Στο μέσο της αγίας και μεγάλης Τεσσαρακοστής η Εκκλησία προβάλλει το Σταυρό του Κυρίου μας, να τον ατενίζουμε και να αντλούμε θεϊκή δύναμη, για να συνεχίσουμε την πνευματική πορεία προς την εορτή των εορτών. Η ενατένιση του Σταυρού συνεπάγεται τη σωτηρία μας από την αμαρτία και τους πειρασμούς. Είναι παραστατική η γνωστή προτύπωση του Σταυρού στην Παλαιά Διαθήκη, όπου οι αχάριστοι Εβραίοι στην έρημο, σώζονταν από τα δηλητηριώδη φίδια, όταν κοίταζαν το χάλκινο φίδι.[1] Στη σκηνή αυτή βλέπουμε έναν βασικό ψυχοθεραπευτικό όρο: πρέπει να αντιμετωπίζουμε κατάματα το αντικείμενο του φόβου μας. Όχι να το σπρώχνουμε με βία στο βάθος του ασυνειδήτου μας διότι εκεί όχι μόνο δεν εξαφανίζεται, αλλά ζει και βασιλεύει και κυριεύει την προσωπικότητά μας.[2]
Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την αμαρτία.
Έχουμε χρέος να την αντιμετωπίσουμε κατάματα, αν θέλουμε να λυτρωθούμε από το
σκοτάδι της. Βέβαια σε κανέναν δεν αρέσει να αποκαλύπτονται οι αμαρτίες του.
Είναι σκληρό και οδυνηρό. Όμως όσο
περισσότερο προσπαθούμε να τις κρύψουμε ή να τις συνεχίσουμε, τόσο περισσότερη
ζημιά προκαλούμε. Η αμαρτία ενεργεί στο σκοτάδι και πρέπει να την τραβήξουμε
έξω στο φως με την μετάνοια και την Ιερά Εξομολόγηση. Και εδώ έρχεται ο Σταυρός
του Χριστού να ενεργήσει σωστικά και λυτρωτικά, αφού όποιος ακουμπήσει επάνω
του θα περάσει από το στάδιο της μετανοίας. Ακολουθώντας το Σταυρό θα
περπατήσουμε τη «σκληρή οδό» της μετανοίας, που προϋποθέτει εκ μέρους μας την
βαθειά επίγνωση της πνευματικής πτωχείας και της αμαρτωλότητάς μας.[3]
Το μήνυμα του Ευαγγελίου είναι
σταυροαναστάσιμο. Προηγείται ο Σταυρός και ακολουθεί η Ανάσταση. Το βλέπουμε
στη ζωή του Χριστού, της Παναγίας, των Αποστόλων, όλων των αγίων. Σταυρός η ζωή
όλων. Θλίψεις, ασθένειες, στενοχωρίες, απόρριψη, δυσμένεια, πόνος, συκοφαντία,
αδικία, μαρτύριο, θάνατος. Ο Θεός όμως ρυθμίζει διαφορετικά τα πράγματα,
ενάντια στις προσδοκίες των διωκτών και ανταποδίδει με αιώνια δόξα και
βασιλεία, με Ανάσταση δηλαδή.
Παραδόξως
στην εποχή μας, επιχειρείται να αντικατασταθεί η σταυροαναστάσιμη θεολογία του
Ευαγγελίου, με μια ψεύτικη θεολογία, τη θεολογία της ευημερίας ή
ευμάρειας (prosperity gospel). Η ψεύτικη αυτή θεολογία έχει τη βάση της
σε προτεσταντικούς κύκλους, σύμφωνα με τους οποίους, η θεολογία της ευημερίας
βλέπει τη Βίβλο ως σύμβαση-συμφωνία μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων: εάν οι
άνθρωποι έχουν πίστη στον Θεό, αυτός θα προσφέρει ασφάλεια και ευημερία (πλούτο
υλικό, υγεία και δόξα ανθρώπινη). Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με δωρεές χρημάτων.
Όσα περισσότερα δώσεις τόσο περισσότερη ευημερία θα απολαύσεις. Πασίγνωστοι
τηλε-ευαγγελιστές, κυρίως στις Η.Π.Α., πλουτίζουν παραπλανώντας και πουλώντας
ψεύτικες ελπίδες. Το ψεύτικο ευαγγέλιο της ευημερίας προσφέρει ό,τι πρόσφερε ο
διάβολος στο Χριστό, πειράζοντάς Τον: πλούτο, δόξα, αλαζονεία.
Για να πετύχουν το σκοπό τους οι
ψευδοδιδάσκαλοι διαστρέφουν το νόημα πολλών αγιογραφικών χωρίων. Ένα παράδειγμα
είναι το χωρίο από το 10ο κεφ. του ευαγγελιστού Μάρκου.[4]
Σύμφωνα με πολλούς κήρυκες της ευημερίας, ο Ιησούς περιγράφει μια «100πλάσια
αρχή». Αν δώσουμε 20 ευρώ, ας πούμε, θα λάβουμε πίσω 100 φορές περισσότερα
(2000 ευρώ δηλ.) από τον Θεό. Φοβερή διαστρέβλωση του χωρίου. Το χωρίο δεν
διδάσκει τίποτα από αυτό. Οι μαθητές του Ιησού είχαν αφήσει οικογένειες και
σπίτια για να Τον ακολουθήσουν. Κάποιοι άφησαν βιολογικούς αδελφούς και
αδελφές. Ο Ιησούς αναγνωρίζει ότι έχουν εγκαταλείψει τα πάντα για να Τον
ακολουθήσουν και το αντιπαραβάλλει με τις ευλογίες που λαμβάνουν επειδή πλέον
ανήκουν στο βασίλειο του Θεού.
Έτσι, όταν οι μαθητές άφησαν τους
αδελφούς και τις αδερφές τους και τα σπίτια τους για να ακολουθήσουν τον Ιησού,
έλαβαν επίσης αμέτρητους αδελφούς και αδελφές εν Χριστώ, οι οποίοι θα
τους δεχόντουσαν με ανυπομονησία στα σπίτια τους.
Αυτό δεν έχει να κάνει με το πώς
να αποκτήσουμε υλικά αγαθά. Έχει να κάνει με το πώς εξερχόμαστε από το εγώ μας
και αναγνωρίζουμε όλους τους ανθρώπους ως αδερφούς μας.
Αυτή η ιδιοτελής και ψεύτικη θεολογία της
ευημερίας μπορεί να αντικρουστεί πανεύκολα με μια απλή παρατήρηση: ο Χριστός
και οι απόστολοι δεν ήταν υγιείς και πλούσιοι. Μάλιστα, υπέφεραν και πέθαναν
για τα πιστεύω τους! Ο κόσμος μας είναι πεπτωκώς και ο Θεός δεν υπόσχεται σε
κανέναν μας μια ζωή χωρίς προβλήματα και πειρασμούς. Στην πραγματικότητα, ο Χριστός
υποσχέθηκε περισσότερα για το αντίθετο: «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἔξετε· ἀλλὰ
θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον».[5]
Μπορεί η θεολογία της ευημερίας να
έχει προτεσταντική χροιά και να είναι εξόχως αντιευαγγελική, όμως πολλοί από
τους λεγομένους Ορθοδόξους χριστιανούς είναι πιασμένοι στα δίχτυα της. Πόσοι
δεν πλησιάζουν την Εκκλησία προσβλέποντας μόνο σε υλική ευημερία, δόξα και ζωή
χωρίς πόνο και θλίψεις; Πόσοι δεν «διαπραγματεύονται» με τον Θεό; (Θεέ μου θα
εκκλησιάζομαι και θα μετέχω στα μυστήρια-μηχανικά-και εσύ θα μου τα παρέχεις
όλα, επειδή είμαι καλό παιδί). Έχουμε την εντύπωση ότι ο Θεός είναι το
κατοικίδιό μας, που το κάνουμε ότι θέλουμε. Και με τον πρώτο πειρασμό
εγκαταλείπουν τα πάντα και διαβρώνονται ψυχοσωματικά αφού ο Θεός δεν τους έκανε
τα κέφια τους.
Θέλουμε δυστυχώς ένα Θεό υπηρέτη να μας
κάνει τα χατίρια. Όταν κάνουμε όλα τα χατίρια στα παιδιά μας αυτά γίνονται
κακομαθημένα. Ο Θεός όμως δεν θέλει τα παιδιά του να είναι κακομαθημένα, να
έχουν δηλαδή χαλασμένο χαρακτήρα. Θέλει ώριμους πνευματικά ανθρώπους με ακέραιο
χαρακτήρα και ο χαρακτήρας σφυρηλατείται μόνο μέσω της σταυρικής πορείας των
πειρασμών, του πόνου και των θλίψεων.
Ο Σταυρός σώζει και λυτρώνει ενώ η
ευημερία απειλεί την πνευματική και ηθική ακεραιότητα του ανθρώπου, με
ελάχιστες εξαιρέσεις που απλά επιβεβαιώνουν τον γενικό κανόνα, ότι είναι πιο
εύκολο να περάσει η καμήλα από την τρύπα της βελόνας παρά να μπει ο ευήμερος
(πλούσιος) στη βασιλεία του Θεού.[6]
Για το πόσο η ευημερία μπορεί να απειλήσει τον
άνθρωπο δεν έχει παρά να διαβάσει κάποιος το συγκλονιστικό έργο του Ελβετού
θεατρικού συγγραφέα Φρίντριχ Ντυρενμάτ, «Η επιστροφή της γηραιάς κυρίας».[7]
Ο
Ντυρενμάτ μιλάει για τους φτωχούς κατοίκους μιας φιλήσυχης κωμόπολης, που
μεταβλήθηκαν σε ανάλγητα όντα εξαιτίας της ευημερίας που τους εξασφάλισε μια
γηραιά κυρία, η οποία ζούσε κάποτε ανάμεσά τους και επέστρεψε μετά από πολλά
χρόνια. Έφυγε πάμπτωχη, όταν ο αρραβωνιαστικός της την εγκατέλειψε έγκυο χάριν
μιας άλλης γυναίκας σπρώχνοντάς την στην πορνεία, και γυρίζει πίσω πάμπλουτη
για να τον εκδικηθεί. Προσφέρει στους συντοπίτες της, εάν τον σκοτώσουν, ένα
τεράστιο ποσό που θα τους κάνει όλους πλούσιους. Βέβαια, αρχικά, όλοι αντιδρούν
στον εκβιασμό της γηραιάς κυρίας, επικαλούμενοι την πίστη τους στις ηθικές
αξίες του πολιτισμού. Η γηραιά κυρία δεν παραιτείται. Τους δίνει πίστωση
χρόνου, στο διάστημα του οποίου πληρώνει αυτή όλα τους τα έξοδα, για να πάρουν
μια γεύση της ευήμερης ζωής. Οι ηθικές αξίες πλέον συνθλίβονται κάτω από το
βάρος του οικονομικού εκμαυλισμού τους, μέχρι που στο τέλος όλοι-ιερείς,
δάσκαλοι, αστυνομικοί, δικαστές, πολιτικοί, έμποροι, νοικοκυρές,
βιοπαλαιστές-ενδίδουν και σκοτώνουν τον παλιό αρραβωνιαστικό της γηραιάς
κυρίας, για να ζήσουν σε ευμάρεια και να μεταβληθούν εφεξής από ευυπόληπτα
πρόσωπα σε αδίστακτους εγκληματίες.
[2] Είναι κλασσική η ρήση του διάσημου ψυχιάτρου και ψυχοθεραπευτού Καρλ Γιουνγκ «κάθε απωθούμενο προβάλλεται και εκδικείται την απώθησή του», βλ. C. G. Jung, Die Beziehungen zwischen dem Ich und dem Unbewusten, Zurich 1933, σ. 133.
[4] Μαρκ. 10,29-30 «ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐδείς ἐστιν ὃς ἀφῆκεν οἰκίαν ἢ ἀδελφοὺς ἢ ἀδελφὰς ἢ πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναῖκα ἢ τέκνα ἢ ἀγροὺς ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ ἕνεκεν τοῦ εὐαγγελίου, 30 ἐὰν μὴ λάβῃ ἑκατονταπλασίονα νῦν ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ οἰκίας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ πατέρα καὶ μητέρα καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς μετὰ διωγμῶν, καὶ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ ἐρχομένῳ ζωὴν αἰώνιον».
[5] Ιωαν. 16,33.
[6] Θ. Πελεγρίνης, Η Φιλοσοφία της Ζωής, εκδ. enallaktikos.gr, Αθήνα 2017, σ. 82.
[7] Βλ. Φρίντριχ Ντυρενμάτ, Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας, μτφρ. Ιώ Αμανάκη, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 2013.
1 σχόλιο:
Καθαρές θεολογικές προσεγγίσεις με βάθος και ουσία.
Δημοσίευση σχολίου