Τέταρτη, και τελευταία Κυριακή του
Τριωδίου, περιόδου που από μικρό παιδί ακόμα αντιπαθούσα πολύ, για τις ανόητες
και όχι μόνο Καρναβαλικές μεταμφιέσεις, και τους παρεπόμενους χυδαίους συχνά
και ανεπίτρεπτους διονυσιασμούς. Ούτε που ήξερα τότε πως είναι μια περίοδος
εκκλησιαστικής προεισαγωγικής στα επερχόμενα μεγάλα γεγονότα του Πάθους του
Χριστού, του Σταυρού, του Τάφου, της τριήμερης Ανάστασης του.
Πράγμα που και όταν έμαθα δε φωτίστηκα
πολύ. Από τη μια ο Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Καντιώτης με τους ακολούθους του, λάβρος επί τόπου κατά του Καρνάβαλου !
Από την άλλη ο Γέρων Χαλκηδόνος Μελίτων-μεγάλη θεολογική μορφή, παραλίγο
Οικουμενικός Πατριάρχης αν δεν είχε διαγράψει το όνομα του από τον Κατάλογο
υποψηφίων η Τουρκική αρχή. Ο οποίος Κυριακή της Τυρινής 8 Μαρτίου 1970, από το
Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών, διαμήνυσε urbi et orbi το … πρωτάκουστο ! «Και ο Καρνάβαλος μας διδάσκει» ! Και
προκάλεσε στον Ελλαδικό Εκκλησιαστικό και Θεολογικό περίβολο μεγάλη ταραχή.
Τώρα, για τα συμβαίνοντα στις μέρες μας, τι να πει κανείς. Παντοκρατορία Πολυμέσων Γενικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας τρεις Κυριακές, και αποκορύφωμα η σημερινή, και σύμπασα η Ελλάδα σε ξέφρενη Καρναβαλική περιδίνηση ! Με τα κατά τόπους οικονομικά της παρεπόμενα σε απροκάλυπτη προβολή. «Ελάτε σ’ εμάς, έχουμε τα καλύτερα, μάλιστα … τα πιο παραδοσιακά» !
Κατά ταύτα αύριο «Καθαρά Δευτέρα», του καιρού επιτρέποντος, Φιλοπάππου, και
όπου αλλού, χταποδάκι καλαμαράκι, γαρίδες, ντολμαδάκια, άφθονος …
«οίνος ευφραίνων καρδίαν» και άλλα τινά. Ενδεικτικός ή επιδεικτικός εγκαινιασμός
της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ριζωμένο αυτό κατάβαθα στην ορθόδοξη
ελληνική λαϊκή ψυχή ! Και τι μ’ αυτό αν η συνέχεια είναι από μηδενική ως
μηδαμινή. Αφήστε που λέγαμε πέρσι κάποιοι θα προτιμήσουν και νηστεία σε …
μετάλλαξη ! Αλλά ! Δεν θα είναι και λίγοι που θ’ ακολουθήσουν ως το τέλος της
νηστεία-νηστεία με ταπείνωση και υπακοή !
****** ***
******
Αφορμή για προσγείωση σε συμβαίνοντα τα
ανωτέρω, ώρα όμως να περάσουμε στα καθ’ ημάς εκκλησιαστικά οριζόμενα τακτά.
Κυριακή λεγόμενη της Τυροφάγου ή
Τυρινής, το φαγητό με τυρί, το φαγητό με ψάρι, απαρχή της απ’ το κρέας αποχής.
Σκαλοπάτι ενδεικτικό και πέρασμα στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Όπου δέσποινα, κυρία, βασίλισσα, η
Νηστεία-Νηστεία, όνομα και πράγμα, δηλαδή. Με δυο βασικές προδιαγραφές ή όρους,
καθοριζόμενους απλά, λιτά, ρητά από το Αποστολικό
Ανάγνωσμα της ημέρας-Απ. Παύλος-και
κυρίως απ’ το Ευαγγελικό-Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Κλιμακωτά αντίστοιχα
από αμφότερους ως, προσωπική
απόφαση και πράξη ελευθερίας συν αδελφοσύνης αδιατάρακτης, και ως,
συγχώρεσης, μυστικής πράξης, και αγάπης του Θεού όσης πολλής !
Ήτοι,
καθαρά και αποκλειστικά πνευματικός η
ουσία και ο στόχος αυτής ! Απλά, πολύ απλά, χωρίς λόγια μεγάλα και πολλά, μετράει ως ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στο
Χριστό ! Και σε σχέση με το ερχόμενο
Πάσχα ως πιο καλό και ουσιαστικό πέρασμα σ’ αυτό, και σ’ Αυτόν που είναι «η
Οδός και η Αλήθεια και η Ζωή» !
Αυτό
πρώτιστα και κύρια, αν μη μόνον αυτό ! Όλα τα άλλα, ήτοι υλικά δεδομένα της
και υποκείμενα, φαγητά κλπ., δεύτερα,
ως φυσικά και αναγκαία παρεπόμενα του ότι ως άνθρωποι είμαστε αρμονική
σύνθεση-συνάφεια πνεύματος και ύλης-«Πώς ψυχή εκ του σώματος βιαίως χωρίζεται
εκ της αρμονίας»-και δε γίνεται αλλιώς.
Άρα, μένουμε μακριά από την όλη γύρω από
τη Νηστεία παραφιλολογία, κοινώς από τα γνωστά μεν, απαράδεκτα δε, ο ένας για
τον άλλο κουτσομπολιά της γειτονιάς. Και όχι σπάνια, και «θου Κύριε φυλακήν τω
στοματί μου», από κάποια κοντόθωρα ιερατικά και ασκητικό-μοναστικά.
****** ***
******
Ανοιγόμαστε, λοιπόν, στο κεντρικό θέμα
με τη σειρά ακρόασης των ιερών κειμένων στη Λειτουργία της Κυριακής της
Τυρινής.
Ι. Αποστολικό
Ανάγνωσμα. Ο Απόστολος Παύλος μας διαμηνύει ότι. Η Νηστεία είναι προσωπική απόφαση και πράξη ελευθερίας ! Πιο
συγκεκριμένα, και το προσέχουμε αυτό πολύ, μακριά
και πέρα από μικρότητες ή άλλα που μπορούν να διαταράξουν την αδελφική
σχέση μεταξύ χριστιανών. Ιδιαίτερα και επί του προκειμένου για τη Νηστεία της Αγίας και Μεγάλης
Τεσσαρακοστής, όπου και το εξειδικεύουμε, τον ακούμε να επισημαίνει απλά και ρητά τα εξής. «Να δέχεστε όποιον έχει ασθενική πίστη,
χωρίς να επικρίνετε τις απόψεις του. Για
παράδειγμα ένας πιστεύει πως μπορεί να φάει απ’ όλα, ενώ κάποιος άλλος που έχει
ασθενική πίστη, τρώει χόρτα μοναχά. Αυτός που τρώει απ’ όλα, ας μην περιφρονεί
εκείνον, που δεν τρώει. Κι εκείνος που δεν τρώει, ας μην κατακρίνει εκείνον που
τρώει» ! Και ταύτα γιατί; «Γιατί ο Θεός τον έχει δεχτεί στην Εκκλησία
Του» ! Και επομένως. «Εσύ ποιος
είσαι που θα κρίνεις έναν ξένον υπηρέτη»; Και το τελικό συμπέρασμα. «Μόνο ο Κύριός του μπορεί να κρίνει, αν
στέκεται ή όχι στην πίστη του» ! Και ιδού γιατί. «Γιατί ο Θεός έχει τη δύναμη να τον στηρίξει». Προσθέτω, κατά κύριο
λόγο Αυτός, τελικά και πιο πολύ ίσως, μόνον
Αυτός !
Και ιδού κάτι από Άγιο και Μέγα Βασίλειο εδώ.
Ευθεία βολή, επισήμανση ότι, η
ουσία, και η καρδιά της Νηστείας είναι αυτή. «Αληθής νηστεία η του κακού αλλοτρίωσις»-αποξένωση. Και ένα δύο
τρία συγκεκριμένα και ενδεικτικά. «Εγκράτεια
γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους, επιορκίας. Η
τούτων ένδεια-φτώχεια-νηστεία εστίν
αληθής» ! Και ποιος δεν τα καταλαβαίνει και δεν τα νιώθει ! Από κει και
πέρα, δική του και του Θεού η δουλειά !
Και εδώ να υπερακοντίζει Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομο.ς Και μην
τρομάξουν μερικοί, πιο προωθημένα, πιο τολμηρά, αλλά όπως πάντα συγκεκριμένα
και απροκάλυπτα. «Όπως όταν νηστεύατε-τη
Μ. Σαρακοστή-σας έλεγα ότι μπορεί
κάποιος που νηστεύει τυπικά, ουσιαστικά να μη νηστεύει, έτσι και τώρα σας λέω
ότι, μπορεί κάποιος τυπικά να μη νηστεύει, αλλά ουσιαστικά να νηστεύει ! Σας φαίνεται αινιγματικό αυτό που ακούτε,
γι αυτό και έρχομαι να σας εξηγήσω καλύτερα τι θέλω να πω».
Ιδού. «Πώς
μπορεί κάποιος που τυπικά νηστεύει, ήτοι που ακολουθεί όλους τους διατροφικούς
περιορισμούς, που έχει ορίσει η Εκκλησία, ουσιαστικά να μη νηστεύει; Αυτό συμβαίνει, όταν αποφεύγει βέβαια τα
φαγητά που δεν πρέπει να φάει στην περίοδο της νηστείας, αλλά δεν αποφεύγει τα
αμαρτήματα ή τις άλλες κακές του συνήθειες ! Και πώς αυτός που τυπικά δε
νηστεύει, ουσιαστικά μπορεί να νηστεύει; Όταν συνεχίζει μεν ν’ απολαμβάνει την
τροφή που έτρωγε και πριν τη νηστεία, αλλ’ αποφεύγει να γευτεί τις αμαρτίες που
συνηθίζει να κάνει. Σας λέω μάλιστα ότι αυτή η νηστεία είναι καλύτερη από
εκείνη, όχι μόνο καλύτερη, αλλά και ελαφρότερη» !
Τα παραπέρα στην κρίση και απόφαση κάθε
χριστιανού ορθόδοξου !
******
*** ******
ΙΙ.
Ευαγγελικό Ανάγνωσμα. Που είναι το όλο οκτώ στίχοι από την
περίφημη «Επί του Όρους Ομιλία» του
Χριστού. Στίχοι που θέτουν από την αρχή, και το προσέχουμε αυτό πολύ, ως όρο
απαράβατο και προϋπόθεση βασική για μια αληθινή Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τη συγχώρηση αμοιβαίως των σφαλμάτων τους
εκ μέρους των χριστιανών ! Και από κει την άσκηση της νηστείας σε γραμμή
αυστηρώς, αυστηρότατα προσωπική, γνωστή
μόνο από τον ίδιο και το Θεό. Αμφότερα τέλος ως απόδειξη ορθής επιλογής
ζωής, επιλογής ζωής αγάπης του Θεού, ως μαρτυρεί το γραφόμενο, «μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό» !
Και βέβαια πάντα ταύτα ως ελεύθερη
προσωπική επιλογή. «Όστις θέλει οπίσω
μου ακολουθείν». Και με καθαρή προειδοποίηση απ’ την αρχή, ότι πρόκειται
για πορεία ζωής πολύ δύσκολη. «Αράτω τον
σταυρόν αυτού». Κι έξω και μακριά από κάθε μορφής καταναγκασμό, καθώς. «Ιδού έστηκα επί την θύραν και κρούω».
Και. «Εάν τις ακούση της φωνής μου και
ανοίξει την θύραν εισελεύσομαι προς αυτόν…», παραδίδει η Αποκάλυψη του
Ιωάννη ότι προτιμάει ο Χριστός !
Απροκάλυπτα, λοιπόν, πρώτα και ρητά, ο
απαράβατος όρος, η βασική προϋπόθεση. «Αν
συγχωρήσετε τους ανθρώπους για τα παραπτώματά τους, θα σας συγχωρήσει κι εσάς
ο ουράνιος Πατέρας σας. Αν όμως δεν
συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε και ο Πατέρας σας θα
συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα». Έτσι μόνον, αποκλειστικά έτσι, ανοίγει
ο δρόμος προς μία όντως Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή !
Και κάτι από Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο
πάλι. «Δείξαι βουλόμενος-ο Χριστός-ότι μάλιστα πάντων την μνησικακίαν
αποστρέφεται και μισεί, και μάλιστα πάντων την εναντίαν τη κακία ταύτη
αποδέχεται αρετήν … πάλιν αυτού του κατορθώματος υπέμνησε, και από της κειμένης
κολάσεως και από της ωρισμένης τιμής ενάγων τον ακροατήν εις την της εντολής
υπακοήν». Δηλαδή. «Θέλοντας ο Χριστός να
δείξει, ότι πιο πολύ απ’ όλα αποστρέφεται
και μισεί τη μνησικακία. Και παράλληλα ή από την άλλη,
θέλοντας να δείξει ότι, πιο πολύ και
πάνω απ’ όλα αποδέχεται την αντίθετη
από αυτή την κακία αρετή, έφερε κι επισήμανε αυτό το κατόρθωμα αρετής-δηλ. την αμοιβαία συγχώρηση-που και απαλλάσσει από την επικείμενη καταδίκη, και τη συνακόλουθη ποινή,
τον κατά έναν τρόπο ως εναγόμενο σε δίκη
ακροατή, κι έτσι και γι αυτό λόγο ή
απ’ αυτή την πλευρά του όρισε την υπακοή
αυτής της εντολής», γράφει επί του προκειμένου εδώ, και ως εγκρατής και διαπρεπής νομικός.
Και τέλος στο κεντρικό θέμα, Αγία και
Μεγάλη Τεσσαρακοστή και Νηστεία αληθινή, ο πρώτος και τελικός, λιτός και ρητός
λόγος από το Χριστό. «Όταν νηστεύετε να
μην γίνεστε σκυθρωποί, όπως οι υποκριτές που παραμορφώνουν την όψη τους για να
δείξουν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν. Σας βεβαιώνω ότι έτσι έχουν κιόλας λάβει
την ανταμοιβή τους. Το αντίθετο εσύ, όταν νηστεύεις περιποιήσου την όλη εμφάνισή
σου για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου. Αλλά ! Στον ουράνιο Πατέρα
σου που βλέπει τις κρυφές πράξεις σου. Και ο Πατέρας σου που βλέπει τις κρυφές
πράξεις σου, θα στο ανταποδώσει φανερά»!
Ναι, βέβαια, και όλα αυτά. Αφού πριν απ’
όλα έχεις ξεκαθαρίσει στη ζωή σου ποιον αγαπάς. «Μη μαζεύετε επίγειους θησαυρούς, που τους αφανίζει ο σκόρος και
αντίστοιχα η σκουριά, και οι κλέφτες που κάνουν διαρρήξεις και κλοπές. Αντίθετα
να μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό ! Που δεν αφανίζουν ούτε σκόρος, ούτε
σκουριά, κι ούτε κλέφτες τους κάνουν διαρρήξεις, και αντικείμενα κλοπής. Και
μην ξεχνάτε τούτο το και άκρως αληθινό. Όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα
είναι και η καρδιά σας» !
Τόσο απλά ! Τόσο λιτά ! Τόσο καθαρά !
Τόσο ρητά !
Και με την αύριο Καθαρά Δευτέρα, πρώτη μέρα της
Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και ξέρει και πολύ καλά ο καθείς. Αυτό που ειλικρινά δύναται, και σ’ αυτό ας
προχωρεί. Και είναι δίκαιος ο Θεός,
συν όμως και αγαθός, που πάει να πει, και Μακρόθυμος και Πολυέλεος. Και μην το
ψάχνετε, δε θα το βρείτε. Εκείνος μόνο ξέρει, και σε ποιον, και πότε, και πως !
Καλή Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή 2025 !
Αθανάσιος Κοτταδάκης
Λέσβου 1963 σε μικρή διασκευή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου