Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ Δεκτή ή απαράδεκτη; - Υπό π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

 

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ

Δεκτή ή απαράδεκτη;

Πάρα πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί στο παρελθόν, από έγκριτους θεολόγους για την απεικόνιση της Αγίας Τριάδας κι έχει κατ’ επανάληψη αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων και έντονων διαξιφισμών και υπάρχει μία σύγχυση μεταξύ των χριστιανών. Η παρούσα προσπάθεια δεν διεκδικεί κάποια πρωτοτυπία αλλά μόνο μια προσπάθεια για ένα ξεκαθάρισμα και κάποιες σημαντικές επισημάνσεις εν συντομία, με βάση την διδασκαλία της Αγίας Γραφής και της Παράδοσης της Εκκλησίας μας.

Πρόκειται για την εικόνα της Αγίας Τριάδος που εικονίζει τον Άναρχο Πατέρα ως Παλαιό των Ημερών, τον Υιό όπως φανερώθηκε με την ανθρώπινη υπόστασή Του και το Άγιο Πνεύμα εν είδη περιστεράς, όπως απεκαλύφθη στον Τίμιο Πρόδρομο κατά την Βάπτιση του Κυρίου μας. Εδώ ενδεικτικά και μόνο καταχωρούμε όπως θα δει ο αναγνώστης, κάποιους εικονικούς τύπους της Αγίας Τριάδος, όπως συνήθως τις βλέπουμε να προβάλλουν σε ιερά προσκυνητάρια και στις τοιχογραφίες ιερών ναών.

Πρέπει εξ αρχής να τονίσουμε ότι και τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος κατά την Θεία Φύση τους (ή Ουσία), είναι αδύνατον να εικονισθούν ως παντελώς ακατάληπτα, ανίδεα, αόρατα και ασχημάτιστα.[1] Την Θεία Φύση κανείς άνθρωπος όσο άγιος και αν ήταν, αλλά ούτε και άγγελος δεν την έχει αντικρύσει έως τώρα. Η Αγία Γραφή μαρτυρεί δια στόματος του Απ. Ιωάννου του Θεολόγου: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε» (Ιωαν. 1:18) [2]

Πώς λοιπόν οι προφήτες της Π. Διαθήκης μας λέγουν ότι είδαν τον Θεό; Πώς αναφέρεται στην Αγ. Γραφή ότι οι άγιοι άγγελοι ακαταπαύστως ατενίζουν το πρόσωπο του Θεού; (Βλ. Ματ.18:10). Πώς στους αποστόλους και τους προφήτες, ο Θεός φανερωνόταν και τους απεκάλυπτε υπερφυσικές αλήθειες;

Σχολιάζοντας ο Ιερός Χρυσόστομος το ανωτέρω εδάφιο λέγει: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε· ὁ Μονογενὴς Υἱός, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο… Τί οὖν ἐροῦμεν τῷ μεγαλοφωνοτάτῳ Ἠσαΐᾳ λέγοντι· Εἶδον τόν Κύριον καθήμενον ἐπί θρόνου ὑψηλοῦ καί ἐπηρμένου; Τί δέ τῷ Ἰωάννῃ προσμαρτυροῦντι αὐτῷ ὅτι ταῦτα εἶπεν, ὃτε εἶδε τήν δόξαν αὐτοῦ; Τί δέ τῷ Ἰεζεκιήλ; Καί γάρ καί αὐτός ἐπί τῶν Χερουβίμ καθήμενον αὐτόν ὁρᾷ. Τί δέ καί τῷ Δανιήλ; καί γάρ αὐτός φῃσιν· Ὁ Παλαιός τῶν ἡμερῶν ἐκάθητο… Καί ἕτεροι δέ αὐτόν ἑωράκασι. Πῶς οὖν ὁ Ἰωάννης εἶπεν, Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε; Δηλῶν ὃτι πάντα ἐκεῖνα συγκαταβάσεως ἦν, οὐκ αὐτῆς τῆς οὐσίας … Καί τοῦτο διά προφήτου τινός ὁ Θεός καί Πατήρ ἐμφαίνων ἔλεγεν· Ἐγώ ὁράσεις, φησίν, ἐπλήθυνα, καί ἐν χερσί Προφητῶν ὡμοιώθην, τουτέστι, συγκατέβην, οὐ τοῦτο ὅπερ ἤμην ἐφάνην».[3]

Το κλειδί για την κατανόηση των φαινομενικά αντιφατικών μαρτυριών, βρίσκεται στην συγκατάβαση του Θεού προς τον άνθρωπο, δια των θείων (ακτίστων) ενεργειών Του.

«Τί δέ ἐστι συγκατάβασις; Ὅταν μὴ ὡς ἔστιν ὁ Θεὸς φαίνηται, ἀλλ᾿ ὡς ὁ δυνάμενος αὐτὸν θεωρεῖν οἷός τέ ἐστιν οὕτως ἑαυτὸν δεικνύῃ, ἐπιμετρῶν τῇ τῶν ὁρώντων ἀσθενείᾳ τῆς ὄψεως τὴν ἐπίδειξιν».[4] Δηλ. Συγκατάβασης είναι το να μη φαίνεται ο Θεός όπως είναι, αλλά να δείχνει τον εαυτό Του, (δια των θείων ενεργειών Του), κατά τρόπο ανάλογο προς την δεκτικότητα, αυτού ο οποίος τον βλέπει, ρυθμίζοντας την αποκάλυψη της όψεως του, συμφώνως με την ασθένεια αυτών που τον βλέπουν..

Το οραθέν λοιπόν της κάθε Θεοφανείας, δεν είναι η φύσις του Θεού, αλλά η αΐδιος φυσική Του άκτιστη δόξα, η οποία καθ΄εαυτήν ευρίσκεται υπεράνω όλων των αισθητών και νοητών και μόνον χάριν συγκαταβάσεως του Θεού προς τον άνθρωπο, καθίσταται ορατή μέσω σχημάτων, εικόνων και συμβόλων.

Για τον λόγο αυτό ο ίδιος ο Θεός δίδει κατ’ επανάληψη εντολή στους αγίους του, να καταγράψουν τα όσα τους αποκαλύπτει, ώστε να μην έχουμε παντελή άγνοια των ασωμάτων και πνευματικών πραγματικοτήτων. Ενδεικτικά παραπέμπουμε στα εδάφια: Αββακ. 2:2, Αποκ. 1:10-11 & 1:19.

Γι’ αυτό λοιπόν τις αποκαλύψεις από τις οράσεις των προφητών η Αγία Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος, μας παρέχει το δικαίωμα όπως φανερώνονται και περιγράφονται στην Αγία Γραφή, έτσι ακριβώς και να τις εικονίζουμε. Άρα ό,τι είδαν και κατέγραψαν οι προφήτες, αγιογραφείται και οι αρνούμενοι τις εικόνες που προκύπτουν από τις αγιογραφικές διηγήσεις (όπως οι οράσεις των προφητών) αναθεματίζονται. [5]

Αυτά εκφράζει και αποδέχεται και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Ιερό Πηδάλιο όπου γράφει: «Η παρούσα Σύνοδος εις την επιστολήν, όπου στέλλει εις την Αλεξανδρέων εκκλησίαν, μακαρίζει μεν εκείνους όπου ηξεύρουν και αποδέχονται, επομένως δε και εικονίζουν και τιμώσι τας οράσεις, και Θεοφανείας των προφητών, καθώς ο Θεός εσχημάτισεν ταύτας και ετύπωσεν εις το ηγεμονικόν αυτών, αναθεματίζει δε εξ εναντίας εκείνους, όπου δεν δέχονται τας εικονογραφίας των τοιούτων οράσεων προ της σαρκώσεως του Θεού Λόγου».[6]

Τα πρόσωπα λοιπόν της αγίας Τριάδος εφ΄όσον έχουν φανερωθεί συγκαταβατικώς στην Αγ. Γραφή μπορούν και να εικονισθούν.

Στο βιβλίο του προφήτη Δανιήλ διαβάζουμε: «ἐθεώρουν ἕως ὅτου οἱ θρόνοι ἐτέθησαν, καὶ παλαιὸς ἡμερῶν ἐκάθητο, καὶ τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ λευκὸν ὡσεὶ χιών, καὶ ἡ θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον καθαρόν, ὁ θρόνος αὐτοῦ φλὸξ πυρός, οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πῦρ φλέγον· …… καὶ ἰδοὺ μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ ὡς υἱὸς ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἦν καὶ ἕως τοῦ παλαιοῦ τῶν ἡμερῶν ἔφθασε καὶ ἐνώπιον αὐτοῦ προσηνέχθη. καὶ αὐτῷ ἐδόθη ἡ ἀρχὴ καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ βασιλεία, καὶ πάντες οἱ λαοί, φυλαί, γλῶσσαι αὐτῷ δουλεύσουσιν· ἡ ἐξουσία αὐτοῦ ἐξουσία αἰώνιος, ἥτις οὐ παρελεύσεται, καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ οὐ διαφθαρήσεται.» (Δαν. 7:9-14).

Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στην όραση αυτή του Προφήτη Δανιήλ που έγινε με τη Χάρη και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, ο Άναρχος Πατήρ εμφανίζεται ως Παλαιός των Ημερών, με τις τρίχες της κεφαλής Του «ὡσεὶ ἔριον καθαρόν», δηλ. ολόλευκες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι γέροντας κατά την ηλικία. Μη γένοιτο! Απλά έτσι θέλησε ο Θεός να καταγραφεί συγκαταβατικώς η υπόστασή του (η μορφή του Ανάρχου Πατρός) στο ηγεμονικό του προφήτη. Στη συνέχεια βλέπει ο προφήτης τον Χριστό ως «υἱὸ ἀνθρώπου» (ονομασία που χρησιμοποιούσε και ο ίδιος ο Χριστός για τον εαυτό του όταν συνομιλούσε με τους μαθητές Του) [7], να έρχεται «μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ». Ακριβώς έτσι τον βλέπει μετά των νεφελών ερχόμενον και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη: «Ἰδοὺ ἔρχεται μετὰ τῶν νεφελῶν, καὶ ὄψεται αὐτὸν πᾶς ὀφθαλμὸς καὶ οἵτινες αὐτὸν ἐξεκέντησαν» (Απ. 1:7). Το ίδιο ακριβώς μαρτυρεί και ο άγιος Θεοφάνης στον κανόνα που συνέθεσε στον προφ. Δανιήλ:«Νοερῶς ἐμυεῖτο, Δανιὴλ φιλάνθρωπε, τὰ σὰ μυστήρια· ἐπὶ γὰρ νεφέλης, ὡς Υἱὸν σε ἀνθρώπου ἐρχόμενον, τῶν Ἐθνῶν ἁπάντων, οἷα Κριτὴν καὶ Βασιλέα, ἐθεώρει νοός καθαρότητι.» [8]

Κι ερχόμαστε στις ενστάσεις για την συγκεκριμένη εικόνα.

1^η Ένσταση: Ο Παλαιός των Ημερών δεν είναι ο Θεός Πατήρ αλλά ο Υιός και ότι η ανθρώπινη Φύση του Υιού προσάγεται για να συναντήσει την δόξα της Θείας Φύσεως! Παραπέμπουν μάλιστα σε ιερά κείμενα όπως λ.χ στο κάθισμα της εορτής της Υπαπαντής: «Νηπιάζει δι’ ἐμέ, ὁ Παλαιὸς τῶν ἡμερῶν…» [9]

Απάντηση: (α) Οι προφήτες δεν ατενίζουν σε καμία περίπτωση την φύση των Θείων προσώπων όπως αναλύσαμε πιο πάνω.

(β) Το ιδίωμα Παλαιός των Ημερών δεν είναι υποστατικό αλλά κοινό και ουσιώδες, της Θείας φύσεως και των Τριών Προσώπων δηλ. ανήκει και στα Τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος που είναι ομοούσια και συνάναρχα. Ο Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ο Θεός ονομάζεται και «παλαιός των ημερών», επειδή αυτός είναι και αιώνας και χρόνος των πάντων και επειδή υπάρχει πριν από ημέρες και αιωνιότητα και χρόνο. Ωστόσο, μπορούμε να τον ονομάσουμε, κατά τρόπο που αρμόζει στον Θεό, και χρόνο και ημέρα και καιρό και αιωνιότητα, επειδή είναι αναφορικά με κάθε κίνηση αμετάβλητος και ακίνητος, επειδή μέσα στην αένναη κίνησή του μένει σταθερός στον εαυτό του και επειδή είναι αίτιος και της αιωνιότητας και του χρόνου και των ημερών. Γι’ αυτό και κατά τις ιερές εμφανίσεις του Θεού που γίνονται σε μυστικές οράσεις παρουσιάζεται είτε ως γέροντας είτε ως νέος. Ο γέροντας υποδηλώνει τον «αρχαίο» και «αυτόν που υπάρχει εξαρχής», ενώ ο νεότερος τον αγέραστο. Και οι δύο μορφές μας διδάσκουν ότι αυτός διέρχεται από την αρχή μέχρι το τέλος διαμέσου όλων των όντων.» (ελεύθερη απόδοση).[10]

(γ) Η σύμφωνη γνώμη των Αγίων Πατέρων και της υμνολογίας της Εκκλησίας μας διδάσκει ότι ο Παλαιός των Ημερών στο όραμα του προφ. Δανιήλ ήτο ο Θεός Πατήρ.

Ὅ Ἃγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅταν σχολιάζῃ τό ὅραμα τοῦ Προφήτου Δανιήλ λέγει: «Πατέρακαί Υἱόν οὗτος καί πρῶτος καί μόνος ὁρᾶ, ὡς ἐν ὂψει.» [11]

 Ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος ομοίως γράφει: «Καί ὡς ὁ Δανιήλ, εἶδεν τόν Παλαιόν τῶν ἡμερῶν, τοῦτο ὀπτασία τοῦ Πατρός.»[12]

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς περί του ιδίου οράματος του Δανιήλ λέγει: «Ἀλλά καί πατέρα τόν Δαβίδ οὗτος ἔχει, … ὡς εἶναι τόν τεχθησόμενον Θεόν ὁμοῦ καί ἄνθρωπον, υἱόν τε ἀνθρώπου καί υἱόν Θεοῦ, παρά Θεοῦ καί Πατρός ὡς ἄνθρωπος τήν ἀδιάδοχον Βασιλείαν λαμβάνοντα, ὡς εἶδε καί προανεκήρυξεν ὁ Δανιήλ· ‘ἐθεώρουν γάρ,’ φησίν, ‘ἕως οὗ θρόνοι ἐτέθησαν καί Παλαιός Ἡμερῶν ἐκάθισε· καί ἰδού ὡς υἱός ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ καί μέχρι τοῦ Παλαιοῦ τῶν Ἡμερῶν ἔφθασε, καί αὐτῷ ἐδόθη ἡ τιμή καί ἡ ἐξουσία.’» [13]

Παρακλητική: «Μυεῖται τῆς μιᾶς Κυριότητος, τὸ τριφαὲς ὁ Δανιήλ, Χριστὸν κριτὴν θεασάμενος, πρὸς τὸν Πατέρα ἰόντα, καὶ Πνεῦμα τὸ προφαῖνον τὴν ὅρασιν.» [14]

Τα ίδια φρονούν και άλλοι Πατέρες όπως: Ο ιερομάρτυρας Ιππόλυτος [15], ο Μεγ. Αθανάσιος[16] οι Απιστολικές Διαταγές[17]. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει στο Πηδάλιο στα προλεγόμενα τής Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου: «ὅτι και ὁ Ἄναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται καθώς ἐφάνη εἰς τόν προφήτην Δανιήλ ὡς Παλαιός τῶν ἡμερῶν…». [18]

(δ) Είναι εκτός λογικής ο Χριστός να οδηγείται προς τον Χριστόν (τον εαυτό Του), για να δώσει στον εαυτό του την ἀρχὴ καὶ τήν τιμὴ καὶ τήν βασιλεία, καὶ …τήν ἐξουσία της κρίσεως !!! Η εξουσία που είχε ο Χριστός ως άνθρωπος του εδόθη παρά του Πατρός. (Βλ. Αποκ. 5:6-7 & 5:12-13). Η τοποθέτηση αυτή ενέχει Νεστοριανίζουσα αντίληψη. Ο αιρετικός Νεστόριος πίστευε ότι ο Χριστός είχε δύο πρόσωπα. Το ανθρώπινο που γέννησε η Παναγία (γι αυτό και την ονόμαζε Χριστοτόκο και όχι Θεοτόκο), και το Θείο πρόσωπο του Θεού Λόγου, που ενώθηκε στη συνέχεια με το ανθρώπινο! Κατ’ αυτόν τον τρόπο διαχώριζε το πρόσωπο του Χριστού σε θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση.

2^η Ένσταση: Ότι η εικόνα αυτή που παρουσιάζει τον Θεό Πατέρα πιο ηλικιωμένο από τον Υιό καταστρέφει το ομόχρονο, το συνάναρχο και το συναΐδιο της Αγίας Τριάδος.

Απάντηση: Τονίσαμε και παραπάνω ότι πουθενά ο προφήτης δεν μιλά για γέροντα Πατέρα και νεαρό Χριστό(!) αλλά για «Παλαιό των Ημερών» που οι τρίχες της κεφαλής του ήταν σαν καθαρό μαλλί προβάτου (άσπρες) και για τον «Υιό του ανθρώπου» εννοώντας τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Η εικόνα δείχνει την συγκατάβαση του Θεού και όχι τη Θεία Φύση Του.

3^η Ένσταση: Ότι η παρουσία του Αγίου Πνεύματος ως πτηνού καταστρέφει το ομοούσιο, το ομότιμο και ισότιμο μεταξύ των προσώπων.

Απάντηση: Γιατί λοιπόν η Αγία Γραφή παρουσιάζει το «πτηνό», να επικάθεται «ὡσεὶ περιστερὰ» (Ματ. 3:16), πάνω στο Πανάγιο κεφάλι του Χριστού και να αναγνωρίζεται από τον Τίμιο Πρόδρομο, ως παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη Βάπτιση του Κυρίου, λέγων: «τεθέαμαι τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον ὡς περιστερὰν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἔμεινεν ἐπ᾿ αὐτόν.»; (Ιωαν. 1:32). Μπορεί οιοδήποτε πτηνό να αγγίξει Εκείνον που και οι ουράνιες Δυνάμεις συστέλλονται και να τον ατενίσουν μόνο; Άρα το «πτηνό» δεν ήταν κατά φύση πτηνό αλλά μόνο κατά την μορφή (συμβολική παρουσία).

Κι ένα δεύτερο ερώτημα: Αν καταργείται με την εξεικόνιση του Αγίου Πνεύματος ως περιστεράς, το ισότιμο και ομόδοξο μεταξύ Υιού και Πνεύματος (επειδή ο Υιός είχε ανθρώπινη μορφή), τότε πως δεχόμαστε την εξεικόνισή του στο Βάπτισμά Του; Πώς δεν καταργείται εκεί (και σε άλλες εικόνες π.χ. στη Γέννηση) το ισότιμο και ομόδοξο μεταξύ Υιού και Πνεύματος;

4^η Ένσταση: Η εικόνα αυτή είναι Δυτικής και Φραγκολατινικής προέλευσης και η θέση της περιστεράς (συμβολικής μορφής του Αγ. Πνεύματος), σε ίση απόσταση ανάμεσα στον «Πατέρα» και τον «Υιό» έχει ως σκοπό να καταδείξει την όμοια και εκ των δύο προσώπων εκπόρευση (Filioque) του Αγίου Πνεύματος και να ενισχύσει την πλάνη των Παπικών!

Απάντηση: Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε το σχίσμα των Καθολικών έγινε το 1054 μ.Χ. Όμως απεικονίσεις του Θεού Πατρός ως Παλαιού των Ημερών υπήρξαν πολύ παλαιότερα από το σχίσμα, που σημαίνει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι παραπλανητικός. Θα αρκεστούμε σε δύο μόνο παραδείγματα από τον 9^ο αιώνα με συμβολικές απεικονίσεις του Θεού Πατρός.

α) Το πρώτο παράδειγμα είναι οπό το χειρόγραφο Ψαλτήριο του 820-840 μ.Χ, φυλασσόμενο στο Πανεπιστήμιο της Οὐτρέχτης. Σε αυτό, ὁ Ψαλμός 109:1 (κατά το μασορ. 110), του Δαυΐδ, «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου», διακοσμείται μέ μικρογραφία, στην οποία βλέπουμε τον Υιό να κάθεται εκ Δεξιών του Πατρός.[19] Βλ. ανωτέρω Εικ. Α.

β) Το δεύτερο παράδειγμα προέρχεται από χειρόγραφο του 9ου αιώνος ευρισκόμενο στην Εθνική βιβλιοθήκη των Παρισίων. Πρόκειται για μία μικρογραφία ἡ οποία διακοσμεί τα Ιερά Παράλληλα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, όπου παριστάνεται το όραμα του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου. Εκεί απεικονίζεται ο Υιός του ανθρώπου στα δεξιά του Θεού Πατρός.

Ο Θεός Πατήρ, ο άσαρκος και ασχημάτιστος, σχηματίζεται συμβολικά ως Παλαιός Ημερών, όπως συγκαταβατικά ο ίδιος ενεφανίσθη στο λιθοβολούμενο Πρωτομάρτυρα Στέφανο (Πράξ. 7:55-56). Βλ. ανωτέρω εικόνα Εικ. Β.

Εφ’ όσον υπάρχουν απεικονίσεις του Θεού Πατρός περίπου δύο αιώνες πριν οπό το Σχίσμα της Δύσεως, πώς είναι δυνατόν να είναι αιρετικές οι εικόνες αυτές και να εισήλθαν στην Εκκλησία από την Παπική Εκκλησία;

Όσον αφορά το θέμα της εκπόρευσης του Αγ. Πνεύματος και εκ του Υιού, τάχα γιατί ισαπέχει από τα πρόσωπα, είναι τελείως αυθαίρετο! Γιατί τονίσαμε και πιο πάνω ότι η εικόνα δεν παρουσιάζει τις ενδοτριαδικές σχέσεις των προσώπων που είναι απρόσιτο μυστήριο(!), αλλά την μορφή συγκατάβασης του Θεού προς τους αγίους Του.

Άρα θα μπορούσε κάλλιστα να ερμηνευτεί η συγκεκριμένη θέση του Αγίου Πνεύματος, κατά την οικονομία του Θεού, ως πέμψη και αποστολή και εκ του Υιού. Αρκεί κανείς να αντιπαραβάλει τα εδάφια: Ιωαν. 14:24 με το Ιωαν. 14:26 & Ιωαν. 15:26 με το Ιωαν. 16:5. Εφ΄ όσον λοιπόν οι Άγιοι Πατέρες, η Αγία Γραφή και η Ιερά παράδοση της Εκκλησίας, συμφωνούν στην εξεικόνιση των προφητικών οράσεων και την συμβολική αγιογράφηση της υποστάσεως του Θεού Πατέρα ως Παλαιού των Ημερών και του Αγίου Πνεύματος ως περιστεράς, η εικόνα της Αγίας Τριάδος είναι αποδεκτή και προσκυνητή. Αμαρτάνουν δε και πλανώνται όσοι απορρίπτουν και απαξιώνουν ή δεν προσκυνούν τις εικόνες αυτές με την πρόφαση ότι μας ήρθαν από τη Δύση και είναι αιρετικές! Τόσους αιώνες οι Άγιοι και Θεοφόροι Πατέρες δεν είχαν αντιληφθεί την αίρεση και τις αποδέχονταν και τις προσκυνούσαν και εμείς ήρθαμε να αποκαταστήσουμε την πλάνη και την αλήθεια;

Υπό π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

Παραπομπές & Υποσημειώσεις

---

[1] Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, Λόγ. Γ΄ Περί εικόνων, 24. Ε.Π.Ε. τομ. 3ος, σελ.236.
[2] Επίσης τα εδάφια: Εξ.33:20, Ιωαν.5:37, Α΄Τιμ.6:16, Α΄, Ιωαν.4:12.
[3] P.G. 59, 97-98
[4] Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Περί ακαταλήπτου. Γ΄, 2 ΕΠΕ τομ.35, σελ.88.
[5] Συνοδικός Τόμος σελ. 905.
[6] Πηδάλιο Προλεγόμ. στη Ζ΄ Οικ. Συν. Σελ. 320, Εκδ. «Αστήρ» 1982.
[7] Ιωαν. 3:13, 6:27, 12:23, 13:31, Ματ. 8:20, 9:6, 10:23, 11:19, 16:27, 17:9 κ.α.
[8] Μηναίο, 17 Δεκ. Καν. Ωδή ε΄.
[9] Επίσης: Αποκ. 1:12-15, Μεγάλου Αθανασίου: «Ὁ Παλαιός τῶν Ἡμερῶν παιδίον γέγονε» (ΒΕΠ 36, 225.20). κ.ά.
[10] Περί Θείων ονομάτων, κεφ.Ι΄, παραγρ.2
[11] Ε.Π.Ε.τομ. 8ος , σελ.642.
[12] Πατρολ. τομ.42, σελ. 877 β΄.
[13] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλ. ΙΔ´,11.
[14] Ηχ. πλ. Δ΄, ωδή δ΄ Μεσονυκτικού Κυριακής.
[15] Πατρολ. τ. 10, σελ. 637. «Παλαιόν μεν ουν των ημερών ουχ έτερον λέγει αλλ’ απάντων Κύριον του Χριστού Πατέρα…»
[16] Προς Αντίοχο Β.Ε.Π. 35,σελ.121. «και ιδού μετά των νεφελών του ουρανού, ως Υιός ανθρώπου ερχόμενος ην και έως του Παλαιού των Ημερών έφθασεν… Ιδού εμάθομεν ότι αυτός εστίν ο Υιός του Θεού, ο σαρκωθείς…»
[17] Ε.Π.Ε. Α΄, σελ.268. «Τούτον Δανιήλ, Υιόν ανθρώπου λέγει είναι, ερχόμενον προς τον Πατέρα και πάσαν την κρίσιν και τιμήν παρ΄εκείνου υποδεχόμενον…»
[18] Πηδ. Σελ. 320, Έκδ. «Αστήρ» 1982.
[19] Το ανωτέρω χειρόγραφο Ψαλτήριο είναι προσβάσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://psalter.library.uu.nl