ΑΡΡΙΕΤΤΑ ΠΑΛΙΑΤΣΑΡΑ, «ΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΡΑ». - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΑΡΡΙΕΤΤΑ ΠΑΛΙΑΤΣΑΡΑ, «ΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΡΑ».
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ», ΑΘΗΝΑ 2020.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Το Ταχυδρομείο έκρυβε σήμερα την ευχάριστη έκπληξη, βιβλίο λίαν ενδιαφέρον-παλμός και ρυθμός Ελλάδας και Ορθοδοξίας. Και, σε έκδοση εξαίρετη, θαυμάσια, επιβλητική, «Μένανδρος», και όχι τυχαία σαν σε άλμπουμ φωτογραφικό. Πόνημα αξιαγάπητης κυρίας σε αφάνεια διακριτική, κοντά τριάντα χρόνια εγγύς μου, και ούτε χαραμάδα υποψίας πως μπορούσε να επιχειρήσει τον άθλο αυτό. Ένα βιβλίο αξιοθαύμαστης πληρότητας για τη ζωή και το έργο «κορυφαίου Έλληνα μουσικού», θερμού εραστή τε και μύστη ιδιαίτερα «της βυζαντινής εκκλησιαστικής και της δημώδους ελληνικής μουσικής». Εγκρατούς τε και θερμουργού Διδάχου αμφοτέρων-ευρύτερα «της μουσικής ως θείου δημιουργήματος», καθώς πίστευε και έλεγε. Πρωτοπόρου τε και εμβριθούς μελετητή τους, αφοσιωμένου αποστολικά στην ανάδειξη, προβολή, και εμφύσηση ατόφιου του ήχου και αυθεντικού του πνεύματος τους σε δεκτικές νεανικές ψυχές. Σίμων Καράς, «από τις σπάνιες προσωπικότητες … με ανιδιοτέλεια και πάθος για κάθε τι το ελληνικό» ! Σφραγισμένος πνευματικά ! Με «Ευλογία και ευχή του Παναγιωτάτου Πατριάρχου ημών», με «Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών» ! Και, βέβαια, της μεγάλης συμβολής της αφοσιωμένης ικαριώτισσας συζύγου του Αγγελικής, «εκ Θεού φύλακα αγγέλου για τη ζωή και το έργο του»-Εύα Σικελιανού.

         Βιβλίο γραμμένο «με ευχή και προτροπή του μακαριστού π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλου -«γράψε κάτι για τον Καρά»- από μαθήτρια εκλεκτή, αφοσιωμένη, όχι λιγότερο αποστολικά στη διάδοση του οράματος και του έργου αυτού από παράπλευρη οδό. Αρριέττα Παλιατσάρα, τριάντα χρόνια «Ειδική Μουσική Παραγωγός της ΕΡΑ Α’ και ΕΡΑ Γ΄, Εκπομπών Παραδοσιακής, ιδιαιτέρως Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής, Επετειακών Αφιερωμάτων, Παρουσίασης εξαίρετων μορφών και αιματόβρεκτων τόπων του Γένους και της Εκκλησίας-Πόντος, Καππαδοκία, Σινά …». Κατά ταύτα, βιβλίο αντίδωρο του σεβασμού, της όσης πολλής αγάπης της, και τιμής στο μεγάλο μουσικό Διδάχο τε και ακαταπόνητο μελετητή !

     Βιβλίο γραμμένο με αδελφική οικειότητα και συνακόλουθη πνευματική τρυφερότητα στο ζεύγος Καρά. Με ανύσταχτη προσοχή, εξαντλητική επιμέλεια στην αναζήτηση ορίων και πηγών. Ιδιαίτερα, με ενθουσιασμό ισοδύναμο εκείνου που αυτή η εραστής της αφάνειας, και αδιόρατα αγαπημένη ψυχή, κόμιζε κάθε τόσο περιχαρής νέα στοιχεία για τη σύνταξη της βιογραφικής δοκιμής της μακαριστής μοναχής Γαβριηλίας Παπαγιάννη-«Αγάπη χωρίς σύνορα. Αγαπάτε χωρίς όρια»*. Βιβλίο γραμμένο σε ζωντανό λόγο νεοελληνικό, λιτό,  ρέοντα σαν αθόρυβο ρυάκι, από τούτο συν από την πλημμυρίδα ωραίων φωτογραφιών, ελκυστικό, δημιουργικό αμεσότητας σχέσης αναγνώστη και γραπτού, ιδιότυπης έλξης, και δίψας, και παράξενης αναγνωστικής περιέργειας για το τι και πώς της επόμενης σελίδας και της καθεξής με ό, τι ευδιάκριτα συνεπάγεται αυτό …

      Απαραίτητη προσθήκη εδώ, διακριτική η συμβολή στην αισθητική ομορφιά και χάρη του βιβλίου οι έγχρωμες ελαιογραφίες -Σ. Καράς- και αγιογραφίες -Όσιος Ρωμανός ο Μελωδός, Άγιος Πορφύριος- της επίσης αξιαγάπητης Ζωγράφου Μάρθας Ξυνοπούλου. Έτι δε δια τον ιδιότυπο συμβολισμό της, η εικόνα της Πλατυτέρας με εκατέρωθεν δεόμενους ευλαβικά τους αυτοκράτορες χαραυγής- δύσης του Βυζαντίου, Άγιο και Ισαπόστολο Κωνσταντίνο το Μέγα και Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, έργο του Ζωγράφου Σωτηρίου Βάρβογλη. Στο, αφιερωμένο στους «Μάρτυρες της Αλώσεως» Παρεκκλήσι της Σχολής, «αντίγραφο παλαιάς ιστορικής εκκλησίας, της Πόρτα-Παναγιάς, βασισμένο σε σχέδιο Αναστασίου Ορλάνδου». Η συγκεκριμένη εικόνα κρατούσε υψηλή θέση στην ψυχή του εγκρατούς μουσικού Διδάχου, αλλά και έχαινε μέσα του ως μεγάλη ανοιχτή πληγή. Είχε σε μεγάλη τιμή, όχι μόνο ως ήρωα άξιο του Ελληνισμού τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο-«Το δε την Πόλιν σοι δούναι, ούτ’ εμόν εστίν, ούτε άλλου τινός … Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών»-αλλά και ως Μάρτυρα της Εκκλησίας, απραγματοποίητη επιθυμία του, που τη ζούσε ως βαθύ καημό. Διό θέλοντας να επισημάνει τον καίριο και υψηλό συμβολισμό του τραγικού πλην κορυφαίου ιστορικού γεγονότος της Αλώσεως, συνέθεσε ποιητική και μουσική «Ασματική Ακολουθία των Μαρτύρων της Αλώσεως», και από το 1933 ως το 1993, εξήντα χρόνια ανελλιπώς, στις 29 Μαΐου φρόντιζε να τελείται στο Παρεκκλήσι της Σχολής ή αλλού σχετικό μνημόσυνο.

        Τα ελάχιστα αυτά αρκετά να κάνουν λίαν ευδιάκριτο σε τι ποιότητας και τι εθνικού  επιπέδου Έλληνα, και όχι μόνο, κάνει λόγο το βιβλίο αυτό. «Ο  Σίμος Καράς ανήκει στους ανθρώπους που αναπνέουν την αγιασμένη ευωδιά του Βυζαντίου, που ζούνε βουτηγμένοι καθημερινά μέσα στο μυστήριο του … μιλάει και στον ύπνο του, γι αυτό και για την παράδοση. Ο Καράς, αυτό το ολοκαύτωμα, που η αγάπη του για την ορθόδοξη παράδοση … έχει συγκινήσει όλο τον κόσμο…»-Φώτης Κόντογλου, σ.79. Τα λοιπά, πολλά τε και ωραία, και καίρια, και υψηλά, στο βιβλίο, και, «όσοι πιστοί» …

******   ***   ******

       Αλλά, και λίγη συνέχεια κάπως αλλιώς, κορφολογώντας εδώ κι εκεί και τούτο κι αυτό. Απροσδόκητες πνευματικές καταβολές, αφετηριακές ή άλλες, απρόσμενα ριζώματα για την κατανόηση της ζωής, του έργου, της δημιουργικής δυναμικής Σίμωνος Καρά. «Το χωριό μου, Στροβίτσι Ολυμπίας -Ηλεία- μνημονεύεται σε διάταγμα του Μιχαήλ Παλαιολόγου … Οι γονείς μου Γιαννάκης και Σπυριδούλα Καρά … είχαν κτήματα πολλά και απολάμβαναν τη ζωή της υπαίθρου … Ο πατέρας … έπαιζε ταμπουρά, η μητέρα καλλίφωνη τραγουδούσε παλιά ηρωικά Μοραΐτικα τραγούδια …» Η αγάπη της παράδοσης παιδιόθεν ψηλαφητή …

     «Ο καλλίφωνος παπά-Στάθης Λαμπρινόπουλος, κριτής  αυστηρός, τον ακούει δεκαπέντε χρονών να ψάλλει το υπέροχο δοξαστικό, «Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθώμεν τη πανηγύρει…». Βγαίνει στην Ωραία Πύλη, και λέει επιβραβεύοντας τον με όλη του την καρδιά. «Πέστα αηδόνι μου» ! «Αυτή ήταν η μόνη σχολική μου κατάρτιση στη μουσική», καταγράφει Σ. Καράς. Αλλά και προσθέτει τα ακόλουθα βασικά, και καίρια, και υψηλά του απλοϊκού παπά. «Η αξιοπρέπεια του ανθρώπου, παιδί μου … Τα χρήματα είναι του Ιούδα … Να ’χεις την ευχή μου, παιδί μου, ποτέ μην πάρεις χρήματα»… «Διδάσκουμε εξήντα τρία χρόνια δωρεάν», η καταγραφή της ωραιότερης ανταπόκρισης σε βαθιά γηρατειά, Σίμων Καράς.

      «… Φθινόπωρο 1921 έρχομαι στην Αθήνα φοιτητής στη Νομική … Η ψαλτική κατάσταση εδώ ήταν ένα είδος περίεργο … Άλλο βλέπαν στο βιβλίο, άλλο βλέπουν και τώρα οι περισσότεροι ψάλται, και άλλα λένε με το στόμα … Οργανώνεται αλλιώς, ψάλλει ατόφια βυζαντινά … Ιδρύει Σύλλογο για τη διάδοση της εθνικής Μουσικής … Στο Ψαλτήρι, στο ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, ως οι δυο Αλέξανδροι, Παπαδιαμάντης και Μωραϊτίδης, κι ο Καράς παρών … Ιερέας ο παπά-Νικόλας Πλανάς-νυν Άγιος-ευφραίνεται να τον ακούει … Έβγαινε από το Ιερό και τον καλωσόριζε. «Ήρθες», του έλεγε … Εντόπισε την καλλικέλαδη φωνή του και τον αυθεντικό βυζαντινό τρόπο του η διακεκριμένη μουσικολόγος Μέλπω Λογοθέτη Μερλιέ, του έκανε την πρώτη ηχογράφηση … Ερευνά και ανακοινώνει με εκτενείς διαλέξεις πορίσματα για τη βασική Βυζαντινή Μουσική και σημειογραφία … Συνδέεται με το κύκλο της γενιάς του «30» που προσπαθεί ν’ αναβιώσει τις ελληνικές τέχνες … Μεταβαίνει στο Άγιο Όρος … στη Μακεδονία … καταγράφει  σπάνια τραγούδια και ποντιακούς θρήνους … Ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη … φωτογραφεί και διασώζει κώδικες, έργα βυζαντινών και μεταβυζαντινών μουσουργών … Στην ιστορική Μονή της Κρυπτοφέρης - Grottaferrata-έξω από τη Ρώμη ομιλεί … Συνεργάζεται με τη σχολή χορού της Κούλας Πράτσικα … Γίνεται πρωτεργάτης και πρωτοπόρος στο Ε.Ι.Ρ. …  Διδάσκει στο «Ελληνικό Σπίτι» της Αγγελικής Χατζημιχάλη …  Είναι παρών στο Συνέδριο των Δελφών, με εκπληκτική και διεξοδική ομιλία, στην αρχαία Ελλάδα και εξής οι απαρχές και η συνέχεια του  βυζαντινού ήχου τρόπου, και, Ψαλμωδία ad hoc … Η Εύα Σικελιανού, μόνη γυναίκα τότε διπλωματούχος της Βυζαντινής Μουσικής … εκτιμά αυτόν και το έργο του και του λέει : «Δυο πράγματα έχουν μέσα τους την καθολικότητα, η Ελλάδα και η Ορθοδοξία» ! Και, «επιλήψει με διηγούμενον ο χρόνος», διό κλείνω με τούτο ως τελευταίο. Πλάι του, κοντά του, και μετ’ αυτού, Φώτης Κόντογλου μετά των μαθητών του, Τσαρούχη και Εγγονόπουλο, ζωγράφων και αγιογράφων … και τον Καθηγητήν του Πολυτεχνείου και καλλιτέχνην Δημήτριον Πικιώνην … Και τα λοιπά πάλι, τα πολλά τε και ωραία, και καίρια, και υψηλά, και θαυμαστά αξιόλογων Ελλήνων και ανύσταχτου ανάμεσά τους για Ελλάδα της καρδιάς μας και Ορθοδοξία της Παράδοσης μας, Σίμωνα Καρά, στο ωραίο βιβλίο, αληθινό Ελληνικού πνεύματος θησαυρό, και : «Όσοι πιστοί …».

Αθανάσιος Κοτταδάκης

 

 «Γυναίκες Σταυρικής Αγάπης».