14 Σεπτεμβρίου 1922.
Η Σμύρνη καίγεται!
(βιβλιοπροτάσεις για την Μικρασία και την Καταστροφή)
Ιστορικό σημείωμα
Τον Αύγουστο του 1922 ο τουρκικός
στρατός άρχισε να φθάνει στη Σμύρνη. Το μέτωπο είχε καταρρεύσει λίγες ημέρες
νωρίτερα και πολλοί άντρες του ελληνικού στρατού αναζητούσαν καταφύγιο στα
παράλια, λαβωμένοι και απογοητευμένοι. Από τους Τούρκους, πρώτοι μπήκαν στην
πόλη οι τσέτες, δηλαδή οι άτακτοι μαχητές που ακολουθούσαν το στρατό του Κεμάλ.
Αμέσως άρχισαν τις θηριωδίες. Εκτέλεσαν όσους άντρες βρήκαν μπροστά τους και
έκαναν πλιάτσικο στα σπίτια και άρπαζαν από τις γυναίκες χρυσαφικά και τιμαλφή.
Έφτασαν στο σημείο να κόβουν τα δάχτυλα ή τα αφτιά για να πάρουν δαχτυλίδια και
σκουλαρίκια….
Η φωτιά κατέκαψε όλη την πόλη, εκτός από τη μουσουλμανική και την εβραϊκή συνοικία, και διήρκεσε από τις 31 Αυγούστου έως 4 Σεπτεμβρίου (με το παλαιό ημερολόγιο). Σήμερα η επέτειος αυτή στην πραγματικότητα είναι η 13 Σεπτεμβρίου, καθώς την επόμενη χρονιά εισήχθη στην Ελλάδα το νέο ημερολόγιο. Η φωτιά σήμανε το οριστικό τέλος της μακραίωνης παρουσίας του ελληνισμού στη Μικρά Ασία….
Μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης
στην πόλη ζούσαν 270.000 άνθρωποι εκ των οποίων οι 140.000 ήταν Έλληνες, 80.000
μουσουλμάνοι Τούρκοι, 20.000 Εβραίοι και 12.000 Αρμένιοι. Η Γκιαούρ Ιζμίρ, η
«άπιστη» Σμύρνη, όπως την αποκαλούσαν οι Τούρκοι, χάθηκε στις φλόγες….
Πηγή κειμένου: “Μηχανή
του χρόνου”
***
Τα Βουρλά μας καίγονται (Νίτσα Παραρά - Ευτυχίδου), εκδ. Λιβάνη
Πριν φύγουμε από το σπίτι μας, στον Άγιο Χαράλαμπο, αρπάξαμε μια αλλαξιά, κανένα ρούχο, ό,τι χώρεσε σ’ ένα μποξά, ό,τι μπορούσε να σηκώσει ο καθένας. “Στο δρόμο οι Τούρκοι, άμα κρατούσες μπόγο, σου σπάζαν τα χέρια να σ’ τον πάρουν. Αλλά και με την εξάντληση που είχαμε ήταν αδύνατο να περπατήσεις κανονικά.
Προτιμούσες ό,τι κρατάς να τα παρατήσεις στο δρόμο. Από τη μια κι από την άλλη του δρόμου ήτανε στοίβα οι μπόγοι, δεν μπορούσες να περάσεις. Φέρνανε εμπόδια οι Τούρκοι για να διαλέγουν τις κοπέλες. Οι αχόρταγοι. “Στο συνωστισμό του κόσμου που περίμενε, οι ξένοι, οι Αμερικάνοι, το βράδυ ρίχνανε φωτοβολίδες να διευκολύνουν τους Τούρκους να βλέπουν πού υπάρχουν γυναίκες και κοριτσάκια ακόμα, να έρχονται οι Τούρκοι και να τα παίρνουν. Είχαμε ευτυχώς από τον Θεό τη βοήθεια και δε μας πήρανε. Από δίπλα μας ακόμα και την τελευταία στιγμή, βραδιά, παίρνανε κορίτσια που ξεφώνιζαν κι αγριεύαμε και κρυβόμασταν”Τρεις αιώνες μια ζωή (Φιλιώ Χαϊδεμένου), εκδ. Λιβάνη
“Δυο μέρες και δυο νύχτες μείναμε
όρθιοι στην παραλία περιμένοντας να μπούμε σε κάποιο πλοίο. Χιλιάδες κόσμος,
απελπισμένος και εξαθλιωμένος, με μάτια άδεια απ’ τα όσα είχαμε δει και την
ψυχή ματωμένη απ’ τον πόνο της απώλειας των αγαπημένων μας. Κάρα άδειαζαν
πεθαμένους δίπλα μας, όπου έβρισκαν. Το βράδυ, όταν οι Τούρκοι άρχιζαν να
βιάζουν και να κακοποιούν όποια γυναίκα έβρισκαν, οι Αμερικανοί άναψαν τους
προβολείς των πλοίων και τους έριξαν πάνω μας, για να σταματήσουν κάπως το κακό.
Φωνές ακούγονταν: “Τα γυναικόπαιδα να μπαρκάρουν πρώτα!” – θαρρείς και υπήρχε
και κανένας άντρας ανάμεσά μας. . .”
Ματωμένα χώματα (Διδώ Σωτηρίου), εκδ. Κέδρος
“Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι! Τι στο
καλό θα βγάλει η μαγκούφα η εποχή μας και κοιλοπονάει τόσο άγρια;” Μπήκε το
κακό με τους Βαλκανικούς Πολέμους και άργησε να βγει. Χρόνια σπαρμένα με
θυσίες, πολέμους και νεκρούς. Η Μικρασιατική εκστρατεία και η καταστροφή. Η
ιστορία του Μανώλη Αξιώτη, Μικρασιάτη αγρότη από τον Κιρκιντζέ. Άνθρωπος του
μόχθου, δεμένος με τον τόπο του, το πατρικό του σπίτι, τους χωριανούς του. Ο
άντρας που πάλεψε με κορμί και με ψυχή. Στο Αμελέ Ταμπουρού, τα Τάγματα
Εργασίας της Άγκυρας, το 1915. Στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ το 1922. Μια
λεύτερη πατρίδα ονειρευόταν καθώς έσφιγγε τα δόντια και έλεγε: “Ώρα μάχης,
Αξιώτη, ώρα θυσίας. Δεν έχεις ελόγου σου κανένα πάρε δώσε με την πολιτική. Το
χρέος σου κάνεις”. Γνώρισε κακουχίες και στερήσεις, είδε βασανιστήρια και
θανάτους, έζησε την αιχμαλωσία και την προσφυγιά, για να συλλογιστεί: “Θηρίο
είν’ ο άνθρωπος!” Το μνημειώδες έργο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που
χαρακτηρίστηκε “Βίβλος της σύγχρονης εξόδου του Μικρασιάτικου
Ελληνισμού”.
Από το 1962 που πρωτοεκδόθηκαν
μέχρι σήμερα τα Ματωμένα Χώματα έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 400.000
αντίτυπα. Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στις εξής γλώσσες: αγγλικά, βουλγαρικά,
εσθονικά, γαλλικά, γερμανικά, ολλανδικά, ουγγρικά, ρώσικα, ρουμανικά, σερβικά,
ισπανικά, ιταλικά, τουρκικά και κέλτικα βρετονικά. Στην Τουρκία το
βιβλίο είχε συγκλονιστική απήχηση. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Οι νεκροί περιμένουν (Διδώ Σωτηρίου) εκδ. Κέδρος
“Καλύτερα όμως να σας συστηθώ
εξαρχής, μια και θα γνωριστούμε καλά. Το όνομά μου είναι Αλίκη Μάγη. Μα αν
βιάζομαι να συστηθώ, δεν πάει να πει πως είμαι και η κεντρική ηρωίδα. Μια
αφηγήτρια είμαι. Οι ήρωες είναι πολλοί και ο καθένας τους ξεπροβάλλει
με την ώρα του, γέννημα θρέμμα της ταραγμένης του εποχής. Ίσως μάλιστα το
σημαντικό να μην είναι καν οι άνθρωποι που θα γνωρίσετε, μα τα
είκοσι πέντε χρόνια που καλύπτουν με τα γεγονότα τους αυτήν εδώ την αφήγηση…”
Μια αφήγηση που ξεκινά από το Αϊντίνι, το 1918, και καλύπτει με τρόπο μοναδικό
25 χρόνια σύγχρονης Ιστορίας. (Από την παρουσίαση της έκδοσης) “…Ζωντανεύει μια
εποχή και μια κοινωνία με τα προβλήματά της, τις καθημερινότητές της, τα
δράματά της και προπαντός τις ανθρώπινες πινελιές ευτυχίας και δυστυχίας… Με
ένα ύφος που πηγαινοέρχεται από το λυρικό στο επικό για να μείνει πάντα βαθιά
κοινωνικό και βαθιά ανθρώπινο…” (Στάθης Δρομάζος) “…ένα μνημειώδες χρονικό,
όπου σφύζουν οι ηρωισμοί της φυλής μας και η παναιώνιά μας
τραγικότητα.” (Θράσος Καστανάκης) “Ζωντανεύει τύπους, κόσμους, εποχές… αληθινή
αποκάλυψη…” ( Έλλη Αλεξίου) “Διαβάζοντας κανείς ετούτο το βιβλίο, παίρνει την
εντύπωση πως είναι ο χρυσός καρπός που περίμενε ο πεζός λόγος, ύστερα από
απαραίτητα στάδια προετοιμασίας για την απόχτησή του… Σπάνια έχουμε χαρεί και
σε ξένα κείμενα αυτή τη στέρεη, την ισομερή σύνθεση και δομή, τον ψυχικό
πλούτο, τη ζεστασιά και τη μαγεία…” (Χρήστος Λεβάντας, Το περιοδικό μας,
Φεβρουάριος 1959) “…Χαιρόμαστε έναν συγγραφέα που δεν κάνει φιλολογία αλλά ζωή
– γιατί η τέχνη είναι ζωή, γι’ αυτό άλλωστε και μένει και υπάρχει ύστερα από
μας… …Τα γεγονότα σου δίνονται ζεστά, παραστατικά, με όλο το βάρος της πικρής
τους πραγματικότητας… με τις ψυχώσεις του ατομικού και ομαδικού ανθρώπινου
δράματος. Οι ήρωές της ένας κόσμος ολόκληρος με δικά του
χαρακτηριστικά. …Εκείνα τα δευτερότερα πρόσωπα με τα πρωτεύοντα δράματά τους ο
καθένας αντιπροσωπεύει κι έναν κόσμο κι όλοι μαζί την ανθρώπινη μάζα… Και
πόσο κοντινοί μας…” (Νικηφόρος Βρεττάκος, Ανεξάρτητος Τύπος, 6/5/59)
Δακρυσμένη Μικρασία (Βασίλης Τζανακάρης), εκδ. Μεταίχμιο
Από τις αστραφτερές αίθουσες των
Βερσαλιών και το “Παρίσι της ελπίδας” στα ματωμένα χώματα της Μικράς Ασίας, και
από τη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, το Εσκί Σεχίρ, το Αφιόν Καραχισάρ, την
Αλμυρά Έρημο και τον Σαγγάριο στην άγνωστη Ελλάδα της καθημερινότητας, της
ξεγνοιασιάς, του μεροκάματου, της ανέχειας, της ελπίδας. Ένα πραγματικό έπος
ψηλαφημένο μέρα τη μέρα, ώρα την ώρα, στιγμή τη στιγμή, καθώς η Ελλάδα άνοιγε
διάπλατα τα φτερά της για να χωρέσουν κάτω από αυτά τα όνειρα, οι ελπίδες και η
προσμονή αιώνων ιστορίας. Μια σπορά ραντισμένη με θάνατο, που, από χαρά,
πανηγύρι, όνειρο ελευθερίας, δεν άργησε να μεταλλαχτεί σε μια πυρακτωμένη
πραγματικότητα. Από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και το ακάνθινο στεφάνι των
ξεριζωμένων, μέχρι τη Νέμεση των ανθρώπων και της ιστορίας. Ένα βιβλίο που
διαβάζεται με κομμένη την ανάσα καθώς τα συγκλονιστικά γεγονότα τρέχουν με
κινηματογραφική ταχύτητα. Τι έκαναν οι Έλληνες για να θέλουν με τόσο μίσος να
πάρουν πίσω το αίμα τους οι Τούρκοι; Τι πραγματικά γινόταν στην προκυμαία της
Σμύρνης εκείνες τις ημέρες της φωτιάς και του θανάτου; Και τι μάθαιναν για όλα
αυτά οι άνθρωποι στην Ελλάδα; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
———- Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ 1ο: 1919: ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ “ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΙ” ΜΟΙΡΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Το Παρίσι της ελπίδας “Άξιος, άξιος της εθνικής ευγνωμοσύνης του Ελληνισμού”
Ένας “βασιλιάς χωρίς στέμμα” “Επιχείρησις Οδησσός” Η Τουρκία, ένα “αναφομοίωτον
νεόπλασμα σήψεως και βαρβαρότητος…” Ο κυρίαρχος του παιχνιδιού Ισμίρ, το
“μαργαριτάρι της Ανατολίας” Εκείνος ο “άντρας με μάτια που άστραφταν”
“Σκήπτρο-Μίτρα-Ξίφος” Οι στατιστικές και ο ρόλος των αρχαίων ημών προγόνων στην
“απελευθέρωση” της Σμύρνης Στη Σμύρνη! Ο “βαρύς και οξύς πέλεκυς” της
δικαιοσύνης Ολίγα για την αξία που έχουν το “φέσιον” των μουσουλμάνων, το
“φέσιον” του ευζώνου, το “στρατιωτικόν πηλήκιον” και το “Ευρωπαϊκόν κάλυμμα”!
Το σκληρό καλοκαίρι του Βενιζέλου και ο Αριστείδης Στεργιάδης, ο “κακός
άγγελος” της Σμύρνης Και ολίγα “περί της διαγωγής των καθαρμάτων α λέγονται
Έλληνες”! Όταν αρχίζουν οι δίκες περί “εσχάτης προδοσίας” Όταν ένας επιθεωρητής
των ανατολικών περιοχών παίρνει στα χέρια του το κισμέτ της πατρίδας του Τα
αιματηρά γεγονότα της Περγάμου και της Μενεμένης και η “εμπέδωσις της τάξεως”
Οι “λαμπροί αδάμαντες ους απωλέσαμεν εν αίματι” και τα γεγονότα του μαρτυρικού
Αϊδινίου Ο Χρυσόστομος Σμύρνης και οι “ασυγχώρητες φλυαρίες” των Συμμάχων Όταν
το λόγο παίρνει η καλοψημένη μαγκούρα του Κονδύλη Στεργιάδη το… ανάγνωσμα
(συνέχεια!) Η “αισιοδοξία” του Βενιζέλου και οι “μετά ραβδίου περιοδεύοντες
αξιωματικοί” ΜΕΡΟΣ 2ο: 1920: ΤΟ ΑΚΑΝΘΙΝΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΤΟΥ ΘΡΙΑΜΒΟΥ Ο “τοπιογράφος”
Νικηφόρος Λύτρας και τα… “μεγέθους λεπτοκαρύου” μαργαριτάρια της κυρίας Στεφ.
Ράλλη Μουσταφά Κεμάλ, ο “πατέρας ήλιος”, και οι έλληνες διαρρήκτες του
Αλιβερίου “Κανείς άνθρωπος δεν είναι δυστυχέστερος εμού”! Και, ευκαιρίας
δοθείσης, ολίγα περί… φεμινισμού Τα διαμάντια είναι… παντοτινά Και τ’ αυγά του…
Τσούτσου Η Σμύρνη στα όπλα Κωνσταντινούπολη – Οι τουλίπες της απελπισίας
“Αναστήτω ο Θεός, και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί Αυτού” “Μαρίκα εσυρρίχθη εις
Κωνσταντινούπολιν” “Ετυφεκίσθησαν διότι έθετον εν κινδύνω τον αγώνα μας” Ο
Βενιζέλος ξετυλίγει στη Βουλή το χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας Όταν ο βασιλιάς
Αλέξανδρος συνάντησε τη Σταχτοπούτα του Ξαφνικά εκείνο το καλοκαίρι του 1920 Ο
“κεμαλοθραύστης” στρατηγός Λεωνίδας Παρασκευόπουλος Περί της συνθήκης των
Σεβρών 30 Ιουλίου 1920: “Διαταγή” εκτελέσεως! Λάσπη και αίμα Παύλος Γύπαρης:
“Είμαι αθώος από του αίματος τούτου Ο Βενιζέλος στη Σμύρνη Η Ελλάδα στο δρόμο
με… τις εκλογές “Εκείθεν υπάρχει εις στρατός κατακτητής” -Μια συνέντευξη του
Κεμάλ “σε χρόνο ανύποπτο” Ο βασιλεύς απέθανε! Ζήτω ο …! Μίσους συνέχεια
“Ενόμιζα πως έχω μαζί μου τον ελληνικό λαό…” “… και ηττήθην…” Ο Ελευθέριος
Βενιζέλος και οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 “Αετός φτερούγισε” ΜΕΡΟΣ 3ο:
1921: ΤΑ ΑΦΘΑΡΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ Η γιορτή της Πρωτοχρονιάς και οι “περίλαμπρες”
νίκες “Των Ελλήνων η Συνέλευσις” Ποιος είναι ο άνθρωπος εκείνος με τα άσπρα
ρούχα, το ψαθάκι και το ένα γυαλί στο μάτι; Οδηγίες προς ναυτιλλομένους, και η…
διαφορά στήθους της Φρόσως Μπιμπίκου Η συνδιάσκεψη του Λονδίνου και η “κατά το
δυνατόν εν τω παρόντι δικαίωσις των πόθων” Τσερέπης-Κυριακής, και ολίγα περί
της “ψυχολογικής σκιαγραφίας” τους Η “λαμπρά απομόνωσις” Η κόκκινη γραμμή του
αίματος Στα ίχνη του Μεγαλέξαντρου Οπού “ο στρατός φλέγεται υπό του πόθου να
προελάση” Η ελληνική επιστήμη κάνει “θαύματα” “Ζήτω ο αυτοκράτωρ!” “Είναι σαν
να χρησιμοποιούν τον Κωνσταντίνο όπως μια αρκούδα”! Το ελληνικό “πρόχωμα” για
τους “εξ Ασίας” κινδύνους Η μεγαλύτερη ελληνική εκστρατεία “Άκρω δακτύλω
απτόμενοι” Νικομήδειας συνέχεια Η οσμή του αίματος Η “υπερβολική έξαρση” Ο
“σεισμός” της Κιουτάχειας ή Όταν “υπό τον μανδύαν Βυζαντινών ηρώων κρύπτομεν
μπράβους της Αγγλίας”! Ένα “δίστηλο” αγάπης Το συμβούλιο της Κιουτάχειας Η
μεγάλη προέλαση Μάτια ερμητικά κλειστά! “Γιουνανλάρ γκελίορλαρ!” (“Έρχονται οι
Έλληνες!”) Νύχτα αίματος […] ΜΕΡΟΣ 4ο: 1922: ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ ΜΕΡΟΣ 5ο: Η
ΛΑΓΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ! ΤΑ ΚΑΤΟΠΙΝΑ – Η ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞ – Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η Σμύρνη στις φλόγες (Μαρτζορι Χαουζπιάν), εκδ. Βιβλιομεταφραστική
Αναφορικά με την Τουρκία (Τζωρτζ Χόρτον, πρέσβης των ΗΠΑ στη Σμύρνη το 1922)
Οι ψίθυροι της ύπουλης παρηγοριάς
– “δεν ήταν δυνατόν να κρατηθεί η Μικρασία”, “ήταν πόλεμος ιμπεριαλιστικός”,
“μια άφρων περιπέτεια” – ακούγονται κάθε λίγο. Συναίσθημα και ομολογία ενοχής.
Βλακώδεις δικαιολογίες εκείνων που συμμερίζονται την ιδεολογική κληρονομιά των
μεγάλων ενόχων. Ακόμη χειρότερο, και πολύ πιο επικίνδυνο φαινόμενο, όταν
δικαιολογίες τέτοιες αποτελούν συνειδητή προσπάθεια – κι αυτός είναι ο σκοπός
εκείνων που ξέρουν – να υπονομευθεί το εθνικό φρόνημα και να συνεχισθεί η
νοοτροπία της “μικράς άλλ’ εντίμου Ελλάδας”. Είναι πολλά τα ερωτήματα που
περιμένουν απάντηση. Οι επετειακές συγκεντρώσεις, οι επιμνημόσυνες δεήσεις
κρατούν άσβεστη τη μνήμη. Αλλά μόνο η ιστορική και πολιτική εκτίμηση θα
μπορούσε να δώσει τη δικαίωση στα θύματα της τραγωδίας. Είναι πολλά τα
ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Η προτεραιότητα απαρίθμησής τους δεν
αντιστοιχεί και στην αξιολογική εκτίμησή τους, μια και είναι το ίδιο κατά. Κι
αυτά τα ερωτήματα είναι: Ποιες ήταν οι συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής;
Ήταν δυνατό να κρατηθούμε στη Μικρασία; Ήταν ιμπεριαλιστικός πόλεμος η απόβαση
στη Σμύρνη; Έφταιξε ο διχασμός για την κατάρρευση του μετώπου; Ποιες οι
επιπτώσεις της καταστροφής στη σημερινή πραγματικότητα; (. . .)
Η Σμύρνη καίγεται, εκδ. Ερμής
Φωτογραφικό λεύκωμα. Λεπτό -
λεπτό η καταστροφή της Σμύρνης με λήψεις και μέσα από τα καράβια
Χαμένες πατρίδες (Γιάννης Καψής), εκδ. Λιβάνη
Το βιβλίο αρχίζει με την
απελευθέρωση της Σμύρνης, δίνοντας όλη την απερίγραπτα συγκινητική ατμόσφαιρα
των μεγάλων στιγμών μιας αλησμόνητης ημέρας του Μάη του 1919. Τότε που ήρθε το
«Πλήρωμα του Χρόνου», όπως χαρακτηρίζει ο Βενιζέλος την κατάληψη της Σμύρνης
από τον ελληνικό στρατό στο ιστορικό του διάγγελμα. Τα γεγονότα, εξακριβωμένα
και συμπληρωμένα, αναπτύσσονται με παραστατικότητα που κρατά ζωντανό το
ενδιαφέρον του αναγνώστη. Η Σμύρνη είναι πια ελεύθερη.
1922 : ο μεγάλος ξεριζωμός (National Geographic)
Ένα από τα χαρακτηριστικά του
ανθρώπου, που τον βοηθά να εξελίσσεται, είναι ότι ξεχνά γρήγορα. Αυτή η
ικανότητά του είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, διότι, αν βασανιζόταν από τις μνήμες του
παρελθόντος, όπως, π.χ., η απώλεια προσφιλών προσώπων ή άλλα δυσάρεστα
συμβάντα, θα ήταν σίγουρα δυστυχισμένος. Από την άλλη, δεν πρέπει να είμαστε
αποκομμένοι από τα γεγονότα του παρελθόντος και την ιστορία των προγόνων μας,
διότι, αν στηριχτούμε σε αυτά, θα πορευτούμε καλύτερα στο μέλλον.
Επιπλέον, είναι απαραίτητο να έχουμε πάντα υπόψη μας το γνωστό ρητό
“Το πάθημα γίνεται μάθημα”. Πριν από μερικά χρόνια διαπιστώσαμε
πόσο έγκυρο και επίκαιρο ήταν το άρθρο του Μέλβιλ
Τσάτερ που αφορά την ανταλλαγή πληθυσμών, το οποίο δημοσιεύθηκε
το Νοέμβριο του 1925 στο NATIONAL GEOGRAPHIC. Έτσι, συζητήσαμε
με το NATIONAL GEOGRAPHIC την ιδέα της “παραγωγής” του λευκώματος, αλλά
και τη δημιουργία ενός ιστορικού ντοκιμαντέρ που θα παρουσιάζει τα γεγονότα του
“Μεγάλου Ξεριζωμού” με την ανυπέρβλητη ποιότητα και εγκυρότητα που διακρίνει
το μεγαλύτερο μη εκπαιδευτικό οργανισμό του κόσμου. Η National
Geographic Society θεώρησε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλλά και προκλητική αυτή μας
την ιδέα, οπότε, μετά από μακροχρόνια προσπάθεια, καταλήξαμε
στο προϊόντα που σας παρουσιάζουμε στο λεύκωμα που κρατάτε στα χέρια σας.
Σμύρνη : η μητρόπολη του Μικρασιατικού Ελληνισμού, εκδ. Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου
Το Πολιτιστικό Ίδρυμα της
Τραπέζης Κύπρου και ο εκδοτικός οίκος Έφεσος αποφάσισαν την έκδοση του παρόντος
αφιερωματικού λευκώματος ως ελάχιστο φόρο τιμής στον μικρασιατικό κόσμο, σε
όσους χάθηκαν, αλλά και όσους ξεριζώθηκαν από τη γενέθλια Γη. Η Σμύρνη μια
πόλη κοσμοπολίτικη, αλλά με μια πολυπληθή και ακμάζουσα ελληνική κοινότητα,
παρουσιάζεται συμβολικά ως εκπρόσωπος ολόκληρου του ελληνισμού της Μικράς
Ασίας, του οποίου άλλωστε, αποτέλεσε τρόπον τινά τη μητρόπολη. Για τον λόγο
αυτό ο συμπαγής δίσκος, που συνοδεύει το βιβλίο, περιέχει μουσική και τραγούδια
από διάφορες περιοχές της μικρασιατικής Γης. Το πρωτότυπο εικαστικό υλικό του
βιβλίου αποτελείται, κυρίως, από επιστολικά δελτάρια, αλλά και από φωτογραφίες
σημαντικών ιστορικών αρχείων. Οι κάρτες που δημοσιεύονται, επιλέχθηκαν από ένα
πλουσιότατο συλλεκτικό αρχείο και για πρώτη, ίσως, φορά βλέπουν το φως της
δημοσιότητας συγκεντρωμένες σε μια ενότητα. Έτσι, ο αναγνώστης μπορεί να βρει
συμπληρωμένη, σχεδόν, την εικόνα της ιωνικής πρωτεύουσας, καθώς οι περισσότερες
από τις διαθέσιμες ψηφίδες παρουσιάζονται στις σελίδες του έργου. Ακόμη, όμως,
παρουσιάζεται και η σύγχρονη Σμύρνη με φωτογραφίες τού σήμερα, ειδικά
για την έκδοση αυτή. Το γεγονός, ότι το βιβλίο αποτελεί ουσιαστικά μια έκδοση
τέχνης, η οποία υλοποιήθηκε με τη χρήση της τελευταίας τεχνολογίας αναπαραγωγής
του φωτογραφικού υλικού, δεν σημαίνει, ότι δόθηκε λιγότερη προσοχή στα κείμενα.
Αντίθετα, η συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών εξασφάλισε το
επιθυμητό επίπεδο ποιότητας και προσέδωσε στο έργο επιστημονική ταυτότητα. (…)
(Από τον πρόλογο της έκδοσης)
Οι πατρίδες των Ελλήνων (Θεόδωρου Καρζή), εκδ. Λιβάνη
Οι χαμένες πατρίδες των Ελλήνων
συνθέτουν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας που ακόμη ψάχνει να
βρει μια θέση στις σελίδες της. Εδώ και χιλιάδες χρόνια, με κίνητρο την
προαιώνια δίψα της φυλής για εξάπλωση, περιπέτεια και καλύτερη ζωή, εκατομμύρια
Έλληνες αποχωρίζονται -φυσικά, όχι όμως και συναισθηματικά- από τον εθνικό
κορμό και σαν αστέρευτος ποταμός πορεύονται σε άλλους τόπους. Άποικοι πρώτα,
μέτοικοι έπειτα, κάτοικοι αργότερα, ντόπιοι τέλος, ριζωμένοι κατάβαθα στην
καινούργια γη που πότισαν με τον ιδρώτα τους και, συχνά, με το αίμα τους. (. .
.) Οι σύγχρονοι Έλληνες διατηρούν (αν διατηρούν) μια αμυδρή μόνο εικόνα του
τραγικού αυτού κεφαλαίου της ιστορίας τους. Είναι ένα κεφάλαιο περίπου
ανύπαρκτο στην επίσημη ιστορία, άρα και αδίδακτο σ’ εκείνους που οφείλουν να τη
διδάσκονται. Ονόματα όπως η Αττάλεια, η Νικομήδεια, η Πάνορμος, η Ραιδεστός, η
Αγχίαλος, η Απολλωνία, η Μοσχόπολη, απλώς ηχούν οικεία στο αφτί του νεοέλληνα,
πέρα όμως απ’ αυτό τίποτα: η ταυτότητά τους πνίγεται και χάνεται στο νεφέλωμα
της αμφιβολίας και στην ομίχλη της ολοένα μεγαλύτερης χρονικής απόστασης. Ακόμη
και μέσα στην ίδια την πρωτεύουσα, μυριάδες Αθηναίοι γνωρίζουν την οδό
Αγαθουπόλεως, ή την οδό Σωζοπόλεως, αλλά πόσοι απ’ αυτούς ρώτησαν ποτέ να
μάθουν τι ήταν άραγε η Αγαθούπολη, τι ήταν άραγε η Σωζόπολη; Ο χρόνος,
ανελέητος, συνεχίζει ασταμάτητα το βήμα του, οι χαμένες πατρίδες βουλιάζουν στη
στάχτη της λήθης, η αδιαφορία τις περιζώνει σαν παγερό μνήμα και οι καινούργιες
γενιές χάνουν την πολιτισμική κληρονομιά τους, τη για χάρη τους σφυρηλατημένη
με ανείπωτες θυσίες, σε τόπους σήμερα ξεκομμένους από τη μικρή λουρίδα γης όπου
ζουν. (. . .)
Ιωνία: Λέυκωμα, εκδ. Αδάμ
Η Ιωνία ξεπερνά όλα τα ιδιαίτερα,
περιοριστικά, γεωγραφικά σύνορα και, παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να είναι η
«αντίθετη», «απαγορευμένη» ακτή για πολλούς Έλληνες – και όχι μόνο
για τους Έλληνες της Ελλάδας, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο – δεν έπαψε
ποτέ να είναι μια Ιδέα. Η ιδέα «Ιωνία» δεν περιέχει απλώς ένα από τα πιο γνήσια
μέρη της αρχαίας ελληνικής και βυζαντινής εμπειρίας: είναι
σύμβολο στη σύγχρονη εποχή του πολύτιμου συνδυασμού του ελληνικού
πολιτισμού με τον μαγικό μύθο της Ανατολής. Σήμερα, η ιδέα “Ιωνία” είναι για
όσους γνωρίζουν, όσους αισθάνονται, έναν άφθαρτο φάρο του κοσμοπολίτικου
πνεύματος, για την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη
Ντόρα Μηναΐδη και τη Μαρία Φακίδη για τις υπέροχες φωτογραφίες τους, και τους
συντάκτες των κειμένων, Στάντη και Ίρκο Αποστολίδη και Ισμήνη Καπαντάη, και
μάλιστα όλους όσους έχουν συμβάλει με κάθε τρόπο στην παραγωγή αυτού του
βιβλίου, για το εξαιρετικό τους έργο και το πνεύμα συνεργασίας τους: κυρίως,
ωστόσο, επειδή προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια έκδοση που συνεχίζει ένα έργο
που προσωπικά θεωρώ ιερό: τη διατήρηση της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης
της αθάνατης πατρίδας, της πατρίδας η συμβολή της οποίας καθορίζει την ελληνική
εθνική και πολιτισμική ταυτότητα και συνείδηση. Για την Ιωνία δεν είναι μόνο
μια κληρονομιά. Είναι η ταυτότητά μας. Και οτιδήποτε
συμβάλλει στη διατήρησή του είναι πολύτιμο και ιερό για εμάς και τα
παιδιά μας. Πιστεύω ακράδαντα ότι, ακόμη και όταν νοσταλγούμε το παρελθόν ή
όταν το παρόν είναι αφόρητο, “τα αηδόνια θα τραγουδούν ακόμα” στην Ιωνία,
αρκεί να υπάρχουν Έλληνες σαν εμάς, που κουβαλάνε μέσα μας την πολιτιστική και
εθνική μας ζωή ως μια ιδέα”. Φέρνουμε την Ιωνία μέσα μας σαν μια παλιά
οικογενειακή εικόνα. Ψάχνουμε για ίχνη του σε βιβλία σαν αυτό και ακούμε τον
ήχο του, αδιάσπαστο στους αιώνες […]. (Από τον εκδότη)
Χρυσόστομος Σμύρνης (περιοδικό ΤΟΛΜΗ)
Παραμύθια της Μικρασίας, εκδ. Ακρίτας
Η ιδέα για τη δημοσίευση
παραμυθιών της Μικρασίας, ριγμένη σε φιλική συντροφιά τη χρονιά που γιορταζόταν
η εξηντάχρονη επέτειος της Μικρασιατικής καταστροφής (1982), δε χρειάστηκε
ιδιαίτερη επιχειρηματολογία για να φτουρήσει στα μυαλά των συνεργατών των
εκδόσεων “Ακρίτας” (που σκάρωσαν αρχικά τη “Μικρόπολη”, κάτω από την ονομασία
της οποίας κυκλοφόρησαν οι δύο πρώτες εκδόσεις αυτού του βιβλίου), αφού από
καιρό βρισκόμασταν σε αναζήτηση γνήσιων Ελληνικών παραμυθιών για τα παιδιά μας
(και για μας τους ίδιους)!
Αυτή την αναζήτηση την είχε κεντρίσει από χρόνια ένας “νεανικός” έρωτας στη
μαγεία του μύθου -που, όπως συμβαίνει με κάθε γνήσιο έρωτα, ζωντάνευε αντί να
ξεφτίζει με τα χρόνια- αλλά συνάμα και μια υποσυνείδητη αντίδραση (δυσάρεστο
σύγκρυο θα ‘λεγε κανείς καλύτερα) που προκαλεί στο μέσο παραμυθόφιλο ο
πρόσφατος καταιγισμός του τόπου μας από “στρατευμένα” -προσοχή, τα στρατόπεδα
δε βελτιώνουν την εικόνα- και γεμάτη εξιδανικευμένη ιδιοτέλεια φιλολογήματα για
παιδιά…
Στη βιβλιοθήκη της Εστίας της Νέας Σμύρνης, όπου αναζητήθηκαν οι πηγές (και που
τόσο φιλόφρονα μας βοήθησε να τις εντοπίσουμε η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης κυρία
Δέσποινα Ρίζου) αναθαρρήσαμε:
Βρεθήκαμε μπροστά σ’ ένα αμύθητο “κρυμμένο θησαυρό” από παλιά λαϊκά παραμύθια
της Μικρασίας, διασωσμένα στο χαρτί από γυναίκες και άνδρες της Ιωνίας που
έχοντας ζήσει τη μεγάλη καταστροφή του Γένους, του ’22, πάσχιζαν έτσι να τον
διαφυλάξουν στην Ελληνική και πανανθρώπινη μνήμη.
Μπροστά μας ανοιγόταν ένας κόσμος ανθρώπινος, προσιτός, λιτός στους τρόπους,
αλλά πλούσιος σε παλμό, σοφία και προπαντός αισθήματα. Συχνά πικάντικος κι
αθυρόστομος κι άρα ακατάλληλος για τα αλλοτριωμένα πουριτανικά κριτήρια των
σημερινών μεγάλων με τα οποία, φυσικά, κρίνουμε την καταλληλότητα των
αναγνωσμάτων των παιδιών μας. (Ήταν η εποχή, μην το ξεχνάμε, που τα παιδιά
μεγάλωναν ανάμεσα στους μεγάλους κι όχι σε απόσταση ασφαλείας απ’ αυτούς, όπως
θέλουμε να τα κρατάμε σήμερα…). Ήταν, λοιπόν, ένας κόσμος βγαλμένος μέσα από
την ίδια τη ζωή κι ο οποίος, έχοντας φιλτραριστεί στην κρισάρα του ουσιώδους
και του αιώνια αληθινού, πρόσφερε στερεά πνευματική τροφή και τέρψη στην ίδια
τη ζωή!
Αυτή την τέρψη και τη βιωματική σοφία θέλουμε να πιστεύουμε πως θα προσφέρουν
και σε σένα και στα παιδιά σου, όπως πρόσφεραν και σε μας, αγαπητέ αναγνώστη,
τα πέντε παραμύθια της Μικρός Ασίας που επιλέξαμε. Κατάλληλα μεταγλωττισμένα,
από έναν εκλεκτό Ίωνα λογοτέχνη, (για να ‘ναι πιο προσιτά), το Χιώτη ποιητή και
λογοτέχνη Γιώργη Κρόκο, και ζωγραφισμένα επάξια, με σεβασμό στο κλίμα το χρόνο
και το χώρο της μεταβυζαντινής Ανατολής από το νέο αγιογράφο Σπύρο Καρδαμάκη,
θέλουμε να ελπίζουμε πως θ’ αποτελέσουν συνάμα, έτσι όπως δημοσιεύονται, μια
κάποια θετική συμβολή στην επιβίωση και προπαντός στην αναβίωση του αγνού
παραδοσιακού μας παραμυθιού. (Από την έκδοση)
Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης (Ελένη Δικαίου), εκδ. Πατάκη
Θυµάµαι πως µε έβγαλε έξω στον ήλιο, είχε ήλιο, κι ας µην καταλάβαινα πού βρήκε το κουράγιο να ανατείλει εκείνο το πρωί. Η κόνα Ανεζίνα, η γυναίκα του, µας περίµενε πίσω απ’ την πόρτα του σπιτιού τους που την κρατούσε µισάνοιχτη. […] Περίµεναν να πω κάτι µα εγώ δεν έλεγα, δεν ήξερα τι να πω, άδειο το µυαλό µου και οι θεωρίες της λογικής που µας µάθαιναν στην Ευαγγελική Σχολή χαµένες κάπου ανάµεσα σε πράγµατα που είχαν συµβεί ανοµολόγητα, πέρα από κάθε λογική, εκτός αν υπήρχε λογική στη σκέψη κάποιων οι οποίοι µε σχέδιο και µεθοδικά φανατίζουν άλλους ανθρώπους για να κάνουν τα παράλογα. […] «Πάω να σου φέρω πεσκίρια» είπε «και δώσε µου αυτό το πουκάµισο, παιδάκι µου, να το πετάξω, κουρέλι έγινε, δεν µπορείς να το ξαναφορέσεις πια». Έκανα µια κίνηση να βγάλω το σκισµένο και καταλερωµένο πουκάµισο που φορούσα την προηγούµενη µέρα και τότε έγινα πάλι εγώ. Κράτησα το πουκάµισο σφιχτά στο στήθος µου. «Όχι!» είπα. «Όχι, κόνα Ανεζίνα, αυτό το πουκάµισο. Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!» Σµύρνη σήµερα. Ένα συνέδριο µεταφραστών τελειώνει τις µέρες του Πάσχα. Στον κήπο της Αγίας Φωτεινής, της µικρής εκκλησίας την οποία έχει παραχωρήσει το ολλανδικό προξενείο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ολιγάριθµης ορθόδοξης κοινότητας, δυο άνθρωποι συναντιούνται τυχαία το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο πριν βγει ο Επιτάφιος. Ένας νεαρός µεταφραστής κι ένας γέρος µαθητής της παλιάς Ευαγγελικής Σχολής Σµύρνης. Ο ένας αγωνιά για το χρέος που δεν κατάφερε να ξεπληρώσει, ο άλλος αναλαµβάνει να το ξεπληρώσει αυτός. Μια µαθητική εργασία. Ένα κουρελιασµένο πουκάµισο: «Όχι… Έχει πάνω του το αίµα του δεσπότη!». Η αλήθεια που δεν πρέπει να χαθεί. Πώς µπορεί να γίνει η αλήθεια λέξεις; αναρωτιέται ο νεαρός µεταφραστής. Εκείνος τις λέξεις έχει συνηθίσει να τις µεταφράζει, πώς θα µπορούσε να «µεταφράσει» γεγονότα και συναισθήµατα, να τα κάνει λέξεις και να φτιάξει ένα βιβλίο µε την αλήθεια τους; Όµως έχει αποδεχτεί την κληρονοµιά, το χρέος είναι πια δικό του. Ο νεαρός µεταφραστής θα έχει ως το τέλος αµφιβολίες για το αν κατάφερε τελικά να πει στο βιβλίο του το ίδιο καλά µε τους σπουδαίους συγγραφείς τους οποίους έχει µεταφράσει όλα εκείνα που «δε φτάνουν τα λόγια για να τα πουν ούτε γράφονται, είναι λίγα τα γράµµατα, δε φτάνουν». Για ένα µονάχα θα είναι σίγουρος. Πως την αλήθεια την έχει πει ολόκληρη! “Σκληρό, ρεαλιστικό, συγκινητικό ιστορικό μυθιστόρημα από την Ελένη Δικαίου που αισθάνεσαι ότι δεν θέλει την παραγραφή της μνήμης, ούτε και την παραχάραξη της ιστορίας σε μια εποχή όπου το στρογγύλεμα και η πολιτική ορθότητα των ισορροπιών φύονται γρηγορότερα κι από τα μανιτάρια μετά τη βροχή. Η γραφή της σε αρκετά σημεία είναι καθηλωτική, η συνοχή των γεγονότων με το παρόν καλοδουλεμένη, ενώ φανερά απέχει του εκβιασμένου μελοδραματισμού και των συναισθηματικών εξαναγκασμών, καθώς η συγκίνηση έρχεται αβίαστα από την φυσική σκληρότητα των γεγονότων και την προσεγμένη αφήγηση. […] Εν τέλει η Ελένη Δικαίου αντικατοπτρίζει μέσα από τον ρεαλισμό της θλιβερής πραγματικότητας πέριξ του 1922, ολόκληρο τον παραλογισμό όσων σπέρνουν πόλεμο, φωτιά και προσφυγιά, συνθέτοντας μέσα από τις φλόγες της Σμύρνης έναν αντιπολεμικό θρήνο και έναν ύμνο στο χρέος.” —– Τα έσοδα από τις πωλήσεις του βιβλίου θα διατεθούν για την ανέγερση ναού προς τιµήν του Αγίου Χρυσοστόµου Σµύρνης
Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά (Ελένη Δικαίου), εκδ. Πατάκη
«Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά»
είναι η αληθινή ιστορία μιας αστικής οικογένειας της Σμύρνης. Είναι το δράμα
και το μεγαλείο του μικρασιατικού ελληνισμού μέσα απ’ τα μάτια δύο παιδιών που
γεννήθηκαν εκεί όπου «ήταν όλα μαλακά και ζεστά σαν αγκαλιά, που ρούφαγαν οι
άνθρωποι τα μπερκέτια της Ανατολής και την αγάπη ο ένας τ’ αλλουνού κι ήταν
ευτυχισμένοι». Καθώς τα γεγονότα ξετυλίγονται σπρωγμένα απ’ τους καιρούς,
μπροστά στα μάτια των κεντρικών ηρωίδων του βιβλίου (οι δίδυμες Κατινάκι και
Μαρίτσα) περνάνε όλα όσα σημάδεψαν το γελαστό ευγενικό λαό της Ιωνίας απ’ τις
ευτυχισμένες μέρες ως το αναγκαστικό του ρίζωμα στους προσφυγικούς
συνοικισμούς. (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ)
Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην ανατολική Μεσόγειο (Διδώ Σωτηρίου), εκδ. Κέδρος
Ένα επίκαιρο βιβλίο, που φωτίζει με την αλήθεια για το χθες τα σημερινά προβλήματα, καθώς οδηγεί τη σκέψη από στη Μικρασιατική καταστροφή στην καταστροφή της Κύπρου και στην κρίση του Αιγαίου. Χρησιμοποιώντας ντοκουμέντα και προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που διαδραμάτισαν έναν μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στα γεγονότα που έφεραν την Ελλάδα στο χείλος της καταστροφής το 1922, η συγγραφέας αποκαλύπτει αλήθειες όσο ποτέ χρήσιμες: τα αληθινά αίτια της καταστροφής, το ρόλο των Σύμμαχων αλλά και των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας, τις πηγές έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Θυμίζοντας την προειδοποίηση που γράφτηκε μετά τον πόλεμο στην πόρτα ενός χιτλερικού στρατοπέδου -«όποιος ξεχνάει το παρελθόν είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει»-, η Διδώ Σωτηρίου τονίζει στον πρόλογό της πόσο κάλυψε η σιωπή, η παραχάραξη και η διαστρέβλωση τα αίτια της Μικρασιατικής καταστροφής, κι έτσι «ποτέ το πάθος δεν έγινε μάθος» (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ) ———- Περιεχόμενα Ένα διάγγελμα. Ένα όνειρο. Το πλήρωμα του χρόνου Οι σύμμαχοι μοιράζουν ξένα εδάφη Οσμή πετρελαίου Ο μικρός αστυνόμος Αγγλία και ελληνική ολιγαρχία Ο ρόλος του Βενιζέλου Οι ερωτοτροπίες των Συμμάχων με το κεμαλικό κίνημα Παγίδα η μικρασιατική εκστρατεία Η καταστροφή του Αϊδινιού, προμήνυμα της μεγάλης καταστροφής Ο ελληνικός στρατός δέσμιος των Άγγλων Η ξένη κατοχή ένωσε τους Τούρκους Οι ανακριτικές επιτροπές και οι κυνικές αλήθειες τους Στροφή των Σύμμαχων, Σαν Ρέμο, Σέβρες, μια νέα απάτη Τίνος έργο ήταν οι εκλογές του 1920; Οι διάδοχοι του Βενιζέλου 1921 – Στροφή ολόπλευρη των Συμμάχων προς την Τουρκία Ποιο νόημα είχε η συνέχιση της μικρασιατικής εκστρατείας; Η απατηλή Βρετανική Ασπίδα Και σοβιετική προσφορά για μεσολάβηση Το παράδειγμα του Πόντου Μερικά χρήσιμα συμπεράσματα Η τελευταία πράξη του δράματος
Ο μεγάλος αποχαιρετισμός (Γάλάτεια Σουρέλη), εκδ. Φυτράκη
Η χαρά και η πίκρα, η γεύση της ελευθερίας και του χωρισμού, η αναμονή και η νοσταλγία, η ελπίδα και η απογοήτευση, το άμετρο θάρρος αλλά και ο φόβος, η ανθρωπιά και η πίστη, όλα υπάρχουν σ’ αυτό το δυνατό μυθιστόρημα. Όμως εκείνο που αναδίνεται τόσο έντονα μέσα από τις σελίδες του είναι αυτή η υπέροχη αίσθηση της συνέχειας. Ο παλιός κόσμος και ο σημερινός, άρρηκτα δεμένοι με τον κρίκο που όλοι μάθαμε να σεβόμαστε. Την ΙΩΝΙΑ. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η Σμύρνη των Σμυρνιών (Γιώργος Κατραμόπουλος), εκδ. Ωκεανίδα
Η Σμύρνη του Γ. Θ. Κατραμόπουλου δεν ήταν μια πόλη – φάντασμα, ένα επετειακό μνημείο, αλλά η ζωντανή πολιτεία των παιδικών και νεανικών χρόνων του συγγραφέα, με την οικογενειακή θαλπωρή, τις εικόνες της αστικής ζωής, σελίδες μνήμης αστραφτερής με ονόματα, επαγγέλματα, δρόμους, συνοικίες, συνήθειες, και μουσικές που μας φέρνει ο μπάτης (…)
Σμύρνη μου παραμυθένια (Αδαμαντία Αλατάρη), εκδ. ΕΑΡ
Γεύση σμυρναίικης αρχοντιάς με
νόημα κι ένας κρυμμένος θησαυρός απ την ευλογημένη ζωή της Σμύρνης βρίσκεται
μέσα στο βιβλίο “Σμύρνη μου . . .Παραμυθένια”. Τα παιδιά μας, ειδικά σ’ αυτά τα
χρόνια που ζούμε, έχουν ανάγκη από παρηγοριά, από παραμυθία για να ξεπεράσουν
τα εμπόδια της ζωής! Έχουν ανάγκη από τα μεγάλα μηνύματα του Ουρανού, όπως
είναι η Αγάπη, η Απλότητα, η Ελπίδα για να πετάξει η ψυχούλα τους Ψηλά ! Το
βιβλίο “Σμύρνη μου. . .Παραμυθένια” περιλαμβάνει τρία παραμύθια. Την
“Κουκουμαγκίνα”, “Το Κουμούδεντρο”, τον “Ψαρά και το ψάρι” κατάλληλα για παιδιά
από τριών ετών και πάνω. Εμπλουτίζεται με χαρούμενες και ωφέλιμες
δραστηριότητες και συνοδεύεται από cd αφήγησης των παραμυθιών με επένδυση
παραδοσιακής μουσικής. (Από τον εκδότη)
Το Διαμαντώ, η Διαμαντούλα, η Αδαμαντία, η κυρά Αδαμαντία, η γιαγιά Αδαμαντία, η γιαγιά μου… η Μικρά Ασία. Να’σαι κορίτσι και ν’ αντιμετωπίζεις την ορφάνια, το θάνατο και τελικά τη Ζωή. Τη ζωή δηλαδή, που υπήρχε σ’ εκείνα τα Μικρασιάτικα χώματα, μα και σ’ αυτά εδώ που πατάμε σπουδαίο πράγμα! Όλη της η ζωή δύσκολη, όλη της η ζωή ένας σταυρός Ζωή και θάνατος ένα πράμα Ζωή και Σταυρός το ίδιο… Αυτή είναι η ζωή της Αδαμαντίας, όπως την έλεγε μέσα απ’ τις διηγήσεις της όπως την έζησα κι εγώ από Φθινόπωρο προς… Καλοκαίρι. Αληθινή ιστορία. Με εκπαιδευτικές δραστηριότητες και μικρασιάτικες συνταγές
Ιστορία ενός αιχμαλώτου (Στρατής Δούκας), εκδ. Κέδρος
“Στην καταστροφή της Σμύρνης, βρέθηκα με τους γονιούς μου στο λιμάνι, στην Πούντα. Μεσ’ απ’ τα χέρια τους με πήρανε. Κι έμεινα στην Τουρκία αιχμάλωτος. Μεσημέρι πιάστηκα μαζί με άλλους. Βράδιασε και τα περίπολα ακόμα κουβαλούσαν τους άντρες στους στρατώνες. Κοντά μεσάνυχτα, όπως ήμαστε ο ένας κολλητά στον άλλο, μπήκε η φρουρά κι άρχισαν να μας χτυπούν, όπου έβρισκαν, με ξύλα, και να κλοτσοπατούν όσους κάθονταν χάμω, γόνα με γόνα. Τέλος πήραν διαλέγοντας όσους ήθελαν κι έφυγαν βλαστημώντας”… Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου πρωτοδημοσιεύθηκε το 1929 και είναι μια από τις σημαντικότερες αφηγήσεις της περιπέτειας όσων δεν μπόρεσαν να διαφύγουν έγκαιρα από τη μικρασιατική ακτή το 1922. (Από την παρουσίαση της έκδοσης)
Προσωπικό ημερολόγιο στρατιωτικού βίου (Γ. Κανελλόπουλος)
Αυτός ο αφανής ήρωας της
Μικρασιατικής εκστρατείας που είχε το κουράγιο να σημειώνει μετά από κάθε μάχη
και πορεία τα συμβάντα, κατόρθωσε κι επέζησε. Γύρισε στο χωριό του και το 1930
περίπου εγκαταστάθηκε στο Επιτάλιο οικογενειακώς. Πέτυχε στον επαγγελματικό και
στον ιδιωτικό τομέα. Ευτύχησε να κάνει οικογένεια, αποτελούμενη από τη σύζυγο
και τα τέσσερα παιδιά του, δύο κόρες και δύο γιούς. Αγάπησε τη δεύτερη πατρίδα
του και είχε δράση στα κοινά, αγωνιζόμενος για την ανάπτυξη του τόπου του.
Πέθανε ευτυχισμένος σε βαθιά γεράματα το 1990, σε ηλικία ενενήντα και πλέον
ετών. Το ημερολόγιο αυτό, πνευματική κληρονομιά στον γράφοντα, κυκλοφορεί σαν
φόρος τιμής και σεβασμός στη μνήμη του και για να εκπληρωθεί ένα χρέος του γιού
προς τον Πατέρα, έστω και τώρα, που οι συνθήκες το επιτρέπουν. Υ.Γ. Σεβαστέ μου
πατέρα, τώρα που αναπαύεσαι εν ειρήνη, θέλω να πω στην άγια ψυχή σου, πως είσαι
πάντα κοντά μας, και οι συμβουλές και νουθεσίες σου, μας υποδεικνύουν πάντα το
δρόμο της αρετής, στην πορεία και της δικιάς μας ζωής. Ο γιός σου Κώστας
Κανελλόπουλος Επιταλιώτης (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Το έπος της Μικρασίας 1919-1922 (2 τόμοι) - εκδ Πυραμίδα
Αχ, Μικρασία! (Ναυσικά Ιεσσαί - Κασιμάτη), εκδ. Αρμός
«Σαν ένας αχθοφόρος, φόρτωσα
το καροτσάκι μου Ανατολίτικες πραμάτειες από τη Σύλλη και το Ικόνιο
Μικρασιάτικες αυθεντικές αφηγήσεις, ειπωμένες με νοσταλγία και πόνο για τα
“ευλογημένα μέρη”, την πολυχρόνια συμβίωση με τους Τούρκους, την πίστη στην προγονική
παράδοση κι ελληνικότητα, τις χειμωνιάτικες βεγγέρες με τα συναρπαστικά
παραμύθια και τα χωρατά του Νασρεντίν Χότζα, αλλά και τον κατατρεγμό, τις
εξορίες, τις εκτελέσεις και τέλος τον υποχρεωτικό ξεριζωμό. Κι ύστερα για τη
Δραπετσώνα, όπου με μαχητικότητα και πρωτόγνωρη αισιοδοξία πάλεψαν για την
επιβίωση και την προσαρμογή σ’ έναν άλλο τόπο κι έναν άλλο τρόπο ζωής… Αυτά κι
άλλα πολλά, είναι φορτωμένα για σας, στο καροτσάκι που επιγράφεται: “Αχ,
Μικρασία! Σύλλη, η γη των γονιών μας.» (Ν.Ι.Κ., από την παρουσίαση στο
οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Σαγγάριος : εποποία και καταστροφή στη Μικρά Ασία, εκδ. Φυτράκη
Στον Σαγγάριο σταμάτησε η
προέλευση του ελληνικού στρατού κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία ύστερα από μία
πολύνεκρη μάχη τον Αύγουστο του 1921.
Το αρχείον του εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου όπως διεσώθη απο τον Μητροπολίτη Αυστρίας Χρυσόστομο Τσίτερ (3 τόμοι) - εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ.
(...) Το Αρχείο αυτό
δημοσιεύεται, σύμφωνα με τις οδηγίες του Μητροπολίτη Χρυσοστόμου Τσίτερ,
αυτούσιο, χωρίς παραλείψεις και διορθώσεις, σε τρεις τόμους, και κάθε τόμος
συνοδεύεται από εισαγωγικό σημείωμα γραμμένο από τον Αλέξη Αλεξανδρή. Οι
απόψεις που εκφράζονται στα σημειώματα απηχούν απόψεις του συγγραφέα τους.
Έχουν περάσει 78 χρόνια από τον μαρτυρικό θάνατο του Χρυσοστόμου Σμύρνης, και η
συγκίνηση των γεγονότων ζει έντονα στις ψυχές των Ελλήνων, αν και στη μεγάλη
πλειονότητά τους δεν τα έζησαν. Η συγκίνηση αυτή έχει πάψει πλέον να εκτρέφει
πάθη, και συνεπώς η δημοσίευση του Αρχείου συμβάλλει στη μελέτη γεγονότων της
τραγικής εκείνης εποχής, των συγκρούσεων που δίχασαν τον ελληνισμό αλλά και της
αδυναμίας ορισμένων κύκλων να κατανοήσουν το ιστορικό περιβάλλον και να
διαμορφώσουν αποτελεσματική πολιτική. Το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας
πιστεύει ότι δημοσιεύοντας το Αρχείο του Χρυσοστόμου Σμύρνης συμβάλλει στην
αυτογνωσία του ελληνισμού. Σ' αυτό άλλωστε αποβλέπουν σημαντικές δημοσιεύσεις
που έχουν προηγηθεί και παρουσιάζουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας μας. (...)
Η Μικρασιατική Καταστροφή 1918-1923 (Νίκου Ψυρούκη), εκδ. Επικαιρότητα
Επιμέλεια: Δ.Κ.Β.Π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου