Γιά νά μένουμε ἀδούλωτοι - π. Γρηγόριος Μουσουρούλης

Κυριακή τοῦ Ἀσώτου

Λόγος εἰς τόν Ἀπόστολον

Γιά νά μένουμε ἀδούλωτοι

«Οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος»

(Β´Τιμ. γ´12)

Εἶμαι ἄνθρωπος ἐλεύθερος. Ὅλα ἔχω ἐξουσία νά τά κάνω, δέν μέ συμφέρουν ὅμως ὅλα. Ὅλα εἶναι στήν ἐξουσία μου, ἀλλά ἐγώ δέν θά ἐξουσιασθῶ καί δέν θά γίνω δοῦλος σέ τίποτε. Αὐτό τό μεγά­λο μάθημα μᾶς δίνει σήμερα τό Πανάγιο Πνεῦμα μέ τή γραφίδα τοῦ θείου Παύλου σχετικά μέ τό καυτό θέμα ἐλευ­θερία. Θά δοῦμε λοιπόν στή συ­νέχεια ἄν ὁ ἄνθρω­πος εἶναι πράγματι ἐ­λεύ­θερος; Ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή ἐλευθερία καί πῶς εἶναι δυνατό νά μένουμε ἀδούλωτοι.

****

« Οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος »

Εἶναι διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί πί­στη τῆς Ἐκκλησίας μας ὅτι ὁ Ἅγιος Θεός ἐδη­μιούργησεν  ἐλεύθερα καί χωρίς καμμιά βία ὅλα ὅσα ἡ ἀγαθή θέλησή Του ἀποφά­σισε νά δημιουρ­γήσει. Καί ἐνῶ ὅλα του τά δημιουργήματα ὅσα ὑπάρχουν στόν οὐρανό καί τή γῆ, τίς θάλασσες καί σέ ὅλες τίς ἀβύσσους τῶν ὠκεανῶν (Ψαλμ. 134,6), τά ἔφερε ἀπό τήν ἀνυπαρ­ξία στήν ὕπαρ­ξη μέ μόνο τό λόγο του, τόν λογικό ἄνθρωπο, τήν κορωνίδα ὅλης τῆς κτίσεως, τόν ἐδημιούρ­γησε μέ ἰδιαίτερη δημιουργική ἐνέργεια (Γεν.  α´26-27, β´7).

Ἔτσι ὁ λογικός ἄνθρωπος ὡς ἔρ­γο τῆς ἄπειρης δημιουργικῆς δυνάμεως καί τῆς ἀφάνταστα μεγάλης (ἀνεικάστου) ἀγάπης τοῦ Θεοῦ συνδέεται πάρα πολύ στενά μέ τό Δημι­ουργό του, ἀφοῦ ἄλλωστε πλάστηκε «κατ᾽­εἰκόνα καί καθ᾽ὁμοίωσιν» δική Του. Συνέπεια αὐτῆς τῆς πραγματικότητας εἶναι ὅτι οἱ σχέσεις μεταξύ Θε­οῦ καί ἀνθρώπου εἶναι σχέσεις προσωπικῆς ἐλευ­θερίας καί δέν προέρχονται ἀπό μιά ἀπρό­σωπη φύση ἤ κάποια μηχανική ἀνάγκη. Ὁ ἄν­θρωπος λοιπόν, τό πεπερασμένο δημιούργημα τοῦ ἄπει­ρου Θεοῦ, εἶναι πρόσωπο τόσο ἐλεύ­θερο, ὥστε καί αὐτός ἀκόμη ὁ Δημιουργός του, στέκεται μέ σεβασμό μπροστά στήν ἐλευ­θερία τήν ὁποία τοῦ ἐχάρισε καί ποτέ δέν τήν παραβιάζει.

Αὐτό ἀποδεικνύεται ἀπό τό ὅτι ὁ ἀγαθός  Κύριός μας δέν μᾶς ἐπιβάλλει τό θέλημά Του, τόν Νόμο Του, μέ βία καί ἐξαναγκασμό, ἀλλά μᾶς προτρέπει νά τόν δεχθοῦμε ἐλεύθερα καί μᾶς παρακινεῖ νά τόν ἀκολουθήσουμε. Τό ἄν θά ποῦ­με ναί ἤ ὄχι στά παραγγέλματά Του ἐξαρτᾶται ἀπό τή δική μας θέληση καί ἐκλογή. Γι᾽ αὐτό καί ὅταν ἀπευθύνεται στούς ἀνθρώπους, λέγει: «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν...» (Μάρκ η´34).

Ἀλλά καί τό σημερινό εὐαγγέλιο μέ τή θαυ­μά­σια παραβολή τοῦ ἀσώτου ἐπιβεβαιώνει τήν μεγάλη ἀλήθεια τῆς ἐλευθερίας μας. Δείχνει δηλαδή ὅτι ὁ Θεός σέβεται τήν ἐλευθερία τοῦ ἀν­θρώπου καί δέν τόν κρατεῖ μέ βία κοντά Του. Ἔτσι βλέπουμε ὅτι, ὅταν ὁ νεώτερος γιός ζήτησε τό μερίδιό του γιά νά φύγει ἀπό τόν πατέρα του, ἐκεῖνος τοῦ τό ἔδωσε. Καί ὅταν θέλησε νά ἀποδημήσει «εἰς χώραν μακράν», δέν τόν ἐμπόδισε. Εἴμαστε λοοιιπόν ἐλεύθεροι καί αὐτό βέβαια μᾶς τιμᾶ πολύ.

Ἐάν ὅμως ἡ ἐλευθερία εἶναι σπουδαῖο προνόμιο, ἡ χρήση καί ἡ ἄσκησή της ἀπαιτεῖ μεγάλη προσοχή. Ἡ ἐλευθερία μοιάζει μέ δίκοπο μαχαίρι. Διότι ἀπό τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά τήν χρησιμοποιήσει κανείς, ἐξαρτᾶται ἠ ἐξέλιξη καί ἡ πορεία του καί στόν κόσμο αὐτό καί στήν αἰωνιό­τητα. Ἠμπορεῖ δηλαδή ἕνας νά προτιμήσει τόν ἐπίπονο καί ἀσφαλῆ δρόμο τῆς ἀρετῆς καί νά εὐτυχήσει. Ἤ ἄλλος νά ἐκλέξει τόν ἀπατηλό δρό­μο τῆς ἁμαρτίας καί νά ναυαγήσει. Αὐτό ἔπαθε καί ὁ ἄσωτος υἱός. Ἡ ἐλευθερία λοιπόν σ᾽ αὐτόν ἔγινε αἰτία καταστροφῆς. Σέ ἄλλους ὅμως πού ἀφοσιώνονται στό Θεό, γίνεται αἰτία ἀμέτρητων εὐλογιῶν καί εὐτυχίας. Κι ἔτσι παίρνουμε ἀπάν­τηση στό ἐρώτημα ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή ἐλευ­θερία;

****

          Ὁ Ἅγιος Θεός μᾶς ἐχάρισε μαζί μέ τήν ἐλευθερία καί τό λογικό. Μᾶς ἔδωσε νοῦ καί κρίση γιά νά μή ἐνεργοῦμε μέ ἀπερισκεψία, ἀλλά ὅ,τι κάμνουμε νά εἶναι συνετό καί φρόνιμο. Ἡ ἐλευθερία μας λοιπόν πρέπει νά συνδυάζεται μέ τό φωτισμένο λογικό καί νά κατευθύνεται μόνο πρός τό ἀγαθό. Ὁ νεώτερος γιός τῆς παραβολῆς, γιά τόν ὁποῖο εἴπαμε καί πρίν, σκέφτηκε πολύ ρηχά ἤ μᾶλλον δέν σκέφτηκε καθόλου τί ἔκαμνε, ὅταν ἔφευγε ἀπό τήν ἀσφάλεια τοῦ πατρικοῦ του σπιτιοῦ. Βέβαια τό τραγικό πάθημά του τοῦ ἔγινε ἀργότερα μάθημα. Καί μέ τήν μετάνοια καί τήν ἐπιστροφή του τό διόρθωσε. Δέν πρέπει  ὅμως νά περιμένουμε νά πάθουμε πρῶτα, γιά νά μάθουμε. Ἀλλά βλέποντας τά παθήματα τόσων ἄλλων, νά μήν ἀκολουθοῦμε οὔτε στό ἐλάχιστο τόν ἀπατηλό δρόμο τῆς ἁμαρτίας.

          Ἡ ἀληθινή λοιπόν ἐλευθερία εἶναι αὐτή πού συνδυάζεται μέ τήν θεληματική ὑπακοή στίς ἐντολές τοῦ Κυρίου. Εἶναι αὐτή πού καθοδηγεῖται ἀπό τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Καί ὅπου ὑπάρχει τό Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, ἐκεῖ ὑπάρχει ἐλευθερία ἀπό κάθε εἴδους δουλείας, μᾶς λέγει πάλι ὁ θεῖος Παῦλος (Β´Κορ. γ´17). Ὁ χριστιανός δηλαδή πού ἐμπνέεται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα καί ζεῖ πνευματική ζωή, αὐτός εἶναι ἐλεύθερος. Καί αὐτό τό ὁμολο­γεῖ ὁ μεγάλος Ἀπόστολος ἀπό προσωπική του πεῖρα. Ἡ δύναμη, λέει, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι ζωή καί μεταδίδει ζωή σ᾽ αὐτούς πού εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Ἰησοῦ Χρισό, μαζί μέ ὅλους αὐτούς ἐλευθέρωσε κι ἐμένα ἀπό τό νόμο  καί τή δύναμη τῆς ἁμαρτίας (Ρωμ. η´2).

          Βέβαια οἱ ἄνθρωποι πού ζοῦν μακριά ἀπό τόν Θεό, νομίζουν ὅτι ἡ ὑπακοή στό Θεό εἶναι σκλαβιά, καί ἴσως δικαιολογοῦνται γιατί δέν γεύτηκαν καθόλου τή ζωή αὐτή. Οἱ πιστοί ὅμως, πού ἀγωνίζονται νά εὐαρεστήσουν στόν Θεό, γνωρίζουν ἐκ πείρας, τί θά εἰπεῖ πραγματική ἐλεθερία καί πόσο ὡραία καί γλυκειά εἶναι ἡ ζωή τῆς ἀρετῆς καί τῆς ὑπακοῆς στό Θεό. Καί τοῦτο διότι εἶναι ἐλεύθεροι ἀπό βασανιστικά πάθη καί κακίες, ὅπως καί ἀπό ἀδυναμίες, πού κάμνουν τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἀνυπόφορη. Καί ἐκεῖνο πού εἶπεν ὁ Κύριος «ἐάν ὁ υἱός  ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, ὄντως ἐλεύθεροι ἔσεσθε (Ἰω. η´36), οἱ πιστοί τό ἐδοκίμασαν, τό ζοῦν καί τό ἀπολαμβάνουν σάν μιά εὐλογημένη ἐμπειρία. Γι᾽ αὐτό καί θεωροῦν «σκύβαλα» ὅλα ὅσα προσφέρει ὁ κόσμος πού βρίσκεται μακρυά ἀπό τόν Θεό. Καί δέν ἀνταλ­λάσσουν τό Χριστό καί τή ζωή τῆς ἀρετῆς μέ τίποτε. Τίποτε δέν εἶναι ἱκανό νά τούς χωρίσει ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἅγια ἐλευ­θερία Του.

****

          Τό βασικό μέσο, λοιπόν, γιά νά διατηροῦμε τή ψυχική μας ἐλευθερία, εἶναι νά βρισκόμαστε σέ διαρκῆ πόλεμο μέ τήν ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἐχθρός τῆς ψυχῆς ἐπίβουλος καί ἀδίστα­κτος, γι᾽ αὐτό δέν χωρεῖ καμμιά συζήτηση καί κα­νείς συμβιβασμός μέ αὐτόν. Εἴμαστε ἄνθρωποι ἀδύνατοι καί φέρουμε μέσα μας τόν παλαιό ἄν­θρωπο, πού κληρονομήσαμε ἀπό τούς πρωτο­πλάστους, καί εἶναι πολύ εὔκολο νά γίνουμε ὑποχείριοι τῆς ἁμαρτίας. Γι᾽ αὐτό ἀκριβῶς καί χρειάζεται ἄκαμπτη στάση ἔναντι ὁποιασδήποτε προσβολῆς τοῦ Πονηροῦ.

          Μαζί ὅμως μέ τόν ἀδιάκοπο ἀγώνα νά μή μᾶς νικήσει καί  μᾶς σκλαβώσει ἡ ἁμαρτία, χρειά­ζεται καί ἡ καλλιέργεια στενῶν καί θερμῶν σχέ­σεων μέ τόν Λυτρωτή. Μέ Ἐκεῖνον πού ἦλθε στόν κόσμο, γιά νά γίνει ὁ ἐλευθερωτής τῶν αἰ­χμαλώτων. Μέ Ἐκεῖνον πού ἦλθε νά συντρίψει τόν ζυγό τῆς δουλείας, μέ τόν ὁποῖο εἶχεν ἁλυσ­σοδέσει ὁ Διάβολος τούς ἀνθρώπους, καί νά μᾶς χαρίσει τήν ἐλευθερία «τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. η´21).

          Ὁ προσωπικός καί οὐσιαστικός σύνδεσμος μέ τόν Χριστό, πού ἐπιτυγχάνεται πρῶτον μέ τήν ζωντανή πίστη καί ἔπειτα μέ τήν μετοχή στά ἱερά Μυστήρια τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, εἶναι ἡ μόνη ὀρθή καί μόνιμη λύση στό πρόβλημα τῆς ψυχικῆς ἐλευθερίας. Μόνο ἐάν μᾶς ἐλευθερώσει Ἐκεῖνος, θά εἴμαστε «ὄντως ἐλεύθεροι», ὅπως μᾶς εἶπεν ὁ ἴδιος (Ἰω. η´36).

****

« Οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος »

Κανείς μας, ἀγαπητοί, δέν εὐχαριστεῖται μέ τή σκλαβιά. Κανείς δέν θέλει νά ἔχει ἐπάνω του κάποιο τύραννο, πού νά τόν καταδυναστεύει καί νά τοῦ στερεῖ τήν ἐλευθερία. Ὅλοι μας ποθοῦμε νά ἀναπνέουμε τόν ἀέρα τῆς ἐλευθερίας. Ἡ ἐλευθερία ὅμως, κάθε εἴδους ἐλευθερία, δέν  κα­τακτιέται χωρίς θυσίες καί ἀγῶνες. Καί γιά τήν ἐλευθερία τῆς ψυχῆς χρειάζονται ἀγῶνες καί μά­χες πνευματικές. Ἔχοντας σύμμαχο τόν αἰώνιο Λυτρωτή τῶν ψυχῶν μας μποροῦμε στούς ἀπο­καλυπτικούς καιρούς μας νά γίνουμε καί νά παρα­μείνουμε πραγματικά ἐλεύθεροι ἄνθρωποι.   

Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Μουσουρούλης