Αθηναγόρας: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι ένα Ορθόδοξο Βατικανό

 Ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος με τον επίσης αείμνηστο Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΕΙΟ "Ε.Κ."

Αθηναγόρας: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι ένα Ορθόδοξο Βατικανό

Πηγή: «Εθνικός Κήρυξ»

ΒΟΣΤΩΝΗ. Στη φράση του αείμνηστου Πατριάρχη Αθηναγόρα πως «το Οικουμενικό Πατριαρχείο  δεν είναι ένα Ορθόδοξο Βατικανό» στήριξε το πρόσφατο άρθρο του και συγκεκριμένα στις 15 Φεβρουαρίου 2024 ο Matthew Namee στο περιοδικό «Ορθόδοξη Ιστορία – Η Ορθόδοξη Εκκλησία στον Σύγχρονο Κόσμο».

Ο Matthew Namee αναφέρει, ανάμεσα στα άλλα, πως «για αρκετό καιρό τώρα στοιχειοθετώ τη στενή σχέση ανάμεσα στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Χάρη εν πολλοίς στην αμερικανική επήρεια ο Αθηναγόρας ανήλθε στον Θρόνο της Κωνσταντινούπολης και αρεσκόταν στην ιδέα πως ήταν πράκτορας του Αμερικανισμού, της Δύσης, το αντίπαλο δέος του ανερχόμενου Μοσχοβίτικου Πατριαρχείου υποστηριζόμενο από το Σοβιέτ».

Αναφέρει επίσης, πως «τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’50 καθώς οι Ελληνοκύπριοι επαναστάτησαν εναντίον της βρετανικής κυριαρχίας στην Κύπρο οδηγώντας σε εντάσεις ανάμεσα στους Ελληνες και τους Τούρκους στη νήσο.

Η Τουρκία άρχισε να βλέπει τις εκατό χιλιάδες των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης ως πέμπτη φάλαγγα ανάμεσά τους και κατ’ ισχυρισμό το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως έναν πολιτικό οργανισμό με το προσωπείο του θρησκευτικού. Τον Σεπτέμβριο του 1955 εντάσεις ξέσπασαν σε μεγάλο βαθμό. Με την ενθάρρυνση της τουρκικής κυβέρνησης οι μουσουλμάνοι επιτέθηκαν τους Ελληνες Ορθόδοξους γείτονές τους, καίγοντας ναούς, καταστρέφοντας σπίτια και επιχειρήσεις, χτυπώντας πολίτες και βιάζοντας γυναίκες και παιδιά. Οταν κατακάθισε ο κουρνιαχτός, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν σήκωσαν κυριολεκτικά το δάκτυλό τους να βοηθήσουν τον υποτιθέμενο σύμμαχό τους, τον Αθηναγόρα, τον οποίον δεν εμπιστεύονταν αμφότεροι τόσο οι Τούρκοι, όσο και το δικό του το ελληνικό ποίμνιο, που τον έβλεπαν ως έναν ενεργοποιητή της τουρκικής καταπίεσης.

Ο αείμνηστος Πατριάρχης Αθηναγόρας ως Αρχιεπίσκοπος Αμερικής ασπάζεται τον τότε Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Χάρυ Τρούμαν.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΑΓΓΙΝΑ

Αλλά αυτά έγιναν τα πρώτα χρόνια της περιόδου του Κρουτσώφ στη Σοβιετική Ενωση, και ο Κρουτσώφ αποδείκνυε πως ενδιαφερόταν λιγότερο από τον προκάτοχό του, τον Στάλιν, στη χρήση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησία ως μέσο απόκτησης υποστήριξης για τον σοβιετικό σκοπό. Εάν το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν ήταν τόσο χρήσιμο για τη Σοβιετική Ενωση, αυτό εννοούσε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα ήταν λιγότερης αξίας για τις Ηνωμένες Πολιτείες;».

Σε άλλο σημείο του δημοσιεύματος του Matthew Namee αναφέρεται πως «έπειτα από την εξέγερση των Σεπτεμβριανών του 1955, άρχισαν να εμφανίζονται άρθρα στις τουρκικές εφημερίδες, ζητώντας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο να φύγει από την Κωνσταντινούπολη. Η συζήτηση ήταν τόσο έντονη εσωτερικά, όπως μαρτυρούν αποχαρακτηρισθέντα ντοκουμέντα της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Ισως το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα μπορούσε να μετακομίσει στο Αγιο Ορος ή κάπου αλλού στην Ελλάδα που είχε δικαιοδοσία; Ο Πατριάρχης Αθηναγόρας μισούσε την ιδέα φυγής από την Κωνσταντινούπολη, αλλά προτιμούσε εξορία σε κάποια ουδέτερη περιοχή όπως η Ελβετία αντί για τη μετακόμιση στην Ελλάδα. (Αυτό προκάλεσε και τη δημιουργία του Ορθόδοξου Κέντρου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Σαμπεζύ της Ελβετίας το 1966).

Εν τω μεταξύ, ο Ελληνοαμερικανός παραγωγός ταινιών Σπύρος Σκούρας ώθησε προς την άλλη κατεύθυνση, προτρέποντας την ανοικοδόμηση ενός Πατριαρχικού παλατιού στην Κωνσταντινούπολη ως το Πατριαρχείο να γίνει κάτι σαν Ορθόδοξο Βατικανό.

Ο πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τουρκία, με έδρα την Αγκυρα, επιδεικτικά σνόμπαρε τον Αθηναγόρα με το να μην τον επισκεφθεί κατά τον τελευταίο του σταθμό στην Κωνσταντινούπολη. Οπως προκύπτει από έκθεση του προξένου Miner, εξήγησε πως κάτι τέτοιο έγινε λόγω της δικής του συμβουλής. Ο Σπύρος Σκούρας σε πρόσφατη ομιλία του, ζητώντας την οικοδομή Πατριαρχικού παλατιού, είχε προκαλέσει έντονη κριτική από μέρους του τουρκικού Τύπου για το Πατριαρχείο και ‘οιαδήποτε επίσκεψη από τον πρέσβη θα αύξανε τις δυσκολίες του Πατριάρχη’. Ο Αθηναγόρας είπε ότι κατάλαβε.

Ο αείμνηστος Πατριάρχης Αθηναγόρας επιθεωρεί τις καταστροφές που έκανε ο Τούρκικος όχλος σε ιερό ναό της Κωνσταντινούπολης.

Φωτογραφία παραχώρηση αείμνηστου Νίκου Μαγγίνα

Προφανώς ο Αθηναγόρας με δική του πρωτοβουλία μίλησε για ‘αδικία’ που έγινε στον ίδιον και την Ορθοδοξία από τον Σκούρα και άλλους οι οποίοι λανθασμένα εξακολουθούν να θεωρούν το Πατριαρχείο πως είναι όμοιο με το Βατικανό. Με μεγάλη έμφαση ο Αθηναγόρας υπογράμμισε την ιστορία,  την παράδοση και την ιεραρχική δομή της Ορθόδοξης Εκκλησίας, επισημαίνοντας την ανεξαρτησία  Εθνικών Εκκλησιών, την ανεξαρτησία των Εθνικών Εκκλησιών παρά την εξουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη. Ο Αθηναγόρας είπε πως οποιαδήποτε κίνηση να μετατραπεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε μία οντότητα σαν του Βατικανού θα ξεσήκωνε αμέσως αντίθεση από την Εκκλησία της Ελλάδος και τους Τούρκους, για να μην πούμε και από τις άλλες Εκκλησίες. ‘Ο Πατριάρχης θεωρεί ολοσχερώς ανεδαφικό πως θα δεχθούν ποτέ οι Ρώσοι, οι Ελληνες, οι Σέρβοι, οι Ρουμάνοι κ.λπ. να παραδεχθούν τον Πατριάρχη ως τον έχοντα τα πρωτεία όπως συμβαίνει με τον Πάπα της Ρώμης. Είπε πως εκ μέρους του θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν, όπως έχει κάνει πάντοτε, να αντικρούσει οποιαδήποτε τέτοια διαστρέβλωση της δομής της Ορθόδοξης Εκκλησίας’. Ο Πατριάρχης εξέφρασε τις ευχαριστίες του για το ενδιαφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εκτοτε δεν περνούσε εβδομάδα που να μην υπήρχε επικοινωνία του προξένου με τον Πατριάρχη ή με μέλη της Ιεράς Συνόδου.

Ο πρόξενος και ο Πατριάρχης συζήτησαν την πιθανότητα φυγής του Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη. Μερικά μέλη της Συνόδου εξέφρασαν τη γνώμη πως μία τέτοια κίνηση θα δημιουργούσε κενό εξουσίας και θα έδινε στο Πατριαρχείο της Μόσχας την ευκαιρία να ζητήσει το πρωτείο.

Τοπικώς, οι Ελληνες της Κωνσταντινούπολης φοβόντουσαν πως εάν το Πατριαρχείο φύγει εκτός Κωνσταντινουπόλεως, ο υπόλοιπος ελληνικός πληθυσμός αναμφίβολα θα εκδιωκόταν.  Εν τέλει το Πατριαρχείο παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά δεκάδες Ελληνες απελάθηκαν το 1960 απομειώνοντας το Πατριαρχείο από το τοπικό του ποίμνιο. Ο Αθηναγόρας, ο οποίος γινόταν σταδιακά άνευ σημασίας για τη διπλωματία και την ίντριγκα του Ψυχρού Πολέμου, άρχισε να μετατοπίζει την προσοχή του μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να προσανατολίζεται προς τον Θεολογικό Διάλογο. Από τη μια μεριά σχέσεις με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και από την άλλη αναθέρμανση της Ορθόδοξης συμφιλιωτικής διαδικασίας».