Άκτιστο ή κτιστό το πυρ της κολάσεως;
Οντολογικό σημαίνει πως έχει σχέση με την κατάσταση της υγείας του ανθρώπου εν συνόλω, σώματι, ψυχή και πνεύματι. Ο σεσωσμένος έχει ενωθεί με τη θεοποιό Χάρη, οπότε φωτίζεται και ευφραίνεται αιωνίως: αυτό είναι η Βασιλεία του Θεού. Το αντίθετο είναι η κόλαση: ο κολασμένος απωθεί τη Χάρη με την ελεύθερη προαίρεσή του, οπότε αυτή η ίδια πέφτει πάνω του κολαστικώς – καυστικώς και αφεγγώς. Ο Θεός σκορπάει μια και την αυτή ενέργεια σε όλους. Δεν κάμει διακρίσεις. Τώρα, το πώς αυτή προσλαμβάνεται από τα όντα, είναι δικό τους πρόβλημα και δική τους επιλογή και ευθύνη. Και δεν μπορεί αυτή η πρόσληψη να γίνει καταληπτή με το μυαλό μας σε όλο το φάσμα της, οπότε και η βιβλική γλώσσα και αυτή των θεολόγων Πατέρων είναι επί του θέματος κυρίως εικονική και αποφατική.
Οι σχολαστικοί, ταυτίζοντας ουσία και ενέργειες στον Θεό, δεν μπορούν παρά να απορρίψουν το άκτιστο του συγκεκριμένου πυρός, διότι τότε η ουσία του Θεού θα φαινόταν κακή – κολαστική. Η λύση που δίνουν για κτιστό πυρ είναι απαράδεκτη, διότι τότε θα πρέπει και το φως το εν Παραδείσω να είναι μονάχα το κτιστό – του ήλιου πάλι άραγε;! Και οι απολαύσεις εκεί το ίδιο! Πόσος υλισμός πια… Ποια η διαφορά με τις αντίστοιχες αντιλήψεις χιλιαστών, μουσουλμάνων κ.ά.; Για να λέμε όλη την αλήθεια, το θέμα έχει μπερδέψει και ορθόδοξους αγίους και θεολόγους. Για παράδειγμα, ο μακαριστός Παναγιώτης Χρήστου, καθηγητής στο ΑΠΘ και ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, όπως φαίνεται στην ερμηνεία του στη Β’ Πέτρου. Ο άγιος φυσικά δικαιολογείται, διότι στην εποχή του υπήρχε τεράστια επίδραση της δυτικής θεολογίας στην τουρκοκρατούμενη ορθόδοξη εκκλησία. Και για να μην αδικούμε τον άγιο, σε μια υποσημείωσή του σε λόγια του μεγάλου Βασιλείου αφήνει να φανεί πως το φως που θα φωτίζει στον Παράδεισο θα είναι το υπερφυσικό κυρίως (το άκτιστο δηλαδή) και επίσης στη συγκεκριμένη ερμηνεία προσπαθεί να αποδείξει την αλήθεια της συντέλειας του κόσμου για όσους την αμφισβητούσαν και χρησιμοποιεί τις ατελείς επιστημονικές γνώσεις της εποχής του περί πυρός και φωτός.
Η συντριπτική, ωστόσο, παράδοση των ανατολικών Πατέρων τάσσεται υπέρ του ακτίστου κολαστικού πυρός είτε άμεσα (π.χ. Γρηγόριος Παλαμάς, Ισαάκ Σύρος) είτε έμμεσα (π.χ. Βασίλειος, Χρυσόστομος). “Το ίδιο πνεύμα μπορούμε να δούμε σε όλες τις ευχές της ακολουθίας της Μεταλήψεως τόσο πριν όσο και μετά την θεία Κοινωνία. Αυτό πού γίνεται τώρα με την θεία Κοινωνία, θα γίνει στην Δευτέρα Παρουσία με την εμφάνιση του Θεού. Γι' αυτούς πού έχουν καθαρθεί και έχουν μετανοήσει ο Θεός θα είναι Παράδεισος, ενώ γι' αυτούς πού δεν έχουν καθαρθεί ο Θεός θα είναι Κόλαση. Το άλλο παράδειγμα είναι από την ιερά αγιογραφία, πού είναι, οπωσδήποτε, έκφραση της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Βλέποντας την εικονογράφηση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού, όπως αγιογραφείται στους νάρθηκες των Ιερών Μονών, παρατηρούμε ότι από τον θρόνο του Θεού εκπορεύεται το φως, πού (κυκλώνει τους αγίους, και από τον θρόνο του Θεού εκπορεύεται ο πύρινος ποταμός, πού κατακαίει τους αμετανόητους αμαρτωλούς. Ή ίδια πηγή είναι, τόσο του φωτός, όσο και του πυρός”.[1]
“Ώ Τριάς η πάσι ποτέ γνωσθησομένη, τοις μεν τη ελλάμψει, τοις δε τη κολάσει»[2] λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Αυτή η φράση τα συνοψίζει ερμηνευτικά όλα. Πρόκειται για οντολογικές καταστάσεις και όχι για έναν Θεό τιμωρό, που κτίζει μια πυρακτωμένη φυλακή στην οποία πετά και εν συνεχεία ξεχνά τους αμετανόητους για μια αιωνιότητα! Αυτά, αν δεν θεωρηθούν αστεία πράγματα, θα πρέπει οπωσδήποτε να εξοβελισθούν από τους ορθόδοξους θεολόγους ερμηνευτές, αν θέλουν να μένουν πιστοί στο ορθόδοξο και αλάθητο δόγμα της Εκκλησίας του Χριστού. Η πνευματική ζωή και μετάνοια για την Ορθοδοξία έχει θεραπευτικό και μεταμορφωτικό χαρακτήρα και δεν τίθεται θέμα αυτόνομης ικανότητας ηθικής βελτίωσης και συνεπακόλουθης απόδοσης δικαιοσύνης μέσω ποινών ή αξιομισθιών. Αυτό το στεγνό και στυγνό δικανικό πνεύμα αντίκειται στην Παράδοση και στη διδασκαλία των Πατέρων της Ορθοδοξίας, οι οποίοι δεν μιλούσαν κυρίως φιλοσοφικά – όπως οι σχολαστικοί - αλλά βιωματικά και βάσει των θείων γραφών και προφορικών παραδόσεων της θεοπτικής εμπειρίας της σύνολης Εκκλησίας.
Κ. Νούσης
[1]https://www.sostis.gr/blog/item/604-paradeisos-kai-kolasi-mni
[2] Γρηγορίου Θεολόγου έργα, 1 ΕΠΕ, σελ. 380.
3 σχόλια:
Θερμά συγχαρητήρια στον κύριο Κων/νο Νούση για το εξαιρετικό του άρθρο!...
Ευχαριστούμε!...
Πάντοτε με συγκινεί ο πόνος τής αναζήτησης και ο πόθος για την αλήθεια. Τα έχει ο συντάκτης του άρθρου. Φωτίζει την ατελεύτητη πορεία προς το Άκτιστο. Αυτό το άπειρο πάσχα κάθε υπαρκτού. Αλήθεια είναι ο Ιησούς Χριστός. Γι' αυτό η αλήθεια πάντα έχει ονοματεπώνυμο.
Ελευθέριος Βάσσος
«Και δεν μπορεί αυτή η πρόσληψη να γίνει καταληπτή με το μυαλό μας σε όλο το φάσμα της, οπότε και η βιβλική γλώσσα και αυτή των θεολόγων Πατέρων είναι επί του θέματος κυρίως εικονική και αποφατική.»
Ἡ ἀνωτέρω τοποθέτηση τοῦ κ. Νούση, ἔρχεται σέ πλήρη ἀρμονία καί ἀπόλυτη ταύτιση μέ τόν ἀποστολικό λόγο:«Καὶ ἐγώ, ἀδελφοί, οὐκ ἠδυνήθην ὑμῖν λαλῆσαι ὡς πνευματικοῖς, ἀλλ᾿ ὡς σαρκικοῖς, ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ. γάλα ὑμᾶς ἐπότισα καὶ οὐ βρῶμα. οὔπω γὰρ ἠδύνασθε. ἀλλ᾿ οὔτε ἔτι νῦν δύνασθε· ἔτι γὰρ σαρκικοί ἐστε.» (Α΄ Κορ. γ΄1-2).
Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἀπευθύνεται σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους γι’αὐτό καί πρέπει νά εἶναι εὔληπτος καί εὔπεπτος, προκειμένου νά κατανοεῖται εὔκολα καί νά ἐντυπώνεται στή μνήμη μας ἀνεξίτηλα.
Σ’αὐτό ἀποσκοποῦσε καί ἡ χρήση παρά τοῦ Κυρίου μας παραβολῶν καί εἰκονικῶν παραστάσεων ἀπό τήν καθημερινότητα γιά τήν κατανόηση τῶν Μυστηρίων τοῦ Θεοῦ.
Σ’αὐτό τό γλωσσικό καί ἐπικοινωνιακό ἐπίπεδο κινήθηκε καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης παραθέτοντας ἑρμηνεία στίς ἑπτά Καθολικές ἐπιστολές,Ἰακώβου, Πέτρου, Ἰωάννου καί Ἰούδα.
Ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Μεταλληνός ἀναφέρει:
«Ἡ γλώσσα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου χαρακτηρίζεται σχολαστική καί εὐσεβιστική, κάτι πού σέ μεγάλο βαθμό εἶναι αἰσθητό. Ὁ ἱστορικός ἀναχρονισμός ὃμως, ἡ ἀντιμετώπιση δηλαδή μέ σημερινά κριτήρια θεμάτων τοῦ παρελθόντος, δέν ὁδηγεῖ σέ ὀρθά συμπεράσματα. Τά ἒργα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου εἶναι καί αὐτά τέκνα τῆς ἐποχῆς τους, γλωσσικά καί ὑφολογικά. Δέν παύουν ὃμως νά εἶναι πνευματικά καί ποιμαντικά. ...
... Προσφέρει, συνεπῶς τήν ποιμαντική τῆς πατερικῆς παράδοσης μέ τά μέσα τῆς ἐποχῆς του. Ἂλλωστε, ἀπευθύνεται στό εὐρύ λαϊκό στρῶμα, λαμβάνοντας ὑπόψει τήν δεκτικότητά του...
...Ἡ πνευματική δέ κατάσταση τότε τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἦταν πολύ χαμηλή, ὃπως ἀναπτύσσει ὁ Ἃγιος στήν «Χρηστοήθεια». Δέν χάνεται ὃμως ἡ πατερική προοπτική στήν ποιμαντική τοῦ Νικοδήμου. ...
...Ἡ σχέση, λοιπόν, τοῦ Νικοδήμου μέ τήν δυτική δικανική θεωρία εἶναι μόνο λεκτική καί αὐτό κατ’ ἀνάγκη, διότι οἱ ὃροι αὐτοί εἶχαν εἰσέλθει στό λεξιλόγιο τῶν Ἑλλήνων. Καί εἶναι γεγονός ὃτι στά κείμενά του ἀπαντοῦν φράσεις, ὃπως «ἂπειρος ὓβρις», «ἂπειρος πληρωμή», «ὀργή τοῦ Θεοῦ». Ἒχουν ὃμως ὀρθόδοξο νόημα. Ἂν ἀπομονωθοῦν, νοοῦνται δικανικά, ἀνατρέποντας τήν λειτουργία τῆς θείας ἀγάπης, κατά τά Ἰω. 3,16 καί Ρωμ. 5,8, τήν ὁποία ὃμως ὑπονοεῖ πάντοτε ὁ Νικόδημος. Ὁ Θεός τοῦ Νικοδήμου δέν εἶναι ἂτεγκτος κριτής, προβολή τῶν ἡγεμόνων τῆς φραγκικῆς φεουδαρχίας, ἀλλά Πατέρας πλήρης οἰκτιρμῶν καί φιλανθρωπίας. Ὁ στόχος τοῦ Νικοδήμου εἶναι νά μισήσει ὁ ἂνθρωπος καί νά σιχαθεῖ τήν ἁμαρτία, καί τό «μοτίβο» τῆς «προσβολῆς» τοῦ Θεοῦ εἶναι πολύ βοηθητικό σ’ αὐτή τήν κατεύθυνση.»
Περισσότερα στήν κατωτέρω διεύθυνση:
http://www.parembasis.gr/index.php/el/menu-teyxos-266/5462-2018-266-12
Κατόπιν αὐτοῦ γίνεται ἀντιληπτό πώς δέν ὑφίσταται οὐσιαστικός λόγος ἀντιπαράθεσης, ἐφόσον παρά τίς ὅποιες ἐνστάσεις καί ἀπορίες πού μπορεῖ νά μᾶς γεννῶνται, παραμένουμε ἐντός τῆς Ἐκκλησίας καί δέν ἐκφράζουμε τάσεις διαφυγῆς.
Μέ ἐκτίμηση.
Θεόδωρος Σ.
Δημοσίευση σχολίου