Λειτουργικά ἄτ (ο)υπα Ἤ ξεκάρφωτα, ἢ κρυμμένα! - π. Δανιήλ Ἀεράκη

Λειτουργικά ἄτ (ο)υπα

Ἤ ξεκάρφωτα, ἢ κρυμμένα!

Ἀρχιμ. Δανιήλ Ἀεράκη

Ὅλες οἱ ἐκφωνήσεις στὴ θεία Λειτουργία, ὅταν λέγωνται χωρὶς νὰ ἀκοῦνε προηγουμένως οἱ πιστοὶ τὶς εὐχές, εἶναι «ξεκάρφωτες» προτάσεις. Στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα ποτὲ δὲν λέμε δευτερεύουσα πρότασι, ἂν δὲν λεχθῆ πρῶτα ἡ κυρία πρότασις! Ὅλες οἱ ἐκφωνήσεις εἶναι δευτερεύουσες προτάσεις. Ὅλες ἀρχίζουν, συνήθως, μὲ αἰτιολογικὸ σύνδεσμο. Ἐκφωνεῖ π.χ. ὁ λειτουργός: «Ὅτι ἀγαθὸς καὶ φιλάνθρωπος Θεὸς ὑπάρχεις καὶ Σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Τὸ ὅτι αἰτιολογεῖ μία ἀλήθεια θεολογικὴ καὶ λειτουργική. Καὶ ἡ ἀλήθεια αὐτὴ ἐκφαίνεται μὲ τὴν εὐχὴ τοῦ τρίτου ἀντιφώνου: «Ὁ τὰς κοινὰς ταύτας καὶ συμφώνους ἡμῖν χαρισάμενος προσευχάς, ὁ καὶ δυσὶ καὶ τρισὶ συμφωνοῦσιν ἐπὶ τῷ ὀνόματί σου τὰς αἰτήσεις παρέχειν ἐπαγγειλάμενος, αὐτὸς καὶ νῦν τῶν δούλων σου τὰ αἰτήματα πρὸς τὸ συμφέρον πλήρωσον, χορηγῶν ἡμῖν ἐν τῷ παρόντι αἰῶνι τὴν ἐπίγνωσιν τῆς σῆς ἀληθείας καὶ ἐν τῷ μέλλοντι ζωὴν αἰώνιον χαριζόμενος....». Ὅλα αὐτὰ γιατί στὰ ζητᾶμε, Κύριε; «Ὅτι», διότι, εἶσαι ἀγαθός...

• Εἶναι ἤ δὲν εἶναι, λοιπόν, ξεκάρφωτη ἡ ἐκφώνησις, ἂν δὲν ἀκουσθῆ ἡ εὐχή, ὡς «κυρία πρότασις»; Καὶ γιατί νὰ μὴν ἀκουσθῆ, ἀφοῦ ὅλες οἱ εὐχὲς (πλὴν μιᾶς, ἐκείνης τοῦ Χερουβικοῦ) εἶναι σέ πληθυντικό ἀριθμό, πού σημαίνει, ὅτι ἀφοροῦν σὲ ὅλους, κλῆρο καὶ λαό, καὶ οἱ ὑπέροχες δεήσεις τους εἶναι προσευχὲς συμπάσης της ἐκκλησίας;

* * *

«Ξεκάρφωτος» εἶναι καὶ ὁ τρόπος, πού σὲ πολλοὺς ναούς, «πηδοῦν» ἀπό το «Δόξα σοί, Κύριε, δόξα σοὶ» μετὰ τὴν ἀνάγνωσι τοῦ Εὐαγγελίου, στὸ «... ὅπως ὑπὸ τοῦ κράτους σου πάντοτε φυλαττόμενοι...». Εἶναι διπλὰ ξεκάρφωτο αὐτὸ τὸ λειτουργικὸ ἇλμα! Πρῶτον, διότι λέγεται μιὰ ἐκφώνησις (δευτερεύουσα πρότασις) χωρὶς νὰ ἀκουσθῆ ἡ κυρία πρότασις, δηλαδὴ ἡ εὐχή! Καὶ δεύτερον, διότι «πετάχτηκαν» ἔξω ἀπό τὴ λειτουργικὴ παρουσία ὅλα ἐκεῖνα, πού συνδέουν τὴ λειτουργία τῶν Κατηχουμένων μὲ τὴ λειτουργία τῶν Πιστῶν. Δηλαδή, δὲν λέχθηκαν ἡ Ἐκτενής, τὰ Κατηχούμενα, καὶ κυρίως οἱ δύο εὐχὲς τῶν Πιστῶν.

• Μὲ τὸ «Ὅσοι πιστοί...» οὐσιαστικὰ μπαίνουμε στὴ λειτουργία τῶν πιστῶν. Φαντασθῆτε νὰ ἀρχίση ἡ λειτουργία τῶν κατηχουμένων ὄχι μὲ τὸ «Εὐλογημένη ἡ βασιλεία...», ἀλλά μέ τό... «Σοφία· ὀρθοί»!

• Δυστυχῶς καὶ σὲ ἀρχιερατικὲς καὶ πολυαρχιερατικὲς λειτουργίες ἀκοῦμε εὐθὺς μετὰ τὸ Εὐαγγέλιο τὸ ξεκάρφωτο: «...ὅπως ὑπὸ τοῦ κράτους Σου...»!

* * *

«Ξεκάρφωτο» εἶναι καί το... «Πάντοτε, νῦν καὶ ἀεί...»! Μετὰ τὴ θεία Κοινωνία καὶ ἀφοῦ θυμιάση ὁ λειτουργός τό Ἅγιο Ποτήριο, πού βρίσκεται στὴν Ἁγία Τράπεζα, τὸ ὑψώνει καὶ βγαίνει στὴν ὡραία πύλη λέγοντας: «Πάντοτε...»! Τί σημαίνει μόνο του αὐτὸ τὸ «Πάντοτε»; Ξεκάρφωτο τίποτε! Ἄν ὅμως τὸ ξανασυνδὲσουμε μὲ τὴ δοξολογία πού προηγεῖται, τότε κατανοεῖται ἡ ἐκφώνησις. Ὁλόκληρη ἡ φράσις ἔχει ὡς ἑξῆς: «Εὐλογητός ὁ Θεὸς ἠμῶν πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Γιατί παραλείπεται τὸ «Εὐλογητός ὁ Θεὸς ἠμῶν…» ἢ γιατί νὰ λέγεται μυστικὰ αὐτὸ μόνο, καὶ δυνατά το «Πάντοτε...»;

• Διασπᾶται μιὰ καταπληκτικὴ μικρή δοξολογία, πού ἀποτελεῖ τὸ τέρμα τοῦ μυστηρίου τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς καὶ τὴν ἀφετηρία τῆς εὐχαριστηρίου ὑμνολογίας.

* * *

Ἄς μιλήσουμε καὶ γιὰ μιὰ ὑπέροχη εὐχή, πού κρύβεται παντελῶς ἀπό τούς πιστούς!

• Ἡ στερνὴ εὐχὴ πρὶν ἀπό τὴν ἀπόλυσι, μιλάει γιὰ πλήρωμα, γιὰ χαρὰ καὶ εὐφροσύνη. Δυστυχῶς τὴν εὐχὴ αὐτὴ σχεδὸν ποτὲ δὲν τὴν ἀκοῦνε οἱ πιστοί! Καὶ ἄς μιλάη γι’ αὐτούς! Καὶ ἄς εὔχεται νὰ εἶναι γεμάτη ἀπό χαρὰ καὶ εὐφροσύνη ἡ καρδιά τους ἀπό Ἐκεῖνον, πού εἶναι τὸ Πλήρωμα.

Γιατί ἆραγε σιγὰ-σιγὰ αὐτὴ ἡ ὑπέροχη ἀκροτελεύτια εὐχὴ τῆς θ. Λειτουργίας ξεκαρφώθηκε ἀπό τὴ θέσι της καὶ ἀπό τὸν τρόπο πού πρέπει νὰ λέγεται καὶ ἀπό τούς πιστοὺς πρὸς τοὺς ὁποίους ἀπευθύνεται; Γιατί ἆραγε ὁ ἱερέας πρὶν ἀπό τὴν ἀπόλυσι, πλησιάζει τὴν πρόθεσι ὅπου τό Ἅγιο Ποτήριο καὶ λέει τὴν ὑπέροχη εὐχὴ μυστικὰ ἢ τόσο χαμηλόφωνα, πού κανένας δὲν τὴν ἀκούει;

Εἶναι δική του ἡ εὐχή, προσωπική; Μόνο αὐτὸς πρέπει νὰ εἶναι χαρούμενος ἀπό τὴν ἀπόλαυσι τῆς θ. Λειτουργίας; Οἱ πιστοὶ δὲν πρέπει νὰ ζοῦν τὴ χαρά, ὡς καρπὸ τῆς θείας Λειτουργίας;

Ἀλλ’ ἃς παραθέσουμε τὴν εὐχή: «Τὸ πλήρωμα τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, αὐτὸς ὑπάρχων, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ πληρώσας πᾶσαν τὴν πατρικὴν οἰκονομίαν, πλήρωσον χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης τὰς καρδίας ἡμῶν πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».

• Ἦρθε ὁ Κύριος, πού εἶναι τὸ πλήρωμα τοῦ Νόμου, ἐφάρμοσε τὸ Νόμο καὶ τὸν συμπλήρωσε καὶ τὸν τελειοποίησε. Ἦρθε ὁ Κύριος, πού ἐκπλήρωσε ὅσα οἱ προφῆτες εἶχαν γράψει γιὰ τὴν παρουσία Του. Ἦρθε ὁ Κύριος, καὶ ἐξετέλεσε ὅσα ἡ οἰκονομία τοῦ Πατρὸς, πρὸ καταβολῆς κόσμου, εἶχε ὁρίσει. Ἦρθε ὁ Κύριος καὶ μᾶς ἔδωσε μὲ τὴ θεία Εὐχαριστία τὸ πλήρωμα τοῦ θεανθρωπίνου Σώματος καὶ τοῦ Θεανθρωπίνου Αἵματός Του.

• Εἶναι τὸ πλήρωμα ἀπό κάθε ἄποψι ὁ Χριστός. Καὶ τί Τοῦ ζητᾶμε τώρα πού τελειώνουμε τὴ θ. Λειτουργία; Νὰ πληρώση, νὰ γεμίση τὶς καρδιές μας μὲ τὴν δική Του χαρὰ καὶ τὴν δική Του εὐφροσύνη. Νὰ βγοῦμε ἀπό το Ναὸ γεμᾶτοι χαρὰ καὶ ἀγαλλίασι. Ἡ ζωὴ μας εἶναι ἀτελὴς χωρὶς τὸν Χριστό. Ἡ καρδιά μας γεμάτη κενά, γεμάτη πίκρες, ἀνικανοποίητη· καρδιὰ πνιγμένη ἀπό τὴν ἀσφυξία τῆς μοναξιᾶς, ταλαιπωρημένη ἀπό τὴν ἁμαρτία καὶ ἀπό τὴν κακία τοῦ κόσμου· καρδιὰ ὅμως πλασμένη γιὰ τὸν θεῖο ἔρωτα, γιὰ τὴν αἰώνια χαρά.

Γιὰ πρώτη φορά, στὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, ἐμφανίζεται τὸ αἴτημα τῆς χαρᾶς. Ὁ χριστιανὸς ζῆ τὴ ζηλευτὴ πληρότητα τῆς χαρᾶς, λουσμένος στὸ φῶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

• Περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορᾶ, σήμερα, σὲ ἐποχὴ πού στὴν καρδιὰ ὑπάρχει λύπη, γιατί λείπει οὐσιαστικὰ ὁ Χριστός, εἶναι ἀνάγκη ὁ λειτουργὸς νὰ μὴν ἀποκρύπτη ἀπό τούς πιστοὺς τὴν ὑπέροχη εὐχή, μὲ τὴν ὁποία καὶ τελειώνει ἡ θεία Λειτουργία: «Πλήρωσον χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης τὰς καρδίας ἡμῶν».