«Ο πατήρ ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ» - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

«Ο    πατήρ    Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ»

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

         Ανήκω παιδιόθεν στον πευματικό περίγυρο για τον οποίο ο λίαν αγαπητός αδελφός και φίλος Χρήστος Γιανναράς έγραψε: «Παρ’ όλη τη θρησκευτική μονομέρεια, θα μου ήταν δύσκολο να αρνηθώ ότι χαρήκαμε τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια στην Ομάδα. Σίγουρα φτιάξαμε παρέες μ’ εκείνη την ξένιαστη φιλία κι εμπιστοσύνη που δεν ξέρει προσωπεία ή τη σκληράδα της αυτοάμυνας… Ακόμα και τη στράτευσή μας δεν την εισπράτταμε αρνητικά… μας ασκούσε στη συνέπεια και στη δημιουργική δουλειά … Σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά στη γειτονιά ή το σχολείο, μας έκανε να νιώθουμε πραγματικά ευεργετημένοι. Εμείς δε γνωρίσαμε ποτέ την ερημία και τη  βαρεμάρα της μοναξιάς του Σαββατοκύριακου, την πίκρα να ενδίδεις σε παρέες, που σε αφήνουν αδιάφορο, κι όπου πρέπει να διακριθείς, μόνο με την ψευτοσαχλαμάρα της ανίας…». 

     

   Αναφέρομαι στον με επίκεντρο την Αδελφότητα Θεολόγων «Ζωή» ευρύτερο χώρο χριστιανικής δράσης, και χαίρομαι που τον πρόλαβα στην πανελλήνια κορύφωσή του-δεκαετία 1950. Γι αυτόν επαναλαμβάνω την ευχαριστιακή κατάθεση της συζύγου μου: «Ευγνωμονώ τους ανθρώπους, που με τα Κατηχητικά και όλα τα άλλα συντέλεσαν να κρατήσουμε τα νιάτα μας της Εκκλησίας εγγύς». Και προσθέτω: «Συγκρίνοντας το δικό μας τότε, με την ευρύτατη χριστιανική αποξένωση των σημερινών νέων, και άλλα τινά, όχι λίγο δυσάρεστα, που φηλαφώ ιδιαίτερα τα καλοκαίρια, ζώντας τα τελευταία πενήντα χρόνια στο μικρό γραφικό και ιστορικό νησί των Σπετσών, πλην όχι μικρής τουριστικής εμβέλειας, λέω ότι, η καρδιακή προσευχή. «Κύριε ημών Ιησού Χριστέ … ελέησέ μας τους αμαρτωλούς», είναι όντως λίαν επίκαιρη και αναγκαία» !

      Τέλος, σε όσους δε χόρτασαν να στάζουν χολή εναντίον του, θυμίζω την επισήμανση Κολοκοτρώνη, για τις καρυδιές στις οποίες ρίχνουν πέτρες τα παιδιά, τη συγκεκριμένη του Αρχιμανδρίτη Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου: «Αν ένας άγγελος κατέβαινε στη γη της Ελλάδος, και έπαιρνε τους ευσεβείς που αμέσως ή εμμέσως έχουν επηρεασθεί από τας αδελφότητας, δεν γνωρίζω τι θα απέμενε στην Ελλάδα». Προσθέτω την πρόσφατη του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου Β΄: «Κι αν δεν υπήρχαν Αδελφότητες, η Εκκλησία θα έπρεπε να τις εφεύρει». Χωρίς αυτά να σημαίνουν πως αγνοώ ότι, ως ο κυρίαρχος χώρος τότε, αλλά όχι χωρίς αδυναμίες είχε υπεροψία, και βρήκε μπροστά του Αυτόν που, «υπερηφάνοις αντιτάσσεται». Οπότε είναι καλό, τώρα που καταλάγιασε ο περί τη «στροφή στην Ορθοδοξία» κυμβαλισμός, να αναρωτηθούμε, τι προέκυψε τα πενήντα χρόνια που ακολούθησαν από την προβολή της ως «Αντί»,  κυρίαρχα ως: «Ορθοδοξία Αντί-Δύση» !

       Μετά τις αναρτήσεις του ιατρού κ. Λυκούργου Νάνη, ίσως κάτι έχει να πει το γραπτό που ακολουθεί δια χειρός αυτού που είδε μια φορά πρόσωπο με πρόσωπο το μακαριστό Αρχιεπίσκοπο, αλλά ευτύχησε να γράψει κριτική παρουσίαση τεσσάρων βιβλίων του.

******

    «Πατήρ Ιερώνυμος, είναι παπάς άλλου επιπέδου», άκουσα να λέει αρχές 10ετίας του 50 στη συντροφιά μας, φίλος, μέλος της υπό το μουσουργό Μ. Αδάμη χορωδίας του Παρεκκλησίου των Ανακτόρων. Κράτησα το όνομα, ακροάστηκα μερικές φορές τη μεταδιδόμενη από το ραδιόφωνο προς το μεσημέρι της Κυριακής Θ. Λειτουργία. Μου άρεσε ιδιαίτερα το πνεύμα, το ύφος, η διήκουσα γραμμή του κηρύγματός του. Έμαθα ότι το δημοσιεύει στην «Καθημερινή», άρχισα να συγκεντρώνω και να ταξινομώ τα σχετικά αποκόμματα. Κι όταν ανέβηκα το πρώτον στον άμβωνα του Πανλεσβιακού Προκυνήματος της «Παναγίας της Αγιάσου»-Νοέμβριος 1962-αυτά αποτέλεσαν τη βασική πηγή, και το πνεύμα τους την κατευθυντήρια γραμμή μου.

       Δυο χρόνια μετά κρατούσα στα χέρια μου τα: «Μηνύματα Χαράς», τόμο με 106 τέτοια κηρύγματα στα Ευαγγέλια, και, στη Βιβλιοκρισία μεταξύ άλλων έγραψα: «Δημιουργούν νέα σχολή κηρύγματος… Σ’ αυτά κυριαρχεί το βάθος, η απλότητα, ο προβληματισμός… η γλώσσα της αλήθειας και της διακριτικής ειλικρίνειας …»--«Ανάπλαση», τ.122/1964. Τα επόμενα δυο χρόνια, με τον τίτλο, «Απαντήσεις στα Σύγχρονα Προβλήματα», περιέλαβε μεγάλη σειρά κηρυγμάτων του στα Αποστολικά αναγνώσματα. Στην αντίστοιχη Βιβλιοκρισία κατέληγα: «Απολαμβάνουμε διαλογική διδασκαλία σε κλίμα κατανοήσεως. Από πράγματα γνωστά και χειροπιαστά, περνάμε ευχάριστα στα θεία… Ζούμε το αίσθημα ότι εγγίζουμε κάτι το σοβαρό και ιερό. Συναντάμε στο κέντρο της κάθε ομιλίας τον Ιησού…»-«Ανάπλαση», τ.144,1966.

      Στο μεταξύ έμαθα ότι, έχει κάνει λαμπρές μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία και την Αγγλία ! Ότι, εκτός από Πρωθιερέας των Ανακτόρων, είναι και Καθηγητής του Κανονικού Δικαίου και της Ποιμαντικής στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τότε η εκτίμηση και ο σεβασμός στο πρόσωπό του έπιασε μέσα μου κορυφή !

Ενώ, το περίφημο έργο του J. Holzner,  «Παύλος», σε δική του Ελληνική μετάφραση, είχε γίνει το αγαπημένο μου εντρύφημα. Το πιο ενδιαφέρον, ίσως το πιο σημαντικό. Έμαθα ότι, μαζί με το δυναμικό Προϊστάμενο της «Ζωής» Αρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα-Δες, «Μορφές Μεγάλων Ωρών», Εκδόσεις «Τήνος», 1994- και το μεγάλο χριστιανό διανοητή, Καθηγητή της Νομικής Αλέξανδρο Τσιριντάνη αποτελούσαν την ηγετική τριανδρία των ως τη δεκαετία 1950 μεγάλων πνευματικών «παρεμβολών» των Συνεργαζομένων Χριστιανικών Σωματείων «ο Απόστολος Παύλος» ! Αυτό με γέμισε χαρά και καμάρι που είχα προφτάσει να είμαι εκεί !

*********

     Μάιος 1954, και εκλογή του Αρχιμανδρίτη Βαρνάβα Τζωρτζάτου, εξαίρετου κληρικού, ως Μητροπολίτη Κίτρους-Κατερίνη. Σημειώνω με νόημα και νεύμα ότι, το Βιβλιοκριτικό μου σημείωμα για το σημαντικό έργο του: «Οι Βασικοί Θεσμοί Διοικήσεως

των Ορθοδόξων Πατριαρχείων…», αρχίζει: «Συγγραφική εργασία πλάτους και μελέτη αξιώσεων…»-«Ανάπλαση», τ.206/1972. Τότε, λοιπόν, ήταν που με πλησίασε λίαν αγαπητός φίλος συμφοιτητής-ήμασταν πρωτοετείς στη Θεολογική της Αθήνας- και με «πείραξε» λέγοντας: «Θανάση, πάλι ο δικός μας βγήκε-«Αποστολική Διακονία»-ο δικός σας-«φιλοΖωηκός»-τίποτε» ! Αν δε με απατά η μνήμη ο υπονοούμενος «φιλοΖωηκός» συνυποψήφιος ήταν ο αρχιμανδρίτης Νικόδημος Βαλληνδράς, όχι λιγότερο εξαίρετος κληρικός, και βυζαντινά καλλικέλαδος, όπως κι οι άλλοι δυο αδελφοί του. 

       Δεν κρύβω ότι, όσο αστείο κι αν ήταν το «πείραγμα», και από φιλικό μέχρι αδελφικό, κάθισε καλά μέσα μου. Και όχι μόνο, αλλά συζητώντας κατόπιν την περίπτωση στη … «φιλοΖωηκή» συντροφιά μας μείναμε με την αίσθηση ότι, για τους κληρικούς αυτού του πνευματικού περίγυρου ο δρόμος για το Επισκοπικό-Μητροπολιτικό Λειτούργημα και αξίωμα ήταν κλειστός-όχι για τους κληρικούς μέλη της «Ζωής», γι αυτούς το απέκλειε η αρχή-κανόνας του ιδρυτή της Ευσεβίου Ματθοπούλου. Αίσθηση που επαληθεύαμε κάθε τόσο από τα προκύπτοντα σε Αρχιερατικές εκλογές, ας πω, και την επικυρώναμε από το ότι, ο ανωτέρω «δικός μας» Αρχιμανδρίτης έμενε πάντα «εκτός» ! Έφτασε να εκλεγεί Μητροπολίτης Ζιχνών και Νευροκοπίου το 1965, έντεκα χρόνια αργότερα, επί Συνοδικής προεδρίας Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β, Ιεράρχη πολύ εξαίρετου !

        Γι αυτό, όταν λίγο πριν ή λίγο μετά τα δυσάρεστα εκκλησιαστικά του 1959, ιδιαίτερα τα χειρότερα του 1962-εκλογή του από Αττικής Ιάκωβου Βαβανάτσου ως Αρχιεπίσκοπου-έγιναν κάποιες κινήσεις προώθησης υποψηφιότητας, όχι απλώς Μητροπολιτικής, αλλά Αρχιεπισκοπικής του Ιερωνύμου, οι πιο συγκρατημένοι της συντροφιάς αναρωτηθήκαμε: «Καλά, αφού για απλώς «φιλοΖωηκό» κληρικό ο δρόμος εκλογής του ως Μητροπολίτη είναι κλειστός, για τον Ιερώνυμο, επίλεκτο στέλεχος της «ηγετικής τριανδρίας» των κλπ. και μάλιστα ως Αρχιεπίσκοπου δεν κατάλαβαν ότι θα είναι κατάκλειστος»;

       Γιατί επί πλέον είχε γίνει γνωστό ότι, οι ενδιαφερόμενοι, γράφε οι ενδόμυχα φοβούμενοι αυτό το ενδεχόμενο για πολύ φαιδρούς λόγους, εξόφθαλμο σήμερα πια, πέρα από το ότι δεν άφηναν να περάσει ούτε «κουνούπι «φιλοΖωηκό», στα υψηλά αξιώματα της Εκκλησίας, είχαν φροντίσει να «εξασφαλιστούν» απόλυτα ως αφελώς φαντάζονταν και νομοτυπικά, έχοντας ψηφίσει διάταξη, πες εσύ αν φωτογραφική, κατά την οποία, «κληρικός εκλεγόμενος Καθηγητής Πανεπιστημίου δεν μπορεί να εγγραφεί στον κατάλογο των υποψηφίων προς Αρχιερατεία για πέντε χρόνια από την εκλογή του. Ο Ιερώνυμος είχε εκλεγεί Καθηγητής της Θεολογικής Θεσσαλονίκης το 1959 !

    Βέβαια, δεν ξέρω αν, ή ως ποιο βαθμό, είχαν λάβει υπόψη τους και τα συμβαίνοντα παλαιόθεν εις την καθ’ ημάς Ανατολή ! Όπου τον πρώτο λόγο και τον τελευταίο είχε-έχει και σήμερα, αφού νομοθετεί-αυτός που κρατάει το κλειδί της κρατικής εξουσίας. Και μπορεί να το γυρίζει κατά την Εκκλησιαστική μεριά που επιθυμεί και αποφασίζει να ορίσει ως την εκφράζουσα την «Εκκλησιαστική Κανονικότητα» ! Να πει, δηλαδή, ποια Σύνοδο Επισκόπων, τουτέστιν ποιους Επισκόπους αναγνωρίζει ως «Κανονικούς», και δυνάμενους να λειτουργούν στο κράτος, και ποιους όχι, άρα μη «Κανονικούς» και μη δυνάμενους. Γιατί όσο κι αν δε θέλουμε, ούτε και μας αρέσει να μας το καταλογίζουν οι ξένοι, στην πράξη ο «Καισαροπαπισμός» ήταν πολλές φορές και είναι εδώ. Δεν ξέρω, μάλιστα, αν εξ Ανατολών παράγωγο ή παρεπόμενό του ήταν κι εκείνο το, «huius regio eius et religio»-«όποιου η βασιλεία, αυτού και η θρησκεία»-με το οποίο οι ηγεμόνες των Γερμανικών κρατιδίων «ρύθμισαν» τα της αποδοχής ή όχι του Λουθήρου και της Εκκλησιαστικής του Μεταρρύθμισης ! 

       

Θα περιοριστώ μόνο σε δυο πάρα πολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις για να γίνει απόλυτα σαφές και πλήρως κατανοητό. Τέλη του 4^ου αιώνα εκλεκτός της αυλής Αρκαδίου είναι ο ξακουστός και υπέρ-υπέρ άξιος πρεσβύτερος της Αντιόχειας Ιωάννης. Ο οποίος «απάγεται» μυστικά με βασιλική άμαξα από εκεί στη Βασιλεύουσα, και εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως από Σύνοδο Επισκόπων έτοιμη να καλύψει πρόθυμα την αυτοκρατορική επιθυμία και απόφαση, ως «Εκκλησιαστικά Κανονική». Έξι χρόνια μετά, που ως όντως Χρυσόστομος, «ψέλνει» τα δέοντα μεταξύ άλλων και στην αυτοκράτειρα Ευδοξία, νέα Σύνοδος Επισκόπων ικανοποιώντας τώρα την αντίθετη βασιλική επιθυμία και απόφαση, «εκπαραθυρώνει» και στέλνει το ίδιο πρόθυμα να πεθάνει στην εξορία, αυτόν τον από τους κορυφαίους Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς Διδασκάλους της Εκκλησίας, και κολοσσό αγιότητας ! Και εκλέγει «Κανονικά», «Κανονικότατα» άλλον Κωνσταντινουπόλεως, με όλα τα γνωστά και,  πικρών-γράφε, πικρότατων-«δακρύων άξια» παρεπόμενα !

       Τον 9^ο αιώνα η εκλογή Ιγνατίου γίνεται ύστερα από επιθυμία και επιβολή της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, της και αναστηλώτριας των Εικόνων. Για να την ακολουθήσει ο εξαναγκασμός του σε παραίτηση, και η εκλογή του Φωτίου, ύστερα από επιθυμία και επιβολή του πανίσχυρου Καίσαρα Βάρδα, και κατόπιν η για λόγους πολιτικούς «εκπαραθύρωσή» του από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ το Μακεδόνα, και η επαναφορά Ιγνατίου. Πάντα ταύτα Συνοδικά, Συνοδικότατα, και «Κανονικά», «Κανονικότατα» ! Αλλά με τα γνωστά εδώ και πολύ πιο δυσάρεστα παρεπόμενα αυτής. Θα μπορούσα να αναφέρω με ευανάγνωστο νόημα και νεύμα ότι, και η εκλογή Γενναδίου μετά την αποφράδα ημέρα της αλώσεως ήταν επιθυμία και επιβολή μάλιστα του αλλόδοξου Πορθητή, αλλά δεν προχωρώ εδώ, γιατί πρόκειται και για πολύ δίσεχτα χρόνια και για πολύ αιματοβαμμένη ιστορία !

********

      Έρχομαι στα της εποχής μας. Η βραχύβια Επανάσταση του 1922-1924, κρατώντας και αυτή το κλειδί της κρατικής εξουσίας, το γυρίζει σε μια Αριστίνδην Σύνοδο πέντε Μητροπολιτών, που εκλέγει με τρεις θετικές και δύο αρνητικές ψήφους τον Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομο Παπαδόπουλο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. Ο οποίος κατόπιν γίνεται αποδεκτός και από τις μετά ταύτα προελθούσες από εκλογές Κυβερνήσεις, π.χ. του Ελευθερίου Βενιζέλου-του οποίου την Κυβέρνηση είχε ορκίσει ως Αρχιμανδρίτης το 1917-και από όλες τις άλλες, μέχρι το 1938, έτος που αναπαύτηκε στο Όνομα του Κυρίου. Ή δεν «πρόκαμαν» λόγω του βραχύβιου της Επανάστασης ή δε σκέφτηκαν ή δεν τους  χρειάστηκε να τον πουν «χουντικό» και να επινοήσουν «αντιστασιακά» διάσημα !

       Το 1967, λοιπόν, μόλις πέντε χρόνια από την «εξασφάλιση» που παρείχε στην Ιεραρχία της Εκκλησίας η προαναφερθείσα φωτογραφική διάταξη «νομοτυπικού» αποκλεισμού υποψηφιότητας Ιερώνυμου, και τη συνακόλουθη «αξιοποίησή» της με την εκλογή ως Αρχιεπίσκοπου Αθηνών του από Φιλίππων και Νεαπόλεως Χρυσοστόμου Β΄-!962-επαναλαμβάνω, Ιεράρχη πολύ εξαίρετου, επισυμβαίνει το απροσδόκητο, αυτό που μάλλον δεν είχαν υπολογίσει, επιβάλλεται στη χώρα η αυτό-αποκληθείσα «Επανάσταση της 21^ης Απριλίου 1967», κοινώς δικτατορικό καθεστώς. Που, βέβαια, εκείνη τη στιγμή κρατάει το κλειδί της κρατικής εξουσίας,  και κατά τα παλαιόθεν ειωθότα εις την καθ’ ημάς Ανατολή, έχει και επιθυμία και απόφαση να επιτελέσει, υποτίθεται, «ανακαινιστικό και ανορθωτικό για τη χώρα έργο». Το οποίο αποφασίζει να αρχίσει από το χώρο της Εκκλησίας, υπολογίζοντας ίσως ότι, η αίσθηση του λαού τη δεκαετία του 60, με σημείο αιχμής τα περί την εκλογή Ιακώβου, κάθε άλλο παρά αγαθή ήταν γι αυτή, και επί πλέον ότι, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομος Β΄ είπια μπει στα όρια του υπέργηρου όντας 87 χρονών.

     

  Ο μακαριστός όμως δεν τους διευκολύνει παραιτούμενος, πράγμα Κανονικά άψογο και σεβαστό, αλλά οι Απριλιανοί ακολουθώντας την «παράδοση» του βυζαντινού Καισαροπαπισμού τον παραιτούν με Συντακτική Πράξη, και ορίζουν οκταμελή Αριστίνδην Σύνοδο, η οποία και εκλέγει κατά την επιθυμία και απόφασή τους Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος τον Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και Πρωθιερέα των Ανακτόρων Αρχιμανδρίτη Ιερώνυμο Κοτσώνη- Μάιος 1967. Τι σύμπτωση, αλήθεια, κάνει ό, τι και η Αριστίνδην Σύνοδος του 1922 με την εκλογή του Χρυσόστομου Παπαδόπουλου, εκλέγει ως Αρχιεπίσκοπο κάτι παραπάνω από εξαίρετο κληρικό, και ισάξιο σε τυπικά και ουσιαστικά θεολογικά προσόντα !

     

Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος σπεύδει και επιστρατεύει σειρά κληρικών κατά πάντα ανεπίληπτων, αποκλειστικά σχεδόν από το χώρο της «Ζωής»-αντιστράφηκαν τώρα τα πράγματα- όπου στο μεταξύ ως μη όφειλε είχε επισυμβεί η «χαροποιός» για πολλούς διάσπαση-1960-με επακόλουθο να αποδεσμευτούν αξιόλογες πνευματικές δυνάμεις. Ενδεικτικά σημειώνω τα μεγάλα από τότε για μας ονόματα των, Δημητρίου Τρακατέλλη-αλησμόνητης ιερότητας οι ώρες στην Κατασκήνωση των ΧΜΟ, Αγία Παρασκευή- και Αναστασίου Γιαννουλάτου, νυν Αρχιεπισκόπων Αμερικής και Αλβανίας, τους οποίους τοποθετεί στις επιτελικές θέσεις του Βοηθού Επισκόπου της Αρχιεπισκοπής και αρχίζει να επιτελεί, και επιτελεί μέσα σε έξι και κάτι χρόνια, παρά και υπό το ολοκληρωτικό καθεστώς περίλαμπρο ανακαινιστικό, ανορθωτικό και πρωτοποριακό εκκλησιαστικό έργο, για το οποίο θα δούμε τι επισήμαναν κάποια ονόματα, κάθε άλλο παρά τυχαία !

     

  Για την ώρα όμως προσέχουμε τούτο το πολύ-πολύ σημαντικό ! Δυο χρόνια-1969- μετά την Αριστίνδην εκλογή του ο Ιερώνυμος, μη ανεχόμενος κάποιες «μουρμούρες» και άλλα υπόγεια «εκκλησιαστικά», αιφνιδιάζει τη Σύνοδο της Ιεραρχίας της Εκκλησίας, υποβάλλοντας την παραίτησή του. Οπότε εκτός από έναν ή δυο, όλοι οι άλλοι Ιεράρχες του ζητούν ομόφωνα και πανηγυρικά να την αποσύρει, δηλώνοντας έτσι de facto «ότι τον αναγνωρίζουν και τον δέχονται ως Αρχιεπίσκοπο». Πράγμα που δε φαντάζομαι να υπάρχει κάποιος που δεν καταλαβαίνει ότι αυτό αποτελεί επικύρωση από όλη τώρα την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, της από την οκταμελή Αριστίνδην Σύνοδο εκλογής του, ή ας το πούμε έτσι, «ντύνει» την Αριστίνδην εκλογή του με Κανονική, Κανονικότατη, «Εκκλησιαστική Κανονικότητα» ! Και είναι εδώ ιδιαίτερα σημαδιακό, και πρέπει να κρατηθεί σε ιδιαίτερη σημείωση, το πώς, και με τι βυζαντινή μεγαλοστομία βγήκε και έκανε τις σχετικές ανακοινώσεις ως εκπρόσωπός της Συνόδου της Ιεραρχίας ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ, μιλώντας για τη σύμπνοια που επικράτησε στην Ιεραρχία, και για το Άγιο Πνεύμα που ήρθε και «αδέλφωσε» την Ιεραρχία»…  Δεν το χοντραίνω προσθέτοντας ότι η θέση του Ιούδα δε μένει κενή στο χώρο της Εκκλησίας !

    

  Να σημειώσω ότι, από κει και πέρα το αν, και πόσο σπουδαίο, δημιουργικό, και πρωτοποριακό έργο επιτελέστηκε, μπορεί να το δει κανείς στον τόμο: «1829 ημέραι εις το Πηδάλιον-Αθήνα 1972-όπου ο Ιερώνυμος κάνει τον απολογισμό της ως το 1972 Αρχιεπισκοπικής εξαετίας του. Και όπου φαίνεται λίαν ευδιάκριτα ότι, όλη η χριστιανική πνευματική και κοινωνική δραστηριότητα που αναπτυσσόταν ως τότε «στη σκιά του περιθωρίου-στο «παρά» που θέλουν κάποιοι, «παρά-εκκλησιαστικός» χώρος της «Ζωής»-πέρασαν στο φως της κορυφής». Γιατί, «δεν πήρε το πηδάλιο στα χέρια του έχοντας μόνο μια πλούσια προπαίδευση σε αναγεννητικά έργα, αλλά και έχοντας στο πλευρό του ένα υπέροχο επιτελείο, που περίμενε το δικό του σήμα για να ριχτεί ολόψυχα στην προσφορά έργου στο αμπέλι του Κυρίου»-3^η Βιβλιοκρισία, «Ανάπλαση», τ.212/213/1973. Τουτέστιν, ένας ευρύτερος κόσμος, «επώνυμος» και «ανώνυμος» το πλαισίωσε από αφιλοκερδώς μέχρι και θυσιαστικά, παρά και πέρα από τις ως ήταν επόμενο στρεβλώσεις του επιβληθέντος ολοκληρωτικού καθεστώτος, γιατί ένιωσε ότι, στο πρόσωπο του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου δούλευε αποκλειστικά για το Χριστό και την Εκκλησία !

       Τέλη του 1973 ανατρέπεται η Δικτατορική εκδοχή Παπαδόπουλου και επιβάλλεται η πιο σκληρή του Ιωαννίδη, η και χρεωμένη με την προδοσία και την έκτοτε τραγωδία της Κύπρου. Και αυτή, με το δικό της Βυζαντινό Καισαροπαπισμό επιθυμεί και αποφασίζει αναθέτοντας τη σχετική νομοτυπική διατύπωση σε Συντακτική πράξη στον Καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Παναγιώτη Χρήστου, που και φροντίζει να «από-αδελφώσει» την Ιεραρχία. Χωρίζει τους Μητροπολίτες σε «Κανονικούς»-οι της πριν το 1967 Ιεραρχίας-και δυνάμενους να εκλέξουν νέο Αρχιεπίσκοπο, και «Αντικανονικούς»-οι της μετά το 1967 επί Ιερωνύμου εκλεγέντες-και στερούμενους αυτού του δικαιώματος.

       Στο μεταξύ ο από Ιωαννίνων Σεραφείμ, ως o ευδιάκριτα «εκλεκτός» της και πιο σκληρής δικτατορικής εκδοχής Ιωαννίδη, έχει «εισπηδήσει»-μπήκε χωρίς άδεια του μη παραιτηθέντος ακόμα Ιερώνυμου-στα όρια της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, και έχει ορκίσει τη νέα Κυβέρνηση ! Αυτό, αν και βαρύ εκκλησιαστικό παράπτωμα προσπερνιέται «βυζαντινά», δημοσιεύεται η σχετική Συντακτική Πράξη, παραιτείται ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, και εκλέγεται «Κανονικά», «Κανονικότατα» Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ξέρετε, ο πριν τέσσερα χρόνια εκπρόσωπος της Συνόδου της Ιεραρχίας, Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ, Ιεράρχης πέρα από το πτυχίο της Θεολογίας, μηδενικών σε σχέση με τον Ιερώνυμο θεολογικών προσόντων, πλην με κυρίαρχο «προσόν», ότι ήταν στο αντάρτικο του ΕΔΕΣ, της αντιστασιακής εναντίον των Γερμανών οργάνωσης του Ναπολέοντα Ζέρβα !

      Ο οποίος Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ με τη δια χειρός Καθηγητή Χρήστου Συντακτικής Πράξης κολοβωμένη «Κανονική» Σύνοδο, δεν αργεί να εξαπολύσει ένα πογκρόμ εκπαραθύρωσης «χουντικών» «Ιερωνυμικών» Μητροπολιτών, ως «αντικανονικών» ! Και προλαβαίνει να κηρύξει έκπτωτους δώδεκα από τους κοντά τριάντα εκλεγέντες στην εξαετία του Μητροπολίτες. Λέω προλαβαίνει, γιατί στο μεταξύ έχει επισυμβεί η περιβόητη, με αυτά που περνάμε σήμερα διαβόητη, «Μεταπολίτευση»-Ιούλιος 1974-την Κυβέρνηση της οποίας και ορκίζει. Και φευ, τρεις χιλιάκις φευ, επέρχεται ως κάκιστος οιωνός των μετά ταύτα η τραγωδία της Κύπρου-Αύγουστος-που τον «αναγκάζει» να το σταματήσει. Θυμάμαι ότι εκείνο το Δεκαπενταύγουστο οι Παρακλήσεις της Παναγίας εδώ στις Σπέτσες είχαν τη μορφή θερμής αναφοράς, δέησης και ικεσίας στην Πανάχραντη Δέσποινα να γλυτώσει την εκπαραθύρωση «ο δικός μας», ο Ύδρας Ιερόθεος Τσαντίλης. Και τη γλύτωσε, ο Θεός, βέβαια, ξέρει αν χάρη σ’ αυτό, ή απλώς επειδή τους «πρόκαμε» η τραγωδία της Κύπρου.

*********

     

  Η πρώτη Μεταπολιτευτική Κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα, και το τελευταίο που θα καταπιανόταν και αν, ήταν το εκκλησιαστικό. Άλλωστε μια Εκκλησία, χωρίς πνοή, και κατά ένα τρόπο σε χειμερία νάρκη, τη βόλευε πιο πολύ. Όπως βολεύει σχεδόν όλες τις Ελληνικές Κυβερνήσεις, που θεωρούν την Εκκλησία περασμένη ιστορία, η οποία παρά ταύτα εξακολουθεί να κρατάει ρίζες στα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, και τη χρησιμοποιούν για ψήφο-συλλεκτικές και άλλες αμοιβαίες αντί-δόσεις ! Δεν είναι, λοιπόν, ούτε εκπληκτικό, ούτε παράδοξο, ούτε και δυσδιάκριτο, γιατί τα ΜΜΕ εξαπέλυσαν «ξαφνικά» ομαδικά καταιγιστικά πυρά ακραίας σπίλωσης αποκλειστικά της μορφής του «χουντικού» Ιερώνυμου, και του κάτι άλλο που εξέφρασε και κόμισε η δημιουργική εξαετία του. Πώς αλλιώς θα στηνόταν ο «αντιστασιακός» μύθος όσων επέρχονταν ως δημοκρατική-γράφε, μανικά κομματικής προτεραιότητας-«Μεταπολίτευση», της οποίας τα … επιτεύγματα, φευ, ζούμε σήμερα. Ο Αρχιεπίσκοπος της πιο σκληρής δικτατορικής εκδοχής κλπ. Ιωαννίδη έμενε στο απυρόβλητο, πείτε εσείς γιατί. Και μακροημέρευε ως την ώρα που τον ανάπαψε ο Κύριος, και τα ίδια αυτά ΜΜΕ τον παρέδωσαν στην ιστορία με τον άκρως … θεολογικό τίτλο ή χαρακτηρισμό, «ο Μάγκας» !

********

      Ωστόσο, παρά και πέρα από όλα αυτά αν, αντίθετα από τον γράφοντα, που δεν είναι και τίποτα πιο πολύ από το τίποτα, ο πάντα λίαν αγαπητός αδελφός και φίλος Χρήστος Γιανναράς, όντας κάθε άλλο παρά ευχαριστημένος, που ένας άνθρωπος του χώρου μας, του πριν το 1960 ευρύτερου πνευματικού χώρου της «Ζωής», εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος, αναφερόμενος σ’ αυτά τα χρόνια της ολοκληρωτικής επταετίας επισημαίνει: «Έτσι, όταν η δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967 συγκροτεί «αριστίνδην» σύνοδο επισκόπων, η οποία εκλέγει αρχιεπίσκοπο Αθηνών το κορυφαίο στέλεχος των ευσεβιστικών οργανώσεων Ιερώνυμο Κοτσώνη, και ο Ιερώνυμος επιχειρεί σαρωτική «ηθική κάθαρση» του επισκοπικού σώματος, ό,τι και αν λέμε για λόγους «αντιστασιακούς» εκ των υστέρων, το γενικό αίσθημα λαϊκής ανακούφισης ήταν περισσότερο και από έκδηλο…» !

     

Και αν από την πλευρά του, ο απέναντι και στον Ιερώνυμο ορμητικός και δυναμικός Μητροπολίτης Φλωρίνης Αυγουστίνος ομολογεί: «Σπανίως θα εμφανισθεί τοιούτος Αρχιεπίσκοπος του οποίου το έργον δεν εφάνη εις όλην του την έκτασιν, διότι διώκησε εις πολύ δύσκολον και ταραγμένην υπό των πολιτικών παθών εποχήν». Τέλος, αν ο πρώτος Πρόεδρος της από τη Μεταπολίτευση Δημοκρατίας, Καθηγητής και Ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Τσάτσος επισφραγίζει λέγοντας ότι, στα χρόνια του Ιερώνυμου έγιναν και πολλά και μεγάλα, όσα «δεν είχαν γίνει στα προηγούμενα 150 χρόνια της ιστορίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, ενώ άλλα που εγίνοντο, έπαυσαν να γίνονται» !! «Τι έτι χρείαν έχομεν μαρτύρων», για το ότι όλη αυτή η εναντίον του «μεταπολιτευτική» δημοσιογραφική και άλλη σπιλωτική καταιγίδα ήταν μια καλοστημένη, κακόπιστη, και κατευθυνόμενη φούσκα, που όσοι έχουν, νου, κρίση και ευρύτερη θεώρηση των πραγμάτων καταλαβαίνουν ότι ουσιαστικά δεν τον άγγιξε. Απλώς έκανε και τη μετά την παραίτηση ζωή του πιο σταυρική, και από την ως το τέλος σταυρική Αρχιεπισκοπική διακονία του !

      

  Διό και κατέθεσε νωρίς το «εκ βαθέων» του-«Το Δράμα ενός Αρχιεπισκόπου», 1975- που «έγκειται, θαρρώ, στο ότι και εκείνος και οι άνθρωποι του στρατιωτικού καθεστώτος που τον «αγκάλιασαν» χτύπησαν λάθος πόρτα. Εκείνος γιατί νόμισε πως μπορούσε να επιχειρήσει το έργο ανορθώσεως της Εκκλησίας, που τόσες μεγάλες ψυχές είχαν συνδέσει με το πρόσωπό του, κάτω από ένα καθεστώς ανελεύθερο. Κι εκείνοι, γιατί νόμισαν πως μπορούσαν να βάλουν στο χέρι μια τέτοια μορφή, και να εισπράξουν για λογαριασμό τους τα σίγουρα κέρδη της πλούσιας καρποφορίας της. Είχε, λοιπόν, δίκιο αυτός που του τηλεγραφούσε στην ανάρρησή του: «Θαυμάζω το θάρρος σας». Από όσα αποκαλύπτει, φαίνεται καθαρά, ότι η όλη προσπάθεια αναπτύχθηκε σε έδαφος επικίνδυνα υπονομευμένο, σε έντεχνα στημένο ναρκοπέδιο». Αυτά δε σημαίνουν ότι, «το πέρασμα του Ιερώνυμου από το πηδάλιο της Εκκλησίας» δε βρήκε «την εσχατολογική του δικαίωση», το αντίθετο-4^η Βιβλιοκρισία, «Ανάπλαση», τ.239/1975. 

      

Διό και είναι ευτύχημα ότι, ακούγοντας ίσως έντονα μέσα του το θαυμάσιο αποχαιρετισμό: «Αφίημι υμίν την πόλιν και τα βασίλεια», Αγίου Γρηγορίου Ναζιανζηνού και Θεολόγου, και ακολουθώντας το παράδειγμά του αποσύρθηκε έγκαιρα στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Υστέρνια της Τήνου, και διήνυσε  «τον υπόλοιπον χρόνον της ζωής» του σε γραμμή «ησυχαστική» ! Καλύπτοντας ως απλός ιερομόναχος ταπεινά τις λειτουργικές και πνευματικές ανάγκες των ευάριθμων πιστών τους ως την ώρα-1988-που τον κάλεσε ο Κύριος, «ίνα αναπαύσητε από των κόπων αυτού», εκεί «όπου ήχος καθαρός εορταζόντων, και βοώντων απαύστως, Κύριε δόξα σοι, με τα έργα αυτού να ακολουθεί» !

  

  Και να έχουμε κι εμείς τη χαρά να τον κρατάμε στην ίδια τιμή, σεβασμό και αγάπη που μας προκάλεσε το πρώτο πλην και τόσο εύστοχο άκουσμα: «Ο πατήρ Ιερώνυμος, είναι παπάς άλλου επιπέδου» !

Αθανάσιος Κοτταδάκης