Χαιρετισμός τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου πρός τήν Ἀντιπροσωπείαν τῆς Ἐκκλησίας Ρώμης κατά τήν Θρονικήν Ἑορτήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (Φανάριον, 30 Νοεμβρίου 2019)

Χαιρετισμός τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου

πρός τήν Ἀντιπροσωπείαν τῆς Ἐκκλησίας Ρώμης κατά τήν Θρονικήν Ἑορτήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου

(Φανάριον, 30 Νοεμβρίου 2019)

Σεβασμιώτατε καί ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ Καρδινάλιε κύριε Kurt Koch, Πρόεδρε τοῦ Ποντιφικοῦ Συμβουλίου ἐπί τῆς προωθήσεως τῆς ἑνότητος τῶν χριστιανῶν, καί λοιπά μέλη τῆς Ἐπισήμου Ἀντιπροσωπείας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης,

Ἄσμενοι χαιρετίζομεν τήν παρουσίαν ὑμῶν ἐν Φαναρίῳ, εἰς τήν Ἀποστολικήν Καθέδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς Θρονικῆς Ἑορτῆς τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ἐτησίου ἑορτασμοῦ τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καί Πανευφήμου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, καί μάλιστα, ἐφέτος, μέ τήν τιμητικήν καί χαροποιόν καί πολλά σημαίνουσαν δι᾽ ἡμᾶς παρουσίαν τοῦ δευτεροθρόνου τῆς Ὀρθοδοξίας καί θιασώτου καί ἐνθέρμου ὑποστηρικτοῦ τοῦ διαχριστιανικοῦ διαλόγου Μακαριωτάτου Πάπα καί Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας καί πάσης Ἀφρικῆς κυρίου Θεοδώρου τοῦ Β´. Ἡ παρουσία σας σήμερον ἐδῶ, ἐπί τῇ βάσει τῆς ἀπό χρόνου ἰκανοῦ καθιερωθείσης εὐλογημένης παραδόσεως τῆς ἀνταλλαγῆς ἀντιπροσωπειῶν ἐπί ταῖς Θρονικαῖς Ἑορταῖς τῶν Ἐκκλησιῶν μας, μαρτυρεῖ τόν σύνδεσμον τῆς εἰρήνης καί τῆς ἀγάπης, τόν τηροῦντα ἡμᾶς ἐν τῇ ἑνότητι τοῦ Πνεύματος (πρβλ. Ἐφεσ. δ´, 3), καί ἀποτελεῖ σύμβολον τῆς ὁλοθύμου κοινῆς ἐπιθυμίας μας διά τήν ἀποκατάστασιν πλήρους κοινωνίας μεταξύ τῶν ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας.

Ὡς εἶχεν ὀρθῶς παρατηρήσει ὁ ἐκ τῶν πρωτεργατῶν τῆς καθιερώσεως τοῦ ὡραίου τούτου ἐθίμου τοῦ συνεορτασμοῦ τῆς μνήμης τῶν Ἀποστόλων Ἀνδρέου καί Πέτρου, τῶν αὐταδέλφων καί ἱδρυτῶν τῶν Ἐκκλησιῶν ἡμῶν, μακαριστός Μητρο-πολίτης Χαλκηδόνος Μελίτων, τοῦτο δέν εἶναι «μία στατική πρᾶξις ἐπαναλήψεως, ἀλλά μία ἑκάστοτε νέα καταβολή, μία δυναμική πρόοδος καί ἐμβάθυνσις εἰς τό προοδευτικῶς πρός τό ἔσχατον βαῖνον μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας», μία εὐλογημένη συνάντησις, ἡ ὁποία «συμπληρώνει καί φωτίζει καί τόν θεολογικόν διάλογον καί ὅλας τάς ἄλλας ἐκδηλώσεις τῶν ἀδελφικῶν μας σχέσεων», ἀναδεικνύουσα «τήν θείαν διάστασιν τοῦ ὅλου ἐγχειρήματος διά τήν ἑνότητα» [Χαλκηδόνια (Ἀθῆναι, 1999), 435].

Κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν, τήν ὁποίαν μόλις ἐτελέσαμεν, ἠκούσαμεν τήν περικοπήν ἀπό τό κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον περί τῆς κλήσεως τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου καί τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ Πέτρου τοῦ Κορυφαίου: «εὑρίσκει [Ἀνδρέας] πρῶτος τόν ἀδελφόν τόν ἴδιον Σίμωνα καί λέγει αὐτῷ· εὑρήκαμεν τόν Μεσσίαν· ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον Χριστός· καί ἤγαγεν αὐτόν πρός τόν Ἰησοῦν. Ἐμβλέψας αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς εἶπε· σύ εἶ Σίμων ὁ υἱός Ἰωνᾶ, σύ κληθήσῃ Κηφᾶς, ὅ ἑρμηνεύεται Πέτρος». Αὕτη ἡ στενή σχέσις μεταξύ τῶν δύο κατά σάρκα ἀδελφῶν ἀποτελεῖ πρότυπον διά τήν πνευματικήν σχέσιν μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας καί πρόσκλησιν πρός κοινήν Χριστιανικήν μαρτυρίαν ἐν τῷ κόσμῳ καί ἐξαγγελίαν τοῦ Εὐαγγελίου «ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. α´, 8).

Ὡς εἶχε τονίσει ὁ πατήρ Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ὁ ἐπικληθείς «πρύτανις τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας» τοῦ 20οῦ αἰῶνος, ἀπό τῆς κοιμήσεως τοῦ ὁποίου συνεπληρώθησαν ἐφέτος 40 ἔτη, ἐπέτειος τήν ὁποίαν ἐτίμησε τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον διά τῆς διοργανώσεως ἐν τῇ Πόλει ἡμῶν τριημέρου διεθνοῦς θεολογικοῦ συνεδρίου ὑπό τόν τίτλον «Ἡ θεολογική παρακαταθήκη τοῦ πρωθιερέως Γεωργίου Φλωρόφσκυ» (1-3 Σεπτεμβρίου 2019), ὅλοι οἱ Χριστιανοί ἀνήκομεν εἰς τόν αὐτόν πνευματικόν χῶρον. Ἀνατολή καί Δύσις δέν ἀποτελοῦν ἀνεξαρτήτους, αὐτάρκεις καί αὐτοερμηνευομένας μονάδας, δέν εἶναι δυνατόν νά νοηθοῦν καθ᾽ ἑαυτάς, ἀφοῦ ἔχουν κοινόν παρελθόν, προέρχονται ἀπό μίαν κοινήν παράδοσιν, ἡ ὁποία σταδιακῶς ἠλλοτριώθη καί διεσπάσθη. Κατά τόν πατέρα Φλωρόφσκυ, «ἡ τραγωδία τῆς διαιρέσεως εἶναι τό μεγαλύτερο καί κρισιμώτερο πρόβλημα τῆς Χριστιανικῆς ἱστορίας» [«Πατερική θεολογία καί τό ἦθος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ἐν Θέματα Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας (Θεσσαλονίκη, 1979), 34]. Ἡ ἀνάμνησις τῆς κοινῆς χριστια-νικῆς κληρονομίας καί ἡ συνειδητοποίησις τῆς τραγικότητος τῆς διαιρέσεως εἶναι διαρκής ὤθησις διά τήν συνέχισιν τοῦ ἀγῶνος διά τήν ἀποκατάστασιν τῆς ἀπολεσθείσης ἑνότητος.

Κατά τάς τελευταίας δεκαετίας αἱ Ἐκκλησίαι ἡμῶν, εἰς τήν πορείαν πρός τό κοινόν ποτήριον, καλλιεργοῦν τόν διάλογον τῆς ἀγάπης καί τόν διάλογον τῆς ἀληθείας. Ὁ πρῶτος συγκροτεῖται ἐξ ὅλων τῶν πράξεων προσεγγίσεως μετά τόν ἀδελφικόν ἐναγκαλισμόν τῶν ἀοιδίμων Πάπα Παύλου Στ´ καί Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου ἐν Ἱεροσολύμοις τό 1964. Ὁ δεύτερος συνίσταται ἐκ τῶν θεολογικῶν διαλόγων, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἐπιτρέπουν νά ἀντιληφθῶμεν τάς κοινάς παραδόσεις, ἐπί τῶν ὁποίων θά οἰκοδομήσωμεν τό κοινόν μέλλον, μελετῶντες μετ᾽ εἰλικρινείας καί σεβασμοῦ τά ζητήματα πού ἀκόμη διαιροῦν τάς Ἐκκλησίας μας, ἐν βεβαιότητι ἀκραδάντῳ, ὅτι τίποτε ἐν τῇ ἐκκλησιαστικῇ ζωῇ δέν εὐδοκιμεῖ χωρίς σταθεράν θεολογικήν βάσιν.

Διά τόν λόγον αὐτόν, μετ᾽ εὐαρεσκείας ἐπληροφορήθημεν ὅτι ἡ Μικτή Διεθνής Ἐπιτροπή ἐπί τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν ἡμῶν, ἡ ὁποία ἐργάζεται ἤδη ἐπί 40 ἔτη, ἔχει σημειώσει πρόοδον ἐπί ἑνός σημαίνοντος κειμένου περί τοῦ «Πρωτείου καί τῆς Συνοδικότητος ἐν τῇ δευτέρᾳ χιλιετίᾳ καί σήμερον». Κατά τήν συνάντησιν τῆς Ἐκτελεστικῆς Ἐπιτροπῆς, ἡ ὁποία ὅλως προσφάτως ἐπραγματοποιήθη εἰς τήν φιλόξενον Μονήν τοῦ Bose, συνεζητήθη ἀναθεωρημένον σχέδιον τοῦ κειμένου αὐτοῦ, μέ ἀναφοράν πρός τήν ἑπομένην ὁλομέλειαν τῆς ὡς ἄνω Ἐπιτροπῆς Θεολογικοῦ Διαλόγου.

Σημαντικήν διάστασιν τοῦ διαλόγου τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀληθείας θεωροῦμεν σήμερον τόν «δικαιϊκόν οἰκουμενισμόν», ἤτοι τήν ἀξιοποίησιν τῶν κανόνων καί τῶν λοιπῶν κανονικῶν διατάξεων τῶν Ἐκκλησιῶν μας εἰς τήν ἀναζήτησιν συμφωνίας εἰς τό ἐπίπεδον τοῦ δόγματος, πού ἀποτελεῖ τό ἐπίκεντρον τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου ἡμῶν μέχρι τῆς σήμερον. Ἡ σπουδαιότης τοῦ κανονικοῦ δικαίου διά τήν περαιτέρω πρόοδον τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας βεβαιοῦται καί ὑπό τοῦ Κειμένου τῆς Ραβέννης: «Προκειμένου νά ὑπάρξῃ πλήρης ἐκκλησιαστική κοινωνία, πρέπει νά ὑπάρξῃ ἐπίσης, μεταξύ τῶν Ἐκκλησιών μας, ἀμοιβαία ἀναγνώρισις τῶν κανονικῶν θεσπισμάτων εἰς τάς νομίμους ποικιλομορφίας των» (§ 16). Ὡς εἴχομεν τήν εὐκαιρίαν νά ὑπογραμ-μίσωμεν τόν παρελθόντα Σεπτέμβριον ἐν Ρώμῃ εἰς τήν Εἰσήγησίν μας εἰς τό 24ον Διεθνές Συνέδριον τῆς Ἑταιρείας τοῦ Δικαίου τῶν Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν, δέν θά ἔπρεπε νά «μεταχειριζώμεθα τούς κανόνας μόνον ὡς ‘ὁροθέσια’ πού καθορίζουν τά ‘ὅρια τῆς Ἐκκλη-σίας’», πάλιν κατά τήν περίφημον φράσιν τοῦ πατρός Γεωργίου Φλωρόφσκυ. Ἐτονίσαμεν ὅτι ἡ κοινή κανονική παράδοσις τῆς πρώτης χιλιετίας λειτουργεῖ «ὡς τό θεωρητικόν καί πρακτικόν πλαίσιον, τό ὁποῖον συμπληρώνει τόν ἀπό χρόνου ἰκανοῦ ἀρξάμενον διάλογόν μας ἀληθείας καί ἀγάπης, τήν δέσμευσίν μας νά ἀληθεύωμεν πάντοτε ἐν ἀγάπῃ (πρβλ. Ἐφεσ. δ´, 15)».

Ὀλίγας ἡμέρας μετά τήν ἡμετέραν Εἰσήγησιν, ὁ ἀδελφός ἡμῶν Πάπας Φραγκίσκος, τόν ὀποῖον εἴχομεν τήν εὐφρόσυνον εὐκαιρίαν νά συναντήσωμεν καί νά ἀσπασθῶμεν διά μίαν εἰσέτι φοράν ἐν Βατικανῷ, συνεφώνησε μέ τήν θέσιν ἡμῶν, τονίζων ὅτι ὁ θεολογικός διάλογος μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν ἔχει «καί μίαν κανονικήν διάστασιν, καθώς ἡ ἐκκλησιολογία εὑρίσκει τήν ἔκφρασίν της εἰς τούς θεσμούς καί εἰς τό δίκαιον τῶν Ἐκκλησιῶν. Ὡς ἐκ τούτου, εἶναι σαφές ὅτι τό κανονικόν δίκαιον δέν εἶναι μόνον ἀρωγός τοῦ οἰκουμενικοῦ διαλόγου, ἀλλά, ἐπίσης, καί ζωτική διάστασις αὐτοῦ». Καί ὁ Πάπας ὑπενθύμισεν ὅτι ὁ παρών θεολογικός διάλογος ἡμῶν «ἀναζητεῖ ἀκριβῶς συναντίληψιν περί πρωτείου καί συνοδικότητος, καί περί τῆς σχέσεώς των εἰς τήν ὑπηρεσίαν τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας ... ἐπί τῇ βάσει τῆς κοινῆς κανονικῆς ἡμῶν κληρονομίας τῆς πρώτης χιλιετίας».

Τόν διάλογον τῆς ἀληθείας ἐν τῷ «συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης» ἐμπλουτίζει, ἐμβαθύνει καί ἐνισχύει καί ὁ «οἰκουμενισμός τῶν Ἁγίων». Ὡς ἡ ὑμετέρα πεφιλημένη Σεβασμιότης, ἀγαπητέ Καρδινά-λιε Kurt Koch, ἐπεσήμανεν, «ὁ οἰκουμενισμός τῶν Ἁγίων εἶναι μία ἐξαίρετος εὐκαιρία διά διάλογον μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν [...] Τοῦτο εἶναι ἐξόχως σημαντικόν, καθώς ἡ προσκύνησις τῶν λειψάνων δύναται να βοηθήσῃ τούς πιστούς νά ἀσχοληθοῦν ἐνεργῶς μέ τόν διάλογον. Εἶναι πράγματι ὡραῖον νά συναντῶνται οἱ ἀρχηγοί τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀλλά εἶναι ἐξ ἴσου σημαντικόν καί τό σῶμα τῶν πιστῶν νά πράττῃ τό ἴδιον». Διά τόν λόγον αὐτόν, συνεκινήθημεν ἐντόνως ὅταν ἐπληροφορήθημεν, τόν παρελθόντα Ἰούνιον, κατά τήν Θρονι-κήν Ἑορτήν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης, ὅτι ἡ Αὐτοῦ Ἁγιότης, ὁ ἀδελφός ἡμῶν Πάπας Φραγκίσκος, μᾶς ἐδώρησεν αὐθορμήτως ἀπό-τμημα τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Πέτρου. Ἐν τούτῳ τῷ προφητικῷ οἰκουμενικῷ σημείῳ, δυνάμεθα νά διακρίνωμεν πολλαπλᾶς σημασίας. Ἡ ἔλευσις τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστό-λου Πέτρου εἰς τήν Ἕδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταν-τινουπόλεως ἦτο ἀφ᾽ ἑαυτῆς εὐλογία, καθώς ὁ Ἀπόστολος Πέτρος εἶναι ἐξέχουσα προσωπικότης τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὡς ὁ Ἀπόστολος τῆς ὁμολογίας, ὡς ὁ μάρτυς τῆς Ἀναστάσεως καί ὡς σημεῖον ἐλπίδος δι᾽ ὅλους τούς Χριστιανούς. Τοῦτο τό δῶρον τοῦ Πάπα Φραγκίσκου ἀποτελεῖ νέον ὁρόσημον εἰς τήν πορείαν πρός τήν μεταξύ μας ἐπαναπροσέγγισιν. Ὅπως ἡ Αὐτοῦ Ἁγιότης ἔγραψεν εἰς ἀδελφικόν Αὐτῆς Γράμμα πρός τήν ἡμετέραν Μετριότητα, ἡ ἐντονος ἐπιθυμία της ἦτο «ἀπότμημα τῶν λειψάνων τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου νά τοποθετηθῇ πλησίον τῶν λειψάνων τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου, ὁ ὁποῖος τιμᾶται ὡς προστάτης τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως». Τό γεγονός ὅτι οἱ ἀδελφοί Πέτρος καί Ἀνδρέας ἐπανενώθησαν διά τῶν ἱερῶν λειψάνων των, μᾶς προτρέπει νά συνεχίσωμεν μέ μεγαλυτέραν ἔμφασιν καί ἐλπίδα τήν πορείαν πρός τήν ποθητήν ἑνότητα.

Σεβασμιώτατε, ἀγαπητοί Ἀδελφοί,

Σᾶς εὐχαριστοῦμεν ἐγκαρδίως διά τήν ἐπίσκεψίν σας καί διά τήν καθ᾽ ὅλου συμβολήν σας εἰς τόν κοινόν καλόν ἀγῶνα. Παρακαλοῦμεν νά μεταφέρετε τούς θερμούς ἀδελφικούς χαιρε-τισμούς καί τάς ὁλοθύμους εὐχαριστίας τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τήν Αὐτοῦ Ἁγιότητα τόν Πάπαν Φραγκίσκον. Εἴθε ὁ Παντοδύναμος καί Πανελεήμων Θεός, δι᾽ εὐχῶν τῶν Ἁγίων αὐταδέλφων Ἀποστό-λων Πέτρου καί Ἀνδρέου, νά εὐλογῇ καί νά ἐνισχύῃ τάς κοινάς ἡμῶν προσπαθείας διά τήν ἀποκατάστασιν τῆς πλήρους κοινωνίας μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας. Ἀμήν.