Σάββατο 19 Ιουνίου 2021

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ Δεκτή ή απαράδεκτη; - Υπό π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

 

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ

Δεκτή ή απαράδεκτη;

Πάρα πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί στο παρελθόν, από έγκριτους θεολόγους για την απεικόνιση της Αγίας Τριάδας κι έχει κατ’ επανάληψη αποτελέσει αντικείμενο πολλών συζητήσεων και έντονων διαξιφισμών και υπάρχει μία σύγχυση μεταξύ των χριστιανών. Η παρούσα προσπάθεια δεν διεκδικεί κάποια πρωτοτυπία αλλά μόνο μια προσπάθεια για ένα ξεκαθάρισμα και κάποιες σημαντικές επισημάνσεις εν συντομία, με βάση την διδασκαλία της Αγίας Γραφής και της Παράδοσης της Εκκλησίας μας.

Πρόκειται για την εικόνα της Αγίας Τριάδος που εικονίζει τον Άναρχο Πατέρα ως Παλαιό των Ημερών, τον Υιό όπως φανερώθηκε με την ανθρώπινη υπόστασή Του και το Άγιο Πνεύμα εν είδη περιστεράς, όπως απεκαλύφθη στον Τίμιο Πρόδρομο κατά την Βάπτιση του Κυρίου μας. Εδώ ενδεικτικά και μόνο καταχωρούμε όπως θα δει ο αναγνώστης, κάποιους εικονικούς τύπους της Αγίας Τριάδος, όπως συνήθως τις βλέπουμε να προβάλλουν σε ιερά προσκυνητάρια και στις τοιχογραφίες ιερών ναών.

Πρέπει εξ αρχής να τονίσουμε ότι και τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος κατά την Θεία Φύση τους (ή Ουσία), είναι αδύνατον να εικονισθούν ως παντελώς ακατάληπτα, ανίδεα, αόρατα και ασχημάτιστα.[1] Την Θεία Φύση κανείς άνθρωπος όσο άγιος και αν ήταν, αλλά ούτε και άγγελος δεν την έχει αντικρύσει έως τώρα. Η Αγία Γραφή μαρτυρεί δια στόματος του Απ. Ιωάννου του Θεολόγου: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε» (Ιωαν. 1:18) [2]

Πώς λοιπόν οι προφήτες της Π. Διαθήκης μας λέγουν ότι είδαν τον Θεό; Πώς αναφέρεται στην Αγ. Γραφή ότι οι άγιοι άγγελοι ακαταπαύστως ατενίζουν το πρόσωπο του Θεού; (Βλ. Ματ.18:10). Πώς στους αποστόλους και τους προφήτες, ο Θεός φανερωνόταν και τους απεκάλυπτε υπερφυσικές αλήθειες;

Σχολιάζοντας ο Ιερός Χρυσόστομος το ανωτέρω εδάφιο λέγει: «Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε· ὁ Μονογενὴς Υἱός, ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο… Τί οὖν ἐροῦμεν τῷ μεγαλοφωνοτάτῳ Ἠσαΐᾳ λέγοντι· Εἶδον τόν Κύριον καθήμενον ἐπί θρόνου ὑψηλοῦ καί ἐπηρμένου; Τί δέ τῷ Ἰωάννῃ προσμαρτυροῦντι αὐτῷ ὅτι ταῦτα εἶπεν, ὃτε εἶδε τήν δόξαν αὐτοῦ; Τί δέ τῷ Ἰεζεκιήλ; Καί γάρ καί αὐτός ἐπί τῶν Χερουβίμ καθήμενον αὐτόν ὁρᾷ. Τί δέ καί τῷ Δανιήλ; καί γάρ αὐτός φῃσιν· Ὁ Παλαιός τῶν ἡμερῶν ἐκάθητο… Καί ἕτεροι δέ αὐτόν ἑωράκασι. Πῶς οὖν ὁ Ἰωάννης εἶπεν, Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακεν πώποτε; Δηλῶν ὃτι πάντα ἐκεῖνα συγκαταβάσεως ἦν, οὐκ αὐτῆς τῆς οὐσίας … Καί τοῦτο διά προφήτου τινός ὁ Θεός καί Πατήρ ἐμφαίνων ἔλεγεν· Ἐγώ ὁράσεις, φησίν, ἐπλήθυνα, καί ἐν χερσί Προφητῶν ὡμοιώθην, τουτέστι, συγκατέβην, οὐ τοῦτο ὅπερ ἤμην ἐφάνην».[3]

Το κλειδί για την κατανόηση των φαινομενικά αντιφατικών μαρτυριών, βρίσκεται στην συγκατάβαση του Θεού προς τον άνθρωπο, δια των θείων (ακτίστων) ενεργειών Του.

«Τί δέ ἐστι συγκατάβασις; Ὅταν μὴ ὡς ἔστιν ὁ Θεὸς φαίνηται, ἀλλ᾿ ὡς ὁ δυνάμενος αὐτὸν θεωρεῖν οἷός τέ ἐστιν οὕτως ἑαυτὸν δεικνύῃ, ἐπιμετρῶν τῇ τῶν ὁρώντων ἀσθενείᾳ τῆς ὄψεως τὴν ἐπίδειξιν».[4] Δηλ. Συγκατάβασης είναι το να μη φαίνεται ο Θεός όπως είναι, αλλά να δείχνει τον εαυτό Του, (δια των θείων ενεργειών Του), κατά τρόπο ανάλογο προς την δεκτικότητα, αυτού ο οποίος τον βλέπει, ρυθμίζοντας την αποκάλυψη της όψεως του, συμφώνως με την ασθένεια αυτών που τον βλέπουν..

Το οραθέν λοιπόν της κάθε Θεοφανείας, δεν είναι η φύσις του Θεού, αλλά η αΐδιος φυσική Του άκτιστη δόξα, η οποία καθ΄εαυτήν ευρίσκεται υπεράνω όλων των αισθητών και νοητών και μόνον χάριν συγκαταβάσεως του Θεού προς τον άνθρωπο, καθίσταται ορατή μέσω σχημάτων, εικόνων και συμβόλων.

Για τον λόγο αυτό ο ίδιος ο Θεός δίδει κατ’ επανάληψη εντολή στους αγίους του, να καταγράψουν τα όσα τους αποκαλύπτει, ώστε να μην έχουμε παντελή άγνοια των ασωμάτων και πνευματικών πραγματικοτήτων. Ενδεικτικά παραπέμπουμε στα εδάφια: Αββακ. 2:2, Αποκ. 1:10-11 & 1:19.

Γι’ αυτό λοιπόν τις αποκαλύψεις από τις οράσεις των προφητών η Αγία Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος, μας παρέχει το δικαίωμα όπως φανερώνονται και περιγράφονται στην Αγία Γραφή, έτσι ακριβώς και να τις εικονίζουμε. Άρα ό,τι είδαν και κατέγραψαν οι προφήτες, αγιογραφείται και οι αρνούμενοι τις εικόνες που προκύπτουν από τις αγιογραφικές διηγήσεις (όπως οι οράσεις των προφητών) αναθεματίζονται. [5]

Αυτά εκφράζει και αποδέχεται και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Ιερό Πηδάλιο όπου γράφει: «Η παρούσα Σύνοδος εις την επιστολήν, όπου στέλλει εις την Αλεξανδρέων εκκλησίαν, μακαρίζει μεν εκείνους όπου ηξεύρουν και αποδέχονται, επομένως δε και εικονίζουν και τιμώσι τας οράσεις, και Θεοφανείας των προφητών, καθώς ο Θεός εσχημάτισεν ταύτας και ετύπωσεν εις το ηγεμονικόν αυτών, αναθεματίζει δε εξ εναντίας εκείνους, όπου δεν δέχονται τας εικονογραφίας των τοιούτων οράσεων προ της σαρκώσεως του Θεού Λόγου».[6]

Τα πρόσωπα λοιπόν της αγίας Τριάδος εφ΄όσον έχουν φανερωθεί συγκαταβατικώς στην Αγ. Γραφή μπορούν και να εικονισθούν.

Στο βιβλίο του προφήτη Δανιήλ διαβάζουμε: «ἐθεώρουν ἕως ὅτου οἱ θρόνοι ἐτέθησαν, καὶ παλαιὸς ἡμερῶν ἐκάθητο, καὶ τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ λευκὸν ὡσεὶ χιών, καὶ ἡ θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον καθαρόν, ὁ θρόνος αὐτοῦ φλὸξ πυρός, οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πῦρ φλέγον· …… καὶ ἰδοὺ μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ ὡς υἱὸς ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἦν καὶ ἕως τοῦ παλαιοῦ τῶν ἡμερῶν ἔφθασε καὶ ἐνώπιον αὐτοῦ προσηνέχθη. καὶ αὐτῷ ἐδόθη ἡ ἀρχὴ καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ βασιλεία, καὶ πάντες οἱ λαοί, φυλαί, γλῶσσαι αὐτῷ δουλεύσουσιν· ἡ ἐξουσία αὐτοῦ ἐξουσία αἰώνιος, ἥτις οὐ παρελεύσεται, καὶ ἡ βασιλεία αὐτοῦ οὐ διαφθαρήσεται.» (Δαν. 7:9-14).

Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στην όραση αυτή του Προφήτη Δανιήλ που έγινε με τη Χάρη και τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, ο Άναρχος Πατήρ εμφανίζεται ως Παλαιός των Ημερών, με τις τρίχες της κεφαλής Του «ὡσεὶ ἔριον καθαρόν»δηλ. ολόλευκες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι γέροντας κατά την ηλικία. Μη γένοιτο! Απλά έτσι θέλησε ο Θεός να καταγραφεί συγκαταβατικώς η υπόστασή του (η μορφή του Ανάρχου Πατρός) στο ηγεμονικό του προφήτη. Στη συνέχεια βλέπει ο προφήτης τον Χριστό ως «υἱὸ ἀνθρώπου» (ονομασία που χρησιμοποιούσε και ο ίδιος ο Χριστός για τον εαυτό του όταν συνομιλούσε με τους μαθητές Του) [7], να έρχεται «μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ»Ακριβώς έτσι τον βλέπει μετά των νεφελών ερχόμενον και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη: «Ἰδοὺ ἔρχεται μετὰ τῶν νεφελῶν, καὶ ὄψεται αὐτὸν πᾶς ὀφθαλμὸς καὶ οἵτινες αὐτὸν ἐξεκέντησαν» (Απ. 1:7). Το ίδιο ακριβώς μαρτυρεί και ο άγιος Θεοφάνης στον κανόνα που συνέθεσε στον προφ. Δανιήλ:«Νοερῶς ἐμυεῖτο, Δανιὴλ φιλάνθρωπε, τὰ σὰ μυστήρια· ἐπὶ γὰρ νεφέλης, ὡς Υἱὸν σε ἀνθρώπου ἐρχόμενον, τῶν Ἐθνῶν ἁπάντων, οἷα Κριτὴν καὶ Βασιλέα, ἐθεώρει νοός καθαρότητι.» [8]

Κι ερχόμαστε στις ενστάσεις για την συγκεκριμένη εικόνα.

1η Ένσταση: Ο Παλαιός των Ημερών δεν είναι ο Θεός Πατήρ αλλά ο Υιός και ότι η ανθρώπινη Φύση του Υιού προσάγεται για να συναντήσει την δόξα της Θείας Φύσεως! Παραπέμπουν μάλιστα σε ιερά κείμενα όπως λ.χ στο κάθισμα της εορτής της Υπαπαντής: «Νηπιάζει δι’ ἐμέ, ὁ Παλαιὸς τῶν ἡμερῶν…» [9]

Απάντηση: (α) Οι προφήτες δεν ατενίζουν σε καμία περίπτωση την φύση των Θείων προσώπων όπως αναλύσαμε πιο πάνω.

(β) Το ιδίωμα Παλαιός των Ημερών δεν είναι υποστατικό αλλά κοινό και ουσιώδες, της Θείας φύσεως και των Τριών Προσώπων δηλ. ανήκει και στα Τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος που είναι ομοούσια και συνάναρχα. Ο Άγιος Διονύσιος Αρεοπαγίτης σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ο Θεός ονομάζεται και «παλαιός των ημερών», επειδή αυτός είναι και αιώνας και χρόνος των πάντων και επειδή υπάρχει πριν από ημέρες και αιωνιότητα και χρόνο. Ωστόσο, μπορούμε να τον ονομάσουμε, κατά τρόπο που αρμόζει στον Θεό, και χρόνο και ημέρα και καιρό και αιωνιότητα, επειδή είναι αναφορικά με κάθε κίνηση αμετάβλητος και ακίνητος, επειδή μέσα στην αένναη κίνησή του μένει σταθερός στον εαυτό του και επειδή είναι αίτιος και της αιωνιότητας και του χρόνου και των ημερών. Γι’ αυτό και κατά τις ιερές εμφανίσεις του Θεού που γίνονται σε μυστικές οράσεις παρουσιάζεται είτε ως γέροντας είτε ως νέος. Ο γέροντας υποδηλώνει τον «αρχαίο» και «αυτόν που υπάρχει εξαρχής», ενώ ο νεότερος τον αγέραστο. Και οι δύο μορφές μας διδάσκουν ότι αυτός διέρχεται από την αρχή μέχρι το τέλος διαμέσου όλων των όντων.» (ελεύθερη απόδοση).[10]

(γ) Η σύμφωνη γνώμη των Αγίων Πατέρων και της υμνολογίας της Εκκλησίας μας διδάσκει ότι ο Παλαιός των Ημερών στο όραμα του προφ. Δανιήλ ήτο ο Θεός Πατήρ.

Ὅ Ἃγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὅταν σχολιάζῃ τό ὅραμα τοῦ Προφήτου Δανιήλ λέγει: «Πατέρακαί Υἱόν οὗτος καί πρῶτος καί μόνος ὁρᾶ, ὡς ἐν ὂψει.» [11]

 Ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος ομοίως γράφει: «Καί ὡς ὁ Δανιήλ, εἶδεν τόν Παλαιόν τῶν ἡμερῶν, τοῦτο ὀπτασία τοῦ Πατρός.»[12]

Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς περί του ιδίου οράματος του Δανιήλ λέγει: «Ἀλλά καί πατέρα τόν Δαβίδ οὗτος ἔχει, … ὡς εἶναι τόν τεχθησόμενον Θεόν ὁμοῦ καί ἄνθρωπον, υἱόν τε ἀνθρώπου καί υἱόν Θεοῦ, παρά Θεοῦ καί Πατρός ὡς ἄνθρωπος τήν ἀδιάδοχον Βασιλείαν λαμβάνοντα, ὡς εἶδε καί προανεκήρυξεν ὁ Δανιήλ· ‘ἐθεώρουν γάρ,’ φησίν, ‘ἕως οὗ θρόνοι ἐτέθησαν καί Παλαιός Ἡμερῶν ἐκάθισε· καί ἰδού ὡς υἱός ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ καί μέχρι τοῦ Παλαιοῦ τῶν Ἡμερῶν ἔφθασε, καί αὐτῷ ἐδόθη ἡ τιμή καί ἡ ἐξουσία.’» [13]

Παρακλητική«Μυεῖται τῆς μιᾶς Κυριότητος, τὸ τριφαὲς ὁ Δανιήλ, Χριστὸν κριτὴν θεασάμενος, πρὸς τὸν Πατέρα ἰόντα, καὶ Πνεῦμα τὸ προφαῖνον τὴν ὅρασιν.» [14]

Τα ίδια φρονούν και άλλοι Πατέρες όπως: Ο ιερομάρτυρας Ιππόλυτος [15]ο Μεγ. Αθανάσιος[16] οι Απιστολικές Διαταγές[17]Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει στο Πηδάλιο στα προλεγόμενα τής Ζ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου: «ὅτι και ὁ Ἄναρχος Πατήρ πρέπει να ζωγραφίζεται καθώς ἐφάνη εἰς τόν προφήτην Δανιήλ ὡς Παλαιός τῶν ἡμερῶν…»[18]

(δ) Είναι εκτός λογικής ο Χριστός να οδηγείται προς τον Χριστόν (τον εαυτό Του), για να δώσει στον εαυτό του την ἀρχὴ καὶ τήν τιμὴ καὶ τήν βασιλεία, καὶ …τήν ἐξουσία της κρίσεως !!! Η εξουσία που είχε ο Χριστός ως άνθρωπος του εδόθη παρά του Πατρός. (Βλ. Αποκ. 5:6-7 & 5:12-13). Η τοποθέτηση αυτή ενέχει Νεστοριανίζουσα αντίληψη. Ο αιρετικός Νεστόριος πίστευε ότι ο Χριστός είχε δύο πρόσωπα. Το ανθρώπινο που γέννησε η Παναγία (γι αυτό και την ονόμαζε Χριστοτόκο και όχι Θεοτόκο), και το Θείο πρόσωπο του Θεού Λόγου, που ενώθηκε στη συνέχεια με το ανθρώπινο! Κατ’ αυτόν τον τρόπο διαχώριζε το πρόσωπο του Χριστού σε θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση.

2η Ένσταση: Ότι η εικόνα αυτή που παρουσιάζει τον Θεό Πατέρα πιο ηλικιωμένο από τον Υιό καταστρέφει το ομόχρονο, το συνάναρχο και το συναΐδιο της Αγίας Τριάδος.

Απάντηση: Τονίσαμε και παραπάνω ότι πουθενά ο προφήτης δεν μιλά για γέροντα Πατέρα και νεαρό Χριστό(!) αλλά για «Παλαιό των Ημερών» που οι τρίχες της κεφαλής του ήταν σαν καθαρό μαλλί προβάτου (άσπρες) και για τον «Υιό του ανθρώπου» εννοώντας τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Η εικόνα δείχνει την συγκατάβαση του Θεού και όχι τη Θεία Φύση Του.

3η Ένσταση: Ότι η παρουσία του Αγίου Πνεύματος ως πτηνού καταστρέφει το ομοούσιο, το ομότιμο και ισότιμο μεταξύ των προσώπων.

Απάντηση: Γιατί λοιπόν η Αγία Γραφή παρουσιάζει το «πτηνό», να επικάθεται «ὡσεὶ περιστερὰ» (Ματ. 3:16), πάνω στο Πανάγιο κεφάλι του Χριστού και να αναγνωρίζεται από τον Τίμιο Πρόδρομο, ως παρουσία του Αγίου Πνεύματος στη Βάπτιση του Κυρίου, λέγων: «τεθέαμαι τὸ Πνεῦμα καταβαῖνον ὡς περιστερὰν ἐξ οὐρανοῦ, καὶ ἔμεινεν ἐπ᾿ αὐτόν.»; (Ιωαν. 1:32). Μπορεί οιοδήποτε πτηνό να αγγίξει Εκείνον που και οι ουράνιες Δυνάμεις συστέλλονται και να τον ατενίσουν μόνο; Άρα το «πτηνό» δεν ήταν κατά φύση πτηνό αλλά μόνο κατά την μορφή (συμβολική παρουσία).

Κι ένα δεύτερο ερώτημα: Αν καταργείται με την εξεικόνιση του Αγίου Πνεύματος ως περιστεράς, το ισότιμο και ομόδοξο μεταξύ Υιού και Πνεύματος (επειδή ο Υιός είχε ανθρώπινη μορφή), τότε πως δεχόμαστε την εξεικόνισή του στο Βάπτισμά Του; Πώς δεν καταργείται εκεί (και σε άλλες εικόνες π.χ. στη Γέννηση) το ισότιμο και ομόδοξο μεταξύ Υιού και Πνεύματος;

4η Ένσταση: Η εικόνα αυτή είναι Δυτικής και Φραγκολατινικής προέλευσης και η θέση της περιστεράς (συμβολικής μορφής του Αγ. Πνεύματος), σε ίση απόσταση ανάμεσα στον «Πατέρα» και τον «Υιό» έχει ως σκοπό να καταδείξει την όμοια και εκ των δύο προσώπων εκπόρευση (Filioque) του Αγίου Πνεύματος και να ενισχύσει την πλάνη των Παπικών!

Απάντηση: Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε το σχίσμα των Καθολικών έγινε το 1054 μ.Χ. Όμως απεικονίσεις του Θεού Πατρός ως Παλαιού των Ημερών υπήρξαν πολύ παλαιότερα από το σχίσμα, που σημαίνει ότι ο ισχυρισμός αυτός είναι παραπλανητικός. Θα αρκεστούμε σε δύο μόνο παραδείγματα από τον 9ο αιώνα με συμβολικές απεικονίσεις του Θεού Πατρός.

α) Το πρώτο παράδειγμα είναι οπό το χειρόγραφο Ψαλτήριο του 820-840 μ.Χ, φυλασσόμενο στο Πανεπιστήμιο της Οὐτρέχτης. Σε αυτό, ὁ Ψαλμός 109:1 (κατά το μασορ. 110), του Δαυΐδ, «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου», διακοσμείται μέ μικρογραφία, στην οποία βλέπουμε τον Υιό να κάθεται εκ Δεξιών του Πατρός.[19] Βλ. ανωτέρω Εικ. Α.

β) Το δεύτερο παράδειγμα προέρχεται από χειρόγραφο του 9ου αιώνος ευρισκόμενο στην Εθνική βιβλιοθήκη των Παρισίων. Πρόκειται για μία μικρογραφία ἡ οποία διακοσμεί τα Ιερά Παράλληλα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, όπου παριστάνεται το όραμα του Αγίου Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιακόνου Στεφάνου. Εκεί απεικονίζεται ο Υιός του ανθρώπου στα δεξιά του Θεού Πατρός.

Ο Θεός Πατήρ, ο άσαρκος και ασχημάτιστος, σχηματίζεται συμβολικά ως Παλαιός Ημερών, όπως συγκαταβατικά ο ίδιος ενεφανίσθη στο λιθοβολούμενο Πρωτομάρτυρα Στέφανο (Πράξ. 7:55-56). Βλ. ανωτέρω εικόνα Εικ. Β.

Εφ’ όσον υπάρχουν απεικονίσεις του Θεού Πατρός περίπου δύο αιώνες πριν οπό το Σχίσμα της Δύσεως, πώς είναι δυνατόν να είναι αιρετικές οι εικόνες αυτές και να εισήλθαν στην Εκκλησία από την Παπική Εκκλησία;

Όσον αφορά το θέμα της εκπόρευσης του Αγ. Πνεύματος και εκ του Υιού, τάχα γιατί ισαπέχει από τα πρόσωπα, είναι τελείως αυθαίρετο! Γιατί τονίσαμε και πιο πάνω ότι η εικόνα δεν παρουσιάζει τις ενδοτριαδικές σχέσεις των προσώπων που είναι απρόσιτο μυστήριο(!), αλλά την μορφή συγκατάβασης του Θεού προς τους αγίους Του.

Άρα θα μπορούσε κάλλιστα να ερμηνευτεί η συγκεκριμένη θέση του Αγίου Πνεύματος, κατά την οικονομία του Θεού, ως πέμψη και αποστολή και εκ του Υιού. Αρκεί κανείς να αντιπαραβάλει τα εδάφια: Ιωαν. 14:24 με το Ιωαν. 14:26 & Ιωαν. 15:26 με το Ιωαν. 16:5. Εφ΄ όσον λοιπόν οι Άγιοι Πατέρες, η Αγία Γραφή και η Ιερά παράδοση της Εκκλησίας, συμφωνούν στην εξεικόνιση των προφητικών οράσεων και την συμβολική αγιογράφηση της υποστάσεως του Θεού Πατέρα ως Παλαιού των Ημερών και του Αγίου Πνεύματος ως περιστεράς, η εικόνα της Αγίας Τριάδος είναι αποδεκτή και προσκυνητή. Αμαρτάνουν δε και πλανώνται όσοι απορρίπτουν και απαξιώνουν ή δεν προσκυνούν τις εικόνες αυτές με την πρόφαση ότι μας ήρθαν από τη Δύση και είναι αιρετικές! Τόσους αιώνες οι Άγιοι και Θεοφόροι Πατέρες δεν είχαν αντιληφθεί την αίρεση και τις αποδέχονταν και τις προσκυνούσαν και εμείς ήρθαμε να αποκαταστήσουμε την πλάνη και την αλήθεια;

Υπό π. Δημητρίου Χ. Σαββόπουλου

Παραπομπές & Υποσημειώσεις


[1] Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνού, Λόγ. Γ΄ Περί εικόνων, 24. Ε.Π.Ε. τομ. 3ος, σελ.236.
[2] Επίσης τα εδάφια: Εξ.33:20, Ιωαν.5:37, Α΄Τιμ.6:16, Α΄, Ιωαν.4:12.
[3] P.G. 59, 97-98
[4] Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Περί ακαταλήπτου. Γ΄, 2 ΕΠΕ τομ.35, σελ.88.
[5] Συνοδικός Τόμος σελ. 905.
[6] Πηδάλιο Προλεγόμ. στη Ζ΄ Οικ. Συν. Σελ. 320, Εκδ. «Αστήρ» 1982.
[7] Ιωαν. 3:13, 6:27, 12:23, 13:31, Ματ. 8:20, 9:6, 10:23, 11:19, 16:27, 17:9 κ.α.
[8] Μηναίο, 17 Δεκ. Καν. Ωδή ε΄.
[9] Επίσης: Αποκ. 1:12-15, Μεγάλου Αθανασίου: «Ὁ Παλαιός τῶν Ἡμερῶν παιδίον γέγονε» (ΒΕΠ 36, 225.20). κ.ά.
[10] Περί Θείων ονομάτων, κεφ.Ι΄, παραγρ.2
[11] Ε.Π.Ε.τομ. 8ος , σελ.642.
[12] Πατρολ. τομ.42, σελ. 877 β΄.
[13] Ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλ. ΙΔ´,11.
[14] Ηχ. πλ. Δ΄, ωδή δ΄ Μεσονυκτικού Κυριακής.
[15] Πατρολ. τ. 10, σελ. 637. «Παλαιόν μεν ουν των ημερών ουχ έτερον λέγει αλλ’ απάντων Κύριον του Χριστού Πατέρα…»
[16] Προς Αντίοχο Β.Ε.Π. 35,σελ.121. «και ιδού μετά των νεφελών του ουρανού, ως Υιός ανθρώπου ερχόμενος ην και έως του Παλαιού των Ημερών έφθασεν… Ιδού εμάθομεν ότι αυτός εστίν ο Υιός του Θεού, ο σαρκωθείς…»
[17] Ε.Π.Ε. Α΄, σελ.268. «Τούτον Δανιήλ, Υιόν ανθρώπου λέγει είναι, ερχόμενον προς τον Πατέρα και πάσαν την κρίσιν και τιμήν παρ΄εκείνου υποδεχόμενον…»
[18] Πηδ. Σελ. 320, Έκδ. «Αστήρ» 1982.
[19] Το ανωτέρω χειρόγραφο Ψαλτήριο είναι προσβάσιμο στον διαδικτυακό τόπο: https://psalter.library.uu.nl

12 σχόλια:

Αλεξανδρεύς είπε...

Εξαιρετικά τεκμηριωμένο και διαφωτιστικό! Ευχαριστούμε πολύ!
γδμ

Ανώνυμος είπε...

Πολύ ωραίο. Απλό κ κατανοητό.

Γιάννης Ιωαννίδης είπε...

Δεν έτυχε να διαβάσω άλλο άρθρο του πατρός Δημητρίου.
Πρόκειται προφανώς περί αρίστου επιστήμονος, που χρησιμοποιεί όμως παραλλήλως, εξίσου καλά, και τους κανόνες της κοινής λογικής, με άριστη δομή και διάρθρωση επιχειρηματολογίας, εξαιρετική χρήση του λόγου, το δε ύφος του είναι μετριοπαθές, ήπιο, αποδεικτικό και διαλεκτικό, πράγμα κάπως ασυνήθιστο σε θεολογικά κείμενα.
Ωστόσο, κάνοντας και εγώ χρήση των κανόνων της κοινής λογικής και μόνον, αφού δεν είμαι θεολόγος, παρατηρώ:
Η επίμαχη εικόνα δεν απεικονίζει το όραμα του Προφήτου Δανιήλ ή του Πρωτομάρτυρος Στεφάνου. Ούτε όμως την βάπτιση του Κυρίου Ιησού υπό του Βαπτιστού Ιωάννου.
Τι απεικονίζει;
Την Αγία Τριάδα.
Είναι αυτή η Αγία Τριάς;
Εξ όσων γνωρίζω, ουδείς εκ των ιερών προσώπων της θρησκείας μας, από τον Μέγα Απόστολο Παύλο και τον Άγιο Ανδρέα τον δια Χριστόν σαλό έως τον Άγιο Σωφρόνιο του Έσσεξ και την Γερόντισσα Γαλάτεια Κανακάκη, μας παρέδωσαν ποτέ τέτοιας μορφής όραμα για την Αγία Τριάδα.
Εμείς ξέρουμε ότι τον Θεό δεν τον είδε ποτέ κανείς, ούτε και δύναται.
Η επίμαχη εικόνα συνεπώς, που εμφανίζει ορατή την Αγία Τριάδα, παρά τις αγνές προθέσεις των εμπνευστών της και το θεολογικό της υπόβαθρο, είναι απορριπτέα, διότι δίδει στον απλό χριστιανό, αλλά και στον ανενημέρωτο περί των δογμάτων σύγχρονο άνθρωπο οποιασδήποτε θρησκείας ή αντίληψης, εντελώς εσφαλμένη εικόνα για την φύση, τον χαρακτήρα και την μορφή της Θεότητας, όπως εμείς οι Ορθόδοξοι δέον να αντιλαμβανόμαστε, να πιστεύουμε και να κηρύττουμε, η οποία (Θεότης) τυγχάνει απρόσιτη και ομοούσια. Είναι δε άκρως υποτιμητική τόσο για τον Πατέρα όσο και για το Άγιο Πνεύμα, παρά, επαναλαμβάνω, τις προθέσεις των εμπνευστών της.
Τα ίδια ισχύουν και για μία άλλη «ανθρώπινη» και απολύτως αποδεκτή συναισθηματικά εικόνα, που κυκλοφορεί στους Αγίους Τόπους και απεικονίζει έναν νεαρό ευσεβή και ευλαβή άνδρα, με σεμνά ήθη, αποκαλούμενο από τους αγιογράφους «Ιωσήφ», να εναγκαλίζεται, με άκρα σεμνότητα, από τους ώμους, μία ομοίως σεμνών ηθών κόρη, αποκαλουμένη «Παρθένο Μαρία». Παρά τα οπωσδήποτε αγνά κίνητρα αυτών που την εμπνεύσθηκαν, και η εν λόγω εικόνα αποτυγχάνει πλήρως να εκπέμψει το κατάλληλο μήνυμα.
Γιάννης Ιωαννίδης

Ανώνυμος είπε...

Επί του θέματος που κάποτε με είχε απασχολήσει διότι πολλοί έχουν γράψει άρθρα και διατριβές, άλλοι δε έχουν πετάξει εικόνες με την Αγία Τριάδα, και έχουν τοποθετήσει άλλες. Οι νηφάλιες και με τεκμηρίωση θέσεις του π. Δ. Σαββόπουλου δίνουν απάντηση.

Ανώνυμος είπε...

Μου είναι άγνωστος ο συντάκτης. Δεν έχω δει ξανά κάπου κάποιο άρθρο του. όμως πρέπει όταν έχει κάτι να πει να το λέει. Εδώ είναι εξαιρετικό με κατοχύρωση χωρίς ακρότητες. Καλό θα ήταν να γράφει. Καλύτερο να το διαβάσουν και να συνετισθούν ορισμένοι συλλειτουργοί του.

Πράκτορας είπε...

... Το θέμα της απεικόνισης του Θεού Πατέρα ως «παλαιού των ημερών» σε απεικονίσεις παλαιοδιαθηκικών οραμάτων (όπως π.χ. του οράματος του Δανιήλ) υπήρξε αντικείμενο εξέτασης κατά τη διάρκεια της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Εκεί οι Πατέρες της Συνόδου ρωτούν δια του στόματος του Πάπα Ρώμης αγίου Γρηγορίου Β΄: «Δια τι τον πατέρα του Κυρίου Ιησού Χριστού ουχ ιστορούμεν και ζωγραφούμεν;» για να δώσουν αμέσως την απάντηση: «Επειδή ουκ οίδαμεν τις εστίν (…) και ει εθεασάμεθα και εγνωρίσαμεν καθώς τον υιόν αυτού, κακείνον αν είχομεν ιστορήσαι και ζωγραφήσαι» (PG XII 963 E).

Επίσης για την απεικόνιση του αγίου Πνεύματος η ίδια η Σύνοδος αναφέρει: «….. καίτοι των ευαγγελικών ουδαμώς παραδεδοκότων γραμμάτων, ότι γέγονε περιστερά το άγιον πνεύμα, αλλά ότι εν είδει περιστεράς ώφθη ποτέ» (PG XIII 181 A)...

Επίσης, σε Εγκύκλιο της Ι. Μητροπόλεως Μάνης το 2018, δίδεται η απάντηση ότι μόνο η Φιλοξενία του Αβραάμ μπορεί να λιτανευθεί.
(https://www.pemptousia.gr/2018/07/egkiklios-peri-tis-litanefseos-i-mi-tis-ikonos-tis-agias-triados/#3)

Ανώνυμος είπε...

Στην φιλοξενία του Αβραάμ υπάρχει ο Θεός Πατέρας και τον συνοδεύουν δύο Άγγελοι. Οι οποίοι μετά παίρνουν διαφορετικό δρόμο. Η Μητρόπολη Μάνης κάνει λάθος ως προς την λιτάνευση της εικόνας αυτής αφού απουσιάζουν τα άλλα Δύο Πρόσωπα του Χριστού και του Αγίου Πνεύματος. Η κανονική εικόνα είναι αυτή η οποία επί αιώνες κοσμούσε τους ναούς της Ορθοδοξίας και υπάρχει στο τέμπλο των Ναών και στα προσκυνητάρια. Ουδεμία η σχέση της Φιλοξενίας του Αβραάμ.

Ανώνυμος είπε...


Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΦΙΛΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΈΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΠΌΦΑΣΗ ΣΥΝΟΔΠΥ


https://www.im-manis.gr/index.php/o-mitropolitis/egkyklioi/4587-gkyklios-peri-t-s-litane-seos-mi-t-s-e-konos-t-s-gias-triados

Ανώνυμος είπε...

Εις την γνωμοδότηση ο κ. Φίλιας γράφει: «ἀποφαινόμεθα ὅτι μπορεῖ νὰ λιτανευθῇ ἡ εἰκὼν τῆς φιλοξενίας τοῦ Ἀβραάμ, ἐφόσον τὸ θρησκευτικὸν συναίσθημα τοῦ λαοῦ μας ἔχει συνδέσει τὴν λιτάνευσιν μὲ τοὺς πανηγυρίζοντας ἱεροὺς Ναούς, τοὺς ἀφιερωμένους εἰς τιμὴν τῆς Ἁγίας Τριάδος.»
Από το ‘’μπορεί’’ υπό τας προϋποθέσεις που αναφέρει ως το ‘’πρέπει’’ υπάρχει απόσταση δυσαναπλήρωτη.

Γράφει και κάτι το οποίο αμφισβητώ: «Ἡ ἀπεικόνισις τῆς Ἁγίας Τριάδος διὰ τοῦ γέροντος Πατρός, τοῦ νεώτερου Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὡσεὶ περιστερᾶς εἶναι εἰκόνα ξένη πρὸς τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων, μεταφερθεῖσα εἰς τὸν ὀρθόδοξον χῶρον ἀπὸ τὴν Δύσιν, μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ ἐμπερικλείει σοβαρὲς ἀνακολουθίες θεολογίας καὶ πίστεως.»
Δηλαδή κ. Φιλια ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως που είχε τεραστία μόρφωση με το ότι στην Μονή της Αγίας Τριάδος έβαλε την γνωστή εικόνα για εσάς είναι «ξένη πρὸς τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων». Οι Αρχιερείς που φέρουν την γνωστή Αγία Τριάδα και όχι την φιλοξενία είναι «ξένη πρὸς τὴν διδασκαλίαν τῶν Πατέρων»
Ας προσέξει ο Μητρ. Μάνης και ο κ. Φίλιας μήπως φέρει σχίσμα στην Εκκλησία όπως επήλθε εις τους παλαιοημερολογίτες γιαυτό το θέμα. Αν τολμά ας προσπαθήσει στην Μάνη να αντικαταστήσει τις εικόνες με την ‘’ορθόδοξη’’ και βλέπω λίγες τις μέρες του εκεί.

ΧΑΡΙΛΑΟΣ είπε...

Κάνει πολύ σοβαρά δογματικά λάθη ο πατήρ.
Οι άκτιστες ενέργειες,οι οποίες προέρχονται εκ της Θείας φύσεως, δεν ταυτίζονται με τις υποστάσεις.
Στην δήθεν εικόνα της Αγίας Τριάδος,πρόσωπο είναι μόνο του ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΥ Κυρίου,ενώ το περιστέρι είναι σύμβολο,χωρίς θεικό σώμα,το ίδιο και η ΕΙΔΩΛΙΚΗ μορφή γέροντος .
Η Ζ΄Οικουμενική Σύνοδος αποφαίνεται ότι μόνο τις εκβάσεις των προφητικών οράσεων εικονίζουμε.[Πρακτικά Ζ Οικουμενικής,σελ.370

Επίσης,΄΄διατί τον πατέρα του Κυρίου Ιησού Χριστού ούχ ιστορούμεν και ζωγραφούμεν;επειδή ούκ οίδαμε τις έστιν ,και Θεού φύσιν αδύνατον ιστορήσαι και ζωγραφήσαι.ΚΑΙ ΕΙ ΕΘΕΑΣΑΜΕΘΑ ΚΑΙ ΕΓΝΩΡΙΖΑΜΕΝ ΚΑΘΩΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΑΥΤΟΎ,ΚΑΚΕΙΝΟΝ ΑΝ ΕΙΧΟΜΕΝ ΙΣΤΟΡΗΣΑΙ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΗΣΑΙ΄΄[Πρακτικά Συνόδων.Τόμος Γ΄σελ.211]
Στουρα΄ί΄της Χαρίλαος.
Θεολόγος.

Χαράλαμπος Δαμαλάς είπε...

Ο πατήρ δεν κάνει μόνο δογματικά λάθη, αλλά και ιστορικά καθώς θεωρεί ότι πριν το οριστικό σχίσμα που έγινε το 1054, δεν υπήρχε και ουσιαστικό σχίσμα με το πρωτείο εξουσίας και το filioque που πρέσβευε η παπικη εκκλησία ήδη από την μέση βυζαντινή περίοδο όπου είχε έρθει και σε ρήξη με τον Πατριάρχη Φώτιο τον ένατο αιώνα. Αν κάνει λάθη σε τόσο απλά θέματα όπως η ιστορία, πως να μην κάνει λάθη σε πολύ πιο σύνθετα και δύσκολα θέματα, όπως η θεολογία;

Σταυρος είπε...

Η Ενέργεια του Θεού είναι Μία. Όχι μία και μία και μία. Αυτή η Μία Ενέργεια δεν διακρίνει κανένα από τα Πρόσωπα.
Η εικόνα του Θεού πρέπει να συμφωνεί με την νοητή εικόνα: νους λόγος και πνεύμα.
Αν θέλετε άλλη εικόνα, τότε αυτή δεν μπορεί να είναι: δια του πατρός, δια του υιού και δια του αγίου πνεύματος. Αντίθετα ο Πατέρας προσεγγίζεται από τον Υιό αφού έρθει το Άγιο Πνεύμα.
Αν πάλι δεν φτάνει αυτό, τότε αναφέρουμε ως προσκυνητή εικόνα την Μεταμόρφωση. Σε αυτήν εικονίζεται ο πλήρης Θεός και δεν της λείπει τίποτα από τον όλο Θεό. Εικονίζεται Αυτός με την Ενέργεια Του. Δια του Χριστού προσκυνάται ο Πατέρας και αυτό αφού υπάρχει ο Αγιασμός από το Άγιο Πνεύμα.
Επειδή πάλι μονοπωλούν τα λόγια από το Πηδάλιο θα κλείσω την σημείωση με τον κατάλληλο αντίλογο:
... οἱ χριστιανοὶ ὁποῦ ζωγραφίζουσι τὸν ἄμορφον πατέρα ἐναντίον τῆς στ΄. Συνόδου, ἡ ὁποία παραγγέλλει εἰς τὴν δ΄. καὶ ε΄. καὶ στ΄. πρᾶξιν αὐτῆς, ὁ Χριστὸς νὰ ζωγραφίζεται µόνον, καὶ ὄχι ὁ Πατὴρ, καθὼς παραγγέλλει καὶ ὁ Δαμασκηνὸς εἰς τὸ δ΄. βιβλίον περὶ Πίστεως, καὶ ὁ Αὐγουστῖνος Κεφ. ζ΄. περὶ τοῦ Συµβόλου· (Μακαρίου Πάτμου, σελ. 324-325, εν Αθήναις, Νικολάου Ρουσόπουλου, 1868).