Ήκουον έκαστος τη ιδία διαλέκτω.

Τα ίδια τα βιβλικά κείμενα λαμβάνουν ως δεδομένο αυτονόητο και προαπαιτούμενο, για την απήχηση τους σ' αυτούς προς τους οποίους απευθύνονται, την νοηματική κατανόηση.

Από την διδασκαλία του αποστόλου Παύλου είναι προφανής η απαίτηση τα λεγόμενα (κήρυγμα) να είναι κατανοητά στους ακροατές, γιατί αλλιώς όπως λέει ο απόστολος στην προς Κορινθίους Α' επιστολή του "ἑάν σάλπιγξ ἄδηλον φωνήν δῶ...οὐδείς ἐτοιμασθήσεται πρός πόλεμον." (14.8)

Και στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται καταφανής, σε πολλά περιστατικά, η ανάγκη της γλωσσικής κατανόησης. Όταν ο Θεός στέλνει τον Μωϋσή στους Ισραηλίτες, ο Μωϋσής, παρότι ομόγλωσσος μ' αυτούς, αντιλέγει ότι δεν θα είναι κατανοητός από αυτούς, αφού είναι "ἰσχνός καί βραδύγλωσσος." Ο Θεός τότε του διορίζει....."μεγάφωνο" τον Ααρών! Θα έστελνε άραγε ποτέ ο Θεός έναν αλλόγλωσσο να τους κηρύξει;

Η ιστορία του πύργου της Βαβέλ κάνει απόλυτα κατανοητό και σαφές το ότι δεν είναι δυνατόν να συναπαρτισθεί κοινότητα χωρίς ενιαία γλωσσική επικοινωνία, ότι η γλωσσική διαφοροποίηση γεννάει σύγχυση (Βαβέλ σημαίνει σύγχυση), και ότι η γλωσσική διαφορά αποστασιοποιεί και διαιρεί.

Είναι φυσική ανθρώπινη απαίτηση το σημαίνον (γλώσσα), και τα σημαινόμενα (πράγματα, έννοιες, νοήματα), να είναι σε απαραίτητη λογική αλληλοσυσχέτιση, κατανοητή και κοινώς γνωστή, από κάθε ομάδα όποιας μορφής, (οικογενειακή, επαγγελματική, θρησκευτική) αν θέλει να συνυπάρχουν και να συνεργάζονται τα μέλη της - να είναι πράγματι ομάδα.

Όμως αυτά τα αυτονόητα και πανανθρωπίνως αποδεκτά, δεν είναι το ίδιο αποδεκτά από αρκετούς Χριστιανούς της σημερινής εποχής.

Η αποσπασματική προσέγγιση της αλήθειας του Θεού, των ανθρώπων, και του κόσμου, από κάποιους, δημιουργεί μονομέρειες που καθόλου δεν βοηθούν, ούτε τους ίδιους, ούτε, πολύ περισσότερο, τους "έξω" να υπονοιαστούν, ότι μπορεί να υπάρχει στον χώρο της Εκκλησίας, ελπίδα για νόημα ζωής.

 Κάθε άνθρωπος αποδέχεται ότι ο Θεός είναι μεν υπε-ρούσιος και ως εκ τούτου ακατάληπτος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο λόγος περί Θεού είναι ένας αγνωστικισμός...ανοησίας! Στην θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχουν δύο θεολογικοί δρόμοι προσπέλασης στο μυστήριο του Θεού. Ο δρόμος των αρχαρίων (καταφατική θεολογία) και ο δρόμος των "τελείων" (αποφατική θεολογία). Ο πρώτος δρόμος είναι αρχικός, ατελής και παιδαγωγικός, αλλ' όμως χωρίς αυτόν δεν πρόκειται ποτέ κανείς να φθάσει "ακινδύνως" στον δεύτερο.

 Ο πρώτος είναι αρχή και οδηγός. Είναι κατήχηση. Είναι γνώση της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Είναι κήρυγμα προς Χριστιανούς και μη. Είναι αρχικό στάδιο πνευματικής ζωής. Είναι κάλυψη λογική των "δούλων" και των "μισθωτών."

Ο δεύτερος δρόμος είναι ανώτερη θεολογία. Είναι η ταπείνωση της σκέψης μπρος στην απεραντοσύνη του μυστηρίου του Θεού. Είναι η άρνηση να εξαντλήσει κανείς σε σκέψεις και νοήματα την γνώση του Θεού, ο οποίος υπερβαίνει κάθε σκέψη και κάθε νόημα. Αρχίζει όταν «καταλάβει ο άνθρωπος ότι δεν πρέπει να θεωρεί ώς "κάτι" το μυαλό του, ούτε να καμαρώνει γι' αυτό, όπως δεν καμαρώνει κανένας φυλακισμένος για την ευρυχωρία του κελλιού του»!! Είναι ο λόγος του αγίου Σιλουανού ότι ο Θεός και βλεπόμενος παραμένει μυστήριο. Ο τρόπος των "υιών" ή "φίλων του Θεού"

Ο πρώτος δρόμος είναι αρχή και οδηγός, ενώ ο δεύτερος τέλος και προορισμός. Όσο άσχημο είναι να μείνει κανείς μόνιμα στην αρχή, άλλο τόσο αν μη και περισσότερο είναι επικίνδυνο, να νομίσει ότι μόνον τον δεύτερο χρειάζεται και ότι φτάνει σ' αυτόν μόνο που θα το θελήσει!!!   Το να μπω στην Εκκλησία είναι σκέψη και απόφαση, το να φτάσω στην πνευματική κατάσταση του αγίου Σιλουανού και να βλέπω τον Χριστό, είναι μακρά οδός ταπεινώσεως και κόπων, πρόσληψη μιας άλλης Ζωής.

Εμείς λοιπόν που δεν έχουμε "προσλάβει" αυτήν την Ζωή ακόμα, και ως δούλοι και μισθωτοί (μακάρι!) με τον νου μας πορευόμαστε, χρειαζόμαστε να κατανοούμε έστω διανοητικά, τα λεγόμενα και τα τελούμενα στην Εκκλησιαστική μας σύναξη.

*

Κάποιοι βέβαια προβάλουν ενστάσεις στο κατά πόσον "επιτρέπεται" (από ποιον και γιατί;) η γλωσσική μεταφορά των λόγων της προσευχής. Άς τις δούμε:                  

Πρώτη ένσταση είναι ότι χάνεται (με την μετάφραση) η ομορφιά και η ακριβολογία της αρχαίας γλώσσας. Αυτό το ˝επιχείρημα˝ μοιάζει με την ένσταση των αρχαίων εκείνων αιρετικών που θεωρούσαν τον τρόπο γέννησης του Χριστού διά της φυσικής ανθρώπινης οδού, ως πράγμα ˝ακαλλές˝! Κατ᾿ αναλογίαν, κάποιοι, θεωρούν την χρήση της καθημερινής γλώσσας απαράδεκτη για την ομορφιά της Θ. Λειτουργίας ξεχνώντας ότι "πᾶσα ἡ δόξα τῆς θυγατρός τοῦ Βασιλέως ἔσωθεν" (Ψαλμ. 44,14).

Δεν είναι η γλωσσική μορφή το ουσιώδες. Άραγε δεν θα ειδωλολατρεύει η Εκκλησία του Χριστού  ˝θεοποιώντας˝ ένα γλωσσικό σχήμα, αφού στην δική μας Εκκλησία δεν υπήρξε ποτέ διδασκαλία για ιερές γλώσσες ή γλώσσες του Σταυρού; (ελληνικά, λατινικά, εβραϊκά, στην επιγραφή του Πιλάτου στον Σταυρό!).

Δεν είναι το κάλλος της γλώσσης ο λόγος που χρησιμοποιήθηκαν τα αρχαία ελληνικά, αλλά η διάδοσή τους σχεδόν "ἀπ’ ἄκρου εἰς ἆκρον" του τότε μεσογειακού κόσμου. Αν άλλη γλώσσα μιλιόταν, θα γινόταν χρήση εκείνης, ως επικρατούσης γλώσσας.

Η ποιητική δυναμική και η ακριβολογία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι μεγάλα και σπουδαία θέματα και όποιος τα αγνοεί λαθεύει. Αλλ᾿ όμως δεν μπορεί να είναι προαπαιτούμενα για την σχέση με τον Χριστό και την Εκκλησία. Μακάρι να γινόταν να συνδυαστούν. Σήμερα όμως σε μια εποχή "φασιστικής" απλοποίησης των πάντων είναι εξωπραγματικό να πιστεύουμε, ότι μπορούν να συνδυαστούν. Το μόνο που πετυχαίνουμε, "διά τήν (δῆθεν) παράδοσιν ἡμῶν," είναι να κλείνουμε στους περισσότερους τον δρόμο προς τον Χριστό.

Δεύτερη ένσταση είναι ότι η γλώσσα είναι πλέον καθιερωμένη παράδοση της Εκκλησίας και δεν επιτρέπεται αλλαγή αφού εξαγιάστηκε από την χρήση αιώνων. Όμως είναι θεολογική τραγωδία να μην έχουμε ξεκάθαρο μέσα μας ότι, παράδοση είναι ο Χριστόςκαι η διδασκαλία της σωτηρίας των ανθρώπων και όχι τα καιρικά σχήματα. Αποκάλυψη είναι ο Χριστός, και συνεπώς τα βιβλικά κείμενα έχουν αξία (σε όποια γλώσσα) επειδή είναι Λόγος για την Αποκάλυψη-Χριστό!! Κάθε τι που εμποδίζει την γνωριμία με τον Χριστό πρέπει να "αἴρεται", για να γίνεται εύκολος και χωρίς εμπόδια ο δρόμος προς τον Χριστό. Άλλωστε ο Χριστός δεν ήρθε να εξαγιάσει πολιτιστικά εκδηλώματα και αυτό μας το έδειξε με την στάση του για τις παραδόσεις των Εβραίων (Μαρκ 7, 8-9) και την γλώσσα τους (Μαρκ 7, 6-7). Και όπως διασαφηνίζει για δική μας χρήση ένας σύγχρονος άγιος, ο όσιος Σιλουανός: ˝Και αν υποτεθεί πως για την α' ή β' αιτία η Εκκλησία θα έχανε όλα τα βιβλία της, δηλαδή την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, τα έργα των Πατέρων και τα Λειτουργικά βιβλία, τότε η παράδοση θα αποκαθιστούσε την αγία Γραφή, έστω όχι με τις ίδιες λέξεις, έστω σε άλλη ˝γλώσσα˝, αλλά πάντως θα την αποκαθιστούσε˝ (Γέρ. Σιλουανός σελ. 92.) Για να μη θυμήσουμε εν προκειμένω την επισήμανση του αγίου Ιερομάρτυρα Κυπριανού, επισκόπου Καρχηδόνος (258 μ.Χ) ότι ˝η επίκληση της αρχαιότητος μιας παραδόσεως δεν είναι απαραιτήτως τεκμήριο γνησιότητος, μπορεί να είναι χρονία πλάνη˝!

 Η ένσταση για το ότι την εποχή της Τουρκοκρατίας δεν χρειάστηκε αλλαγή της γλώσσας και συνεπώς ούτε και σήμερα, είναι απλώς εξωπραγματική. Η Τουρκοκρατία έχει τα δικά της δεδομένα και οι κοινότητες των Ρωμηών είναι υπόδουλες. Έξω από το μαντρί το πρόβατο το έτρωγε ο λύκος! Η Εκκλησία του Χριστού όμως δεν φιλοδοξεί να είναι... μαντρί! Το "τώρα" είναι άθλιο κατά την γνώμη κάποιων, αλλά και το "τότε" δεν πρέπει να γοητεύει την Εκκλησία του Χριστού!

Είναι προφανές λοιπόν ότι δεν υπάρχει αναλογία δεδομένων. Το επιχείρημα είναι εξωπραγματικό. Πρέπει να δούμε και να αντιμετωπίσουμε τα τωρινά δεδομένα, σήμερα. Οι πρόγονοί μας αντιμετώπισαν τα θέματα που είχαν, όπως τότε αυτοί έκριναν και τώρα πλέον αυτοί βρίσκονται στην κρίση του Θεού. Για μας είναι υπεκφυγή να αναζητούμε στο παρελθόν μοτίβα λύσεων των προβλημάτων του "τώρα".

*

Βεβαίως και υπάρχουν τομείς και επίπεδα δυσκολίας από πλευράς συμμετοχικής κατανόησης σ' αυτόν που θα θελήσει να ζήσει με τον τρόπο της Εκκλησίας. Η προσευχή εκφράζεται με ύμνους, βιβλικά αποσπάσματα και Λειτουργικά κείμενα και ευχές. Καθένα από αυτά νομίζουμε ότι χρειάζεται να είναι κατανοητό στους μετέχοντες πιστούς.

Κατά πρώτον οι ύμνοι.

Όλες οι μορφές υμνολογίας, αντικατέστησαν την αντιφωνική μελωδική εκφορά (με επαναλαμβανόμενο εφύμνιο ἀλληλούϊα ή δόξα σοι ή ὅτι εἰς τόν αἰώνα… κ.λ.π.) των ψαλμών του Δαβίδ που ήταν ο τρόπος προσευχής (ασματικό τυπικό) και της Εκκλησίας, σε συνέχιση της Συναγωγής. Πρώτα τα κοντάκια και στην συνέχεια οι κανόνες ήρθαν να αντικαταστήσουν την απλότητα των ψαλμών. Και τα δύο (κοντάκια και κανόνες) έχουν δεδομένη την γνώση της Γραφής, οπωσδήποτε των εννέα ωδών και "υμνολογούν" την θεολογία της διδασκαλίας της Εκκλησίας για το πρόσωπο του Χριστού και το πνευματικό περιεχόμενο των Εορτών.

Μετάφραση τους είναι αδιανόητη. Ακόμα και ποιητές με εντυπωσιακό ποιητικό έργο, ατυχώς δεν έχουν την απαιτούμενη θεολογική, Γραφική και αγιολογική υποδομή για να μεταφέρουν σε άλλο γλωσσικό ιδίωμα τα κοντάκια και τους κανόνες. Χρειάζονται ποιητές με εκκλησιαστική προπαιδεία και μετοχή να δημιουργήσουν εξ αρχής υμνογραφία που θα γίνει υμνολογική της χρήση από την σημερινή Εκκλησία. Μακάρι. Μέχρι τότε όμως η υμνολογία θα είναι η εκ του παρελθόντος ερχομένη.

Δεύτερον τα Βιβλικά αποσπάσματα.

Τα βιβλικά κείμενα έχουν πολλές δυσκολίες. Όποιος δεν ασχολήθηκε με την μεταφορά της γλώσσας στο σύγχρονο ιδίωμα, μόνος αυτός νομίζει ότι είναι υπόθεση αλλαγής λέξεων. Δεν είναι. Κάθε κείμενο πρωτευόντως γράφτηκε και μιλάει στους ανθρώπους της εποχής του. Φυσικά, αφορά και μιλάει και στον ταλαίπωρο σημερινό άνθρωπο, αλλά χρειάζεται τον διαμεσολαβητή που θα λύσει την απορία: Εμένα τι με νοιάζει; Αν κάτι δε μας νοιάζει, φυσικά δεν ασχολούμαστε.

Πόσο όμως μπορεί να τον νοιάζει τον σημερινό κουρασμένο υπάλληλο, ο 103ος ψαλμός της Εσπερινής προ­σευ­χής της Εκκλησίας; Ακόμα και μεταφρασμένες οι "εικόνες" του, δεν του λένε τίποτα. Δεν τον βλέπει τον δύοντα ήλιο (εμποδίζουν οι πολυκατοικίες). Δεν έρχεται σκοτάδι (ανάβουν τα φώτα των δρόμων και των καταστημάτων). Δεν έχει αυτονόητη την προσευχη­τική διάθεση. Δεν κατανοεί την θεολογία της φυσικής ομορφιάς, όσα και αν λέει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν από την άνεση της λίμνης Λατόγκ του Καναδά. Πρέπει γι’ αυτόν τα λόγια της προσευχής να είναι απάντηση και παρηγοριά, όπως ήταν για τον παλαιότερο άνθρωπο τα λόγια του Ψαλμού.

 Εμείς ακόμα απευθυνόμαστε στην αγροτική κοινωνία. Δεν συνειδητοποιήσαμε την κοσμογονική αλλαγή των συνθηκών. Ο άνθρωπος βέβαια μένει ο ίδιος σ’ όλες τις συνθήκες, αλλ’ όμως οι συνθήκες τον επηρεάζουν στον προβλη­ματισμό του. Αν αυτό η Εκκλησία το αγνοήσει, απλά δεν θα μπορέσει να επικοινωνήσει (ουσιαστικά, ως δυναμισμός αλλαγής ζωής) με το σήμερα. Θα μείνει όμορφο, ένδοξο, ευχάριστο παρελθόν αλλά όχι ζωογόνο "τώρα".

Οι ψαλμοί έχουν την ιδιοτυπία του ονόματός τους. Ψαλτή μετάφρα­ση; Για δοκιμάστε…Καθόλου εύκολο, όμως απαραίτητο. Κάτι ήξερε ο άγιος Νεκτάριος και μετέφραζε ψαλμούς και έφτιαχνε "ποιήματα" θεολογικά, όχι για να γεμίσει τις ώρες του, αλλά για να διευκολύνει την Εκκλησία. Εμείς όμως μόνον ως "μάγο" θεραπευτή τον θέλουμε.

Η μετάφραση των "εβδομήκοντα" βρίθει λαθών, εμείς όμως την καθιε­ρώ­σα­με και φοβό­μαστε μήπως,  στο ενδεχόμενο σημερινής μετάφρασης, γίνουν λάθη! Χάσαμε την ελευθερία της αρχαίας Εκκλησίας που αντικατέστησε την μετάφραση του βιβλίου του Προφ. Δανιήλ από τους εβδομήκοντα, με την μετάφραση ενός σύγχρονου Ιουδαίου, του Θεοδοτίωνος (150 μ.Χ.), επειδή η δεύτερη απέδιδε πιστότερα το νόημα του πρωτοτύπου.

Λησμονήσαμε τις προσπάθειες της αρχαίας Δυτικής Εκκλησίας για την απόκτηση μιας καλής μετάφρασης της Παλαιάς Διαθήκης, η οποία Δυτική Εκκλησία, επειδή οι συνεχείς αναθεωρήσεις της μεταφράσεως των εβδομήκοντα (Vetus Latina) δεν έλυναν το πρόβλημα, προχώρησε σε νέα μετάφραση από το πρωτότυπο (Vulgata).

Βουλιαγμένοι στην αιρετική διδασκαλία της κατά γράμμα θεο­πνευ­στίας της Γραφής, υποπτευόμαστε κάθε προσπάθεια μετάφρασης, ενώ δεν υπονοιαζόμαστε ότι κλείνουμε την πόρτα της σωτηρίας μας. Ακόμα και μια κακή μετάφραση είναι προτιμότερη από ένα ακατανόητο και ως εκ τούτου "μουγγό" για μας κείμενο. Ο λόγος του Θεού είναι "μά­χαι­ρα δίστομος", (Εβρ. 4, 12) εμείς όμως, ακυρώνουμε την "χειρουργική" του δυνατό­τη­τα να κόψει τις "σαπισμένες" αντιλήψεις μας, με το να τον κρατάμε κλει­σμέ­νο στο "θηκάρι" της…πρωτοτυπίας του!

Τρίτον τα λειτουργικά κείμενα και ευχές.

Εδώ τα πράγματα απλουστεύονται καθ᾿ εαυτά αλλά γίνονται… κωμικοτραγικά στην εκκλησιαστική καθημερινότητα.

Τα λειτουργικά κείμενα δίνουν την διευκόλυνση του συνεχούς κειμένου που δεν είναι σε ποιητική, αλλά σε "διδακτική" εκφορά λόγου. Οι Λειτουργικές ευχές είναι σε προσευχητική μορφή η διδασκαλία της Εκκλησίας για το, κάθε φορά, θέμα (Θ. Λειτουργία – Γάμος – Βάπτισμα – Χειροτονία κ.λ.π.). Στην λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου είναι καταφανές. Στις …τενείς ευχές αυτής της Λειτουργίας αναπτύσσεται όλη η διδασκαλία της οικονομίας του Θεού για την σωτηρία των ανθρώπων δια του Χριστού. Και βεβαίως αυτό είναι αυτονόητο αφού τα Μυστήρια έχουν σκοπό την μετοχή των πιστών στο έργο του Χριστού. Δηλαδή στην δική τους (των πιστών) σωτηρία. Χωρίς κατανόηση εμφωλεύει ο κίνδυνος της "μαγικής μετοχής".

Παρά ταύτα κάποιοι θεωρούν ότι δεν επιτρέπεται η χρήση άλλης γλωσσικής μορφής στην Θ. Λειτουργία και τα Μυστήρια. Παρουσιάζεται λοιπόν πολλές φορές το κωμικοτραγικό φαινόμενο κληρικοί που, ευρισκόμενοι στο εξωτερικό σε εκκλησίες μεταστραφέντων, άνετα λειτουργούν στα αγγλικά ή στην όποια τοπική γλώσσα, μόλις φτάσουν στην Ελλάδα να θεωρούν αδιανόητη την χρήση της νεοελληνικής στην Θ. Λειτουργία! Το τοπικό ιδίωμα Σουαχίλι στην Αφρική είναι δεκτό ως λειτουργική γλώσσα, τα νεοελληνικά όμως είναι απαράδεκτα. Αστεία "επιχειρήματα" και άγνοια της νεοελληνικής πραγματικότητας δημιουργούν φανατισμούς για «προδότες» της Εκκλησίας και του… Έθνους. Ανακαλύπτονται «μειοδότες» πίστεως και… ήθους. Χρησιμοποιούνται αιρετικοφάγα περιοδικά για να σπιλωθούν ιερατικές υπολήψεις.

Και όλα αυτά γιατί;

Γιατί δεν καταλάβαμε ότι "οἱ γλῶσσες τῶν ἀλλογενῶν" καινουργούνται όχι από τήν πλευρά των σημαινόντων, αλλά από την πλευρά των σημαινομένων. Ο Χριστός δεν ασχολείται με την γλωσσική εκφορά, μεταμορφώνει το περιεχόμενο-σημαινόμενο.

Όλα, ύμνοι, βιβλικά και λειτουργικά κείμενα ένα σκοπό έχουν. Να γίνουν "δρόμος" προς την "Πόλη". Να οδηγήσουν (προβληματίζοντας-χειραγωγώντας) προς την Βασιλεία του Θεού.

Αν δεν το καταλάβουμε και δεν το πιστέψουμε θα ζημιώσουμε την Εκκλησία του Χριστού αποκλείοντας από τους κόλπους της την πλειοψηφία του σημερινού κόσμου και θα ισχύσει δυστυχώς και για μας αυτό που λέει για τους Εβραίους ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: "ὁ νεοσσός ἀπέπτει καί οἱ ἄφρονες προσμενοῦσι τῇ καλλιᾷ".

Πηγή: enoriako