022, Μάιος 20), https://sfarchdiocese.org/letter-to-priests-of-the-archdiocese-on-the-notification-sent-to-speaker-nancy-pelosi/.
[xxxi] Ό.π., “Letter to the faithful on the Notification sent to Speaker Nancy Pelosi” (2022, Μάιος 20), https://sfarchdiocese.org/letter-to-the-faithful-on-the-notification-sent-to-speaker-nancy-pelosi/.
[xxxii]   “These Catholic Bishops Support Holy Communion Ban for Nancy Pelosi”, National Catholic Register (2022, Μάιος 22), https://www.ncregister.com/cna/these-catholic-bishops-support-holy-communion-ban-for-nancy-pelosi.
[xxxiii] Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, Εορτοδρόμιον, τ. 3, έκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 220.