ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ - π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Αρχίζει σήμερα-αύριο η νέα Συνοδική περίοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Δεν πρέπει να είναι αλλαγή βάρδιας σε γραφειοκρατικές ρυθμίσεις. Ούτε αφασική "κινητικότητα" σε βραδυπορούν σώμα. Ούτε τυπικό ανιαρά επαναλαμβανόμενο. Ούτε κληρικαλιστική επιβεβαίωση αποκλειστικών... αρμοδιοτήτων. Ούτε προσχηματική σχέση.

Αλλά πρέπει να είναι δυναμισμός ελευθερίας υγιούς κεφαλής, που φροντίζει το (γιατί να το κρύψουμε...) εκκλησιαστικό σώμα που διαλύεται... τροχάδην: α. σε ασαφή προληπτική θρησκοληψία εμμονικών εικονολατρών, που αυτό το αξιολογούν ως πίστη· β. σε διαλυόμενους γάμους (για τους οποίους αυξάνουμε τα γραφειοκρατικά απαιτούμενα για έκδοση αδείας...!!)· γ. σε αδιάφορους-άθρησκους νεαρούς ανθρώπους που βλέπουν κάτι τέτοιο, ως προσόν ανοιχτομυαλιάς!

Δύο συνημμένα κείμενα, του, και από αδιάφορους και αθέους ακόμα, αποδεκτού μακαρίου πάπα Φραγκίσκου, έχουν να μας πουν και να μας δείξουν πλείστα όσα για τα παραπάνω θέματα.

«Αγαπητοί αδελφοί, προφυλαχτείτε, σας εκλιπαρώ, από τη χλιαρότητα που οδηγεί στη μετριότητα και στην ακηδία, σ’ αυτόν τον «διάβολο του μεσημεριού». Προσοχή σε αυτό. Προσοχή στην ηρεμία που υπεκφεύγει τη θυσία· στον υπερβάλλοντα ποιμαντικό ζήλο που οδηγεί σε μισαλλοδοξία· στην αφθονία αγαθών η οποία παραμορφώνει το Ευαγγέλιο. Μην ξεχνάτε ότι ο διάβολος εισέρχεται από τις τσέπες! Εύχομαι ένα υγιές άγχος για το Ευαγγέλιο, το μόνο άγχος που δίνει ειρήνη.»

Ας τα φιλοκαλήσουμε. Ο άγιος Βασίλειος έφτιαξε Φιλοκαλία από τα έργα του Ωριγένη...

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

 

Α

«...καί σύ ποτέ ἐπιστρέψας,

στήριξον τούς ἀδελφούς σου...»

(Λουκ. 22, 32)

ή «ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ»

Αγαπητοί αδελφοί, καλημέρα!

Ας δούμε μαζί το περιεχόμενο και τις υποχρεώσεις της επισκοπικής διακονίας, τώρα που βρεθήκαμε μαζί με την αφορμή του Μορφωτικού Σεμιναρίου σας.

Ποιος είναι ο Επίσκοπος; Ας διερωτηθούμε σχετικά με την ταυτότητά μας ως ποιμένων για να είμαστε πιο ενήμεροι, γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει πανομοιότυπος κανόνας-πρότυπο για όλα τα μέρη. Το λειτούργημα του Επισκόπου προκαλεί ίλιγγο, τόσο σπουδαίο είναι το λειτούργημα που έχει αναλάβει. Χάρη στην επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, ο Επίσκοπος πρέπει να διαμορφώνεται και να συσχηματίζεται προς τον Χριστό τον αληθή Ποιμένα και Ιερέα. Αυτό σημαίνει ότι καλείται και ο άνθρωπος επίσκοπος να έχει τα χαρακτηριστικά του Ποιμένα-Χριστού και να κάνει δική του την καρδιά της Ιεροσύνης, που είναι η προσφορά της ζωής του. Ως εκ τούτου, δεν ζει για τον εαυτό του, αλλά τείνει να προσφέρει τη ζωή του χάριν των προβάτων, ιδιαίτερα των πιο αδύναμων κι εκείνων που κινδυνεύουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο επίσκοπος τρέφει αληθινή συμπόνια για τα πλήθη των αδελφών που, πολλές φορές, είναι σαν τα πρόβατα χωρίς ποιμένα (βλέπε Μάρκο 6, 34), και για όλους εκείνους που με διάφορους τρόπους έχουν τεθεί στο περιθώριο. Σας ζητώ οι πράξεις και τα λόγια σας να προσφέρουν ανακούφιση ειδικά σε όλους εκείνους που βιώνουν την περιθωριοποίηση και την υποβάθμιση. Αυτοί, περισσότερο από άλλους, έχουν την ανάγκη να νιώσουν ότι ο Κύριος, του Οποίου σεις είστε τα σκεπτόμενα χέρια, τους προτιμά.

Ποιος είναι ο Επίσκοπος; Θα ήθελα να σκιαγραφήσω μαζί σας τρία ουσιώδη χαρακτηριστικά: είναι άνθρωπος προσευχής, είναι άνθρωπος κηρύγματος και είναι άνθρωπος κοινωνίας.

Α. Άνθρωπος προσευχής. Ο Επίσκοπος είναι διάδοχος των Αποστόλων και, όπως οι Απόστολοι, καλείται από τον Ιησού να είναι μαζί Του (Βλ. Μάρκ. 3, 14). Εκεί βρίσκει τη δύναμή του και την εμπιστοσύνη του. Μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του στον Κύριο ενώπιον του Θυσιαστηρίου. Έτσι αναπτύσσεται μέσα του η συνειδητοποίηση ότι και το βράδυ, όταν κοιμάται, ή στη διάρκεια της ημέρας, στην κούραση και στον ιδρώτα του αγρού που καλλιεργεί, ο σπόρος μεγαλώνει (Βλ. Μάρκος 4, 26-29). Για τον Επίσκοπο, η προσευχή δεν είναι ευλάβεια, αλλά αναγκαιότητα. Όχι μια υποχρέωση μεταξύ άλλων, αλλά ένα απαραίτητο λειτούργημα μεσιτείας: κάθε μέρα πρέπει να φέρνει πρόσωπα και καταστάσεις ενώπιον του Θεού. Όπως ο Μωυσής, απλώνει τα χέρια του προς τον Ουρανό υπέρ του λαού του (Βλ. Έξοδος 17, 8-13) και είναι ικανός να επιμένει στον Κύριο (Έξοδος 33, 11-14), να διαπραγματεύεται με τον Κύριο, όπως ο Αβραάμ με την παρρησία της προσευχής. Μια προσευχή χωρίς ειλικρινή συζήτηση δεν είναι προσευχή. Είναι ο ποιμένας που προσεύχεται, κάποιος που έχει το θάρρος να διαπληκτιστεί με τον Θεό για το ποίμνιό του! Με την ενεργό προσευχή του, μετέχει στο Πάθος του Σταυρού του Κυρίου του. Ποτέ ικανοποιημένος! Σσυνεχώς επιδιώκει να εξομοιωθεί με Αυτόν, ώσπου να γίνει, όπως ο Ιησούς, θύμα και βωμός για τη σωτηρία του λαού του. Και αυτό δεν προέρχεται από το γεγονός ότι γνωρίζει πολλά πράγματα, αλλά από το γεγονός ότι γνωρίζει μόνο ένα πράγμα καθημερινά την προσευχή: «τον Ιησούν Χριστόν και τούτον εσταυρωμένον» (Α΄ Κορ. 2, 2). Είναι εύκολο να φορέσει κανείς ένα σταυρό (ή ένα εγκόλπιο) στο στήθος του, αλλά ο Κύριος μας ζητά να σηκώσουμε έναν πολύ βαρύτερο σταυρό στους ώμους μας και στην καρδιά μας: Μας ζητά να μετέχουμε στον σταυρό Του. Όταν ο Πέτρος εξηγούσε στους πιστούς τι θα έπρεπε να κάνουν οι καινούργιοι διάκονοι, πρόσθετε (και αυτό ισχύει και για εμάς, τους Επισκόπους): «Η προσευχή είναι το κήρυγμα του Λόγου»· η προσευχή στην πρώτη θέση. Θα ήθελα να θέσω σε κάθε Επίσκοπο την ερώτηση: «Πόσες φορές την ημέρα προσεύχεστε;».

Β. Άνθρωπος κηρύγματος. Ο επίσκοπος, ως διάδοχος των Αποστόλων, αισθάνεται ότι αφορά φυσικά και αυτόν η εντολή που τους δίνει ο Ιησούς: «Πηγαίνετε και κηρύξτε το Ευαγγέλιο» (Μάρκ. 16, 15). "Πηγαίνετε". Το Ευαγγέλιο δεν κηρύσσεται από καθισμένους αλλά από πορευόμενους. Ο Επίσκοπος δεν ζει σε γραφείο, ως διαχειριστής επιχείρησης, αλλά ανάμεσα στους ανθρώπους, στους δρόμους του κόσμου, όπως ο Ιησούς. "Πηγαίνει" τον Χριστό εκεί που δεν είναι γνωστός, εκεί που είναι παραμορφωμένος και διώκεται. Και, βγαίνοντας έξω από τον εαυτό του, βρίσκει τον εαυτό του. Δεν τον ευχαριστεί η άνεση, δεν του αρέσει η ήσυχη ζωή και δεν σπαταλά τις ενέργειές του, ούτε θεωρεί τον εαυτό του πρίγκιπα. Εξαντλείται για τους άλλους, εγκαταλείποντας τον εαυτό του στην πιστότητα του Θεού. Αν ψάχνει για κοσμικούς τίτλους, δεν θα είναι ένας πραγματικός Απόστολος του Ευαγγελίου.

Και ποιος είναι ο τρόπος του κηρύγματος; Να δώσει μαρτυρία  με ταπεινότητα για την αγάπη του Θεού, όπως έκανε ο Ιησούς, ο οποίος ταπεινώθηκε από αγάπη. Το κήρυγμα του Ευαγγελίου υποφέρει από τους πειρασμούς της εξουσίας, της ικανοποίησης, της γοητείας της εικόνας, της κοσμικότητας. Κοσμικότητα. Προσοχή στην κοσμικότητα. Υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να δίνεται περισσότερη προσοχή στη μορφή απ’ ό, τι στην ουσία. Nα μετατραπούμε σε ηθοποιούς μάλλον παρά σε μάρτυρες. Nα διαλύουμε τον Λόγο της σωτηρίας, ώστε να προτείνουμε ένα Ευαγγέλιο χωρίς τον σταυρωμένο και αναστημένο Ιησού. Ωστόσο, καλείστε να είστε ζωντανές μνήμες του Κυρίου, να υπενθυμίζετε στην Εκκλησία ότι να κηρύττεις  σημαίνει να δίνεις  τη ζωή σου, χωρίς ημίμετρα, έτοιμος να δεχθείς και την ολοκληρωτική θυσία του εαυτού σου.

Γ. Και, τρίτον, είναι άνθρωπος κοινωνίας. Ο Επίσκοπος δεν μπορεί να έχει όλες τις δωρεές, το σύνολο των χαρισμάτων (κάποιοι πιστεύουν ότι τα έχουν... μικροπράγματα!), αλλά αυτός έχει κληθεί  στο χάρισμα του συνόλου, δηλαδή, να διατηρεί ενωμένη, να συσσωματώνει την κοινωνία των πιστών. Η Εκκλησία έχει ανάγκη από ενότητα, όχι από σολίστες έξω από τη χορωδία ή από πολεμιστές προσωπικών μαχών. Ο Ποιμένας συγκεντρώνει: Επίσκοπος για τους πιστούς του, είναι ένας Χριστιανός μαζί με τους πιστούς του. Δεν είναι στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων, δεν αναζητά την παγκόσμια έγκριση, δεν ενδιαφέρεται να προστατεύει το όνομά του, αλλά θέλει να εμπλέκει την κοινωνία μαζί με τον εαυτό του στην πρώτη γραμμή ενεργώντας με τρόπο ταπεινό. Δεν υποφέρει από την έλλειψη ηγετικού ρόλου, αλλά ζει ριζωμένος στην επικράτειά του, απορρίπτοντας τον πειρασμό να μετακινείται συχνά από την επισκοπή του (ο πειρασμός των «Επισκόπων του αεροδρομίου») και αποφεύγοντας την επιδίωξη προσωπικής δόξας.

Δεν κουράζεται να ακούει. Δεν βασίζεται σε προγράμματα που γίνονται σε ένα γραφείο αλλά αφήνει τον εαυτό του να διερωτάται, από τη φωνή του Πνεύματος, που του αρέσει (του Πνεύματος) να μιλά μέσα από την πίστη των απλών. Γίνεται εντελώς ένα με τον λαό του και πρώτα απ’ όλα με τους ιερείς του, πάντα εύκαιρος να δέχεται και να ενθαρρύνει τους ιερείς του. Για παράδειγμα, προωθεί περισσότερο από ότι με λόγια, μια ειλικρινή ιερατική αδελφότητα, δείχνοντας στους ιερείς ότι καθένας τους είναι ποιμένας για το ποίμνιο, και όχι για λόγους γοήτρου ή καριέρας, κάτι τόσο άσχημο. Μην είσαστε άπληστοι, παρακαλώ, ή φιλόδοξοι: τροφοδοτείτε το ποίμνιο του Θεού «Όχι ως αφεντικά των προσώπων που σας έχουν ανατεθεί, αλλά ως παράδειγμα προς το ποίμνιο» (Α΄ Πέτρ. 5, 3).

Και τότε, αγαπητοί αδελφοί, φεύγουμε από τον κληρικαλισμό, «έναν ανώμαλο τρόπο κατανόησης της εξουσίας στην Εκκλησία, πολύ συνηθισμένον σε πολλές κοινότητες η συμπεριφορά των οποίων αποδεικνύεται κατάχρηση εξουσίας, συνείδησης και... σεξουαλικότητας». Ο κληρικαλισμός διαφθείρει την κοινωνία, στο μέτρο που «δημιουργεί διάσπαση στο σώμα της Εκκλησίας, πράγμα που ενθαρρύνει και βοηθά στη διαιώνιση πολλών κακών που καταγγέλλουμε σήμερα. Να λέει κανείς όχι, στις καταχρήσεις, είναι σαν να λέει όχι, κατηγορηματικά, σε όλες τις μορφές κληρικαλισμού.» (Επιστολή προς τον Λαό του Θεού, 20 Αυγούστου 2018). Συνεπώς, μην αισθάνεστε ότι είστε κύριοι του ποιμνίου (δεν είστε οι κύριοι του ποιμνίου) ακόμα κι αν άλλοι έκαναν ή αν ορισμένα έθιμα του τόπου τους το ευνοούν  αυτό. Μακάρι ο λαός του Θεού, για τον οποίον έχετε χειροτονηθεί, να  σας θεωρεί πατέρες, όχι αφεντικά· στοργικούς πατέρες: κανείς δεν πρέπει να επιδεικνύει προς εσάς στάση υποταγής. Σε αυτή την ιστορική συγκυρία συγκεκριμένες τάσεις "ηγεμονισμού" μοιάζει να επιτείνονται σε διάφορα μέρη. Το να δείχνετε ότι είστε ισχυροί άνδρες, που κρατούν τις αποστάσεις τους από τους άλλους και τους ασκούν εξουσία, μπορεί να φαίνεται βολικό και γοητευτικό, αλλά δεν είναι Ευαγγελικό. Αυτό συχνά προκαλεί ανεπανόρθωτες καταστροφές στο ποίμνιο, για το οποίο ο Χριστός έδωσε τη ζωή Του με αγάπη, ταπεινώνοντας και εκμηδενίζοντας τον εαυτό Του. Ως εκ τούτου, να είστε φτωχοί σε αγαθά και πλούσιοι σε σχέσεις, ποτέ σκληροί και γκρινιάρηδες, αλλά ευχάριστοι, υπομονετικοί, απλοί και ανοιχτοί προς όλους.

Θα ήθελα επίσης να έχετε στην καρδιά σας και να φροντίζετε, ιδιαίτερα, ορισμένες πραγματικότητες:

Οι Οικογένειες. Αν και "βασανίζονται" από μια κουλτούρα που μεταδίδει τη λογική του προσωρινού και ευνοεί τα ατομικά δικαιώματα, αυτές παραμένουν τα πρώτα κύτταρα κάθε κοινωνίας και οι πρώτες Εκκλησίες, επειδή είναι οι κατ’ οίκον Εκκλησίες. Προωθήστε τα μαθήματα προετοιμασίας για τον γάμο και υποστήριξης οικογενειών, αυτά θα είναι σπόροι που θα αποδώσουν καρπούς στον καιρό τους. Υπερασπίστε τη ζωή που μόλις έχει συλληφθεί όπως και τη ζωή των ηλικιωμένων, στηρίξτε γονείς και παππούδες στην αποστολή τους.

Οι ιεροσπουδαστές. Αυτοί είναι τα φυτώρια του αύριο. Ελέγξτε προσεκτικά ότι καθοδηγούνται από ανθρώπους του Θεού, ικανούς και ώριμους παιδαγωγούς, οι οποίοι, με τη βοήθεια των καλύτερων ανθρωπιστικών επιστημών, εγγυώνται τη διαμόρφωση ενός υγιούς, ανοιχτού, γνήσιου και ειλικρινούς ανθρώπινου προφίλ για τους ιεροσπουδαστές μας. Δώστε προτεραιότητα στη διάκριση της κλήσης τους για να βοηθήσετε τους νέους να αναγνωρίζουν τη φωνή του Θεού ανάμεσα στις φωνές που αντηχούν στα αυτιά τους και στις καρδιές τους.

Επόμενοι είναι οι νέοι άνθρωποι, στους οποίους θα αφιερωθεί η επικείμενη Σύνοδος. Ας τους ακούσουμε, ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας να προκληθεί από αυτούς, καλωσορίζοντας τις επιθυμίες, τις αμφιβολίες, τις επικρίσεις και τις κρίσεις τους. Αυτοί είναι το μέλλον της Εκκλησίας, αυτοί είναι το μέλλον της κοινωνίας· ένας καλύτερος κόσμος εξαρτάται από αυτούς. Ακόμη και όταν μοιάζουν μολυσμένοι από τον ιό του καταναλωτισμού και του ηδονισμού, ας μην τους βάλουμε ποτέ σε καραντίνα. Ας τους αναζητήσουμε, ας αισθανθούμε την καρδιά τους που εκλιπαρεί για ζωή και ελευθερία. Ας τους προσφέρουμε το Ευαγγέλιο με θάρρος.

Οι φτωχοί. Να τους αγαπάς σημαίνει να παλεύεις ενάντια σε όλες τις φτώχειες, πνευματικές και υλικές. Να αφιερώνεις χρόνο και ενέργεια στους έσχατους, χωρίς φόβο μήπως λερώσεις τα χέρια σου. Ως απόστολοι της φιλανθρωπίας, φτάστε μέχρι τις εσχατιές των ανθρώπινων και κυριολεκτικών ορίων των επισκοπικών σας περιφερειών.

Τέλος, αγαπητοί αδελφοί, προφυλαχτείτε, σας εκλιπαρώ, από τη χλιαρότητα που οδηγεί στη μετριότητα και στην ακηδία, σ’ αυτόν τον «διάβολο του μεσημεριού». Προσοχή σε αυτό. Προσοχή στην ηρεμία που υπεκφεύγει τη θυσία· στον υπερβάλλοντα ποιμαντικό ζήλο που οδηγεί σε μισαλλοδοξία· στην αφθονία αγαθών η οποία παραμορφώνει το Ευαγγέλιο. Μην ξεχνάτε ότι ο διάβολος εισέρχεται από τις τσέπες! Σας εύχομαι, αντίθετα, ένα υγιές άγχος για το Ευαγγέλιο, το μόνο άγχος που δίνει ειρήνη. Σας ευχαριστώ που με ακούσατε και σας ευλογώ, με τη χαρά να σας έχω ως τους αγαπημένους μεταξύ αδελφών. Και σας ζητώ, σας παρακαλώ, να μην ξεχνάτε να προσεύχεστε και να προσεύχεστε και για μένα. Ευχαριστώ.

Πάπας Φραγκίσκος

 

Β

Εισαγωγική προσφώνηση του Πάπα Φραγκίσκου

Κατά την έναρξη των εργασιών

της 70^ης Συνόδου των Ιταλών Επισκόπων

 

Αγαπητοί Αδερφοί, τις τελευταίες ημέρες, καθώς προετοιμαζόμουν για τη συνάντηση μαζί σας, έπιασα τον εαυτό μου να επικαλείται συχνά την «επίσκεψη» του Αγίου Πνεύματος, Εκείνου που είναι «ο ευγενής πείθων (πειστικός σύμβουλος) του εσωτερικού ανθρώπου». Πραγματικά, δίχως τη δύναμή του, «δεν υπάρχει τίποτα στον άνθρωπο, τίποτα χωρίς σφάλμα» και κάθε μας απόπειρα είναι μάταιη, εάν το δικό Του «υπερευλογημένο φως» δεν μας κατακλύσει στο βάθος μας, εμείς παραμένουμε φυλακισμένοι στους φόβους μας, αδύναμοι να αναγνωρίσουμε ότι σωζόμαστε μόνο από αγάπη: ό,τι δεν είναι αγάπη μέσα μας, μας απομακρύνει από τον ζωντανό Θεό και από τον Άγιο Λαό Του.

«Έλα, Άγιο Πνεύμα, στείλε μας μια ακτίνα του φωτός Σου από τους Ουρανούς. Δώσε στους πιστούς Σου, που εμπιστευόμαστε μονάχα σε Σένα, τις άγιες δωρεές Σου».

Η πρώτη από αυτές τις δωρεές έγκειται ήδη στο ἵνα ὥσι ἕν (convenire in unum), πρόθυμοι να μοιραζόμαστε χρόνο, ακρόαση, δημιουργικότητα και παρηγορία. Ελπίζω αυτές οι μέρες να περάσουν με ανοιχτή, ταπεινή και ειλικρινή αντιπαράθεση. Μη φοβηθείτε τις στιγμές της αντίθεσης: εμπιστευτείτε τον εαυτό σας στο Πνεύμα, που είναι ανοιχτό στην ποικιλομορφία και συμφιλιώνει ό,τι είναι διαφορετικό με αδελφική φιλανθρωπία.

Ζήστε την επισκοπική συναρχία, εμπλουτισμένη με την εμπειρία, την οποία κομίζει ο καθένας και η οποία επισύρει τα δάκρυα και τις χαρές των ιδιαίτερων Εκκλησιών σας. Η από κοινού πορεία είναι ο συστατικός τρόπος της Εκκλησίας. Η εικόνα που μας επιτρέπει να ερμηνεύουμε την πραγματικότητα με τα μάτια και την καρδιά του Θεού. Ο όρος προκειμένου να ακολουθήσουμε τον Κύριο Ιησού και να είμαστε υπηρέτες της ζωής σ’ ετούτη την τραυματισμένη εποχή.

Η Συνοδική πνοή και το Συνοδικό βήμα αποκαλύπτουν αυτό που είμαστε και τον δυναμισμό της κοινωνίας που εμψυχώνει τις αποφάσεις μας. Μόνο σε αυτό τον ορίζοντα μπορούμε όντως να ανανεώσουμε το ποιμαντικό μας πρόγραμμα και να το προσαρμόσουμε στην αποστολή της Εκκλησίας μέσα στον σημερινό κόσμο. Μόνο έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα αυτής της εποχής, ευγνώμονες για το έργο που επιτελέσθηκε και αποφασισμένοι να το συνεχίσουμε με παρρησία.

Στην πραγματικότητα, αυτό το μονοπάτι σημαδεύεται επίσης από φραγές και αντιστάσεις: οι απιστίες μας είναι μια βαριά υποθήκη τοποθετημένη πάνω στην αξιοπιστία της μαρτυρίας της κατάθεσης πίστης (depositum fidei), μια πολύ χειρότερη απειλή από εκείνη που προέρχεται από τον κόσμο με τους διωγμούς του. Αυτή η επίγνωση μας βοηθάει να αναγνωρίσουμε ότι είμαστε αποδέκτες της Επιστολής των Εκκλησιών με την οποία ξεκινάει η Αποκάλυψη (1, 4 - 3, 22), το σπουδαίο βιβλίο της Χριστιανικής ελπίδας. Ας ζητήσουμε τη χάρη να γίνουμε ικανοί να ακούσουμε τι το Πνεύμα λέει στις Εκκλησίες σήμερα. Ας λάβουμε το προφητικό μήνυμα ώστε να κατανοήσουμε τι θέλει Εκείνος να γιατρέψει μέσα μας: «Έλα, Πατέρα των φτωχών, έλα, Δότη των δωρεών, έλα Φως των καρδιών».

Όπως η Εκκλησία της Εφέσου, ίσως μερικές φορές έχουμε εγκαταλείψει την αγάπη, τη φρεσκάδα και τον ενθουσιασμό κάποιου καιρού... Ας επιστρέψουμε στις ρίζες, στην θεμελιωτική χάρη της αρχής. Ας αφεθούμε στον Ιησού Χριστό να μας κοιτάζει, στο «Ναι» του πιστού Θεού, στον ένα απαραίτητο (unum necessarium): «Αυτή η Συνέλευσή μας που συγκεντρώθηκε εδώ ας μη λάμψει με κανένα άλλο φως εκτός από το φως του Χριστού, που είναι το Φως του κόσμου. Ο νους μας ας μην αναζητήσει άλλη αλήθεια εκτός από τον λόγο του Κυρίου, που είναι ο μόνος μας Δάσκαλος. Ας μη μας ενδιαφέρει τίποτε άλλο παρά μόνο πώς να υπακούουμε στα παραγγέλματά Του με πιστή υποταγή στα πάντα. Καμιά άλλη εμπιστοσύνη ας μη μας στηρίζει εκτός από εκείνη που ισχυροποιεί την εξασθενημένη αδυναμία μας, έτσι όπως αυτή βρίσκεται στα λόγια Του: «Ιδού εγώ βρίσκομαι μαζί σας πάντα, ως τη συντέλεια του κόσμου» (Ματθ. 28, 20) (Παύλος 6^ος, Προσφώνηση στην Έναρξη της Δεύτερης Συνεδρίας της Δεύτερης Βατικανής Οικουμενικής Συνόδου, 29 Σεπτεμβρίου 1963).

Όπως η Εκκλησία της Σμύρνης, σε στιγμές δοκιμασίας ίσως είμαστε κι εμείς θύματα εξάντλησης, μοναξιάς, ανησυχίας για το μέλλον. Παραμένουμε συγκλονισμένοι συνειδητοποιώντας πόσο πολύ ο Θεός του Ιησού Χριστού μπορεί να μην ανταποκρ)ίνεται στην εικόνα και στις προσδοκίες του «θρήσκου» ανθρώπου: Αυτός απογοητεύει, καταβάλλει, σκανδαλίζει. Αν διατηρούμε την εμπιστοσύνη μας στου Θεού την απροσδόκητη πρωτοβουλία, στη δύναμη της υπομονής και στην πιστότητα των Ομολογητών: δεν έχουμε να φοβόμαστε τον δεύτερο θάνατο.

Όπως η Εκκλησία της Περγάμου, ίσως κι εμείς αναζητούμε ορισμένες φορές να κάνουμε την πίστη να συνυπάρχει με μια πνευματική κοσμικότητα, τη ζωή του Ευαγγελίου με λογικές εξουσίας και επιτυχίας, κατ’ ανάγκην παρούσες ως υπηρετούσες την κοινωνική εικόνα της Εκκλησίας. Η απόπειρα να υπηρετήσουμε δύο αφεντικά είναι, μάλλον, μια ένδειξη της απουσίας εσωτερικών πεποιθήσεων. Ας διδαχτούμε να εγκαταλείπουμε αχρείαστες φιλοδοξίες και τις εμμονές μας, έτσι ώστε να ζούμε σταθερά υπό το βλέμμα του Κυρίου, παρόντος σε τόσο πολλούς ταπεινωμένους αδερφούς: (με αυτό τον τρόπο) θα βρούμε την Αλήθεια που μας καθιστά όντως ελεύθερους.

Όπως η Εκκλησία των Θυατείρων, ίσως είμαστε εκτεθειμένοι στον πειρασμό να μειώσουμε τον Χριστιανισμό σε μία σειρά αρχών μη συγκεκριμένων. Τότε κανείς πέφτει σε έναν αποσαρκωμένο πνευματισμό, που παραμελεί την πραγματικότητα, και κάνει τον άνθρωπο να χάνει τη στοργή προς τη σάρκα ενός αδελφού. Ας στραφούμε στα πράγματα που όντως μετράνε: πίστη, αγάπη για τον Κύριο, υπηρεσία η οποία προσφέρεται με χαρά και εθελοντικά. Ας κάνουμε δικά μας τα αισθήματα και τις κινήσεις του Ιησού, και έτσι θα εισέλθουμε όντως σε κοινωνία μαζί Του, με τον αστέρα τον πρωινό που δε γνωρίζει δύση.

Όπως η Εκκλησία των Σάρδεων, καλούμαστε να εγκαρτερούμε, να προσγειωνόμαστε στην πραγματικότητα δίχως ντροπή: η Βασιλεία είναι ένας πολύτιμος λίθος για τον οποίο πουλάμε όλα τα άλλα δίχως δισταγμό και ανοιγόμαστε πλήρως στην προσφορά και στην αποστολή. Ας διαβούμε κάθε πόρτα που ο Κύριος αποκαλύπτει μπροστά μας. Ας εκμεταλλευτούμε κάθε περίσταση για να γίνουμε ο πλησίον. Ακόμα και η καλύτερη μαγιά είναι ακατάλληλη για βρώση από μόνη της, ενώ με την ταπείνωσή της ζυμώνει μεγάλη ποσότητα φυράματος από αλεύρι. Ας ανακατευτούμε στην πόλη των ανθρώπων, ας συνεργαστούμε ενεργά για τη συνάντηση με τον πλούτο διαφορετικών πολιτισμών, ας δεσμευτούμε μαζί για το κοινό καλό καθενός και όλων. Θα συναντηθούμε και πάλι ως πολίτες της Νέας Ιερουσαλήμ.

Όπως η Εκκλησία της Λαοδικείας, ίσως έχουμε γνωρίσει τη χλιαρότητα της δέσμευσής μας, την σκόπιμη αναποφασιστικότητα, την παγίδα του διφορούμενου. Γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα πάνω σε τέτοιες συμπεριφορές πέφτει η πιο αυστηρή καταδίκη. Από την άλλη πλευρά, ένας μάρτυρας του 20^ου αιώνα μας θυμίζει ότι η φτηνή χάρη είναι ο θανάσιμος εχθρός της Εκκλησίας: αυτή αγνοεί τον ζωντανό λόγο του Θεού και αποκλείει για μας τον δρόμο προς τον Χριστό. Η πραγματική χάρη (που στοιχίζει τη ζωή του Υιού) δεν μπορεί παρά να δίνεται με υψηλό τίμημα: διότι καλεί κάποιον να ακολουθήσει τον Ιησού Χριστό, διότι στοιχίζει στον άνθρωπο το τίμημα ζωής, διότι καταδικάζει την αμαρτία αλλά δικαιολογεί τον αμαρτωλό, διότι δεν απαλλάσσει από τη δουλειά... Είναι ένα πανάκριβο τίμημα, αλλά είναι η χάρη που δίνει ζωή και οδηγεί να ζούμε μέσα στον κόσμο δίχως να χανόμαστε μέσα σε αυτόν (D. Bonhoeffer, Sequela). Ας ανοίξουμε την καρδιά στο χτύπημα του αιώνιου Οδοιπόρου: ας Του επιτρέψουμε να εισέλθει, ας δειπνήσουμε μαζί Του. Θα ξεκινήσουμε πάλι να φτάνουμε (παντού) με μια διακήρυξη δικαιοσύνης, αδελφοσύνης και ειρήνης.

Αγαπητοί Αδερφοί, ο Κύριος δεν σκοπεύει ποτέ να μας καταθλίψει, ώστε να μη μείνουμε με τις αποδοκιμασίες, που σε κάθε περίπτωση γεννιούνται από αγάπη (Αποκάλυψη 3, 19) και οδηγούν στην αγάπη. Ας αφήσουμε τον εαυτό μας να αναστατωθεί, να εξαγνιστεί και να παρηγορηθεί: «Καθάρισε ό,τι είναι ρυπαρό, πότισε ό,τι είναι άνυδρο, θεράπευσε αυτό που αιμορραγεί. Λύγισε ό,τι είναι δύσκαμπτο, ζέστανε ό,τι είναι κρύο, ίσιωσε ό,τι παρεκκλίνει».

Η τόλμη παρακαλείται να αποφεύγει να εξοικειώνεται με καταστάσεις που είναι τόσο ριζωμένες ώστε να μοιάζουν κανονικές ή ανυπέρβλητες. Η προφητεία δεν απαιτεί δάκρυα αλλά θαρραλέες επιλογές, που είναι κατάλληλες για μία πραγματικά εκκλησιαστική κοινότητα: μας οδηγούν να αφεθούμε στον «αναστατωμένο» από γεγονότα και πρόσωπα κόσμο μας και να καταδυθούμε μέσα στις ανθρώπινες καταστάσεις, κινούμενοι από το θεραπευτικό πνεύμα των Μακαρισμών. Πάνω σε αυτό το μονοπάτι θα είμαστε ικανοί να ανασχηματίσουμε τις μορφές της διακήρυξής μας, που λάμπει πρώτα απ’ όλα από φιλανθρωπία. Ας κινηθούμε με την εμπιστοσύνη κάποιου που επίσης γνωρίζει ότι αυτή την στιγμή είναι ο καιρός, μία περίοδος χάρης που κατοικείται από το Πνεύμα του Αναστημένου: σε εμάς αναλογεί η ευθύνη να το αναγνωρίσουμε, να το δεχτούμε και να το υποβοηθήσουμε με ευπείθεια.

«Έλα, Άγιο Πνεύμα, Τέλειε Παρηγορητή, γλυκέ Επισκέπτη της ψυχής, ευγενέστατη ανακούφιση».

Αγαπητοί Αδερφοί, «τοποθετημένοι για να ποιμαίνετε την Εκκλησία του Θεού» (Πράξεις 20, 28), ως συμμετέχοντες στην αποστολή του Καλού Ποιμένα, ας μην είναι κανένας αφανής ή περιθωριακός στα μάτια σας. Πηγαίνετε να συναντήσετε κάθε πρόσωπο με τη φροντίδα και τη συμπόνια του φιλεύσπλαχνου Πατέρα, με δυνατό και γενναιόδωρο πνεύμα. Να είστε προσεκτικοί ώστε να αντιλαμβάνεστε ως δικά σας το καλό και το κακό του άλλου, ικανοί να προσφέρετε την ίδια τη ζωή εθελουσίως και με στοργή. Ας είναι αυτή η κλήση σας διότι, όπως έγραψε η Αγία Θηρεσία του Βρέφους Ιησού, «μόνη η αγάπη κάνει τα μέλη της Εκκλησίας να ενεργούν: αν η αγάπη τέλειωνε, οι απόστολοι δεν θα μπορούσαν άλλο να διακηρύττουν το Ευαγγέλιο, οι μάρτυρες θα αρνούνταν να χύσουν το αίμα τους...»

Μέσα σε αυτό το φως, κι εγώ επίσης ευχαριστώ εκ μέρους σας τον Καρδινάλιο Angelo Bagnasco για τη δεκαετή προεδρία του στην Ιταλική Επισκοπική Σύναξη. Τον ευχαριστώ για την σεμνή και κοινή του υπηρεσία, που δεν στερούνταν από προσωπική θυσία, σε περίοδο κάθε άλλο παρά εύκολης μετάβασης της Εκκλησίας και της χώρας. Ας είναι η εκλογή, και ύστερα ο διορισμός του διαδόχου του, να μην είναι τίποτε άλλο παρά ένα σημάδι αγάπης της Αγίας Μητέρας Εκκλησίας, μιας αγάπης που βιώνεται με πνευματική και ποιμαντική διορατικότητα, σύμφωνα με μία σύνθεση που από μόνη της είναι επίσης μια δωρεά του Πνεύματος.

Και προσεύχεσθε για μένα, που έχω κληθεί να είμαι θεματοφύλακας, μάρτυρας και εγγυητής της πίστης και της ενότητας ολόκληρης της Εκκλησίας: μαζί με εσάς και από εσάς ας επιτευχθεί αυτή η αποστολή με χαρά μέχρι το τέλος.

«Έλα, Άγιο Πνεύμα. Δώσε αρετή και ανταμοιβή, δώσε ένα άγιο θάνατο, δώσε αιώνια χαρά», Αμήν.