Αναστάσιν μάσαλαχ! - Υπ.

 Στη φωτογραφία εικονίζεται κτητορική επιγραφή που βρέθηκε στο Ορτάχισαρ της Καπαδοκίας. Το χανέσι (σπιτικό) [1] ανήκει στον Αναστάση Τυλκιάρ(ογλου) [2] και το κείμενο είναι γραμμένο στα «καρανλήδικα» ή καταμανλίδικα.

Καραμανλήδες ονομάζονταν από τον 13ο μέχρι τον 20ο αιώνα, οι ορθόδοξοι χριστιανοί που ζούσαν στην κεντρική και νότια Μικρά Ασία, στην αρχαία Κιλικία και την Καππαδοκία. Κατά την εποχή των βίαιων εξισλαμισμών, τότε που οι Τούρκοι δεν τους επέτρεπαν να μιλούν ελληνικά και μπροστά στον κίνδυνο αφανισμού της θρησκευτικής και εθνικής τους ταυτότητας, επινόησαν έναν ιδιότυπο τρόπο γραφής. Έγραφαν τις λέξεις στην τουρκική γλώσσα με φωνητική γραφή και αντί των αραβικών χρησιμοποιούσαν ελληνικούς χαρακτήρες. Έτσι, μπορούσαν να διαβάζουν κείμενα που τους θύμιζαν έστω και οπτικά την ταυτότητά τους.

Γρήγορα η νέα γραφή γνώρισε μεγάλη απήχηση. Άρχισαν να τυπώνονται βιβλία στα μεγάλα τυπογραφεία της Βενετίας, της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης. Με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης το 1923, οι περισσότεροι Ρωμιοί μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Δεν χρειάζονταν πια να κρύβουν τη γλώσσα τους και η καραμανλήδικη γραφή πέρασε στην ιστορία και σήμερα αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος των ειδικών, Ελλήνων και ξένων, ερευνητών.

Ο Αναστάσης λοιπόν, που είναι ο κύρης του σπιτικού, μας πληροφορεί το έτος ανέγερσης (1871) και συμπληρώνει τα στοιχεία της επιγραφής με την ευχή «Μάσαλαχ» (Maşallah). Η ακριβής απόδοση της λέξης είναι «να μη βασκαθείς»[2], αλλά χρησιμοποιείται ευρύτατα με την έννοια «να σε σκεπάζει ο Θεός».

Σήμερα, ημέρα μνήμης του αγίου Αναστασίου του Πέρσου, 100 χρόνια από την τραγωδία που ξερίζωσε τους παππούδες μας από τη γη της Ιωνίας, ας ευχηθούμε στον Μικρασιάτη Αναστάση, που φιλοξενεί όλους εμάς στο ιστολόγιο – σπιτικό του, «Μάσαλαχ», να τον σκεπάζει ο Θεός!

Υπ.

[1] Ηanessi (= το σπιτικό)

[2] Tilkiar-oglu (= ο γιος της αλεπούς), είναι αντίστοιχο με τα ελληνικά επώνυμα Αλεπουδέλης, Αλεπόπουλος, Αλεπουδάκης κλπ. Υποθέτουμε πως ήταν απόγονος κάποιου πανέξυπνου, καταφερτζή, πονηρού Έλληνα.  

[3] Κάτι σαν τα δικά μας «μάτια» ή σκόρδα που κρέμονται στο παρμπρίζ αρκετών οδηγών. Συνήθως όλα μαζί, ενίοτε και με κομποσχοίνια. Με την ελπίδα κάποιο από αυτά θα πιάσει (!)