Οἱ ἀγωνίες τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς καί ἡ εὐθύνη τῆς οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας - Ε.Α.Μ.

Οἱ ἀγωνίες τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς
καί ἡ εὐθύνη τῆς οἰκουμενικῆς Ὀρθοδοξίας

     Μιά αὔρα χάριτος μέσα ἀπό τά λόγια ἑνός πατριάρχη δρόσισε τίς ψυχές τῶν Ἑλλήνων πιστῶν, πού ἀσφυκτιοῦν καί δηλητηριάζονται ἀπό τήν ἀποπνιχτική ἀτμόσφαιρα τῶν ἐδῶ ἐκκλησιαστικῶν γεγονότων. Ἦταν τά λόγια τοῦ Πατριάρχη Ἀντιοχείας στό συλλείτουργο μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο Ἱερώνυμο στίς 26-10-2014. Τοῦ Πατριάρχη πού κουβαλάει στήν πατρίδα μας τά βάσανα, τούς διωγμούς καί τίς φρικαλεότητες κατά τῶν πιστῶν χριστιανῶν παιδιῶν του, ἀλλά μεταφέρει καί τό πρωτοχριστιανικό ἐνθουσιαστικό μαρτυρικό στοιχεῖο, πού πυροδοτεῖ τήν ἀποφασιστικότητα γιά ἀγώνα μέχρις ἐσχάτων. 

     Μέ καμάρι καί ἱερό δέος μετέφερε, στήν ἀρχή τῆς ὁμιλίας του, τή δόξα τῆς Ἀντιόχειας. Μίλησε γιά τή Δαμασκό, ὅπου μεταστράφηκε καί βαπτίστηκε ὁ Μέγας Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν, ὁ Παῦλος. Γιά τήν Ἀντιόχεια, τόν μεγάλο πρῶτο ἱεραποστολικό σταθμό τοῦ Παύλου, πού κήρυξε καί προσήλκυσε τόσο μεγάλο πλῆθος εἰδωλολατρικοῦ λαοῦ, πού ἐκεῖ γιά πρώτη φορά οἱ πιστοί ὀνομάσθηκαν χριστιανοί. Γιά τίς μεγάλες ἅγιες μορφές τῆς περιοχῆς: Ἰγνάτιο Θεοφόρο, Ἰωάννη Χρυσόστομο, Ἰωάννη Δαμασκηνό, Ἐφραίμ τό Σῦρο κ.ἄ. 

     «Στήν Ἀντιόχεια εἶναι ὑψηλά ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ» λέγει «καί αὐτή τήν δόξα συνεχίζουμε νά κρατᾶμε σθεναρά στό ὕψος της μέ τή δύναμη πού δίνει ἡ πίστη καί ἡ ἐλπίδα στό Θεό καί ἡ δική σας ὁλόθερμη ὑποστήριξη, παρ’ ὅλες τίς δυσκολίες πού ἐπικρατοῦν». Καί μαζί μέ τήν δόξα τῆς Ἀντιοχείας ὁ Πατριάρχης κουβαλάει σέ μᾶς -τούς ἐφησυχασμένους Ἕλληνες ὀρθοδόξους χριστιανούς, ἀκινητοποιημένους μέσα στή ραστώνη τῶν ἀνέσεων καί τοῦ τρυφηλοῦ τρόπου ζωῆς- καί τά βάσανα τῆς Ἀντιόχειας (ὅλης τῆς πατριαρχικῆς του δικαιοδοσίας):

     «Σᾶς ἔρχομαι, ἀγαπητοί μας ἀδελφοί, κουβαλώντας τα βάσανα τῆς Ἀντιοχείας, τα βάσανα τῶν ἀνθρώπων στή Συρία, πού ἐπιζητοῦν μία ἀξιοπρεπῆ ζωή. Ἀνθρώπων πού σκοτώνονται, ἐκτοπίζονται, ἐγκαταλείπουν τά σπίτια τους και μένουν ἄστεγοι. Τα σπίτια τους γκρεμίζονται, ἀλλά και οἱ Ἐκκλησίες καί τά τζαμιά, τά παιδιά τους λιμοκτονοῦν καί οἱ ἀσθενεῖς πεθαίνουν ἀπό τό ὑψηλό κόστος τῆς ἰατροφαρμακευτικῆς περίθαλψης ἤ τήν ἔλλειψη ἰατρικῆς φροντίδας. ...Σᾶς ἔρχομαι μέ ἕνα κερί ἀναμμένο γιά τό Λίβανο, ὁ ὁποῖος μέ τήν σειρά του ὑποφέρει κουβαλώντας τόν Σταυρό τῆς δυστυχισμένης Ἀνατολῆς. Σᾶς ἔρχομαι ἀπό τό Ιράκ, τό ὁποῖο ὑπέστη και ὑφίσταται φρικαλεότητες. Ἦρθα γιά νά δηλώσω ὅτι ἐμεῖς θά καταφέρουμε νά θάψουμε ὅλες τίς φρικαλεότητες τοῦ κόσμου στό Γολγοθᾶ τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυρίου μας μέ τό λίθο τοῦ κενοῦ τάφου. Θά ἐξολοθρεύσουμε ὅλες τίς δυσκολίες. Ἔχουμε συνεχῶς στη μνήμη μας ὅτι οἱ πρόγονοί μας ἔζησαν ἐκεῖ ἐπί 2000 χρόνια καί οἱ ἀπόγονοί τους παραμένουν καί θά παραμείνουν ἐκεῖ. 

     Φέροντας μαζί μου τή δόξα τῆς Ἀντιοχείας, ἀλλά καί τά βάσανά της, δικαιοῦμαι νά ἐπισημάνω ὅτι οἱ Χριστιανοί ἀποτελοῦν τό οὐσιαστικό στοιχεῖο πού δημιούργησε τήν ταυτότητα τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καί ἔγραψε τήν ἱστορία της. Χωρίς αὐτούς ἡ περιοχή ὄχι μόνο χάνει τήν ταυτότητά της ἀλλά καί τήν ὑπαρξιακή πολιτιστική της ἰδιότητα. Αὐτό μέ ὀδηγεῖ στό νά τονίσω ὅτι οἱ καμπάνες τῶν Ἐκκλησιῶν μας, πού ἐγκαταστάθηκαν ἀπό τούς ἀρχαίους αἰῶνες θά συνεχίσουν νά χτυπᾶνε... Ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί τῆς γῆς ἐκείνης εἴμαστε φυτεμένοι ἐκεῖ. Ἐκεῖ γεννηθήκαμε, ὅπου καί θά παραμείνουμε μέχρι νά ἀγκαλιάσουμε τό χῶμα τῆς γῆς μας, ὅταν θά φύγουμε γιά τήν αἰώνια κατοικία». 

     Ὁ Πατριάρχης τόνισε στή συνέχεια ὅτι ὅσο δέν τερματίζονται οἱ τρομοκρατικές ἐνέργειες ἀπό τά ἀκραία ἰσλαμικά στοιχεῖα, ὅσο συνεχίζονται οἱ ἀπαγωγές (θυμηθεῖτε τούς 2 ἐπισκόπους πού ἀγνοούνται ἐδῶ καί 18 μῆνες) καί οἱ μαζικές ἐκτελέσεις, χωρίς νά ἀποκαθίσταται ἡ εἰρήνη ἀπό τή διεθνῆ κοινότητα, τόσο θά συνεχίζεται ἡ διαρροή τῶν χριστιανῶν καί ἀπό αὐτή τήν περιοχή τοῦ πλανήτη. Καί μόνο νά σκεφτεῖ κανείς πώς σέ μιά κοντινή γειτονιά τῆς γῆς διώκεται κάποιος μόνο καί μόνο γιά τήν χριστιανική του ἰδιότητα. Καί μόνο νά ἀναλογιστεῖ ὅτι αὐτό πού συμβαίνει στή γειτονιά σου σέ λίγο θά συμβαίνει στό ἴδιο τό σπίτι σου, στήν πατρίδα σου, κατανοοῦμε ὅτι καί αὐτή τή στιγμή ὑπάρχουν διωγμοί καί μαρτύρια ἑκατοντάδων χιλιάδων χριστιανῶν καί αὔριο δέν μποροῦμε νά γνωρίζουμε μέχρι πού θά προχωρήσουν. 

     Αὐτά μόνο καί μόνο γιά νά ἀφυπνιζόμαστε καί νά μετρᾶμε τίς δυνάμεις μας, κατά πόσο οἱ ἀρχιερεῖς μας, τό ἱερατεῖο μας καί ὅλα τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἕτοιμα γι᾿αὐτό πού πλησιάζει. Δυστυχῶς, ὁ λήθαργος θά σταματήσει, μόνο ὅταν ἔρθουν τά πρῶτα κακά μαντάτα. Ἴσως ὅμως, τότε νά εἶναι ἀργά... 

     Δέν περιορίστηκε ὅμως ὁ Πατριάρχης στίς τραγικές ἐμπειρίες πού ζοῦν οἱ χριστιανοί τῆς περιοχῆς του. Ἦρθε καί στήν ὀρθόδοξη ἐπικαιρότητα. Μίλησε δυναμικά καί ἔκανε καί ἀρκετές προτάσεις γιά τά πλαίσια πού πρέπει νά κινηθεῖ ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τό 2016, καθώς ἐπίσης καί γιά τά θέματα πού πρέπει νά συζητηθοῦν καί ὁπωσδήποτε νά ἐπιλυθοῦν: 

     «Ὡς πρός τήν ὀρθόδοξη ἐπικαιρότητα, βρισκόμαστε πολύ κοντά στή σύγκληση τῆς Μεγάλης καί Ἁγίας Συνόδου, ἡ ὁποία πρόκειται νά συνέλθει μετά ἀπό δύο χρόνια. Ἐπειδή νοιαζόμαστε γιά τήν ἐπιτυχία τῆς Μεγάλης Συνόδου, δηλώνουμε τήν ἐπιθυμία μας νά συγκληθεῖ καί νά ὁλοκληρωθοῦν οἱ ἐργασίες της μέ ἀποφάσεις πέραν τῆς ταξινόμησης τῶν Ἐκκλησιῶν στά δίπτυχα. 

     Μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ Σύνοδος αὐτή νά ἀγγίξει τά θέματα τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς πού ἀφοροῦν ὅλα τά τμήματα τῆς κοινωνίας καί ὄχι μόνο τούς θεολόγους καί τούς διανοουμένους, γιά τούς ὁποίους, βέβαια, ὁ σεβασμός μας εἶναι δεδομένος. Μᾶς ἐνδιαφέρει νά ὑλοποιήσει ἡ Σύνοδος τήν λεγόμενη ὀρθοπραξία. Ὡς ἐκ τούτου, παραμένει σταθερή ἡ δέσμευσή μας γιά τήν ἐπίλυση ὅλων τῶν διαφορῶν πού ἐμποδίζουν τά ἀδέλφια ἀπό τό νά κάθονται μαζί. Ἴσως τό πιό σημαντικό ζήτημα εἶναι ἡ εἰσπήδηση τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων στό Κατάρ, πού ἐξέλεξε ἕνα Ἀρχιεπίσκοπο ἐντός τῶν κανονικῶν ὁρίων καί τῆς δικαιοδοσίας τοῦ Πατριαρχείου Ἀντιοχείας. Μᾶς ἐνδιαφέρει νά συζητηθεῖ στή Σύνοδο ἕνα θέμα πού καθόλου δέν εἶναι λιγότερο σημαντικό ἀπό τίς ὑπόλοιπες ἡμερήσιες διατάξεις. Πρόκειται γιά τό πρόβλημα τῶν χριστιανῶν στήν Ἀνατολή, πού προέρχεται ὁλοφάνερα μετά ἀπό τίς πρόσφατες ἀλλαγές πού ἄρχισαν τό 2011 καί ὀνομάσθηκαν Ἀραβική ἄνοιξη. 

     Ἕως πότε θά συνεχίζουμε νά βλέπουμε τήν ἐξέλιξη τῶν ἱστορικῶν γεγονότων ὡς ἁπλοί θεατές, χωρίς νά διαδραματίσουμε κάποιο ρόλο σ᾿αὐτά, τή στιγμή πού ἡ Ὀρθοδοξία διαθέτει ἀρκετή δύναμη γιά τήν ἀνάληψη τέτοιου ρόλου; 

     Ἄς ἀνατρέξουμε πρίν ἀπό ἑκατό χρόνια καί ἄς δοῦμε τίς δημογραφικές ἀλλαγές πού ἔγιναν στά τέσσερα παλαίφατα πατριαρχεῖα Κωνσταντινουπόλεως, Ἀλεξανδρείας, Ἀντιοχείας καί Ἱεροσολύμων. Ἄραγε τά γεγονότα πού ἐξελίχθηκαν τά περασμένα 100 χρόνια δέν ἀπαιτοῦν τό συλλογισμό μας; Ἄραγε δέν εἶναι τώρα ἡ ὥρα τῆς περίσκεψής μας στά γεγονότα τῆς τελευταίας τριετίας καί τῆς εὐθύνης μας γιά νά βροῦμε τρόπους πού νά προστατεύουν τούς χριστιανούς καί νά τούς βοηθᾶνε νά παραμένουν στά πάτρια ἐδάφη; Δέν πρέπει νά ἀποτελοῦν αὐτά τά προβλήματα τό πρῶτο θέμα στήν ἡμερήσια διάταξη τῆς Ἁγίας και μεγάλης Συνόδου; Ἡ σκέψη μας ἐπί αὐτῶν τῶν θεμάτων δέν διέπεται ἀπό κοσμικές φιλοδοξίες. "Οὐ γάρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν ἀλλά τήν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν” . Ὀφείλουμε ὅμως νά διατηρήσουμε τήν ταυτότητά μας. 

     Ἡ ἐπιτυχία τῆς Μεγάλης Συνόδου θά ἀποτελέσει τήν ἄριστη μαρτυρία στό σημερινό κόσμο γιά μιά ἑνωμένη Ὀρθοδοξία. Ἡ μαρτυρία αὐτή θά εἶναι ὁ θεμέλιος λίθος γιά τήν εἰκόνα τοῦ χριστιανισμοῦ στό σύγχρονο κόσμο». Σαφής καί ξεκάθαρη ἡ ἄποψη τοῦ Πατριάρχη: 

     -Ἄν ἐξαντληθεῖ ἡ πανορθόδοξη μόνο καί μόνο σέ ταξινόμηση τῶν διπτύχων (ὄχι πώς δέν εἶναι τό θέμα σημαντικό καί ἐπεῖγον), χωρίς νά μπεῖ σέ καυτά προβλήματα τῆς ὀρθοδοξίας, θά ἀποτύχει παταγωδῶς. 

     -Ἄν περιοριστεῖ σέ θέματα πίστεως καί ζωῆς πού ἔχουν μόνον ὁμολογιακό (ἀκαδημαϊκό ἐνδιαφέρον (ὅσο σημαντικά καί ἄν εἶναι) ἀλλά δέν ἀφοροῦν ὅλα τά τμήματα τῆς κοινωνίας, εἶναι σίγουρο πώς ἡ Σύνοδος δέν θά ἔχει καμιά ἀπήχηση στό λαό. Καί ἄλλα δύο φλέγοντα θέματα θίγει, πού ἐπειγόντως πρέπει νά λύσει ἡ Σύνοδος (ἴσως πολύ πιό πρίν ἀπό τό 2016): 

     -Τήν ἀμφισβήτηση γιά τήν ἐκλογή Ἀρχιεπισκόπου στό Κατάρ (περιοχή πού ὁ Ἀντιοχείας ἰσχυρίζεται ὅτι εἶναι ἐντός τῆς δικαιοδοσίας του) ἀπό τόν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων (ὁ ὁποῖος δέν δέχεται τόν ἰσχυρισμό αὐτό τῆς Ἀντιόχειας). Τονίζει λοιπόν ὅτι: «παραμένει σταθερή ἡ δέσμευσή μας γιά τήν ἐπίλυση ὅλων τῶν διαφορῶν πού ἐμποδίζουν τά ἀδέλφια (τόν Ἀντιοχείας καί τόν Ἱεροσολύμων) ἀπό τό νά κάθονται μαζί». Τό πρόβλημα αὐτό πρέπει ὄντως νά λυθεῖ πανορθοδόξως. 

     - Τό πλέον ἐπεῖγον θέμα, πάντως, πού προβάλλει ὅτι ἔχει μείζονα προτεραιότητα νά συζητηθεῖ, εἶναι: «τό πρόβλημα τῶν χριστιανῶν στήν Ἀνατολή». Θεωρεῖ ἀδιανόητο ἡ πανορθόδοξη κοινότητα νά παραμένει «ἁπλός θεατής» ὅλων τῶν ἱστορικῶν γεγονότων πού τεκταίνονται στήν Ἀνατολή σέ βάρος τῆς Ὀρθοδοξίας. Πρέπει νά «διαδραματίσει ρόλο» καί στή συγκυρία αὐτή «διαθέτει ἀρκετή δύναμη γιά τήν ἀνάληψη τέτοιου ρόλου». 

     Γιά νά εὐαισθητοποιήσει, θυμίζει ὅ,τι συνέβη πρίν 100 χρόνια στά ὑπόλοιπα παλαίφατα Πατριαρχεῖα, ἀπό τά ὁποῖα ἐκδιώχθηκε βίαια τό χριστιανικό στοιχεῖο καί ἐπῆλθαν φοβερές δημογραφικές μεταβολές στούς πληθυσμούς τους. Αὐτή τή στιγμή λοιπόν πρέπει νά γίνει τό πᾶν, γιά νά παραμείνουν οἱ χριστιανοί στά «πάτρια ἐδάφη». 

     Μιά ἐπιτυχία τῆς Συνόδου στόν τομέα αὐτό μιά «ἄριστη μαρτυρία στό σημερινό κόσμο γιά μιά ἑνωμένη Ὀρθοδοξία». 

     Καί ἕνα τελευταῖο θέμα, πού δέν πρέπει νά ἀφήσει ἀδιάφορη τήν πανορθόδοξη Σύνοδο θέτει ἐδῶ ὁ Πατριάρχης. Τό θέμα τῶν προχαλκηδονίων: 

     «Ἐμεῖς στήν Ἐκκλησία τῆς Ἀντιοχείας συνιστοῦμε τήν πύλη τῆς ὀρθοδοξίας, τῆς ὀρθόδοξης ρωμιοσύνης πρός τίς προχαλκηδόνιες Ἐκκλησίες. Τά τελευταῖα χρόνια διαπιστώσαμε ὅτι αὐτά πού μᾶς συνδέουν ὑπερβαίνουν ἐκεῖνα πού μᾶς χωρίζουν. Εὐχόμαστε καί ἀγωνιζόμαστε πάντα, ὥστε νά γίνει ἀντιληπτό ἀπό ὅλους ὅτι ἡ λογική τῆς γεωγραφίας, τῆς ἱστορίας, ἀλλά καί τῆς θεολογικῆς πραγματικότητας καθιστοῦν ἐπιτακτική τήν ἀνάγκη νά βροῦμε ἕνα τρόπο γιά συμφιλίωση καί ἐπίλυση ὅλων τῶν ἱστορικῶν διαφορῶν». Ἔχει μιά σταθερή πεποίθηση ὁ Ἀντιοχείας ὅτι «αὐτά πού μᾶς συνδέουν ὑπερβαίνουν ἐκεῖνα πού μᾶς χωρίζουν» μέ τίς «προχαλκηδόνιες Ἐκκλησίες». Τονίζει λοιπόν ὅτι ἡ τοπική του Ἐκκλησία προσεύχεται καί ἀγωνίζεται πάντα γιά νά γίνει ἀντιληπτό ἀπό ὅλους (τίς ἄλλες ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες), ὥστε νά ἐκπληρωθεῖ μιά ἐπιτακτική ἀνάγκη (γιά ἐκεῖνον): Νά βρεθεῖ τρόπος «γιά συμφιλίωση καί ἐπίλυση ὅλων τῶν ἱστορικῶν διαφορῶν». Πολλοί θά σπεύσουν νά ρίξουν τό λίθο τοῦ ἀναθέματος στόν Πατριάρχη Ἀντιοχείας ὅτι «σάν πολύ νά προχωράει» σέ σχέση μέ τούς προχαλκηδόνιους. Ἐκεῖνος ὅμως ζητάει ἁπλά καί μόνο νά καταθέσει τήν ἄποψή του, πού εἶναι ἡ πάγια θέση ἑνός πρεσβυγενοῦς Πατριαρχείου καί ὄχι μόνον, καί ζητάει νά τοποθετηθοῦν οἱ ὑπόλοιπες ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. 

     Ἄκουσαν ἄραγε οἱ ὑπόλοιπες ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες τήν θεολογική καί ἐκκλησιαστική τοποθέτησή του; Ποιά εἶναι ἡ δική τους τοποθέτηση; Ποιοί διαφωνοῦν καί ποιοί συμφωνοῦν καί πῶς ἡ κάθεμιά τεκμηριώνει θεολογικά τίς ἀπόψεις της; Καί μετά ἀπό αὐτή τήν προκαταρτική ζύμωση πότε μπῆκε τό θέμα στή μεγάλη Σύνοδο, γιά νά ἀποφανθεῖ ὅλη ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία συνοδικά πάνω σ᾿αὐτό τό ζήτημα; Τό πρόβλημα πρέπει ὄντως κατά τή γνώμη μας, νά ἀντιμετωπισθεῖ σέ μιά Μεγάλη Σύνοδο τῆς Ὀρθοδοξίας καί ὄχι νά σέρνεται μονίμως σέ ἐπιτροπές διαλόγου. 

     Τελειώνοντας τίς ἀναφορές στήν Ἀντιόχεια λέει: 

     «Ἡ Ἀντιόχεια τῆς ὀρθόδοξης Ρωμιοσύνης ἀποτελεῖ γιά τήν ὀρθοδοξία ἐπίσης καί τήν πύλη πρός τόν ἀραβικό καί μουσουλμανικό κόσμο λόγῳ τῶν ἱστορικῶν καί γεωγραφικῶν παραγόντων καί λόγῳ τῆς κοινῆς ἀραβικῆς γλώσσας. Ἡ πύλη αὐτή συνιστᾶ μέρος ἑνός μεγάλου ὀρθοδόξου σώματος, πού ἔχει ὡς κεφαλή τόν Χριστό καί ὡς καρδιά τήν ἁγία πίστη τήν ὁποία μᾶς παρέδωσαν οἱ θεῖοι ἀπόστολοι». 

     Τό ὅτι αὐτό τό κομμάτι τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἀραβόφωνο, δέν τό στερεῖ ἀπό τό νά εἶναι μέρος τοῦ μεγάλου Ὀρθοδόξου σώματος τῆς Ἐκκλησίας καί νά ἔχει τήν κοινή πίστη τῶν ἀποστόλων. Ἀπεναντίας τό κομμάτι αὐτό τῆς Ἐκκλησίας εἶναι μιά «πύλη πρός τόν ἀραβικό καί μουσουλμανικό κόσμο». 

     Στό τέλος τῆς ὁμιλίας μέ πολλή θερμότητα καί ἀγάπη καί μιλώντας ἑλληνικά λέει πώς προσεύχεται γιά τόν δοκιμαζόμενο ἑλληνικό λαό: 

     «Προσευχόμαστε μαζί σας γιά τήν Ἑλλάδα, πού τήν ἀγαπᾶμε ἐκ βάθους καρδίας. Εἴθε Κύριος ὁ Θεός νά ἀνακουφίσει τόν καλό καί εὐλαβῆ λαό σας ἀπό κάθε θλίψη καί στενοχώρια, νά εὐλογήσει νά πετύχουν οἱ προσπάθειές σας ὑπέρ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ τόπου τούτου». 

     Καί τέλος, δανειζόμενος τά λόγια τοῦ ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ θεοφόρου, ζητάει καί τή δική μας προσευχή γιά τήν Ἐκκλησία τῆς Συρίας: «Μνημονεύετε ἐν τῇ προσευχῇ ἡμῶν τῆς ἐν τῇ Συρίᾳ Ἐκκλησίας, μόνος αὐτήν Ἰησοῦς Χριστός ὅς ἐπισκοπήση καί ἡ ὑμῶν ἀγάπη».

Ε.Α.Μ. 

Πηγή: Ελεύθερη Πληροφόρηση