Ἡ ταπεινοφροσύνη τοῦ Προδρόμου - π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

Κυριακή ΙΔ΄ Ματθαίου (Ἀποτομή τοῦ Προδρόμου)

Λόγος εἰς τόν Ἀπόστολον

Ἡ ταπεινοφροσύνη τοῦ Προδρόμου

«Οὐκ εἰμι ἐγώ, ἀλλ᾽ἰδού ἔρχεται μετ᾽ἐμέ  οὗ οὐκ εἰμί ἄξιος τό ὑπόδημα τῶν ποδῶν λῦσαι» (Πράξ. στ´25)

 Του μακαριστού

Αρχιμανδρίτου π. Γρηγορίου Μουσουρούλη

(†11/01/2021)

Ἀρχιγραμματέως  Ἱεράς Συνόδου

τῆς Αὐτοκεφάλου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου

         Δέν εἶμαι ἐγώ ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας. Ἔρχεται μετά ἀπό μένα κάποιος ἄλλος τοῦ ὁποίου δέν εἶμαι ἄξιος νά λύσω ὡς ταπεινός ὑπηρέτης του τά λουριά τῶν ὑποδημάτων του. Ἡ διακή­ρυ­ξη αὐτή, Μακαριώτατε Πάτερ, ἀνήκει στόν Τίμιο Πρό­δρο­μο, τοῦ ὁποίου τή μνήμη ἑορτάζει σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας.

   Διακήρυξη πού πηγάζει ἀπό τήν βαθειά τα­πεινοφροσύνη πού στόλιζε τήν ἁγιασμένη ψυχή του. Αὐτή, λοιπόν τήν ἀρετή θά μελετή­σου­με σήμερα.

****

« Οὐκ εἰμι ἐγώ, ἀλλ᾽ἰδού ἔρχεται μετ᾽ἐμέ  οὗ οὐκ εἰμί ἄξιος τό ὑπόδημα τῶν ποδῶν λῦσαι »

          Τά λόγια αὐτά τοῦ Τιμίου Προδρόμου, μαρ­τυροῦν τήν αὐτογνω­σία πού διέθετε ὁ ἄνθρω­πος τοῦ Θεοῦ. Πράγματι ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει ἀληθῆ γνώ­ση τοῦ ἑαυτοῦ του οὔτε ὑποτιμᾶ οὔτε ὑπερ­τιμᾶ τίς δυνάμεις του. Γνωρίζει ποιός εἶναι πραγματικά, ποιές εἶναι οἱ δυνάμεις του, ποιά εἶναι τά προσόν­τα του, οἱ ἱκανό­τητές του. Τί μπορεῖ καί τί δέν μπορεῖ νά κάνει.

          Ὁ ἄνθρωπος πού διαθέτει αὐτογνωσία ἐξα­σφαλίζει πολλά καλά στόν ἑαυτό του. Προκό­πτει στήν ἀνθρώπινη σοφία καί γνώση. Προχωρεῖ καί στήν ἐπίγνωση τῆς θείας ἀλήθειας. Γνωρίζει τό Θεό καί ὑποτάσσεται στούς νόμους του.

Ἐλεύθε­ρος ἀπό ἐγωϊσμούς καί ὑπερηφάνειες, εἶναι πρό­θυμος νά διδάσκεται καί νά μαθαίνει. Ἐρευνᾶ μέ ταπείνωση. Προσφεύγει μέ εὐλάβεια στό Θεό καί παίρνει φωτισμό, εὐλογία καί χάρη. Παίρνει δυνάμεις πνευματικές, ὥστε νά ἐργάζεται μέ ζῆλο καί ἐνθουσιασμό τά ἔργα του. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ ταπεινοῦ φρονήματος ἔχει στήν ψυχή του τή χάρη καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Αὐτό ἔγινε καί μέ τόν Τίμιο Πρόδρομο. Εἶχεν αὐτογνωσία καί ἔλεγε ὅτι «δέν εἶμαι ἐγώ ὁ Χριστός. Ἀλλά δοῦλος καί ὑπηρέτης του». Καί γι᾽ αὐτό ἀφοσιώθηκε στό Θεό καί δοξάστηκε ἀπό τό Θεό. Ἀναδείχθηκε ὁ μεγαλύτερος ἀπό τούς προφῆτες καί ἀξιώθηκε νά βαπτίσει τό Χριστό.

*****

          Ἄλλο γνώρισμα τῆς ταπει­νοφροσύνης εἶναι ἡ συναίσθηση τῆς ἀνθρώπινης ἀδυναμίας, ἁμαρ­τωλότητας καί ἀναξιότητας. Ὁ ταπεινός ἄνθρω­πος γνω­ρίζει καί αἰσθάνεται ὅτι εἶναι ἁμαρ­τωλός· ἄν­θρωπος μέ ἐλαττώματα καί κακίες, μέ σφάλμα­τα καί ἁμαρτήματα. Τά βλέπει αὐτά, τά ἀναγνω­ρίζει καί λυπεῖται, χωρίς  ὅμως νά ἀποθαρ­ρύνεται ποτέ γιά τή διόρθωσή του. Δέν ἀρνεῖται τήν ἐνοχή του καί δέν δικαιολογεῖ τά σφάλ­ματά του. Ἁμαρ­τή­ματα πού διαπράττει μέ λόγια  καί μέ ἔργα. Ὁμο­λογεῖ ὅτι ἀπέχει ἀπό τόν δρόμο τῆς ἀρετῆς.

     Ὁ Πρόδρομος βέβαια δέν ἔζησε τήν ἁμαρτω­λή ζωή τῶν πολλῶν ἀνθρώπων. Εἶχε ζήσει στήν ἔρημο ἀφοσιωμένος στό Θεό. Ὡς ἄνθρωπος ὅμως πού βαρυνόταν κι αὐτός μέ τήν προπα­το­ρική ἁ­μαρτία εἶχε συνείδηση ἁμαρτωλότητας, καί γι᾽ αὐτό εἶχε καί συνείδηση ἀναξιότητας. Εἶχε τό φρόνημα πώς ἦταν ἀνάξιος νά προσφέρει στό Χριστό καί τήν παραμικρή ὑπηρεσία. Καί μολονότι ὁ Κύριος διεκήρυξεν, ὅτι μέχρι τότε δέν εἶχε γεννηθεῖ ἄνθρωπος ἀνώτερος ἀπό τόν Ἰωάννη τό Βαπτιστή, ὁ Πρόδρομος συγκρίνοντας τόν ἑαυτό του μέ τό Χριστό καί ἀτενίζοντας τό ἀσύγκριτο ὕψος τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, διεκήρυττε καί ἔλεγε· «οὐκ εἰμί ἄξιος τό ὑπόδημα τῶν ποδῶν αὐτοῦ λῦσαι».

          Ἡ συναίσθηση λοιπόν τῆς ἁμαρτωλότητας εἶναι τό δεύτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς ταπεινοφροσύνης, πού εἶναι τό θεμέλιο καί τό στήριγμα τῆς χριστιανικῆς τελειότητας καί ζωῆς.

          Ποιές εἶναι τώρα οἱ ἐκδηλώσεις τῆς ταπεινο­φροσύνης τό διδασκόμαστε πάλι ἀπό τό παράδει­γμα τοῦ Τιμίου Προδρόμου.

*****

          Ὁ ἄνθρωπος μέ τό ταπεινό φρόνημα δέν ἁρπάζει ξένη δόξα. Ὁ Πρόδρομος μέ τήν ἅγια, τήν αὐστηρή καί ἀγγελική ζωή του, μέ τό ἔντονο καί φλογερό κήρυγμά του, ἔδινε τήν ἐντύπωση, ὅτι πράγματι εἶναι τοῦ Θεοῦ ἀπεσταλ­μένος προ­φή­της. Πολλοί ἔλεγαν ὅτι εἶναι ὁ προφήτης Ἠ­λίας. Ἄλλοι πίστευαν ὅτι αὐτός εἶναι ὁ Χριστός. Μάλιστα ὁλόκληρη πρεσ­βεία ἱερέων καί λευϊτῶν ἐκ μέρους τῶν ἀρχόντων τοῦ Ἰσραήλ τόν ἐρωτᾶ:  « Σύ εἶσαι ὁ Ἠλίας; Σύ εἶσαι ὁ μεγάλος προφήτης πού περιμένουμε; Σύ εἶσαι ὁ Χριστός»; Καί εἶναι ἕτοιμοι νά τοῦ προσφέρουν τή τιμή καί τή δόξα πού ἀνῆκε μόνο στό Μεσσία. Ὁ Ἰωάννης ὅμως δέν δέχεται τήν τιμή, δέν ἁρπάζει τή δόξα τοῦ Κυρίου. « Ὄχι, ἔλεγε. Δέν εἶμαι ἐγώ ὁ Χριστός. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ Κύριος. Ἐγώ εἶμαι δοῦλος τοῦ Κυρίου».

Αὐτή εἶναι, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ στάση τοῦ ταπεινοῦ. Ξένη δόξα, ξένη θέση, ξένα δικαιώματα καί ἐξουσία δέν σφετερίζεται ποτέ. Ἀντί­θε­τα παραμερίζει αὐτός, γιά νά περάσει ὁ ἄξιος. Ὑποχωρεῖ αὐτός γιά νά καταλάβει τή θέση ὁ ἱκα­νός. Ὁ ταπεινός θυσιάζει τά ἰδικά του, γιά νά ἀναδεικνύονται σ᾽ὅλες τίς θέσεις οἱ ἄξιοι. Οἱ ἄξιοι στήν Ἐκκλησία, στήν πολιτεία, στήν κοινωνία. Ἐκεῖνοι πού ἔχουν τίς ἱκανότητες νά βοηθήσουν τό λαό, νά τόν καταρτίσουν, νά τοῦ δείξουν τό δρόμο τό σωστό, πού θά τόν βοηθήσουν νά μείνει σταθερός καί ἀμετακίνητος στήν ἀλήθεια, στό δίκαιο, στήν ἐπιταγή τῆς ἱστορίας. Καί αὐτό τό κάνει μέ χαρά καί ἀγγαλλίαση.

*****

          Ἀλλά συγχρόνως ὁ ταπεινός ἄνθρωπος φέρεται μέ παρρησία. Ἐπειδή ἀκριβῶς ἡ ζωή του εἶναι καθαρή, ἡ συμπεριφορά του ἄμεμπτη ἀπό κάθε ἄποψη, μπορεῖ νά μιλᾶ μέ παρρησία καί νά διακηρύττει τήν ἀλήθεια καί νά ὑπερασπίζεται τό δίκαιο. Τήν ἀλήθει­α τήν βάζει πάνω ἀπό γνω­ριμίες καί φιλίες καί συ­μ­φέροντα. Τή ζωή του δέν τήν ὑπολογίζει, εἶναι ἕτοιμος νά τή θυσιάσει χάριν τῆς ἀλήθειας καί τοῦ δικαίου. Πολύ περισσότερο δέν ὑπολογίζει τή θέση του, οὔτε τούς θώκους τούς ὑψηλούς. Ὑπερασπίζεται τήν ἀλήθεια, τό δίκαιο καί τήν ἠθική. Ὑπερασπίζεται τά δίκαια τῆς πατρίδας του, ἕτοιμος νά θυσιάσει τά πάντα γι᾽ αὐτήν. Δέν ὑποκύπτει σέ πιέσεις καί ἀπειλές καί τετελεσμένα. Ἡ προτροπή τοῦ σοφοῦ τῆς Παλαι­ᾶς Διαθήκης «ἕως θανάτου ἀγώνισαι ὑπέρ τῆς ἀληθείας»(Σοφ.Σειράχ δ΄28) ἠχεῖ σάν μεταλικός δίσκος στά αὐτιά του καί τόν διεγείρει σέ ἀγῶνες ὑπέρ τῆς ἀληθείας καί τοῦ δικαίου. Ὁ Πρόδρομος χάρις στήν παρησία πού τοῦ ἐχάριζε ἡ ἄμεμπτη ζωή του, δέν δυσκολεύ­τηκε νά ἐλέγξει τόν Ἡρώ­δη γιά τήν σκανδαλώδη ζωή του. Βέβαια ἡ παρ­ρησία του ἔθεσε τήν κεφαλήν του «ἐπί πίνακι». Ὁ λόγος του ὅμως ὡς βροντή διαπερνᾶ τούς αἰῶνες καί λέγει σέ κάθε παράνομο «οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν τήν γυ­ναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου» καί σέ κάθε ἁμαρτωλό «μετανο­εῖτε καί ποιήσατε καρπούς ἀξί­ους τῆς μετανοίας».

*****

« Οὐκ εἰμι ἐγώ, ἀλλ᾽ἰδού ἔρχεται μετ᾽ἐμέ  οὗ οὐκ εἰμί ἄξιος τό ὑπόδημα τῶν ποδῶν λῦσαι »

Ἡ ταπεινοφροσύνη, λοιπόν, Μακαριώτατε Πάτερ καί Δέσποτα, εἶναι ἡ ἀρετή τῶν μεγάλων ἀνδρῶν. Κάθε χριστιανός ὅμως καλεῖται νά γίνει μεγάλος. Γι᾽ αὐτό καί ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ πρώτη ἀ­ρετή, ἡ στερεή πέτρα τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς. Αὐτή ἀνέδειξε τήν Παρθένο. Αὐτή ἀνέ­δειξε τόν Πρόδρομο. Αὐτή καί τόν Παῦλο. Αὐτή ἀναδει­κνύει τούς ἄξιους ἡγέτες καί τούς δίνει τή δύναμη ὡς ἄλλοι Μωϋσεῖς νά ὁδηγοῦν τούς λαούς τους ἀσφαλεῖς στίς ἀτρα­πούς τῆς ἱστορίας. Αὐτή ἀνα­δεικνύει τούς μεγάλους στήν ἐπί τῆς γῆς Ἐκκλη­σία τοῦ Χριστοῦ  καί στήν οὐ­ράνια θεία βα­σιλεία. Τήν ταπεινο­φροσύνη λοιπόν ἄς καλλι­εργήσουμε στίς ψυχές μας καί ἐμεῖς, ὡς ἄρχοντες καί λαός, γιά νά δοῦμε τό δίκαιο νά ἰσχύει γιά τόν τόπο μας, γιά νά γίνουμε μεγάλοι πράγματι καί ἔνδοξοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Εὐχηθεῖτε το γιά ὅλους ἐμᾶς τά πνευ­ματικά σας παιδιά, Μακαριώ­τατε!