Ἡ «Λερναία Ὕδρα τοῦ Φαρισαϊσμοῦ» - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

 Κυριακή Τελώνου καί Φαρισαίου

Λόγος εἰς τό Εὐαγγέλιον

Ἡ «Λερναία Ὕδρα τοῦ Φαρισαϊσμοῦ»

« Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων »

(Λουκ. ιη´11)

          Τριώδιον, ἀδελφοί! Ἡ καρδιά τοῦ ἐκκλησι­αστικοῦ ἔτους. Περίοδος μετανοίας, αὐτοκριτικῆς  συ­ντριβῆς καί ἀνασυντάξεως τῶν πνευμα­τι­κῶν μας δυνάμεων. Περίοδος προε­τοιμασίας γιά τήν καλύ­τερη ὑποδοχή καί ἔντονη βίωση τῶν Ἀχράν­των Παθῶν καί τῆς Τριημέρου Ἀναστάσεως τοῦ Κυρί­ου. Καί ἡ περίοδος αὐτή ἀρχίζει μέ τήν σημερινή  Κυριακή τοῦ Τε­λώνου καί Φαρισαίου. Ἡμέρα πού πῆρε τό ὄνομά της ἀπό τήν εὐαγγε­λική περικο­πή τῆς Θεί­ας Λειτουργίας, πού ἀναφέ­ρεται στήν παραβο­λή τοῦ Τελώνου καί Φαρι­σαίου.

          Ἡ τόσο γνωστή στά μέλη τῆς Ἐκκλησίας παραβολή, θά μᾶς δώσει τό θέμα τῆς σημερινῆς

μας ὁμιλίας, σχετικά μέ τό τέρας τοῦ φαρι­σαϊ­σμοῦ πού ἀπειλεῖ τήν ζωή τῶν πιστῶν.         

Θά δοῦμε τήν οὐσία τοῦ φαρι­σαϊκοῦ πνεύματος τῶν χρόνων τοῦ Χρι­στοῦ, τίς σύχρονες μορφές του καί θά ἀναζητήσουμε τρόπους θεραπείας τοῦ κακοῦ.

*******

« Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων »

          Οἱ Φαρισαῖοι ἀποτελοῦσαν τήν μία ἀπό τίς δύο κυριώτερες τάξεις τῆς θρησκευτικῆς ἡγεσίας τῶν Ἑβραίων. Ἡ ἄλλη ἦταν ἡ τάξη τῶν Σαδδου­καίων. Οἱ Φαρισαῖοι ἔλεγαν πώς ἐφαρμόζουν μέ ζῆλο καί ἀκρίβεια τόν Μωσαϊκό Νόμο, στήν πράξη ὅμως, στήν       συντριπτική τους πλειοψηφία, ἐφήρ­μοζαν μόνο κάποιες εὔκολες τυπικές διατάξεις τοῦ Νόμου, κι ἔτσι κατάφερναν νά δίνουν τήν ἐντύ­πωση τοῦ πολύ εὐσεβοῦς ἀνθρώπου. Στήν οὐσία ὅμως εἶχαν καταντήσει μιά τάξη ὑποκρι­τῶν,  πού ἀδιαφοροῦσε γιά τίς μεγάλες ἐντολές τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τήν δίκαιη κρίση, τήν εὐ­σπλαγχνία καί τήν τιμιότητα, αὐτή τή σημασία ἔ­χει ἐδῶ ἡ λέξη «πίστις» (Ματθ. κγ´23).

          Σάν νά μήν ἔφθανε αὐτό, ἔκαμναν τό λά­θος νά θεωροῦν τόν ἑαυτό τους ἐνάρετο καί νά πε­ριφρονοῦν τούς ἄλλους. Ὅλη ἡ οὐσία τῆς ἁμα­ρ­τίας τῶν Φαρι­σαί­ων συμπυκνώνεται, ἀδελ­φοί μου, στήν φράση τοῦ Φαρισαίου τῆς παραβολῆς μέ τήν ὁποία ἀρχί­σαμε τήν ὁμιλία μας. «Θεέ μου, σέ εὐχαριστῶ, πού δέν εἶμαι σάν τούς ἄλλους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι εἶναι <ἅρπαγες, ἄδικοι, μοι­χοί> ἤ μοιάζουν μέ αὐτόν ἐδῶ τόν Τελώνη».

          Τό φαρισαϊκό αὐτό πνεῦμα τῆς ὑποκρισίας, τῆς ἐπιτηδευμένης συμπεριφορᾶς, πού στοχεύει στό νά παραπλανήσει τούς ἄλλους καί νά τούς κάμει νά πιστέψουν πώς ὁ συγκεκριμένος ἄνθρω­πος εἶναι «ἐπίγειος ἄγγε­λος», δυστυχῶς προσ­βάλλει καί τούς χριστιανούς. Ὑπάρχουν καί σήμε­ρα ἄνθρωποι, πού παριστά­νουν τόν εὐσεβῆ, γιά νά εἰσπράξουν τούς ἐπαί­νους καί τόν θαυμασμό τῶν ἀνθρώπων.

          Ἄν ἐπιχειρούσαμε νά κάνουμε μιά σύκγριση τοῦ φαρισαϊκοῦ πνεύματος τῆς ἐποχῆς μας μέ τό ἀντίστοιχο πνεῦμα τῆς ἐποχῆς τοῦ Κυρίου, μέ τά ἔντονα ἐκεῖνα ἐξωτερικά στοιχεῖα, θά βλέπαμε ὅτι τό σύγχρονο φαρισαϊκό πνεῦμα παρουσιάζεται μέ ἄλλες μορφές πιό λεπτές, ἀλλά καί ἐξ ἴσου ἐπικίν­δυνες.

          Οἱ μορφές αὐτές δέν εἶναι ξένες καί πρός ἐμᾶς. Στή συνέχεια θά σταθοῦμε σέ τρεῖς τέτοιες μορφές φαρισαϊσμοῦ.

          Ἡ πρώτη βρίσκει πρόσφορο ἔδαφος στούς ἀνθρώπους, πού ἔχουν κάπως χαλαρούς δεσμούς μέ τήν Ἐκκλησία. Ὅταν κανείς τούς συστήσει νά ζοῦν συστηματική πνευματική ζωή, τί ἀπαντοῦν; «Ἐγώ», λένε, «δέν εἶμαι σάν αὐτούς τούς φαρι­σαίους, τούς ὑποκριτές, πού κάνουν τούς μεγά­λους σταυρούς. Ἐγώ εἶμαι ἴσιος, εἰλικρινής ἄν­θρωπος καί μέ συγχωρεῖ ὁ Θεός». Τά λένε αὐτά καί δέν καταλαβαίνουν ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτό μεταβάλλονται οἱ ἴδιοι σέ Φαρισαίους, οἱ ὁποῖοι στήν οὐσία λένε τά ἴδια μέ τόν Φαρισαῖο τῆς παραβολῆς. «Δέν εἶμαι ὅπως οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι». Ὅπως καί νἄχει τό πράγμα οἱ ἄνθρωποι αὐτοί εἶναι κάπως δικαιολογημένοι, εἴτε διότι ἔχουν ἀ­γνοια τῆς οὐσίας τῆς πνευματικῆς ζωῆς, εἴτε διότι ἔχουν σκανδαλισθεῖ ἀπό κάποια ἀρνητικά παρα­δείγματα ἀνθρώπων τῆς Ἐκκλησίας.

          Ἡ δεύτερη μορφή σύγχρονου Φαρισαϊσμοῦ προσβάλλει ἰδιαίτερα τούς εὐσε­βεῖς χριστιανούς, ὅταν αὐτοί δέν προσέξουν. Χριστιανούς οἱ ὁποῖοι ζοῦν μέ συνέπεια τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτοί μελετοῦν τό λόγο τοῦ Θεοῦ, ζοῦν μυστηριακή ζωή, τρέχουν σέ ἀγρυπνίες, σέ κηρύγματα, συν­δέονται μέ Μοναστήρια καί θρησκευτικούς συλ-­ λόγους.

          Στίς καρδιές λοιπόν ἀρκετῶν ἀπ᾽αὐτούς τούς πιστούς, ἐπειδή ἀκριβῶς ζοῦν μιά προσε­κτική ζωή, μπορεῖ εὔκολα νά βρεῖ ἔδαφος ἡ ἰδέα ὅτι δέν εἶναι «ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων». Καί σιγά-σιγά χωρίς νά τό καταλάβουν γεμίζουν μέ τό φαρισαϊκό πνεῦμα. Τότε παύουν νά ἀσχο­λοῦνται μέ τά δικά τους ἁμαρτήματα καί βλέπουν μόνο τά ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων, τούς ὁποίους κατακρίνουν μέ σκληρότητα καί ἀσπλαγ­χνία. Αὐτό τόν φαρισαϊσμό εἶναι ἀνάγκη νά προσέ­ξου­με ὅλοι μας καί πολύ μάλιστα, διότι μπορεῖ, ἄν εἰσδύσει στήν ψυχή μας καί ἄν μείνει ἀπολέ­μητος νά μᾶς καταστρέψει αἰώνια.

          Μιά τρίτη μορφή φαρισαϊκοῦ πνεύματος εἶναι ἐκείνη πού μποροῦμε νά τήν χαρκτηρίσουμε ὡς Τελω­νικό Φαρι­σαϊσμό. Ἡ λεπτή αὐτή, ἀλλά ταυτό­χρονα κατ᾽ ἐξοχήν ἐπικίνδυνη μορφή, εἶναι ἕνας παρά­ξενος συνδυασμός τῶν ἀρνητικῶν στοιχείων τοῦ Τελώ­νη μέ αὐτά τοῦ Φαρισαίου. Τά ἀρνητικά στοιχεῖα τοῦ Τελώνη εἶναι τά πολλά καί μεγάλα ἁμαρτή­ματά του. Τά ἀρνητικά στοι­χεῖα τοῦ Φαρι­σαίου εἶναι ὁ αὐτοθαυμασμός καί ἡ αὐτοδικαί­ωση, ἐκεῖ­νο τό «οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων». Αὐτά τά τελείως ἀντίθε­τα πράγματα κάποιοι συνάνθρωποί μας σήμερα καταφέρνουν νά τά συνδυάσουν.

          Θά πεῖτε πῶς τά συνδυάζουν;  Καί ὅμως τά συνδυάζουν. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἁμαρτάνουν σάν τόν Τελώνη, καί ἐμφοροῦνται ἀπό τό πνεῦμα τοῦ Φαρισαίου. Διαπράττουν βαρύτατα, θανάσιμα σαρκικά ἁμαρτήματα, καί αὐτό τό ἔχουν καύχημά τους. Δέν μετανοοῦν, δέν συντρίβονται, δέν ζη­τοῦν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ Τελώνης, ἀλλά, πιστεύοντας, πώς ἔχουν ἀνακαλύψει τό «βαθύ­τερο βάθος» τῆς Ὀρθοδοξίας, κοινωνοῦν κάθε Κυριακή, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά ἀπέχουν ἀπό τήν θεία Κοινωνία. Καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά καί κατακρί­νουν καί ἀποκαλοῦν Φαρισαίους καί ὑπο­κριτές τούς ἀνθρώπους ἐκείνους, ἰδιαίτερα τούς νέους πού ἀγωνίζονται νά ζοῦν ζωή καθαρό­τητος. Καί τόν ἀγώνα αὐτό τόν διεξάγουν μέσα σέ μιά ἐφι­αλτική σαρκική θύελλα, ἡ ὁποία σαρώνει ἀπ᾽ ἄ­κρου εἰς ἄκρον ὁλόκληρο τόν πλανήτη.

          Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, σάν τόν Φαρισαῖο τῆς παραβολῆς, μέ τήν δηλητηριώδη γλώσσα τους μαστιγώνουν ἀλύπητα τίς συνειδήσεις τῶν ἀνυ­ποψίαστων νέων, ἀναστατώνουν καί διαλύουν σώφρονες συζυγίες, καί μέ τόν τρόπο αὐτό προσ­παθοῦν νά κατεξευτελίσουν ἀνθρώπους τῶν ὁ­ποίων ἡ σώφρων ζωή γίνεται δριμύς ἔλεγχος στήν δική τους ἄτακτη ζωή. Στήν περίπτωση αὐ­τή ἔχουμε τόν Φαρισαϊσμό ἴσως στήν χειρό­τερη μορφή του.

******

          Ἀλήθεια θεραπεύεται τό κακό καί πῶς;  Δέν πρέπει νά ἀπογοητευόμαστε ποτέ, ἀγαπητοί μου. Καί τοῦτο διότι ὁ Κύριος μᾶς διαβεβαίωσεν ὅτι «τά ἀδύνατα παρά ἀνθρώποις δυνατά ἐστι παρά τῷ Θεῷ». Μόνοι μας δέν μποροῦμε νά καταφέ­ρουμε παρά ἐλάχιστα ἴσως πράγματα. Ὅταν ὅμως ἡ θέλησή μας συμμαχήσει μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, τό κακό ξεπερνιέται.

          Τό πρῶτο πού ἔχουμε νά κάνουμε εἶναι νά ἀγωνιζόμαστε νά ζοῦμε «ὡς ἐξ εἰλικρινείας, ὡς κατενώπιον Θεοῦ» ( Α´Κορ. β´17). Νά συμπερι­φερόμαστε πρός τούς ἀνθρώπους μέ τήν συναί­σθηση ὅτι ὁ καρδιογνώστης Κύριος μᾶς βλέπει καί μᾶς παρακολουθεῖ. Νά ἀγαπήσουμε ἰδιαίτερα τήν εὐθύτητα καί τήν εἰλικρίνεια, ἀρετές πού ἁρμόζουν ἰδιαίτερα στούς χριστιανούς. Νά μήν ἀφήνουμε ἀνεξέλεγκτα αἰσθήματα καί διαθέσεις, πού θά μᾶς ὁδηγήσουν κατόπιν σέ ὑποκριτική συμπεριφορά, σάν αὐτή τοῦ Φαρισαίου. Καί τέ­λος νά κάνουμε εἰδική προσευχή γιά τό σοβαρό αὐτό θέμα τῆς φαρισαϊκῆς ὑποκρισίας. Εἴμαστε τόσο ἀδύναμοι στό νά ἐλέγχουμε τόν ἑαυτό μας. Ἀδιάκοπα ἀναβλύζουν οἱ κακίες μέσα μας. Γι᾽αὐτό νά λέμε στόν Κύριο: «Κύριε, ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με» (Ψαλμ. ιη´13). Κύριε, ἐξάγνισε τίς διαθέσεις μου. Ἐνίσχυσέ με στήν σοβαρή αὐτή πτυχή τοῦ ἀγώνα μου. Κι Ἐκεῖνος χωρίς ἀμφι­βολία θά ἱκανοποιήσει τόν πόθο αὐτό τῆς ψυχῆς μας.

******

« Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων »

          Ἀδελφοί, εἴδαμε πόσο ὕπουλο εἶναι τό φαρισαϊκό πνεῦμα τοῦ «οὐκ είμι ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων», καί πῶς ἀπειλεῖ νά μολύνει τήν ψυχή μας καί ὅταν ἀκόμη ἐργαζόμαστε τά ἱερό­τερα πράγματα, καί πῶς ἀπειλεῖ νά μᾶς κατα­στρέψει πνευματικῶς.

          Ἄς τό ἀποδιώκουμε λοιπόν μακριά μας.  Καί ταυτόχρονα νά ἐναγκαλιζόμαστε τό πνεῦμα τοῦ Τελώνη. Τό πνεῦμα τῆς συντριβῆς καί τῆς ταπεί­νωσης, πού εἶναι τό αἰώνιο πνεῦμα τῆς Ἐκκλησίας μας. Τό πνεῦμα αὐτό πού θέλει νά μᾶς ἐμπνεύσει ἡ πνευματική Μητέρα μας ἰδιαίτερα τώρα τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου. Νά συναισθανόμαστε τήν ἁμαρτωλότητά μας καί νά μή κατακρίνουμε τούς ἄλλους, ἀλλά μέ πόνο ψυχῆς νά παρακαλοῦμε τόν Θεό καί νά τοῦ κλέμε «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».

Ἀρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης