Ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς (7 Φεβρουαρίου 2016)

 Ὁμιλία

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος

τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου

κ. κ. Βαρθολομαίου

κατὰ τὴν Θείαν Λειτουργίαν

ἐν τῷ Ἱερῷ Ναῷ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς

(7 Φεβρουαρίου 2016)

Ἱερώτατε καὶ προσφιλέστατε ἐν Χριστῷ ἀδελφέ, ἅγιε Κορωνείας κ. Παντελεῆμον,

Ἐξοχ. κ. Ὑπουργέ,

Ὁσιολογιώτατε Ἀρχιμανδρῖτα τοῦ καθ᾿ ἡμᾶς Οἰκουμενικοῦ Θρόνου καὶ Ἱερατικῶς Προϊστάμενε τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης,

Κυρίαι καὶ Κύριοι Πρόξενοι,

Εὐλογημένοι προσκυνηταὶ καὶ πάντες οἱ παροικοῦντες εἰς τὴν «ξακουστήν» πρωτεύουσαν τῆς Ἰωνίας, τὴν Σμύρνην,

Ἔχομεν σήμερον τὴν ἰδιαιτέραν εὐλογίαν καὶ χαράν, ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης μὲ τὸν ἀδελφὸν ἅγιον Κορωνείας συμπρεσβυτέρους καὶ συνδιακόνους, τὸν Ἐξοχώτατον...... νὰ ἱερουργῶμεν «μυστήρια Θεοῦ» εἰς τὸν Ἱερὸν τοῦτον Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, ὁ ὁποῖος «μέσα ἀπὸ τ᾿ ἀστείρευτο τῆς μνήμης τὸ πιθάρι, ἀναμοχλεύει τοὺς σωροὺς τῆς θύμισης», καὶ μᾶς φέρνει εἰς τὸν νοῦν, τὸν  περίφημον Ναὸν μὲ τὸ ἐξακουστὸν κωδωνοστάσιον, «ἕνα πάλλευκον καὶ πολυσύνθετον κομψὸν οἰκοδόμημα ἀπὸ ὡραῖα λευκὰ μάρμαρα, μὲ κίονας καὶ κιονίσκους καὶ τὸξα καὶ τοξίδια, μὲ εὔμορφα γεγλυμμὲνα στολίσματα», ὅπως περιγράφει τὸ μοναδικὸ αὐτὸ κόσμημα τῆς Ἰωνίας ὁ ἐξαίρετος λογοτέχνης Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης, ὁ μετέπειτα μεγαλόσχημος μοναχὸς Ἀνδρόνικος («Μὲ τοῦ Βορηᾶ τὰ κύματα», ἐκδ. Σιδέρη, Ἀθῆναι, σελ. 33).

«Ἂς εἰσέλθωμεν λοιπόν» νοερῶς καὶ ἡμεῖς, εὐλογημένοι προσκυνηταὶ τῶν ἱερῶν καὶ ὁσίων μας, ἀλλὰ καὶ τῆς μνήμης καὶ τῆς ἀναμνήσεως, ἀκολουθοῦντες τὴν γλαφυρὰν περιγραφὴν τοῦ μακαριστοῦ λογοτέχνου καὶ μοναχοῦ, ἂς εἰσέλθωμεν, λέγομεν, «εἰς τὴν Μητρόπολιν τῆς Σμύρνης. Μεγάλη, δενδροφυτευμένη, ἀνθόσπαρτος καὶ δροσόλουστος πλατεῖα, μὲ πλατάνους, χλοεροὺς καὶ εὐώδεις βασιλικούς, περικλείει τὸν σεπτὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς, ταπεινὸν ἔξωθεν, εὐτελῆ, ἄνευ τρούλλου, πλὴν γέμοντα ἔνδον ἀρχαιότητος, καλλιτεχνημάτων, ἱερῶν εἰκόνων θαυμασίων ἁγίων μορφῶν, καὶ κατανύξεως» («Μὲ τοῦ Βορηᾶ τὰ κύματα», ἔ.ἀ., σελ. 33)∙ Αὐτὴ ἡ Ἐκκλησία, ἔστω καὶ ἂν δὲν ὑπάρχει σήμερα κτιριακῶς, ὅμως ζῇ καὶ ὑπάρχει εἰς τὴν καρδίαν μας –καὶ τί λέγομεν! ὑπάρχει ἀληθῶς εἰς τὴν καρδίαν καὶ εἰς τὴν μνήμην ὁλοκλήρου τοῦ Ὀρθοδόξου Γένους μας-.

Καὶ ἦτο ἀληθῶς ἡ Μητρόπολις τῆς Σμύρνης, ἀνταξία τῆς πρωτευούσης τῆς Ἰωνίας, τὴν ὁποίαν ἀρωματίζει «ὁ ἄνεμος τῆς Ἀνατολῆς, τῆς κοιτίδος τῶν Προφητῶν, τῶν τεχνῶν καὶ τῶν ἐπιστημῶν, τῆς κοιτίδος ἐν γένει τοῦ φωτός, τῆς κοιτίδος καὶ τῶν μαρτύρων, ὅπου ἡ γῆ της εἶναι βαθειὰ ποτισμένη μὲ τὰ μαρτυρικὰ αἵματα τῆς Χριστιανοσύνης».

Καὶ μόνον τὸ ὄνομα παλαιᾶς Ἁγ. Φωτεινῆς ἀφυπνίζει τόσας ἱεράς, ἀλλὰ καὶ μαρτυρικὰς μνήμας, ἐδῶ εἰς τὴν Σμύρνην μὲ τὴν δρόσον τὴν πολλήν, μὲ τὸν θεῖον ζέφυρον, μὲ τὸ ἀνθόσπαρτον καὶ ἀνθομύριστον Κορδελιό, μὲ τὸ ὀνομαστόν «Καί» -ὅπου ἐφέτος τὰ Θεοφάνεια ἐρρίφθη ὁ Τίμιος Σταυρὸς καὶ ἡγιάσθησαν τὰ νερὰ τοῦ Αἰγαίου ποὺ τότε ἐδέχθησαν τόσους μαρτυρικῶς ξεριζωμένους˙ ἀλλὰ καὶ σήμερα -φεῦ!- αὐτὰ τὰ νερὰ δέχονται καὶ καταπίνουν ἑκατοντάδες ἐπίσης ξεριζωμένους ἀπὸ τὰς Ἑστίας των πρόσφυγας. Ὁ ἔξοχος ὑμνητής τῆς καθ᾿ ἡμᾶς Ἀνατολῆς Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης, τόσον πολὺ ἐνθουσιάσθηκε ἀπὸ τὸν ἥλιον τῆς Σμύρνης, ὥστε νὰ γράφῃ χαρακτηριστικῶς: «Ὅταν ἔβλεπον τὴν τελευταίαν φωτεινὴν γραμμὴν τοῦ εἰς τὴν θάλασσαν βυθιζομένου ἡλίου, μοὶ ἐφάνη ὡς μία κεφαλὴ χρυσῆ, βρέφους χρυσοῦ, βαπτιζομένου εἰς τὸν Ἰορδάνην. Καὶ εἶπα: χωρὶς ἄλλο ὁ Ὅμηρος ἦτο Σμυρναῖος• καὶ θὰ εἶχε μάλιστα τὸ σπίτι του ἐκεῖ εἰς τό «Καί», κανένα κεντητὸν ἀνατολικὸν μέγαρον, καὶ ἀπὸ τὸ μαρμαροστόλιστον μπαλκόνι του, θὰ ἔβλεπε τὴν χρυσῆν δύσιν τοῦ ἡλίου, ἣν τόσον θαυμαστῶς περιέγραψε» («Μὲ τοῦ Βορηᾶ τὰ κύματα», ἔ.ἀ., 25-26).

Ἀδελφοί μου,

Ὁ Θεὸς ἤκουσε τὴν προσευχήν μας καὶ ηὐδόκησεν, ὥστε κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια, χάρις καὶ εἰς τὴν καλὴν προαίρεσιν τῶν ἀρχῶν τοῦ τόπου, καὶ εἰς τὴν θυσιαστικὴν διακονίαν πολλῶν ἀνωνύμων καὶ ἐπωνύμων ἀνθρώπων, ὅπως ὁ ἐφημέριος τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Σμύρνης ἀγαπητὸς Ἀρχιμανδρίτης π. Κύριλλος Συκῆς, νὰ τελῆται πλέον, ὅλο καὶ πιὸ συχνά, ἡ ἀναίμακτος ἱερουργία, προσφερομένη ὡς «ἅγια τοῖς ἁγίοις», ὑπὲρ τῶν εἰρηνικῶς ἢ βιαίως τελειωθέντων ἐν τῇ Ἰωνικῇ Γῇ, οἱ ὁποῖοι ἀναφωνοῦν ἀοράτως καὶ μυστικῶς μαζί μας σήμερα: «Εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ Πατρός».

Ἀδελφοὶ καὶ πατέρες, σήμερα ὅλοι μας μὲ τὰ προσκυνήματά μας αὐτὰ  προσθέτουμε ἓνα ἀκόμη κρίκον εἰς τὴν χρυσῆν ἁλυσίδα δόξης καὶ ἀδοξίας, λησμονιᾶς καὶ μνήμης, τὴν ἁλυσίδα τῆς πολιτισμικῆς καὶ πνευματικῆς παραδόσεως τῆς Σμύρνης, ὁ ὁποῖος κρίκος, παρὰ τὰς περιπετείας τῆς ἱστορίας, παραμένει ἀδιάσπαστος καὶ ἑνώνει τὸν τυφλὸν Ὅμηρον καὶ τοὺς ἀοιδοὺς τῶν ὁμηρικῶν ἐπῶν μὲ τὸν ἀνώνυμον τυφλὸν ἱεροψάλτην, τὸν ὁποῖον ἤκουε κάθε πρωῒ ὁ Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης εἰς τὴν παλαιὰν Ἁγίαν Φωτεινήν, «ψάλλοντα τὸν Χερουβικὸν ὕμνον καὶ τὸ Ἄξιόν ἐστιν εἰς ἐναρμόνιον πρῶτον ἦχον», «μὲ μίαν γλυκυτάτην φωνήν». Ἑνώνει ὁ κρίκος αὐτὸς ὁ χρυσοῦς τὴν μικρὰν ἐδῶ Ἁγίαν Φωτεινὴν τῆς πρώην Ὁλλανδικῆς Κοινότητος Σμύρνης μὲ τὴν παλαιὰν μεγαλοπρεπῆ Ἁγίαν Φωτεινήν∙ ἑνώνει τὸν πρῶτον Ἐπίσκοπον Σμύρνης μὲ τὸν τελευταῖον Χρυσόστομον τὸν Καλαφάτην∙ ἑνώνει τὸν ἐξ Ἑλλάδος νεώτερον Σμυρναῖον προσκυνητὴν μὲ τὸν διὰ τὴν ἀσάλευτον οὐράνιον πατρίδα ἀναχωρήσαντα Σμυρναῖον πρόγονόν του∙ ἑνώνει τὰς δύο Ἠπείρους καὶ φέρνει ἐγγὺς τοὺς δύο λαούς, Τουρκικὸν καὶ Ἑλληνικόν, καὶ πολλοὺς ἄλλους λαοὺς καὶ ἔθνη πολλά.

Ταῦτα λέγοντες καὶ μαρτυροῦντες, εὐχόμεθα, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα, εἰς πάντας εὐλογημένον τὸ προσκύνημά μας αὐτό, καὶ πλουσίαν τὴν ἀντίδοσιν τοῦ Κυρίου, μὲ τὰς πρεσβείας τῶν Ἁγίων τῆς Ἰωνίας καὶ τῶν ἐνταῦθα ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καὶ τοῦ Γένους μαρτυρησάντων. Ἀμήν.