Γενοκτονία των Ποντίων. Ένας αιώνας αναμονής για την δικαίωση των 353.000 θυμάτων. - Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη

Γενοκτονία των Ποντίων.

Ένας αιώνας αναμονής για την δικαίωση

των 353.000 θυμάτων.

Του Δημήτρη Ι. Ευσταθιάδη,

19 Μαΐου 1919/19 Μαΐου 2019

Φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας από την αποφράδα εκείνη ημέρα,την ημέρα που συντελέστηκε η γενοκτονία των Ποντίων. Μια μαύρη σελίδα στην ιστορία, όχι μονο της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η γενοκτονία των Ποντίων ήταν η απαρχή του αφασνισμού ενός σημαντικού τμήματος του Ελληνισμού που επιβίωνε στην περιοχή του Πόντου για περίπου 3.000 χρόνια.

Με τον όρο "γενοκτονία" εννοείται η μεθοδική εξολόθρευση μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Πρόκειται για ένα πρωτογενές έγκλημα, τα ο οποίο δεν σχετίζεται με πολεμικές συγκρούσεις. Ο γενοκτόνος δεν αφανίζει μια ομάδα για κάτι που διέπραξε, αλλά για κάτι που είναι. Στην περίπτωση των Ποντίων, επειδή ήταν Έλληνες και Χριστιανοί. Ακόμη και σήμερα οι Τούρκικες κυβερνήσεις δεν αναγνωρίζουν τη γενοκτονία και επισήμως θεωρούν τις απώλειες, ως αποτέλεσμα πολέμου.

Η γενοκτονία των Ποντίων, ξεκίνησε επί της ουσίας περί το 1461, όταν την Άλωση της Πόλης ακολούθησε η Άλωση της Τραπεζούντας και εώς τα μέσα του 17ου αιώνα, όπου σε πρώτη φάση, οι Τούρκοι κρατούν μια ουδέτερη στάση έναντι των Ποντίων. Ακολουθεί μια δεύτερη φάση που ξεκινάει από τα μέσα του 17ου αιώνα και λήγει με το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου. Την περίοδο αυτή χαρακτηρίζουν οι εκδηλώσεις βίας κατά των χριστιανικών πληθυσμών ,καθώς και οι ομαδικοί εξισλαμισμοί των ελληνικών πληθυσμών. Εν συνεχεία καταγράφεται μια τρίτη φάση που υποδιαιρείται σε δυο υποπεριόδους. Η πρώτη αρχίζει με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή το 1774.Τ η χαρακτηρίζει μια καταπάτηση των φιλελεύθερων νόμων από τις τοπικές αρχές ως προς τους Χριστιανούς. Η δεύτερη αρχίζει το 1908 και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού. Οι Νεότουρκοι προσπαθούν συστηματικά πλέον να μειώσουν την επιρροή των Χριστιανικών πληθυσμών στο Τουρκικό κράτος και κυρίως των Ελλήνων και των Αρμενίων.Αρωγός στον τουρκικό εθνικισμό είναι η Γερμανία. Οι Γερμανοί, που επιθυμούσαν διακαώς την οικονομική διείσδυση στην υπανάπτυκτη Τουρκία, έβλεπαν τους Έλληνες ως εμπόδιο, καθώς είχαν συγκεντρώσει το εμπόριο και τη βιομηχανία της αυτοκρατορίας. Με πρόσχημα την ακεραιότητα της Τουρκίας η γερμανική πολιτική εκπονεί ένα πρόγραμμα που προβλέπει την εξόντωση των πληθυσμών εκείνων που ενισχύουν τις φυγοκεντρικές τάσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας. Με κινητήρια δύναμη τις γερμανικές τράπεζες,οι οποίες έχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή,η Τουρκία γίνεται το πιο σημαντικό πεδίο δράσης του γερμανικού ιμπεριαλισμού.

Το 1914 αρχίζουν οι μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης. Οι μόνοι που αντιστέκονται στην τουρκική θηριωδία και τα εγκλήματα κατά των Ελληνικών πληθυσμών είναι οι Πόντιοι. Οργανώνουν και αναπτύσσουν το Αντάρτικο του Πόντου ως δύναμη αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας του Ελληνισμού της περιοχής. Το 1915 ήταν μια χρονιά ορόσημο. Εμπλοκή όλων των ευρωπαϊκών κρατών στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, εξόντωση των Χριστιανών της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου έτους, πραγματοποιείται εξορία και σφαγή των Αρμενίων. Τον Δεκέμβριο του 1916, οι Τούρκοι στρατηγοί Εμβέρ και Ταλαάτ, εκπονούν σχέδιο εξόντωσης του άμαχου πληθυσμού του Πόντου που προέβλεπε:άμεση εξόντωση των ανδρών των πόλεων από 16 εώς και 60 ετών και γενική εξορία όλων των ανδρών και γυναικόπαιδων των χωριών στα ενδότερα της Ανατολής με πρόγραμμα σφαγής και εξόντωσης.Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε κυρίως στην Σαμψούντα και στην Πάφρα. Η Τραπεζούντα είχε σωθεί από την τουρκική μανία,καθώς ήταν υπό ρωσική κατάληψη. Όταν,όμως το Φεβρουάριο του 1918, οι Ρώσοι εγκατέλειψαν την πόλη, οι κάτοικοι άφησαν τις εστίες τους και ακολούθησαν το ρωσικό στρατό κατά την υποχώρησή του.

Οι Πόντιοι πίστεψαν ότι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, θα έφερνε και το τέλος των δεινών τους, αλλά διαψεύσθηκαν. Οι εκκλήσεις τους προς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για συνένωση με το ελληνικό κράτος έπεφταν στο κενό, καθώς θεωρούσε τον Πόντο μια περιοχή απομακρυσμένη, με αποτέλεσμα να είναι αδύνατη η υπεράσπισή του από τις τούρκικες επιδρομές. Αντ' αυτού,πρότεινε τη δημιουργία ενός ομοσπονδιακού κράτους με τους Αρμένιους.Πράγματι, ο Αρχιεπίσκοπος Τραπεζούντος Χρύσανθος και ο πρόεδρος των Αρμενίων Αλέξανδρος Χατισιάν, υπέγραψαν συμφωνία τον Ιανουάριο του 1920 για τη δημιουργία Ποντοαρμενικού κράτους. Ωστόσο το Νοέμβριο του 1920,ο αρμενικός στρατός ηττάται στο Ερζερούμ από τον Κεμάλ. Οι Αρμένιοι συνθηκολογούν και οι Πόντιοι απομένουν μόνοι τους. Έκτοτε και μέχρι τον Αύγουστο του 1922, ο Κεμάλ έχοντας εκκαθαρίσει τα δευτερεύοντα μέτωπα της Μικράς Ασίας, μπορούσε πλέον να αφοσιωθεί στην ολοκληρωτική εξόντωση των Ποντίων. Οι συνθήκες του εκτοπισμού ήταν πραγματικά απάνθρωπες Πόλεις και χωριά κατακάηκαν, γυναίκες ατιμάστηκαν και άνδρες σφαγιάστηκαν. Όσοι δεν σφαγιάστηκαν, συλλαμβάνονταν και φυλακίζονταν στα βάθη της Μικράς Ασίας.

Χαρακτηριστική για τις μεθόδους εξόντωσης που χρησιμοποιούσαν οι Νεότουρκοι του Κεμάλ, είναι η καταγραφή της μαρτυρίας σε κείμενο της Κεντρικής Ένωσης Ποντίων Ελλήνων, εκείνης της εποχής: <<Οι Τούρκοι εκτόπιζαν και εξόριζαν τους Έλληνες μέσα στη βαρύτερη κακοκαιρία χωρίς να τους επιτρέψουν να παραλάβουν ούτε τρόφιμα ούτε στρώματα. Τα κυβερνητικά όργανα που συνόδευαν τους εκτοπισμένους δεν επέτρεπαν στα θύματα να σταθμεύσουν σε κατοικημένα μέρη,αλλά μόνο σε έρημα μέρη και εκτεθειμένα στις χειμερινές συνθήκες. Ο σκοπός ήταν διπλός:πρώτα να μην μπορούν να στεγασθούν και έπειτα να μην μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα. Δεν επέτρεπαν για κανέναν λόγο να δώσουν βοήθεια στους γέρους γονείς ή στα ανήλικα παιδιά και στους αρρώστους, οι οποίοι εγκαταλείπονταν στα φαράγγια και στα δάση και πέθαιναν από την πείνα ή αποτελειώνονταν από την τουρκική λόγχη. Σε διάφορα μέρη της χώρας ιδρύθηκαν λουτρώνες δήθεν για στρατιωτικούς λόγους. Τα κυβερνητικά και αστυνομικά όργανα που οδηγούσαν τους μετατοπιζόμενους εξανάγκαζαν τους δυστυχείς για λόγους δήθεν υγιεινής να λουσθούν. Έβαζαν κατά εκατοντάδες άνδρες,γυναίκες και παιδιά στα λουτρά, γυμνούς με θερμοκρασία 40 βαθμών. Τα ενδύματα των δυστυχών ελεηλατώντο. Όταν έβγαιναν από το λουτρό,τους εξανάγκαζαν να παρατάσσονται στο χιόνι και με θερμοκρασία κάτω του μηδενός και να περιμένουν την επίσκεψη του αστυνόμου για καταμέτρηση, ο οποίος ποτέ δεν ερχόταν πριν από μια ώρα. Έπειτα άλλη μια ώρα περίμεναν το γιατρό για ιατρική επιθεώρηση. Κατά την επιθεώρηση χαρακτηρίζονταν άρρωστοι οι νεώτεροι και υγιέστεροι, οι οποίοι θανατώνονταν κατά την αποστολή τους στο νοσοκομείο>>

Οκτώβριος του 1922. Γράφεται πλέον ο επίλογος της γενοκτονίας των Ποντίων. Η ελληνική κυβέρνηση και ο Κεμάλ,συμφωνούν ως προς την μεταφορά των Ποντίων στη μητροπολιτική Ελλάδα. Υπεύθυνος ορίζεται ο Αλέξανδρος Πάλλης. Η συμφωνία προέβλεπε μετακίνηση με τουρκικά καράβια στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στην Ελλάδα με ελληνικά. Όντως το Νοέμβριο του 1922,τ ο πρώτο καράβι με πρόσφυγες αναχώρησε από την Σαμψούντα για την Ελλάδα, μέσω Κωνσταντινούπολης. Αλλά και σε όλη τη διάρκεια του 1923, οι μετακινήσεις των προσφύγων θα συνεχιστούν. Στην ελληνοτουρκική σύμβαση για ανταλλαγή πληθυσμών περιελήφθησαν και οι Χριστιανικοί πληθυσμοί του Πόντου.

Κι έτσι ολοκληρώθηκε η Γενοκτονία και ο Ξεριζωμός των Ποντίων, από τις πατρογονικές τους εστίες. Μια λαμπρή παρουσία 2.800 ετών έλαβε τέλος, όταν αποχώρησε και ο τελευταίος Έλληνας του Πόντου. Χαρακτηριστικά ο Έλληνας πρόξενος, όταν έκλεινε την τελευταία αναφορά του Προξενείου Τραπεζούντος έγραψε: <<Αφήνουμε πίσω μας εκατό χιλιάδες εξισλαμισμένους Έλληνες >>.19 Μαϊου 1919. Η μέρα που ο Κεμάλ αποβιβάζεται στην Σαμψούντα. Η μέρα που ορίστηκε ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας. Έναν αιώνα μετά και τα 353.000 θύματα ακόμα γυρεύουν δικαίωση. Χρέος όλων μας... η μνήμη. Η συνέχιση του αγώνα, ώστε οι πρόγονοι μας κάποτε να δικαιωθούν. Γιατί...

Η ΡΩΜΑΝΙΑ ΚΙ ΑΝ ΕΠΕΡΑΣΕ,ΑΝΘΕΙ ΚΑΙ ΦΕΡΕΙ ΚΙ ΑΛΛΟ.