ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΣΠΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚ ΠΑΤΡΩΝ ΘΕΟΛΟΓΟ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΜΗ-ΔΡΑΤΣΕΛΛΑ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ  ΑΣΠΑΣΜΟΣ

 ΣΤΗΝ ΕΚ ΠΑΤΡΩΝ ΘΕΟΛΟΓΟ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΜΗ-ΔΡΑΤΣΕΛΛΑ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Α.    Βασικοί βηματισμοί της ζωής της.

          «¨Και ήκουσα φωνής εκ του  ουρανού λεγούσης: Γράψον : Μακάριοι οι νεκροί, οι εν Κυρίω αποθνήσκοντες απ’ άρτι. Ναι, λέγει το Πνεύμα, ίνα αναπαύσωνται από των κόπων αυτών. Τα δε έργα αυτών ακολουθεί μετ’ αυτών»-Αποκ.14,13. 

     Σάββατο, 15 Σεπτεμβρίου 2018, με την αύριο της μεγάλης γιορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, δεν είναι τυχαίο αυτό, είναι συμβολικό, κλήθηκε η εκ Πατρών λίαν αγαπητή συνάδελφος Θεολόγος Μαρία Τσάμη-Δρατσέλλα να πορευτεί τη μακάρια οδό της  μεγάλης ελπίδας μας. Όσοι γνωρίζουμε πιο πολλά, μπορούμε να παραλλάξουμε εδώ το τελευταίο τμήμα του ανωτέρω στίχου της Αποκάλυψης του Ιωάννη ως εξής για  προσωπική στην αείμνηστη αναφορά : «Για να αναπαυτεί από τους όχι λίγους πόνους της, ακολουθούμενη από τους δυο λαμπρούς τόμους : “An Abridged Calendar of the Feasts of the Orthodox Church”-«Συνοπτικό Ημερολόγιο των Εορτών της Ορθόδοξης Εκκλησίας», ως συνηγόρους της! 

      Ακαδημαϊκό έτος 1953-1954, επιτυχόντες, από τούτο πρωτοετείς φοιτητές στη

Θεολογική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών: Κληρικοί 14-δεν υπήρχε Ποιμαντικό. Θήλεις 11, μεταξύ αυτών, η Θεοδώρα, η Μαρία, η άλλη Μαρία, η Γεωργία … ευδιάκριτος πυρήνας θεολογικής ευαισθησίας και αναφοράς. Άρρενες 50, επί 500 υποψηφίων. Ήταν τότε που στη θεολογική επιλογή προείχαν μέσα μας απαρχές  αποστολικής προοπτικής, ζήλου εκκλησιαστικού για διακονία της Λειτουργίας του Λόγου σε παιδικές και νεανικές ψυχές στη Δημόσια και Ιδιωτική Μέση Εκπαίδευση, και όχι μόνο. Ήταν τότε, που τις Θεολογικές Έδρες της κοσμούσαν Καθηγητές με όνομα και ιστορία. Ενδεικτικά: Βασίλειος Βέλλας, Ιωάννης Καρμίρης, Παναγιώτης Μπρατσιώτης, Παναγιώτης Τρεμπέλας, ο επιβλητικός, ο φλογερός, ο αγαπημένος όλων …

      Εκ Πειραιώς ο υπογράφων, εκ Πατρών, Προάστιο ή Προάστειο, παλιά, Μποζαΐτικα-τόνιζε με καμάρι εκείνη κάθε φορά που μιλούσαμε, και, «ο Νίκος έχει αφιερώσει εικόνα του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης στον περικαλλή Ναό του Αγίου Ανδρέα. Όταν πας, να τη δεις», συμπλήρωνε. Κόρη μονογενής γονέων ευσεβών, σε ευθεία σχέση με τη διδαχή και την ατμόσφαιρα χριστιανικής ζωής, που εκπορευόταν από την πρώιμη και πρωτοπόρο τότε πνευματική προσπάθεια του Ορθόδοξου Συλλόγου και του ομώνυμου περιοδικού, «Ανάπλασις»-Κων. Διαλησμάς, Μιχ. Γαλανός κλπ. Ευθύς ως, μετά τις τετραετείς εμβριθείς θεολογικές σπουδές, έλαβε με «άριστα» το Πτυχίο της Θεολόγου, έσπευσε και επιδόθηκε όλη, σώματι, ψυχή και καρδία, έτη συναπτά είκοσι οκτώ, στην ανωτέρω διακονία της Λειτουργίας του Λόγου στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Παράλληλα δεν παρέλειψε, ως τότε και άλλοι πολλοί, να επιδοθεί έτη είκοσι συναπτά με ζήλο θερμό στη διακονία της ίδιας Λειτουργίας στα λεγόμενα «Σχολεία της Κυριακής», τα γνωστά «Εκκλησιαστικά Κατηχητικά Σχολεία», πολυπληθή σε μαθητές εκείνη την εποχή. Και έμεινε εις αμφότερα από το χρέος μη κινούσα, και όταν βιάστηκαν να την προλάβουν οι απαρχές γνωστού «σκόλοπα της σάρκας», που έμελλε να γίνει μακροχρόνιος και να ενταθεί, και οι άλλες δοκιμασίες που της είχε ετοιμάσει η ανερμήνευτη βουλή της Αγάπης του Θεού.

      Με το τελευταίο αναφέρομαι στην ευλογημένη χαρά της συζυγίας της με τον Κωνσταντίνο Δρατσέλλα, συνάδελφο Θεολόγο, με λίαν αγαθές ελπίδες πνευματικής ανάδειξης στο χώρο και προσφοράς. Αλλά και στον ευτυχή  διπλασιασμό αυτής της ευλογημένης χαράς, που έφερε η γέννηση του καρπού της αγάπης τους, του υιού τους Νικολάου, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω τιμά νυν τη μνήμη τους και από την ίδια -θεολογική- οδό. Ευλογημένη χαρά και διπλασιασμένη όμως, που η ανερμήνευτη βουλή της Αγάπης του Θεού αποφάσισε και διέκοψε μετ’ ου χρόνον πολύν! Όταν το 1977 κάλεσε το Κωνσταντίνο από τα γήινα στα ουράνια μόλις σαράντα έξι χρονών, με ό,τι συνεπαγόταν αυτό σε λύπη, και όχι μόνο, για τη σύζυγο και το νεόφυτο αυτών βλαστό.

        Η ζωή όμως συνεχίζεται, «τραβάει την ανηφόρα», γίνεται τώρα πιο αγωνιστική. Από καιρό έχει κρατήσει σε εφεδρεία, όχι και ανενεργά, άλλα χαρίσματα, προσόντα και εφόδια πνευματικά. Αναφέρομαι στα Διπλώματα γνώσης και διδασκαλίας της Αγγλικής γλώσσας, που είχε λάβει από παλιά. Tο βασικό-Lower, University of Cambridge, Athens -το Καθηγητικό- Proficiency, University of Cambridge (Birmingham) -της Διδασκαλίας της Αγγλικής ως ξένης γλώσσας- Teaching English … British Council, Fulbright program. Και.  από τη δεκαετία του 60, καθώς είχαν αρχίσει να συμβαίνουν τα μεγάλα και ευχάριστα για την Ορθοδοξία, τα έφερε στο προσκήνιο και τα κατέστησε άμεσα ενεργά.

      Συγκεκριμένα, αρχές δεκαετίας του 60 ο Αναστάσιος Γιαννουλάτος, αριστούχος της Θεολογίας, και μέλος της Αδελφότητας της «Ζωής» χειροτονείται Διάκονος συν Πρεσβύτερος, και σε λίγο Αρχιμανδρίτης. Έχει ήδη αρχίσει να εκδίδει το «Πορευθέντες», το πρώτο ιεραποστολικό περιοδικό στα όρια της Ελληνικής Ορθοδοξίας, να οργανώνει το ομότιτλο "Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο", με στόχο την ανάπτυξη Ορθόδοξης Εξωτερικής Ιεραποστολής, και να ανιχνεύει τα σχετικά δεδομένα της Αφρικής με προσωπικές ιεραποστολικές εξορμήσεις εκεί. Παράλληλα από την πλευρά του ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος, που με παραξένεψε για το προχωρημένο της ηλικίας -πενήντα χρονών και- που αποφάσισε να σπουδάσει Θεολογία, όταν τον είδα το  επόμενο ακαδημαϊκό έτος 1954/55 πρωτοετή φοιτητή, το έτος 1960 με το πτυχίο στο χέρι, αιφνιδιάζει ευχάριστα τους πάντες γράφοντας από την πρωτεύουσα Κινσάσα της Ουγκάντας -Αφρική- ότι είναι ήδη εκεί, και έκανε ορθόδοξη ιεραποστολική απαρχή ! 

      Τα γεγονότα αυτά, το συνακόλουθο κλίμα αισιοδοξίας για το νέο και ωραίο αυτό έργο που ξανάπαιρνε σάρκα και οστά, και ο όχι μικρός ενθουσιασμός που έπιασε να διαχέεται, την κίνησαν να βρει, και βρήκε, τρόπο ρεαλιστικό, και για την περίπτωσή της ταιριαστό να εντάξει τις πνευματικές της δυνάμεις στη διακονία αυτής της ιερής όσο και υψηλής αποστολής. Έτσι  το έτος 1966-1967 αποτολμά μεταπτυχιακή σπουδή στη «Θεολογία της Ιεραποστολής» -Theology of Mission- σε ειδικό Κολλέγιο στο Birmingham, και «Ιστορίας της Εκκλησίας» -Church History- στο εκεί Πανεπιστήμιο. Τα εφόδια αυτά σε συνδυασμό με την άριστη πια γνώση της Αγγλικής σε αυτή την πρώτη φάση της υπαγόρεψαν ανάληψη προσφοράς ερμηνευτικής επεξεργασίας γραπτών, εγγράφων και άλλων σχετικών αναγκαίων στην ανάπτυξη του έργου της Ιεραποστολής, πράγμα που έκανε με χαρά. 

Β.   “An Abridged Calendar of the Feasts of the Orthodox Church”-«Συνοπτικό Ημερολόγιο των Εορτών της Ορθόδοξης Εκκλησίας».

       Σπεύδω να καταθέσω ότι τα πράγματα δείχνουν πως γι αυτό την είχε, και γι αυτό την ετοίμαζε ο Θεός. Και όπως κάνει συχνά, με μείγμα μεγάλης χαράς, συν όχι μικρής λύπης, συν εντεινόμενης προσωπικής δοκιμασίας και δοκιμής. Τα δυο πρώτα-μεγάλη χαρά συν όχι μικρή λύπη-γίνονται εύκολα αντιληπτά από τα προηγηθέντα. Το τρίτο αφορά στο «σκόλοπα της σάρκας», που όσο περνούσαν τα χρόνια ανοιγόταν σε κατάσταση λίαν οδυνηρή, και με αλλεπάλληλο νοσοκομειακό μπες-βγες! Οπότε ιδιαίτερα η συγγραφή του δεύτερου τόμου δεν είναι άμοιρη του Αποστολικού λόγου : «Η γαρ δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται» -2Κορ.12,9.

     Παρακολουθώντας, δηλαδή, τα της Ιεραποστολής και προσφέροντας το κατά δύναμη από την αρχή της, είδε ότι, με την πάροδο του χρόνου, ευλογούντος του Θεού η Ορθόδοξη εξόρμηση ιδιαίτερα στην Αφρική πήρε μεγάλη ανάπτυξη. Δημιουργήθηκαν πολλές εκκλησιαστικές κοινότητες, και προστέθηκαν στον Κύριο πλήθη ορθόδοξων πιστών, προερχόμενων από τα νέα ανεξάρτητα κράτη, πρώην Αγγλικές αποικίες το πιο πολύ. Που ασφαλώς είχαν ανάγκη για κάποια βασική πληροφόρηση για το πώς και τι των ορθόδοξων χριστιανικών εορτών στις οποίες μετείχαν. Επί πλέον η παρουσία τους στην Αφρική κινούσε το ενδιαφέρον ή έστω την περιέργεια των επιμενόντων στα παλιά Αφρικανών να μάθουν κάτι για τη νέα πίστη των συνανθρώπων. Συν αμφότερα ανακίνησαν ως φαίνεται μέσα της το χρέος να γραφούν και κυκλοφορηθούν μέσω των Εκδόσεων «Μυριόβιβλος» στην περίπου παγκόσμια πια Αγγλική γλώσσα οι δυο περίφημοι τόμοι: “An Abridged Calendar of the Feasts of the Orthodox Church”-«Συνοπτικό Ημερολόγιο των Εορτών της Ορθόδοξης Εκκλησίας», για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου, το έτος 2008, σε 287 σελίδες, και με τον ίδιο τίτλο για την περίοδο Ιουλίου-Δεκεμβρίου, το έτος 2013, σε 571 σελίδες.

       Στους δυο αυτούς τόμους επιχειρεί μια θεολογική, ερμηνευτική, και πνευματική παρουσίαση των ακίνητων Δεσποτικών και Θεομητορικών Εορτών, και εκείνων των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας ευρύτερα κατανοητή, και από τούτο στο μέσο αναγνώστη προσιτή. Παράλληλα μια ανίχνευση του μηνύματος που εκπέμπουν στο σύγχρονο χριστιανό, ευρύτερα το σύγχρονο άνθρωπο. Αυτό μαρτυρεί η πρόταξη στον Πρόλογό της του στίχου 12,1 της προς Εβραίους Επιστολής: «Έχοντας, λοιπόν, γύρω μας μια τόσο μεγάλη στρατιά Μαρτύρων, ας τινάξουμε από πάνω μας κάθε φορτίο, και την αμαρτία που εύκολα μας εμπλέκει, κι ας τρέχουμε με υπομονή το αγώνισμα που έχουμε μπροστά μας». Σε αυτή τη βάση και γραμμή κινούμενη, επιλέγει από αυτή την «μεγάλη στρατιά χριστιανικής μαρτυρίας», και αναλύει το πώς και τι πενήντα δύο-52-γιορτών στον πρώτο τόμο-περίοδος Ιανουαρίου-Ιουνίου, και, διευρύνοντας την ανάλυση και έκθεσή της από την εμπειρία που στο μεταξύ απέκτησε, εβδομήντα-70 άλλων -στο δεύτερο τόμο-περίοδος Ιουλίου-Δεκεμβρίου.  

       Επισημαίνεται ότι, ο 2^ος τόμος αφιερώνεται -«άξιον και δίκαιον»- στον εμπνευστή, πρωτοπόρο και πρωτεργάτη της Ιεραποστολικής Εξόρμησης της Ορθοδοξίας στο δεύτερο μισό του 20^ου αιώνα, ιδιαίτερα στην Αφρική, νυν Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Α Ν Α Σ Τ Α Σ Ι Ο ! Και ότι, ευλογείται με Πατριαρχική Επιστολή η συγγραφέας, και εξαίρεται η αξία, και η ευρύτερη σημασία της όλης αυτής περισπούδαστης γραφής, του «μέγιστου θεολογικού έργου», από τον νυν φέροντα επαξίως «χάριτι Θεού», την ευθύνη της δημιουργικής συνέχειας, και της περαιτέρω ανάπτυξης της Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αφρική, Μακαριώτατο Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και  πάσης  Αφρικής  Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Ο, γράφοντα στον Πρόλογο του 2^ου τόμου με όση πολλή την «πνευματική αγαλλίαση» και το «υψηλότατο χρέος τιμής» τα εξής :

      «Προκαλεί εξαιρετική πνευματική αγαλλίαση σε μένα προσωπικά και στην Αγιότατη Εκκλησία του Αποστόλου και Ευαγγελιστή Μάρκου το γεγονός ότι μου εμπιστεύτηκε το υψηλότατο τιμητικό καθήκον να προλογίσω με αυτήν την Πατριαρχική Επιστολή το δεύτερο τόμο του μέγιστου θεολογικού έργου που συγγράφηκε από την κα Μαρία Τσάμη Δρατσέλλα με τον τίτλο: “An Abridged Calendar of the Feasts of the Orthodox Church” «Συνοπτικό Ημερολόγιο των Εορτών της Ορθοδόξου Εκκλησίας» 

     Αυτή η πνευματική αγαλλίαση απορρέει από το γεγονός ότι αυτοί οι δύο τόμοι πραγματεύονται, στην ευρέως οικεία Αγγλική γλώσσα, βασικά θεολογικά ζητήματα που αφορούν στην Ορθόδοξη Θεολογία, λατρεία και πνευματική ζωή, διευκολύνοντας σημαντικά το έργο των ιεραποστόλων μας σε όλη την Αφρικανική ήπειρο.

      Είναι σημαντικό αυτή η έκδοση να διαμεσολαβήσει ώστε όχι απλά να τονιστεί η διαχρονική επίδραση της ζωής και της διδασκαλίας των κυριότερων Χριστιανών Αγίων, αλλά επιπλέον να προβάλει τη ζωή και τη διδασκαλία τους ως διαχρονικό παράδειγμα ζωής, εφαρμόσιμο στις απαιτητικές συνθήκες της σύγχρονης Αφρικής, ένα παράδειγμα ζωής, το οποίο, βασισμένο στην ειρήνη, τη συμφιλίωση και την ελπίδα, ασπάζεται (λαμβάνει υπ’ όψη) το λόγο του Ευαγγελίου «Ο υπομείνας εις τέλος ούτος σωθήσεται»-Ματθ,24,13.

      Επομένως, θα ήθελα να ευλογήσω αυτήν την εκδοτική πρωτοβουλία και είθε το βιβλίο αυτό να έχει τη χάρη του Θεού ως σημείο αναφοράς  για τη διάδοση και την εδραίωση της θεμελιώδους Ορθοδόξου διδασκαλίας και πρακτικής στο γόνιμο Αφρικανικό έδαφος. Επιπρόσθετα, θα ήθελα να συγχαρώ την κα Μαρία Τσάμη Δρατσέλλα για τη λαμπρή της ιδέα, προσευχόμενος η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, και η αγάπη του Θεού και Πατρός, και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος να είναι μαζί της». Μετάφραση Μαριάνθη Κοτταδάκη

         Τώρα σε ό,τι αφορά αυτό τούτο το γραπτό, μπορούν να επισημανθούν τα εξής. Σε αναφορά και σχέση με τα δεδομένα και την προοπτική της όλης συγγραφής, η βιβλιογραφία που παρατίθεται στο 2^ο τόμο, ελληνική πιο πολύ, είναι και ενδιαφέρουσα και ικανοποιητική. Πιο ενδιαφέρουσα όμως και άξια εξάρσεως είναι η επέκταση στο 2^ο  τόμο της σχετικής έκθεσης και σε μια βασική αναφορά στο πολύ μεγάλης σημασίας συγγραφικό έργο π.χ. του Αγίου Ειρηναίου, Επισκόπου Λουγδούνου-Λυών, της πρώτης χριστιανικής διαδρομής, και πιο πολύ σε αυτό του Μεγάλου και Μαρτυρικού Πατέρα και Οικουμενικού Διδάσκαλου της Εκκλησίας Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου της κλασσικής Πατερικής εποχής. Πράγμα που μπορούσε να γίνει και στον 1^ο τόμο για το αντίστοιχο συγγραφικό έργο των, Μεγάλου Αθανασίου, Μεγάλου Βασιλείου, και Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, αν εκεί δεν είχε περιοριστεί σε μηδαμινή αναφορά σε αυτό, με εξαίρεση μια μικρή στο έργο του Μεγάλου Φωτίου. Τέλος, και ελπίζω ότι θα μου συγχωρήσει η αείμνηστη, υποκύπτω στον πειρασμό να σημειώσω ότι με παραξένεψε, το ολιγότερο, η έλλειψη, η απουσία αναφοράς, λόγω εγκλωβισμού στις ακίνητες εορτές, τόσο στη γιορτή του κορυφαίου πένθους της Εκκλησίας, τη Μεγάλη Παρασκευή, και πιο πολύ σ’ αυτή του δίδυμου Μεγάλο Σάββατο-Κυριακή του Πάσχα που αποτελούν την ζώσα καρδιά του Χριστιανισμού-Εκκλησίας, καθώς, «ει Χριστός ουκ εγήγερται ματαία η πίστις ημών»-1Κορ.15,17. Δεν ξέρω βέβαια, αν αυτό έχει κάπου κάπως καλυφθεί.

      Κατά τα άλλα παραθέτω ως πιο έγκυρη και ενδεικτική για την όλη, χωρίς άλλο θαυμάσια, και σπουδαία αυτή συγγραφική προσπάθειά της, τόσο για τα προαναφερθέντα οδυνηρά δεδομένα της περιόδου συγγραφής της, όσο και πιο πολύ για το σκοπό και ευρύτερο στόχο της, μεγάλο μέρος της σχετικής βιβλιοκριτικής παρουσίασης του 1^ου τόμου από τον Πανεπιστημιακό Καθηγητή της Θεολογίας Ευάγγελο Θεοδώρου στο περιοδικό «Ανάπλασις», τ.452/2008 σελ.93-94.                               

        «Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει αφ’ ενός μεν το περιεχόμενο και τις ιερές μορφές όλων των ακίνητων Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών … του έτους, αφ’ ετέρου μορφές αγίων του εορτολογίου. Πρόκειται για προσωπικότητες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, για Πετέρες της Εκκλησίας οι οποίοι φύλαξαν την ορθόδοξη πίστη από αιρετικές διδασκαλίες, για Μάρτυρες που θανατώθηκαν ομολογώντας την πίστη τους στο Χριστό πολλές φορές μαζί με τις συζύγους ή και ολόκληρες οικογένειες, για Ασκητές που είναι υποδείγματα χριστιανικής αρετής, και … αντιπροσωπεύουν διάφορες τάξεις Αγίων του παρελθόντος οι οποίοι αποτελούν πρότυπα και των του παρόντος.

     Η εναργής και γοητευτική περιγραφή στηρίχτηκε σε ασφαλείς και αξιόπιστες πηγές και έγινε σε ωραία ρέουσα εύληπτη αγγλική γλώσσα για να είναι προσιτή και κατανοητή από τους χριστιανούς-κατηχούμενους και νεοφώτιστους κλπ.-των χωρών της ορθόδοξης ιεραποστολής κυρίως της Ασίας και Αφρικής, όπως και από τους απανταχού ορθόδοξους της δεύτερης και τρίτης γενιάς που ομιλούν την αγγλική γλώσσα, αλλά και από ετεροδόξους που έχουν νοσταλγία για την ορθοδοξία και επιθυμούν να την γνωρίσουν. Δεν θα δίσταζα να πω και για Έλληνες που γνωρίζουν ή εκμανθάνουν την Αγγλική, το περί ου ο λόγος γλαφυρό βιβλίο είναι ευχάριστο ανάγνωσμα ακόμα και για γλωσσικούς σκοπούς …»                              

Άνθη αγάπης αυτά «εις μνημόσυνον αιώνιον», ελπίζω, και εκ συναδέλφων πολλών.

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα…»

Αθανάσιος Κοτταδάκης