Ἡ Ὀρθόδοξη Εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος - π. Νικόλαος Μεσσαλᾶς

Ἀγαπητέ μου Ἀναστάσιε,

Χαίρετε!

Ἀνάρτησες στό ἀγαπητό μας ἱστολόγιό σου δύο ἀναρτήσεις τοῦ πρωτ. π. Δημητρίου Σαββοπούλου μέ θέμα:

 α) «ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος, δεκτή ἤ ἀπαράδεκτη;» στίς 19-06-2021 

καί

β) «ἡ εἰκόνα τῆς Φιλοξενίας τοῦ Ἀβραάμ, εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος;» στίς 20-06-2021.

          Ἐπειδή, ὅπως γνωρίζεις, ἔχω σχολιάσει πολλάκις, πάντοτε ἐπωνύμως, στό παρελθόν διάφορες ἀναρτήσεις σχετικές μέ τόν εἰκονισμό τῆς Ἁγίας Τριάδος καί  ἐπειδή ὁ πρωτ. π. Δημήτριος Σαββόπουλος (π. Δ.ημ. Σ) στό τέλος τῆς πρώτης ἀνάρτησής του γράφει: «Αμαρτάνουν δε και πλανώνται όσοι απορρίπτουν και απαξιώνουν ή δεν προσκυνούν τις εικόνες αυτές με την πρόφαση ότι μας ήρθαν από τη Δύση και είναι αιρετικές! Τόσους αιώνες οι Άγιοι και Θεοφόροι Πατέρες δεν είχαν αντιληφθεί την αίρεση και τις αποδέχονταν και τις προσκυνούσαν και εμείς ήρθαμε να αποκαταστήσουμε την πλάνη και την αλήθεια;» καί ἐπειδή νομίζω, ὅτι ἀφοροῦν καί ἐμένα, ἔχω νά κάνω τίς παρακάτω παρατηρήσεις:

          1)  Ἡ δεύτερη ἀνάρτηση τοῦ π. Δ.ημ. Σ, ἔρχεται σέ ἀντίθεση καί ἀναιρεῖ  ἐν πολλοῖς, ὅσα ὑποστηρίζει στήν πρώτη μέ ἐξαίρεση τά δικά του σχόλια.  Οἱ ἀπόψεις τῶν Ἁγίων πού παραθέτει (πλήν τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου) ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ εἰκόνα τῆς Φιλοξενίας τοῦ Ἀβραάμ, εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος.

          2)  Στήν πρώτη ἀνάρτησή του οἱ εἰκόνες τῆς Ἁγίας Τριάδος μέ ὀρθόδοξη τεχνοτροπία εἶναι τοῦ περασμένου αἰώνα καί μάλιστα ἀπό παλαιοημερολογῖτες ἁγιογράφους (ζηλωτές) τοῦ Ἁγίου Ὄρους, πού μιμοῦνται τίς δυτικότροπες ἀπεικονίσεις καί χρησιμοποιεῖ ἐν πολλοῖς τά ἐπιχειρήματά των.

          3)  Οἰ ἀπεικονίσεις τῶν χειρογράφων πρός τό τέλος τῆς πρώτης ἀνάρτησή του εἶναι ἀπό λατινικά χειρόγραφα.

          4)  Στόν Δυτικό Χριστιανισμό κυρίως ἀπό τήν σύνοδο τῆς Φρανκφούρτης τοῦ 798 μ. Χ. μέ παρέμβαση τοῦ Μεγάλου Καρόλου, ἄλλαξαν ἐν πολλοῖς τήν Θεολογία τῶν Ἐπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί μέ τόν Σχολαστικισμό καί κυρίως μέ τήν σύνοδο τοῦ Τριδέντου εἰσήγαγαν ἀγάλματα καί οἱ εἰκόνες ἔχουν πλέον ἀναγεννησιακό (δηλ. ἀνθρωποκεντρικό) καί  διακοσμητικό χαρακτήρα καί ὄχι λατρευτικό.

          5)  Δυστυχῶς, ἀπό τόν 16^ο  αἰώνα καί μετά καί κυρίως μέ τήν βαυαρική ἀντιβασιλεία ἐπί Ὄθωνα ἐπεκράτησε στήν ἁγιογραφία μας ἡ δυτική τεχνοτροπία πού τήν βλέπουμε διάσπαρτη στούς παλαιούς Ναούς ὅχι μόνο στή Πάτρα ἀλλά καί ἀλλοῦ καί στά Πατριαρχεῖα μας ἀκόμη καί στό Ἅγιον Ὄρος.  Μάλιστα στήν Ἱ. Μ. Σταυρονικήτα εἶχαν ἐπικαλύψει μέ σοβά τίς ἁγιογραφίες τοῦ Θεοφάνους τοῦ Κρητός καί τίς ἀντικατέστησαν  μέ δυτικότροπες (καί μέ ἕνα «τυχαῖο» ἀτύχημα στή συντήρηση μέ τό ὁποῖο ἔπεσε ἕνα κομμάτι σοβά, ἀποκαλύφθηκε τό  (ἀπό ἄγνοια ;) «ἔγκλημα»).

          6)  Στόν Ἱ. Μητροπολιτικό Ναό τῆς Εὐαγγελιστρίας Πατρῶν ἡ ἁγιογραφία τοῦ Παντοκράτορα (ὡς Παλαιός τῶν Ἡμερῶν) γράφει: «Ὁ Ἄναρχος Πατήρ».  Τέτοιες ἀπαράδεκτες δυτικότροπες εἰκόνες βλέπουμε σέ ὅλους τούς παλαιούς Ναούς, (καί μάλιστα κάποιες ἀντιευαγγελικές καί ἀντορθόδοξες).   Αὐτό ὅμως δέν σημαίνει. ὅτι ἐπειδή ὑπάρχουν τέτοιες ἁγιογραφίες στούς Ἱερούς Ναούς μας (πού τότε νόμιζαν ἀπό τόν ἐκδυτικισμό πού εἴχαμε ὑποστεῖ ὅτι αὐτές εἶναι οἱ ὀρθόδοξες), νά στηρίζουμε τίς ἀπόψεις μας σέ αὐτές καί νά τίς θεωροῦμε ὡς ὀρθόδοξες. Αὐτό ὅμως δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά τίς πετάξουμε. Μποροῦμε ὅμως νά τίς φυλάξουμε ὡς ἱερές, ἀφοῦ ἔχουν λειτουργηθεῖ τόσα χρόνια.

          7)  Οἱ μεγαλύτεροι ἁγιογράφοι μας (Πανσέληνος καί Θεοφάνης ὁ Κρής καί ἄλλοι) δέν εἰκονογραφοῦν τήν Ἁγία Τριάδα, διότι ἡ Ἁγία Τριάδα εἶναι μυστήριο καί γιά τόν λόγο  αὐτό ἡ Α καί Β Οἰκουμενική Σύνοδος στήν ἀπόφασή Της δέν χρησιμοποιεῖ τόν ὄρο τό Δόγμα τῆς Πίστεως ἀλλά τό Σύμβολο τῆς Πίστεως, διότι ἐμπειρικά κατεννόησαν ὅτι μόνο Συμβολικῶς μποροῦμε νά μιλήσουμε γιά τήν Ἁγία Τριάδα καί γιά τόν λόγο αὐτό μετά τόν  12^ο  αἰ. καί  μέ ἕναν συμβολικό τρόπο εἰκονογραφοῦν τό μέγα αὐτό Μυστήριο παίρνοντας ἕνα ἱστορικό γεγονός ἀπό τήν Γένεση, δηλ. μέ τήν Φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ.

         8)  Ἐπειδή στήν Α.Γ. δέν ἔχομε ἀντιθέσεις, ἐπίτρεψέ μου Ἀναστάσε, νά σοῦ θυμήσω τί γράφει τό κατά Ἰωάννη Εὐαγγέλιο ὡς λόγους τοῦ Κυρίου μας:

    α) «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ Μονογενὴς Υἱὸς ὁ Ὤν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρός, Ἐκεῖνος ἐξηγήσατο» (α,18)

    β) «Καί ὁ πέμψας με Πατήρ, Αὐτὸς μεμαρτύρηκε περὶ Ἐμοῦ. Οὔτε φωνὴν Αὐτοῦ ἀκηκόατε πώποτε οὔτε εἶδος Αὐτοῦ ἑωράκατε» (ε,37)

    γ) «Οὐχ ὅτι τὸν Πατέρα τις ἑώρακεν, εἰ μὴ ὁ Ὤν παρὰ τοῦ Θεοῦ, Οὗτος ἑώρακε τὸν Πατέρα.» (στ,3)

    δ) «Ἔλεγον οὖν Ἀὐτῷ· ποῦ ἐστιν ὁ Πατήρ σου; Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· οὔτε Ἐμὲ οἴδατε οὔτε τὸν Πατέρα μου· εἰ Ἐμὲ ᾔδειτε, καὶ τὸν Πατέρα μου ᾔδειτε ἄν.» (η,19)

    ε)  «Ἰησοῦς δὲ ἔκραξε καὶ εἶπεν· ὁ πιστεύων εἰς Ἐμὲ οὐ πιστεύει εἰς Ἐμέ, ἀλλ' εἰς τὸν πέμψαντά Με, καὶ ὁ θεωρῶν Ἐμὲ θεωρεῖ τὸν πέμψαντά Με.» (ιβ, 44-45)

    στ)  «Εἰ ἐγνώκειτέ Με, καὶ τὸν Πατέρα Μου ἐγνώκειτε ἄν. Καὶ ἀπ' ἄρτι γινώσκετε Αὐτὸν καὶ ἑωράκατε Αὐτόν.   Λέγει Αὐτῷ Φίλιππος· Κύριε, δεῖξον ἡμῖν τὸν Πατέρα καὶ ἀρκεῖ ἡμῖν.  Λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· τοσούτον χρόνον μεθ' ὑμῶν Εἰμι, καὶ οὐκ ἔγνωκάς Με, Φίλιππε; Ὁ ἑωρακὼς Ἐμὲ ἑώρακε τὸν Πατέρα· καὶ πῶς σὺ λέγεις, δεῖξον ἡμῖν τὸν Πατέρα;   Οὐ πιστεύεις ὅτι Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν Ἐμοί ἐστι; Τὰ ρήματα ἃ Ἐγὼ λαλῶ ὑμῖν, ἀπ' Ἐμαυτοῦ οὐ λαλῶ· ὁ δὲ Πατὴρ ὁ ἐν Ἐμοὶ μένων Αὐτὸς ποιεῖ τὰ ἔργα.  Πιστεύετέ μοι ὅτι Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν Ἐμοί,· εἰ δὲ μή, διὰ τὰ ἔργα αὐτὰ πιστεύετέ Μοι. (ιδ, 7-11)

    ζ)  Ἀπόστολος Παῦλος :  «Ὅς (ὁ Χριστός) ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου» (Κολ. α, 15)

    η)   Ἀπόστολος Παῦλος:  «ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον, ὃν εἶδεν οὐδεὶς ἀνθρώπων οὐδὲ ἰδεῖν δύναται· ᾧ τιμὴ καὶ κράτος αἰώνιον· ἀμήν.» (Α Τιμ.στ16)

    θ) Ἀπόστολος Παῦλος:   «Ὅς ὢν ἀπαύγασμα τῆς δόξης καὶ χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως Αὐτοῦ, φέρων τε τὰ πάντα τῷ ρήματι τῆς δυνάμεως Αὐτοῦ» (Ἑβρ. α,3)

    ι)  Εὐαγγελιστής Ἰωάννης:  «Θεὸν οὐδεὶς πώποτε τεθέαται·» (Α Ἰω. δ,12)

      9)  Κατόπιν ὅλων αὐτῶν ἡ ἀπαράλλακτη εἰκών τοῦ Θεοῦ Πατρός εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός μας.

         10)  Ἔτσι, ἄν εἰκονίζουμε τήν Ἁγία Τριάδα μέ τόν Θεό Πατέρα ὡς ἄνθρωπο (δηλ. Πρόσωπο πρᾶγμα ἀπαράδεκτο σύμφωνα μέ τά προηγούμενα, ἀφοῦ δέν ἐνανθρώπησε), τόν Θεό Υἱό ὡς ἄνθρωπο (δηλ. Πρόσωπο ἀφοῦ ἐνανθρώπησε) καί τό Ἅγιο Πνεύμα ὡς Περιστέρι (δηλ. ὄχι ὡς Πρόσωπο ἀλλά ὡς Περιστερά, ἄρα ὁ θεατής βλέπει Περιστέρι, ἀντί νά βλέπει Πρόσωπο), τό ὁποῖο μάλιστα τό τοποθετοῦν στήν εἰκόνα πάνω καί μεταξύ τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ, τότε ἱστοροῦμε (δηλ. εἰκονίζουμε) τό filioque.

Αὐτό ἔκαναν οἱ Δυτικοί πού ξέφυγαν ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Πίστη μέ τό νά τά θεολογοῦν ὅλα μέ τήν θεολογία τοῦ Σχολαστικισμοῦ καί τοῦ Ἀνθρωπισμοῦ (humanismus δηλ. μέτρον τῶν πάντων ἀκόμη καί τοῦ Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος).

Ἔτσι, μιλᾶμε γιά τήν ἀκρίβεια στήν Ὀρθόδοξη Ἁγιογραφία μας.

          Ἀγαπητέ μου Ἀναστάσιε, σέ  εὐχαριστῶ γιά τήν φιλοξενία και συγγνώμη γιά τήν ἔκταση τοῦ κειμένου.

Μέ πολλή ἀγάπη Χριστοῦ καί εὐχές

π. Νικόλαος Μεσσαλᾶς