ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ - ΚΟΝΤΑΚΙΟ ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΩΝ ΔΕΚΑ ΠΑΡΘΕΝΩΝ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΑΔΑΚΗΣ

ΜΕΓΑΛΗ   ΔΕΥΤΕΡΑ - ΚΟΝΤΑΚΙΟ   ΡΩΜΑΝΟΥ   ΤΟΥ   ΜΕΛΩΔΟΥ

ΣΤΗΝ   ΠΑΡΑΒΟΛΗ   ΤΩΝ   ΔΕΚΑ   ΠΑΡΘΕΝΩΝ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΑΔΑΚΗΣ

     Ευχαριστώ εκ προοιμίου τον κ. Αναστάσιο για την ανάρτηση αυτού του Κοντακίου. Πρόκειται για ένα άκρως ενδιαφέρον μήνυμα που στέλνει ο κορυφαίος υμνογράφος σε όλους μας ιδιαίτερα αυτή την περίοδο την διπλά σημαντική. Πρώτα ως Μεγάλη Εβδομάδα και μετά, αν μη παράλληλα, ως περίοδο δοκιμασίας δεινής και για τους χριστιανούς όλου του κόσμου. Από την άλλη ο αδελφικής πρόνοιας οίκοι εγκλεισμός μας παρέχει άνεση χρόνου για προσεκτική, όπως ως πιστεύω του αξίζει, σπουδή ως και την τελευταία λέξη, όπου η σκυτάλη παραδίδεται στο χρυσορρόα Μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο. Και η ευχή είναι ό,τι καλύτερο να συναγάγει καθείς.

      Στη γνωστή και τόσο αφυπνιστική ψυχών Παραβολή των Δέκα Παρθένων, πέντε άμυαλων, και πέντε συνετών, που μας θυμίζει η Εκκλησία και με σχετικούς ύμνους στην Εσπερινή Ακολουθία της Μ. Δευτέρας-Όρθρος Μ. Τρίτης, «Τη Αγία και Μεγάλη Τρίτη της των δέκα παρθένων παραβολής, της εκ του Ευαγγελίου, μνείαν ποιούμεθα», κατά το υπόμνημα του Τριωδίου -Ρωμανός ο Μελωδός, έχει αφιερώσει δυο ωραία Κοντάκια. Αυτό που ακολουθεί έχει ως καίριο θέμα το λάδι για τα λυχνάρια με τα οποία θα υποδέχονταν το γαμπρό, κατά την τότε συνήθεια, και οι άμυαλες δεν είχαν προμηθευτεί όσο έπρεπε, ενώ αντίθετα οι συνετές είχαν άφθονο, και βρέθηκαν  έτοιμες στην υποδοχή του, όταν ξαφνικά ήρθε τα μεσάνυχτα.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας συσχετίζοντας αυτή την Παραβολή με εκείνη της Μελλούσης Κρίσεως, θέλουν το λάδι να αντιπροσωπεύει την έμπρακτη αγάπη και φιλανθρωπία, που αποτελούν το βασικό κριτήριο εισόδου του πιστού στο αιώνιο γαμήλιο πανηγύρι του θείου Νυμφίου, στην ουράνια Βασιλεία ή Κοινωνία της Αγάπης.

     Το Κοντάκιο αυτό είναι μεγάλο, απαρτίζεται από, Έξι Προοίμια και Τριάντα Έναν Οίκους, έχει ως Ακροστιχίδα τη φράση, «του ταπεινού Ρωμανού τούτο το ποίημα», και ως Εφύμνιο το στίχο, «παρέχει τον άφθαρτον στέφανον». Το πρώτο από τα έξι Προοίμια, που έχει στο πρωτότυπο ως εξής: «Τον Νυμφίον αδελφοί αγαπήσωμεν,- -τας λαμπάδας εαυτών ευτρεπίσωμεν- -εν αρεταίς εκλάμποντες και πίστει ορθή, ίνα ως αι φρόνιμοι του Κυρίου παρθένοι, έτοιμοι εισέλθωμεν μετ’ αυτού εις τους γάμους.- -Παρέχει γαρ τοις δούλοις αυτού τον άφθαρτον στέφανον», το ψάλλουμε και σήμερα στην Εσπερινή Ακολουθία της Μ. Δευτέρας, αμέσως μετά το συγκλονιστικό εγερτήριο σάλπισμα: «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός…», που σφραγίζει τις τρεις πρώτες εσπερινές ακολουθίες.

Α.   Η  ΠΕΡΙΚΟΠΗ  ΤΟΥ  ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

      «Ο ερχομός της Βασιλείας του Θεού θα μοιάζει με ό,τι έγινε με δέκα παρθένες. Αυτές πήραν τα λυχνάρια τους και βγήκαν να προϋπαντήσουν το γαμπρό. Πέντε από αυτές ήταν συνετές, και πέντε άμυαλες. Οι άμυαλες πήραν τα λυχνάρια τους, μα δεν πήραν μαζί τους λάδι. Απεναντίας οι συνετές πήραν μαζί με τα λυχνάρια τους και λάδι στα δοχεία τους. Επειδή όμως ο γαμπρός αργοπορούσε, νύσταξαν όλες και κοιμήθηκαν. Κατά τα μεσάνυχτα ακούστηκε μια φωνή. ‘Έρχεται ο γαμπρός, βγείτε να τον προϋπαντήσετε’. Όλες λοιπόν οι παρθένες σηκώθηκαν και ετοίμασαν τα λυχνάρια τους, Οι άμυαλες τότε είπαν στις συνετές. ‘Δώστε μας από το λάδι σας, γιατί τα λυχνάρια μας σβήνουν’. Οι συνετές όμως απάντησαν: ‘Όχι, γιατί δε θα φτάσει και για μας και για σας. Καλύτερα πηγαίνετε στους πωλητές ν’ αγοράσετε για δικό σας’. Αλλά ενώ πήγαιναν ν’ αγοράσουν λάδι, ήρθε ο γαμπρός. Τότε οι έτοιμες παρθένες μπήκαν μαζί του στη γιορτή του γάμου, και έκλεισε η πόρτα. Ύστερα από λίγο φτάνουν και οι υπόλοιπες παρθένες και άρχισαν να φωνάζουν. ‘Κύριε, κύριε, άνοιξέ μας’. Εκείνος όμως τους αποκρίθηκε: ‘Αλήθεια σας λέω, δε σας ξέρω’. Να είστε λοιπόν άγρυπνοι γιατί δεν ξέρετε ούτε την ημέρα, ούτε την ώρα που θα έρθει ο Υιός του Ανθρώπου».

Ματθαίου 25,1-13   

Β.    Η   ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΑΠΟΔΟΣΗ

α.   Π  ρ  ο  ο  ί  μ  ι  α

1.   Το Νυμφίο Χριστό, αδερφοί, ας αγαπήσουμε,- -τις λαμπάδες της ψυχής ας στολίσουμε,- -με αρετές και πίστη ορθή να αστράφτουμε- -ώστε έτοιμοι έτσι ως οι συνετές παρθένες,- -όταν έρθει ο Κύριος, να μπούμε μαζί του στη χαρά των γάμων,- -όπου παρέχει στους δούλους του το στεφάνι το άφθαρτο.

2.   Σωτήρα Νυμφίε, Χριστέ ο Θεός μας,- -η Ελπίδα όσων σε ανυμνούν,- -αξίωσε κι εμάς που σε παρακαλούμε,- -όπως τις συνετές παρθένες,- -να δεχτούμε στο γάμο σου ατόφιο,- - το στεφάνι το άφθαρτο.

3.   Στη Δεύτερη Παρουσία σου, Χριστέ,- -όταν καθίσεις ως Θεός στο φοβερό θρόνο- -ικετεύω Σε, Φιλάνθρωπε Κύριε,- -σε όλους μπροστά μη με ντροπιάσεις.- -Άνοιξε και σ’ εμένα ως στις συνετές παρθένες τη θύρα της γαμήλιας χαράς σου,- -Εσύ που ως Εύσπλαχνος προσφέρεις σε όλους - -το στεφάνι το άφθαρτο.

4.   Τις συνετές παρθένες μιμήσου, ψυχή μου,- -δείξε στην αγάπη κι ελεημοσύνη τον ίδιο μ’ εκείνες ζήλο- -μετάνιωσε τώρα αμέσως και κραύγαζε:- -Χάρισε σε όλους, Χριστέ,- -το στεφάνι το άφθαρτο.

5.  Άθλια ψυχή μου, ο Νυμφώνας έχει στολιστεί.- -Ως πότε θα σπαταλάς τη ζωή σου στα πάθη,- -και δε θα εργάζεσαι, όπως οι συνετές παρθένες,- -να δεχτείς το στεφάνι το άφθαρτο;

6.   Είναι η ώρα ν’ ασκήσεις τις αρετές, - -ο θείος Κριτής στέκει στην πόρτα,- -όμως ας μην περιπέσουμε σ’ απελπισία.- -Ας νηστέψουμε, ας προσφέρουμε δάκρυα μετανοίας,- -κατανυκτική προσευχή και ελεημοσύνη,- -κι απ’ την καρδιά μας ας ομολογήσουμε κι ας πούμε:- -«Οι αμαρτίες μας έγιναν πιο πολλές από την άμμο της θάλασσας».- -Όμως συγχώρεσε όλους μας, των όλων Δημιουργέ,- -και αξίωσέ μας να λάβουμε- -το στεφάνι το άφθαρτο.

β.   Ο ί κ ο ι

1.   Μόλις άκουσα από το Ευαγγέλιο την ιερή Παραβολή των Δέκα Παρθένων,- -έμεινα έκπληκτος, συλλογίστηκα, κι αναρωτήθηκα,- -πώς, αφού και οι δέκα άσκησαν την άχραντη αρετή της παρθενίας,- -ο κόπος των πέντε απέβη άκαρπος,- -ενώ τα λυχνάρια των άλλων ακτινοβολούσαν φιλανθρωπία.- -Γι αυτό ο Νυμφίος παραγγέλλει- -και εισάγει αυτές με χαρά στο Νυμφώνα,- -όταν ανοίγει τους ουρανούς, και απονέμει στους δικαίους,- -το στεφάνι το άφθαρτο.

2.   Αξίζει, λοιπόν, ν’ αναζητήσουμε το πνεύμα και μήνυμα της θείας Παραβολής- -που φαίνεται ν’ αποτελεί οδηγό πορείας πνευματικής- -προς το Νυμφώνα της αιώνιας χαράς,- - είναι ωφέλιμη πολύ, όπως όλη η θεόπνευστη Γραφή.- -Ας προσπέσουμε στο Σωτήρα Χριστό- -κι ας κράξουμε απ’ τα βάθη της ψυχής:- -«Φιλάνθρωπε, των βασιλιάδων Βασιλιά,- -την αληθινή γνώση σε όλους μας χάρισε,- -και δίδαξέ μας τις άγιες εντολές σου,- -για ν’ ανοιχτούμε στην οδό της Βασιλείας σου.- -Αυτήν ποθούμε πολύ να βαδίσουμε, - -για να λάβουμε το στεφάνι το άφθαρτο.

3.   Κινούμενοι από πίστη σ’ αυτή την επαγγελία,- -πλείστοι άνθρωποι επιθυμούν- -να βρεθούν στου Θεού τη Βασιλεία.- -Και πιάνουν ν’ ασκούνται στην αρετή της παρθενίας,- -τηρώντας τον αυστηρό της κανόνα.- -Νηστεύουν, μέγιστο άθλημα χριστιανικής ζωής αυτό,- - αγρυπνούν στην προσευχή, και ακολουθούν πίστη ορθή.- -Επειδή όμως συχνά υστερούν στη φιλανθρωπία,- -όλα αυτά δεν ωφελούν, και μάταια αποβαίνουν.- -Γιατί όποιος από μας δεν έχει ευσπλαχνία,- -δεν κερδίζει το στεφάνι το άφθαρτο.

4.   Κάποιοι ξεκινούν για το ταξίδι της ζωής,- -με καλά αρματωμένο σκαρί,- -επειδή όμως δεν ξέρουν να ελέγξουν τα πανιά,- -αδυνατούν να πάρουν στο πέλαγο πορεία σωστή.- -Αδυνατώντας όμως το πλοίο στο πέλαγο ν’ ανοιχτεί,- -παραμένει ακίνητο στην ακτή, και άπραγοι αυτοί.- -Γιατί ούτε στην τέχνη του κυβερνήτη υπακούει,- -ούτε την κίνηση των πηδαλίων ακολουθεί.- -Αυτό θα πάθουν όσοι σπεύσουν στη Βασιλεία των ουρανών,- -κι αν ακόμα με όλες τις αρετές φορτωθούν,- -αλλά στην ευσπλαχνία γυμνοί ευρεθούν.- -Στο λιμάνι του ουρανού δε θα προσορμιστούν,- -και δε θα λάβουν το στεφάνι το άφθαρτο.

5.   Ανώτερη απ’ όλες τις αρετές την ελεημοσύνη,- -κρίνοντας των όλων ο Κριτής,- -δίδαξε και μας παρέδωσε αυτή την Παραβολή.- -Όπου ονόμασε τις πέντε παρθένες συνετές,- -γιατί είχαν προμηθευτεί άφθονο λάδι,- -και άμυαλες αυτές που ήρθαν να επιτελέσουν το χρέος τους- -δίχως να έχουν αρκετό στα δοχεία τους.- -Και, καθώς ακούσαμε το Ματθαίο να διαλαλεί την ανωτερότητα αυτής της αρετής- -θεωρώ άσκοπο να επαναλάβω τα λόγια του,- -σε όσους γνωρίζουν κάπως τι λέει η Γραφή.- -Καλύτερα να αναζητήσουμε το καίριο μήνυμα αυτής,- -για να κερδίσουμε το στεφάνι το άφθαρτο.

6.   Είναι πολύ σπουδαία για τη ζωή μας η διδαχή της Παραβολής,- -οδός είναι για όλους και οδοδείκτης και οδηγός,- -στην ταπείνωση και τη φιλανθρωπία.- -Ως χρέος κι αυτών των βασιλέων,- -που κυβερνούν τους λαούς τις ορίζει,- -καθώς τη συμπάθεια στους άλλους τους υπαγορεύει.- -Γιατί, όπως αυτός που χτίζει περίλαμπρη οικία,- -μα δε βάζει στέγη, πάνε οι κόποι του χαμένοι,- -έτσι όποιος χτίζει την πνευματική οικοδομή του με όλες τις αρετές,- -αλλά δεν της βάζει για στέγη τη συμπάθεια του άλλου,- -και οι κόποι του πάνε χαμένοι,- -και δεν κερδίζει το στεφάνι το άφθαρτο.

7.   Μπορούμε να εμβαθύνουμε κι άλλο στο πνεύμα της Παραβολής,- -αν υψώσουμε άγρυπνα στο Χριστό τα μάτια της ψυχής.- -Ας θεωρήσουμε, λοιπόν, με τα μάτια αυτά,- -πως βλέπουμε η παγκόσμια ανάσταση να ’γινε,- -και να ’χει εμφανιστεί ο Σωτήρας Χριστός, των όλων ο Βασιλιάς,- -Αυτός που βασιλεύει και τώρα,- -και είναι ο Κύριος του κόσμου κι εξουσιαστής.- -Κι αν κάποιοι επιμένουν να αγνοούν αυτό κι επαναστατούν,- -από την πυρά που θα τους λιώσει δε θα σωθούν,- -γιατί δε θα μπορεί να του αντιμιλήσει κανείς,- -την ώρα που θα παρέχει το στεφάνι το άφθαρτο.

8.   Όλοι γνωρίζουμε καλά, πως ξαφνικά- -θα ηχήσει αγγελική σάλπιγγα δυνατά,- -και θ’ αναστηθούν οι νεκροί που αιώνες προσμένουν το Χριστό,- -το Νυμφίο τον καλό, τον Υιό του Θεού, και ημών άναρχο Θεό.- -Όταν το μεγάλο σάλπισμα ηχήσει αιφνιδιαστικά,- -όλοι θα σπεύσουν στης υποδοχής τη χαρά.- -Τότε όσοι θα έχουν τα λυχνάρια γεμάτα με λάδι,- -θα περάσουν παρευθύς με το Νυμφίο στη γαμήλια χαρά,- -και θα κληρονομήσουν τη Βασιλεία των Ουρανών.- -Γιατί έκαναν την πίστη με έργα αγάπης φανερή,- -και ως τους αξίζει θα τους δώσει το στεφάνι το άφθαρτο.

9.   Η Ελεημοσύνη είναι η ανώτερη απ’ όλες τις αρετές,- -είναι όντως από όλες η πιο λαμπρή,- -γι αυτό πλάι στο θρόνο του Θεού προεξάρχει.- -Αυτή διασχίζει τον αέρα, αφήνει πίσω της τη σελήνη και τον ήλιο,- -και φτάνει απρόσκοπτα στις ουράνιες πύλες.- -Και δε σταματάει εκεί, έρχεται στων αγγέλων τον τόπο,- -ξεπερνάει το χορό των αρχαγγέλων,- -και πηγαίνει και παρακαλεί για τους ανθρώπους το Θεό.- -Στέκει πλάι στο θρόνο του θείου Βασιλιά,- -και ζητεί να λάβουν το στεφάνι το άφθαρτο.

10.  Ας στρέψουμε, λοιπόν, όλη μας την προσοχή,- -στις πέντε συνετές που εγέρθηκαν απ’ τον ύπνο παρευθύς- -σαν από κρεβάτι νυφικό, όχι από τάφο νεκρικό.- -Είχαν άφθονο λάδι προμηθευτεί,- -κι άναψαν όμορφα τα λυχνάρια της ψυχής.- -Κι οι άλλες σηκώθηκαν το ίδιο γρήγορα μ’ αυτές,- -μα είχαν πρόσωπα κατεβασμένα και σκυθρωπά.- -Γιατί τα λυχνάρια τους δεν άργησαν να σβήσουν,- -και άλλο λάδι στα δοχεία τους δεν είχαν.- -Γι αυτό ζητούσαν να τους δώσουν λάδι οι συνετές,- -αυτές που έδρεψαν το στεφάνι το άφθαρτο.

11. Μα οι συνετές απάντησαν στις άμυαλες και είπαν:- -«Ναι, αλλά αν δε φτάσει για μας και για σας,- -το απόθεμα του λαδιού της ζωής μας;- -Ούτε τολμούμε, ούτε εύκολο είναι να πούμε,- - τι μπορεί τότε σε όλες μας να συμβεί».- -Η συντροφιά των δικαίων φοβάται εκείνη τη στιγμή,- -γιατί τα μέτρα της θείας κρίσης αγνοεί,- -καθώς η μεγάλη απόφαση ακόμα δεν έχει εκδοθεί,- -αυτή που θα τις λυτρώσει από κάθε δουλεία.- -Και δεν είναι η ώρα αυτή, εκείνη που ο Κτίστης των όλων ελεεί,- -είναι η ώρα που δωρίζει το στεφάνι το άφθαρτο.

12.  Γι αυτό λένε ξεκάθαρα στις άμυαλες οι συνετές:- -«Να πάτε σ’ αυτούς που πουλάνε το λάδι,- -μήπως μπορέσετε ν’ αγοράσετε έστω και τώρα».- -Άμυαλες και πλανεμένες μια ολόκληρη ζωή εκείνες,- -τρέχουν γρήγορα στους εμπόρους του λαδιού- -μα η ώρα της πραμάτειας είχε τελειώσει για όλους,- -και το τρέξιμο των άμυαλων άκαρπο απέβη.- -Γι αυτό και ένιωσαν πολύ μεγάλη ταραχή,- -και έντονες τις τύψεις στην ψυχή.- -Ως άμυαλες είχαν επιζητήσει το ανέφικτο,.- -κι έτσι δεν έλαβαν το στεφάνι το άφθαρτο.

13.  Κι όταν κατάλαβαν ότι μάταια έτρεξαν,- -άπρακτες οι πέντε άμυαλες πίσω γύρισαν,- -μα βρήκαν απ’ το Χριστός τη γαμήλια αίθουσα κλειστή.- -Και τότε όλες μαζί έκραξαν με φωνή οδυνηρή,- -και με δάκρυα και στεναγμούς είπαν:- -«Άνοιξε, Αθάνατε, της φιλανθρωπίας σου τη θύρα- -και σε μας που τιμήσαμε τη δόξα σου ασκώντας την παρθενία».- -Φώναξε τότε ο θείος Βασιλιάς και είπε σ’ αυτές:- -«Δεν ανοίγεται για σας η Βασιλεία του Θεού.- -Δε γνωρίζω ποιες είσαστε, και φύγετε από δω.- -Δε θα φορέσετε το στεφάνι το άφθαρτο».

14.  Και μόνο που άκουσαν το Βασιλέα των όλων Χριστό,- -να φωνάζει στις πέντε: «Δε γνωρίζω ποιες είσαστε»,- -ένιωσαν απερίγραπτη ταραχή,- -έκλαιγαν, οδύρονταν και φώναζαν όλες μαζί:- -«Δικαιότατε Κριτή, την αγνότητα τηρήσαμε,- -την εγκράτεια απόλυτα ασκήσαμε,- -στη νηστεία ολοπρόθυμα λιώσαμε,- -την ακτημοσύνη τη στέρξαμε,- -τη φλόγα και φωτιά της ακολασίας καταπατήσαμε,- -μαζί με τις παραπλήσιες επιθυμίες.- -Σε όλο μας το βίο ολοκάθαρα ζήσαμε, - -για να κερδίσουμε το στεφάνι το άφθαρτο».

15.  «Και μετά από τις αρετές αυτές, τη χάρη της παρθενίας,- -την καταπάτηση της λάγνας επιθυμίας,- -και της φλόγας και φωτιάς των ηδονών,- -μετά τους τόσους αγώνες που κάναμε,- -ασκούμενες σε βίο ουράνιο,- -σπεύδοντας στον αγγελικό να φτάσουμε,- -όλα αυτά, τα τόσο μεγάλα και σπουδαία,- -ως φαίνεται αποδείχτηκαν δίχως αξία.- -Κοπιάσαμε να φτάσουμε τη μεγάλη αρετή,- -και βγήκε η κάθε μας ελπίδα μάταιη.- -Τι να συμβαίνει μπορεί, πώς είναι δυνατόν αυτά να αγνοείς,- -Εσύ που σε όσους θέλεις, παρέχεις το στεφάνι το άφθαρτο»;

16.  «Σωτήρα μας, μόνε Δικαιοκρίτη,- -κάνε ένα νεύμα και σε μας.- -Άνοιξε και σε μας τη θύρα σου, Λυτρωτή,- -δέξου τις παρθένες σου στο Νυμφώνα της χαράς.- -Μη αποστρέψεις το πρόσωπό σου, Χριστέ, οριστικά,- -από αυτές που σε επικαλούνται.- -Ας μη στερηθούμε την αθάνατη Χάρη σου,- -και η ντροπή κι ο περίγελος των αγγέλων γίνουμε.- -Μη μας αφήσεις, Χριστέ, για πάντα- -να στέκουμε έξω από το Νυμφώνα σου.- -Την αγνότητα άσκησαν, όπως κι εμείς,- -και αυτές που παρέσχες το στεφάνι το άφθαρτο».

17.  Στις άμυαλες που στον Κριτή των όλων- -έτσι τόλμησαν να μιλήσουν,- -ο Χριστός αποκρίθηκε και είπε:- -«Αυτή είναι η ώρα της δίκαιης κρίσης.- -Ο καιρός της φιλανθρωπίας έχει τελειώσει,- -και τώρα η συμπάθεια δεν έχει θέση.- -Η θύρα της ευσπλαχνίας είναι για τους ανθρώπους κλειστή,- -ο τόπος της μετάνοιας δεν είναι εδώ.- -Δε δείχνει συμπάθεια πια ο Οικτίρμων,- -και είναι Κριτής αυστηρός ο Ελεήμων.- -Στον κόσμο δειχτήκατε άσπλαχνες εσείς,- -και πώς ζητάτε το στεφάνι το άφθαρτο»;

18.  «Σας λέω ανοιχτά και καθαρά,- -στους αρχάγγελους και όλους τους αγίους μπροστά,- -όσα μου έκαναν καλά, αυτές που είναι τώρα μαζί μου.- -Θλιμμένο με βρήκαν και πεινασμένο πολύ,- -και να με χορτάσουν μερίμνησαν.- -Και διψασμένο, ολοπρόθυμα με πότισαν.- -Και ξένο όταν με είδαν,- -σαν δικό τους με πήραν στο σπίτι τους.- -Κι όταν βρέθηκα κρατούμενος στη φυλακή,- -ενδιαφέρθηκαν και ήρθαν και με φρόντισαν.- -Όλες τις εντολές μου επακριβώς φύλαξαν,- -γι αυτό τώρα ήρθαν και βρήκαν το στεφάνι το άφθαρτο».

19.  «Τίποτα από αυτά δεν κάνατε στον κόσμο εσείς,- -παρότι τηρήσατε τη νηστεία,- -ασκήσατε την παρθενία, και στα λόγια την αρετή.- -Χωρίς έργα αγάπης τέλεια και ευσεβή, μάταια κοπιάσατε.- -Τους ξένους που είχαν ανάγκη παραβλέψατε,- -όπως επίσης και τους άρρωστους.- -Στους πεινασμένους χέρι βοήθειας ποτέ δεν απλώσατε.- -Η υποκρισία, αυτή, μόνο αυτή, καλά σας έθρεψε.- -Μόνο για την απονιά σας καμαρώνατε.- -Στους φτωχούς που χτυπούσαν την πόρτα σας,- -ούτε ανοίγατε, ούτε τους βοηθούσατε.- -Πώς ζητάτε το στεφάνι το άφθαρτο»;

20.  «Να συμπονέσετε γυμνούς και προσήλυτους δε δεχτήκατε,- -στο σπιτικό σας ξένους ποτέ δε στεγάσατε.- -Σε όσους ήταν σε φυλακές και σκληρά δεσμά,- -τα αυτιά ερμητικά κλειστά κρατήσατε.- -Άρρωστους να επισκεφθείτε, δεν πήγατε,- -σε ενδεείς και φτωχούς βλέμμα καλοσύνης ούτε που ρίξατε,- -μια απανθρωπία πάντα σας διέκρινε,- -αντί της ευσπλαχνίας την οργή είχατε σύντροφο.- -Πώς, λοιπόν, εσείς. που στη ζωή τέτοια πράξατε,- -έρχεστε τώρα και ζητάτε το στεφάνι το άφθαρτο»;

21.  «Με υπεροψία τους πάντες βλέπατε,- -στην καταφρόνια τους φτωχούς είχατε,- -σκληρές για όλους και ανελέητες ήσασταν.- -Παθιασμένα κατακεραυνώνατε όσους σε κάτι έφταιγαν,- -εσείς που καθημερινά σε πολλά φταίγατε.- -Φερόσασταν στους συνανθρώπους σας απάνθρωπα,- -Λες κι εσείς δεν είχατε πλημμελήματα,- -για τις μεγάλες αρετές σας περηφανευόσασταν, και κομπάζατε.- -Απορριγμένους θεωρούσατε, όσους δε νήστευαν,- -μολυσμένους χαρακτηρίζατε όσους παντρεύονταν.- -Μόνο τους εαυτούς σας δικαιώνατε.- -Και όλα αυτά, όχι για λίγο καιρό, πριν την ώρα- -που θα λαβαίνατε το στεφάνι το άφθαρτο».

22.  «Τη νηστεία τυπικά εφαρμόζατε, σαν αποφυγή κάποιων φαγητών,- -ενώ παράλληλα τους ανθρώπους λοιδορούσατε,- -όντας στις συκοφαντίες πρώτες.- -Και αυτή την αγνότητα καθαρά δεν τηρούσατε,- -καθημερινά με ρυπαρούς λογισμούς τη μολύνατε.- -Ποιο όφελος να αποφέρει η αγνότητα μπορεί,- -αν δεν είναι κάθε λογισμός καθαρός;- -Καλύτερα να τρώει και να πίνει κανείς,- -και να ακολουθεί ζωή συνετή,- -παρά να απέχει από μερικά φαγητά,- -όχι όμως και από άλλα, που τον βλάπτουν ψυχικά,- -γιατί τότε πώς μπορεί να ζητήσει το στεφάνι το άφθαρτο»;

23.  «Η άσκηση της νηστείας δεν είναι σωστή,- -αν δεν τα αποφεύγει όλα κανείς,- -και τους άτοπους λογισμούς, και τις πράξεις τις βλαβερές.- -Και η εγκράτεια να στεριώσει αδυνατεί,- -σε σάρκα που ’μαθε ασυγκράτητα να ζει.- -Θεμέλιος της νηστείας λίθος,- -που πάνω του οφείλουμε την πνευματική μας οικοδομή- -να χτίσουμε, ωσάν σε όρμο ασφαλή,- -είναι η ελεημοσύνη, που τη στεριώνει, και την κάνει λαμπρή,- -και η ευσέβεια που τη δυναμώνει, όπως το λίπασμα το φυτό.- -Αυτές σαν τείχη την περιφρουρούν,- -και τη βάση για το άφθαρτο στεφάνι αποτελούν».

24.  «Σε τι σας ωφέλησε η αγνότητα και η νηστεία,- -που είχαν μόνιμο συνοδό την αλαζονεία;- -Αρνιόσασταν την πραότητα, και στέργατε το θυμό.- -Όμως ως πράος και ταπεινός στην καρδιά Εγώ,- -τους πράους ιδιαίτερα αγαπώ,- -σ’ αυτούς δωρίζω άφεση αμαρτιών.- -Αρνούμαι αυτούς που νηστεύουν, μα άσπλαχνοι είναι,- -προτιμώ όσους τρώνε κανονικά,- -μα είναι φιλεύσπλαχνοι.- -Μισώ τους παρθένους, που είναι απάνθρωποι,- -τιμώ όσους έγγαμους είναι φιλάνθρωποι.- -Τίμιος ο έγγαμος που ακολουθεί σώφρονα βίο,- -για τούτο κερδίζει το στεφάνι το άφθαρτο».

25.  «Ξίφος κατά των αμαρτωλών Εγώ δεν ακόνισα,- -έβλεπα τους ανθρώπους πάντα μακρόθυμα.- -Ο Πλάστης και Δημιουργός των ανθρώπων- -την πόρνη που μετάνιωσε κι έκλαψε,- -με ευμένεια δέχτηκα και την άφεση της έδωσα.- -Ελέησα τον τελώνη που στέναζε, δεν τον απόδιωξα,- -γιατί βρήκα ειλικρινή τη δική του μετάνοια.- -Εγώ ο Δημιουργός έδειξα συμπάθεια και αγάπη στους ανθρώπους.- -Λυπήθηκα τον Πέτρο, τότε που με αρνήθηκε,- -ένιωσα να υποφέρω κι εγώ με τα δικά του δάκρυα,- -γιατί όντως μετάνιωσε, και ζήτησε το στεφάνι το άφθαρτο».

26.  «Γι αυτές που στο Νυμφώνα της χαράς μαζί μου πέρασαν,- -σε όλο τον κόσμο εμπρός, αυτά έχω να πω: - -«Στον επίγειο βίο τους, τις εντολές μου προσεκτικά φύλαξαν.- -Παραστέκονταν πάντα στις χήρες, και ελεούσαν τα ορφανά.- -Συνέπασχαν με όσους ήταν σε πόνο ή θλίψη,- -ποτέ σε φτωχούς ή ξένους την πόρτα δεν έκλεισαν,- -βοηθούσαν τους άρρωστους να γίνουν καλά.- -Έδειξαν ενδιαφέρον κι αγάπη σ’ αυτούς,- -που απορριγμένους σεις θεωρούσατε.- -Για όλα αυτά δε σας γνωρίζω. Φύγετε από Εμένα μακριά.- -Αρνιέμαι όλους τους απάνθρωπους,- -και δίνω σ’ αυτές τις φιλάνθρωπες το στεφάνι το άφθαρτο».

27.  Ο χορός των αγγέλων θαυμάζει,- -μ’ αυτά που ακούει να μαρτυρεί ο Βασιλιάς Χριστός- -για τις πέντε που πέρασαν στο Νυμφώνα μαζί του.- -Τι παρρησία, τι κορυφαία επιβράβευση των αγίων αυτών,- -από τον Κύριο σε όλο τον κόσμο μπροστά.- -Αυτές αποκόμισαν το στεφάνι της αφθαρσίας,- -κι οι άλλες, επίσης σε όλο τον κόσμο μπροστά,- -ως δέχτηκαν την έσχατη καταδίκη,- -έχυσαν δάκρυα πικρά, και παραδόθηκαν σε ατέλειωτο θρήνο,- -θωρώντας τους χορούς όλων των αγίων,- -να ’χουν παρρησία, χάρη στο έλεος Αυτού,- -και όλοι να φορούν το στεφάνι το άφθαρτο.

28.  Να πόσο ξεκάθαροι είναι οι όροι,- -που καλούμαστε οι άνθρωποι στη Βασιλεία του Θεού.- -Δεν έχουμε παρά να σπεύσουμε,- -να εφαρμόσουμε τις εντολές του Χριστού.- -Υπάρχει στις αγορές για πούλημα λάδι πολύ,- -φτάνει να θελήσουμε ν’ αγοράσουμε.- -Το πωλούν όσοι έχουν ανάγκη ελεημοσύνης.- -Και το πωλούν καθημερινά,- -και είναι ν’ απορεί κανείς, γιατί αμελούμε να αγοράσουμε.- -Ακόμα και με δυο λεπτά μοναχά,- -μπορούμε να αγοράσουμε σίγουρα,- -όσο αγοράζουν, άλλοι που διαθέτουν πάμπολλα χρήματα.- -Ο Δημιουργός των όλων εξετάζει τα κριτήρια και την προαίρεση,- -και με βάση αυτά παρέχει το στεφάνι το άφθαρτο.

29.  Η εντολή του Θεού δεν είναι βαριά,- -δεν παραγγέλλει να δώσεις αυτό που αδυνατείς,- -εξετάζει την αγαθή σου προαίρεση,- -ακόμα κι αν έχεις δυο οβολούς μοναχά,- -και τίποτε άλλο δεν κατέχεις σ’ αυτή τη γη.- -Ο Εύσπλαχνος κατά πάντα Κύριος και δέχεται,- -και θεωρεί καλύτερους δωρητές αυτούς,- -από κείνους που έχουν δώσει πάμπολλα χρήματα.- -Αν τώρα δεν έχεις να προσφέρεις ούτε οβολό;- -πρόσφερε σ’ αυτόν που έχει ανάγκη ένα ποτήρι δροσερό νερό.- -Ο Χριστός το δέχεται ευχαρίστως κι αυτό,- -και σίγουρα σου παρέχει το στεφάνι το άφθαρτο.

30.  Μικρή προσφορά λαμβάνοντας ο Σωτήρας, μεγάλη ανταποδίδει.- -Στην προσφορά λίγων και πρόσκαιρων αγαθών- -δωρίζει την απόλαυση των αιωνίων αγαθών.- -Δώσε ένα κομματάκι ψωμί,-  -και θα λάβεις γι αυτό του Παράδεισου την τρυφή.- -Χαμένος δεν πρόκειται να βγεις, αν την πενία και ανέχεια υπομείνεις,- -γιατί την τελική κρίση δε θ’ αντιμετωπίσεις.- -Μη ζητάς τα από δω.- -Ο ελάχιστος και καταφρονημένος λαβαίνει άφεση,- -μα οι μεγάλοι και δυνατοί θα υποστούν κρίση αυστηρή.- -Γίνε ευγνώμων, λοιπόν, για να βρεθείς στη Βασιλεία του Θεού,- -και να λάβεις το στεφάνι το άφθαρτο.

31.  Συγχώρα με, Σωτήρα, συγχώρα εμένα,- -τον αξιοκατάκριτο από όλους τους ανθρώπους πιο πολύ.- -Γιατί δεν εφαρμόζω αυτά που λέω και συμβουλεύω τους άλλους.- -Γι αυτό και προσπέφτω στην Αγάπη σου.- -Δώσε Σωτήρα φωτισμό και ταπείνωση,- -σε μένα και στους ακροατές μου,- -να εφαρμόσουμε στη ζωή όλες τις εντολές σου, - -να μη μείνουμε έξω απ’ το Νυμφώνα της χαράς σου θρηνώντας και κράζοντας.- -«Ελέησέ μας με την ευσπλαχνία σου,- -Εσύ που θέλεις όλοι να σωθούν.- -Κάλεσέ μας, Σωτήρα, στη Βασιλεία σου- -να λάβουμε το στεφάνι το άφθαρτο».

Γ.   Επίμετρο  για  προεκτάσεις.

    Εκπλήσσει ίσως η αυστηρή κριτική που ασκεί ο Υμνογράφος στην παρθενική, ή αλλιώς ασκητική και μοναχική ζωή. Ωστόσο οι αδυναμίες που καταγράφει, για κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις, δεν είναι αβάσιμες. Ιδιαίτερα η αναφορά στην πνευματική υπεροψία, ψυχική σκληρότητα και ακαμψία ορισμένων του χώρου. Οφείλουμε όμως να λάβουμε υπόψη, ότι οι ύμνοι του ψάλλονταν στις Ακολουθίες, κι αποτελούσαν βασική διδαχή για το εκκλησίασμα. Από αυτή τη σκοπιά είναι λίαν ευδιάκριτο ότι ο Υμνογράφος αποβλέπει να διαμηνύσει στον ευρύτερο χριστιανικό κόσμο την απόλυτη προτεραιότητα της χρυσής αλυσίδας αγάπη-ελεημοσύνη-φιλανθρωπία, ως καίριας διδαχής του Χριστού, και βασικής προϋπόθεσης εισόδου στη Βασιλεία του Θεού.

     Ιδιαίτερα στο Κοντάκιο αυτό ο εκ Συρίας Ρωμανός ο Μελωδός, θαυμαστής του εκπληκτικού λόγου και του πιο εκπληκτικού, όσο και δυναμικού φιλανθρωπικού και κοινωνικού έργου του επίσης εκ Συρίας τρίτου στη σειρά των «Τριών Μεγίστων Φωστήρων της Τρισηλίου Θεότητος» Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου, ακολουθεί και αναμεταδίδει λέξη προς λέξη τη δική του διδαχή για το τόσο σπουδαίο θέμα, αν π.χ. λάβουμε υπόψη την 3^η ομιλία για τη Μετάνοια, όπου λέει: «Ας έρθουμε… στην τέταρτη οδό της μετάνοιας … την ελεημοσύνη, τη βασίλισσα των αρετών, που ανεβάζει αμέσως τους ανθρώπους ως τις πύλες του ουρανού, και γίνεται η άριστη συνήγορος αυτών ενώπιον του Θεού. Είναι μεγάλη αρετή η ελεημοσύνη… Σου δίνει μεγάλα φτερά, φτερά που σε κάνουν να διασχίζεις τον αέρα, ν’ αφήνεις πίσω σου τη σελήνη και τον ήλιο με τις λαμπρές ακτίνες του, και να φτάνεις στις αψίδες τ’ ουρανού. Και ούτε εκεί να σταματάς, αλλά το χορό των αγγέλων και το πλήθος των ουρανίων δυνάμεων να προσπερνάς, και να στέκεις πλάι στο θρόνο του θείου Βασιλιά».

     Επίσης μιλώντας στην ίδια Παραβολή, ο χρυσορρόας αυτός του λόγου, επισημαίνει για τη σχέση παρθενικής-ασκητικής-μοναστικής-ζωής και φιλανθρωπίας τα εξής πολύ ενδιαφέροντα, όσο και σημαντικά: «Καλόν η παρθενία και υπέρ την φύσιν το κατόρθωμα. Αλλά, το καλόν τούτο και μέγα και υπέρ την φύσιν, αν μη φιλανθρωπίαν έχει συνεζευγμένην, ουδέ επιβαίνειν των του νυμφώνος προθύρων δυνήσεται»-Καλή, και μεγάλη, και υπερφυσική η αρετή της ασκητικής παρθενίας. Αλλά, αν δεν έχει συζευχθεί την ελεημοσύνη, ούτε στην αυλή της χαράς του αιώνιου γάμου του Χριστού, δε θα μπορέσει να περάσει. «Και μάλα εικότως-και πολύ φυσικά-προσθέτει. Γιατί. «Ο μεν παρθενεύων και νηστεύων εαυτώ χρήσιμος-κάνει κάτι καλό για τον εαυτό του-ο δε ελεών κοινός εστί των ναυαγούντων λιμήν»-ενώ αυτός που ελεεί, γίνεται λιμάνι των ναυαγών της ζωής. Και. «Των δε κατορθωμάτων-και από τις αρετές-εκείνα μάλιστα ευδοκιμείν είωθεν-εκείνες θεωρούμε ανώτερες-άπερ αν προς το συμφέρον τοις ετέροις γίνεται»-που στοχεύουν στη βοήθεια των άλλων»! Αλλά κι εκείνο το ωραίο: «Έχεις οβολόν, αγόρασον τον ουρανόν ! Ουχ ότι εύωνος ο ουρανός, αλλ’ ότι φιλάνθρωπος ο Κύριος». Αξίζει να προσεχθεί η βασική θέση, «αλλ’ ότι φιλάνθρωπος ο Κύριος»-Έχεις, ας πούμε, ένα ευρώ, αγόρασε τον ουρανό, όχι γιατί είναι φτηνός ο ουρανός, αλλά γιατί είναι φιλάνθρωπος ο Κύριος.

     Θα συμπλήρωνα τα ανωτέρω και με την ακόλουθη βαρυσήμαντη θέση του Μ. Βασιλείου στην ομιλία του «προς Πλουτούντας»: «Και γνωρίζω πολλούς που νηστεύουν, προσεύχονται, στενάζουν και οδύρονται για τις αμαρτίες τους, δείχνουν όλη αυτή την ανέξοδη ευσέβεια-«πάσαν την αδάπανον ευλάβειαν ενδεικνυμένους»-αλλά δε δίνουν δεκάρα για τους φτωχούς και πονεμένους. Σε τι, αλήθεια μπορεί να τους ωφελήσει όλη αυτή η αρετή. Τέτοιοι ευσεβείς δε γίνονται δεκτοί στη Βασιλεία των ουρανών. Σ’ αυτούς αναφέρεται ο λόγος του Χριστού, «είναι ευκολότερο να περάσει καμήλα από βελονότρυπα, παρά να μπει πλούσιος στη Βασιλεία του Θεού».

     Είναι καλό να προσεχθεί, ποιοι λένε αυτά,-Μ. Βασίλειος, Ιωάννης Χρυσόστομος-γιατί τελευταία έχει προβληθεί η θέση, και δημιουργηθεί ίσως η ψευδαίσθηση ότι, επαναλαμβάνοντας κανείς όσο πιο πολλές φορές μπορεί μερικά, «Κύριε Ιησού Χριστέ … ελέησέ με τον αμαρτωλό», και ξεκουκίζοντας ένα κομποσκοίνι, πάει ίσια στη Βασιλεία του Θεού. Με κάτι τέτοια δίνεται το δικαίωμα σε κάποιους να επισημαίνουν αυστηρά, αλλά δίκαια ότι: «Ο λόγος των ανθρώπων που κάθισαν με όλη τους την άνεση πάνω στο Σταυρό του Χριστού δεν μπορεί να έχει καμιά απήχηση» ! Καλή και άγια η προσευχή της καρδίας του Ιησού, καλό και άγιο το κομποσκοίνι, καλή και άγια η πίστη κι η ελπίδα στο Χριστό, αλλά είναι απαραίτητο να επικυρώνονται με την έμπρακτη εφαρμογή της Αγάπης, της μείζονος πάντων των αρετών-«Νυνί δε μένει πίστις, ελπίς, αγάπη, τα τρία ταύτα. Μείζων δε τούτων η αγάπη» !-1 Κορινθ. 13,13.

Καλή πορεία στη Μ. Εβδομάδα και τη λαμπροφόρο Ανάσταση του Χριστού.

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα…»

Αθανάσιος Κοτταδάκης

ΥΓ. Από το βιβλίο «Στο Χριστό με Ρωμανό το Μελωδό», έκδοση Ι. Ν. Αγίου Αντωνίου Σπετσών με ευλογία του Μητροπολίτη Ύδρας, Σπετσών, Αίγινας … κ. Εφραίμ.