Ο ΙΕΡΕΑΣ ΩΣ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - π. ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΣΚΟΥ

Ο ΙΕΡΕΑΣ ΩΣ ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΣΚΟΥ 

Ἡ ἱερωσύνη δὲν εἶναι οὔτε βιοποριστικὸ ἐπάγγελμα, οὔτε ἕνας εὔκολος τρόπος ἀσκήσεως κοσμικῆς ἐξουσίας, οὔτε ἀσφαλῶς καὶ μέσον προσωπικῆς ἀναδείξεως καὶ προβολῆς. Ἡ ἱερωσύνη εἶναι θεῖον ἔργο καὶ θεία διακονία, ἡ ὁποία ὑπερβαίνει σὲ ὕψος καὶ ἀξία κάθε ἄλλο ἔργο ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπάρξει πάνω στὴ γῆ. Ὅπως χαρακτηριστικὰ τονίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ἱερωμένος ἀναλαμβάνει διακονία μεγαλύτερη ἀκόμη καὶ ἀπὸ ἐκείνην τῶν ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων, λαμβάνει ἐξουσία, “ἣν οὔτε ἀγγέλοις, οὔτε ἀρχαγγέλοις ἔδωκεν ὁ Θεός”1. Ὁ ἱερέας ἀξιώνεται ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ ἀναγεννᾶ τοὺς ἀνθρώπους διὰ τοῦ Μυστηρίου τοῦ Βαπτίσματος στὴ νέα ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ὡς τοῦ ζῶντος Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀξιώνεται νὰ ἐπιτελεῖ τὸ φοβερὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τὴν ἀναίμακτη θυσία, δίνοντας στοὺς πιστοὺς τὴ δυνατότητα νὰ γίνονται σύσσωμοι καὶ σύναιμοι Χριστοῦ καὶ νὰ παραμένουν ζωντανὰ μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Ἀξιώνεται ἀκόμη νὰ γίνεται πνευματικὸς ὁδηγὸς καὶ θεραπευτὴς ψυχῶν διὰ τοῦ Μυστηρίου τῆς Μετανοίας καὶ τῆς Ἐξομολογήσεως καὶ νὰ προετοιμάζει πολίτες γιὰ τὴν αἰώνια Βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

Ἕνα τέτοιο ἔργο καὶ μιὰ τέτοια διακονία, ἡ ὁποία “τελεῖται μὲν ἐπὶ τῆς γῆς, τάξιν δὲ ἐπουρανίων ἔχει ταγμάτων”2 , προϋποθέτει ἁγιότητα βίου καὶ ἀγγελικὴ καθαρότητα. Γι’ αὐτὸ καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τονίζουν ὅτι ὁ πνευματικὸς ἀγώνας γιὰ τὴν κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὸν φωτισμὸ τοῦ νοὸς πρέπει νὰ προηγηθεῖ τῆς χειροτονίας στὴν ἱερωσύνη. Οἱ γνωστοὶ σὲ ὅλους μας λόγοι τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου εἶναι ἀρκούντως χαρακτηριστικοί: 

“Καθαρθῆναι δεῖ πρῶτον, εἶτα καθᾶραι· σοφισθῆναι, καὶ οὕτω σοφίσαι· γενέσθαι φῶς, καὶ φωτίσαι· ἐγγίσαι Θεῷ, καὶ προσαγαγεῖν ἄλλους· ἁγιασθῆναι, καὶ ἁγιάσαι”3 . Ποιός μπορεῖ, ὡστόσο, νὰ ἰσχυριστεῖ ὅτι διαθέτει αὐτὴ τὴν καθαρότητα τῆς ψυχῆς καὶ αὐτὴ τὴν ἁγιότητα τοῦ βίου; Ἀπολύτως κανείς! Ὀφείλει, ὅμως, ὁ ἱερέας ὡς λειτουργὸς τῶν Μυστηρίων καὶ ὡς πνευματικὸς πατέρας νὰ εὑρίσκεται τοὐλάχιστον σὲ συνεχὴ πνευματικὴ ἐγρήγορση καὶ συνεχὴ πνευματικὸ ἀγώνα, νὰ εὑρίσκεται ἀδιαλείπτως ἐν μετανοίᾳ καὶ ἐξομολογήσει, γιὰ ν’ ἀνταποκρίνεται ἔστω στοιχειωδῶς στὸ ὑψηλὸ ἔργο καὶ τὴν ὑψηλὴ διακονία ποὺ τοῦ ἀνετέθη. 

Κάθε πράξη καὶ κάθε λόγος τοῦ ἱερέως, ἀλλὰ ἐπίσης καὶ κάθε ἀδυναμία καὶ κάθε παράλειψή του, γίνονται ἀμέσως ἀντικείμενο κριτικῆς καὶ σχολιασμοῦ. Ὁ ἱερέας ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ φύση τῆς διακονίας του ὀφείλει νὰ εἶναι πρότυπο γιὰ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Τὰ ὁποιαδήποτε ἐλαττώματά του καὶ οἱ ὁποιεσδήποτε ἀδυναμίες του μὲ κανέναν τρόπο δὲν μποροῦν νὰ ἀποκρυβοῦν, ἀλλὰ ἀντιθέτως μεγεθύνονται στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων. Ὅπως καὶ πάλιν ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος ἀναφέρει: “οὐκ ἔστι δυνατόν, τὰ τῶν ἱερέων κρύπτεσθαι ἐλαττώματα· ἀλλὰ καὶ τὰ μικρὰ ταχέως κατάδηλα γίνεται”4. Οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, ὅσες φορὲς κι ἂν πέσουν, μποροῦν νὰ τύχουν συγγνώμης· ὁ ἱερέας, ὅμως, “τὰ αὐτὰ τοῖς ἀρχομένοις ἁμαρτάνων, οὐ τὰ αὐτὰ πείσεται, ἀλλὰ πολλῷ χαλεπώτερα”5 . Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ ἴδιος ἅγιος Πατὴρ ἀναφωνεῖ μὲ δραματικὸ τρόπο: “Οὐκ οἶμαι εἶναι πολλοὺς ἐν τοῖς ἱερεῦσι τοὺς σωζομένους, ἀλλὰ πολλῷ πλείους τοὺς ἀπολλυμένους”6 . Δὲν γνωρίζω πολλοὺς ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς ποὺ σώζονται, ἀλλὰ πολὺ περισσοτέρους ποὺ χάνονται. 

Καὶ κάτι ἀκόμη: Ὁ Πανάγαθος Θεὸς ἐμπιστεύεται στὸν ἱερέα ψυχὲς λογικῶν προβάτων, γιὰ τὶς ὁποῖες θὰ δώσει λόγο κατὰ τὴν ὥρα τῆς Τελικῆς Κρίσεως. Τὸν καθιστᾶ ποιμένα τῶν λογικῶν Του προβάτων καὶ τὸν καλεῖ νὰ μιμηθεῖ στὸ μέτρο τῶν δυνάμεών του τὸν Καλὸν Ποιμένα, τὸν Θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Ὁποῖος θυσιάστηκε ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ σύμπαντος κόσμου. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ κάθε ἱερέας ὀφείλει, κατὰ τὸ πρότυπο τοῦ Καλοῦ Ποιμένος Χριστοῦ, νὰ εἶναι ἕτοιμος ἀνὰ πᾶσαν στιγμὴ νὰ θυσιαστεῖ μὲ ὅποιον τρόπο χρειαστεῖ γιὰ τὸ ποίμνιό του. Ὀφείλει νὰ ἀγαπᾶ χωρὶς διακρίσεις κάθε ψυχή, ποὺ τοῦ ἐνεπιστεύθη ὁ Θεός, ὅπως ὁ Κύριος ἀγάπησε χωρὶς διακρίσεις κάθε ἕναν ἀπὸ ἐμᾶς καὶ ὅπως ὁ Πανάγαθος Θεὸς φροντίζει καὶ προνοεῖ χωρὶς διακρίσεις γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο καὶ γιὰ ὁλόκληρη τὴ δημιουργία. “Αὕτη ἐστὶν ἡ ἐντολὴ ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς. Μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ” (Ἰω. ιε’ 13). 

Πρότυπο γιὰ κάθε ἱερέα πρέπει νὰ ἀποτελεῖ μετὰ τὸν Ἀρχιποίμενα Ἰησοῦ Χριστὸ ὁ Πρωτοκορυφαῖος Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος, ὁ ὁποῖος τόσο πολὺ ἐκαίετο ἀπὸ τὴ φλόγα τῆς ἀγάπης γιὰ τοὺς κατὰ σάρκα ἀδελφούς του, τοὺς Ἰουδαίους, ὥστε τολμοῦσε νὰ λέει ὅτι προτιμοῦσε τὴ δική του ἀπώλεια, ἂν ἦταν δυνατὸ μ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ ἐπιτύχει τὴ δική τους σωτηρία. “Ηὐχόμην γὰρ αὐτὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατὰ σάρκα”, ἀναφέρει μὲ συγκλονιστικὸ τρόπο στὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολή του (θ’ 3). Οἱ φοβεροὶ αὐτοὶ λόγοι τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ἀποτελοῦν μέτρο συγκρίσεως γιὰ τὴν ποιμαντικὴ συνείδηση κάθε ἱερέως καὶ γιὰ τὴν ἀγάπη ποὺ ὀφείλει νὰ ἐπιδεικνύει σὲ κάθε ἄνθρωπο, ποὺ ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει νὰ συναντήσει στὴν ζωή του. Αὐτὸς ποὺ “τοῖς πᾶσι γένονε τὰ πάντα, ἵνα πάντως τινὰς σώσῃ” (Α’ Κορ. θ’ 22), δείχνει τὸν δρόμο ποὺ πρέπει κάθε ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας ν᾿ ἀκολουθεῖ, γιὰ νὰ φέρει εἰς πέρας τὸ δύσκολο ἔργο ποὺ τοῦ ἀνατέθηκε. 

Ὁ ἱερέας δὲν ζεῖ ἐκτὸς τόπου καὶ χρόνου, ἀλλὰ ζεῖ σὲ μιὰ συγκεκριμένη ἐποχὴ καὶ σ’ ἕναν συγκεκριμένο τόπο, εἶναι μέλος μιᾶς συγκεκριμένης κοινωνίας μὲ τὰ δικά της ἰδιαίτερα προβλήματα. Αὐτὰ τὰ προβλήματα ὁ ἱερέας τὰ βιώνει κατ’ ἀρχὰς καὶ ὡς δικά του προβλήματα, ἀφοῦ εἶναι κι αὐτὸς μέρος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καὶ ἄρα ἔχουν ἀντίκτυπο καὶ στὴ δική του προσωπικὴ καὶ οἰκογενειακὴ ζωή, καὶ στὴ συνέχεια καλεῖται νὰ τὰ διαχειριστεῖ σωστὰ μέσα στὰ πλαίσια τῆς ποιμαντικῆς του διακονίας. Στὴ διαχείριση αὐτῶν τῶν προβλημάτων ὅλοι μας ἐπηρεαζόμαστε ἀναμφίβολα καὶ ἀπὸ τὰ προσωπικά μας δεδομένα. Μεγαλώσαμε ὅλοι μας σ’ ἕνα συγκεκριμένο οἰκογενειακὸ καὶ κοινωνικὸ περιβάλλον μὲ τὶς δικές του ἰδεολογικές, πολιτικὲς κλπ. ἰδιαιτερότητες, κουβαλοῦμε ὁ καθένας μας ἐμπειρίες καὶ γνώσεις ποὺ καθορίζουν σὲ μεγάλο βαθμὸ τὸν τρόπο σκέψεώς μας καὶ τὸν τρόπο διαχειρίσεως τῶν ποικίλων κοινωνικῶν προβλημάτων. 

Εἶναι κοινῶς παραδεκτό, ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι μιὰ ἰδιαίτερα δύσκολη ἐποχὴ μὲ πολλὰ καὶ μεγάλα προβλήματα. Ὅλοι μας ἔχουμε πολλὲς φορὲς τὴν αἴσθηση ὅτι ζοῦμε σὲ ἀποκαλυπτικὲς ἐποχές. Ἐνῶ ἡ ἐποχή μας, μετὰ ἀπὸ τὴ ραγδαία βιομηχανική, τεχνολογικὴ καὶ ἐπιστημονικὴ ἐξέλιξη ποὺ προηγήθηκε, μᾶς προσφέρει δυνατότητες καὶ ἀνέσεις ποὺ οἱ ἄνθρωποι παλαιοτέρων ἐποχῶν οὔτε μὲ τὴ φαντασία τους δὲν μποροῦσαν νὰ συλλάβουν, ὡστόσο φαίνεται ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος νὰ πληρώνει βαρύτατο τίμημα γι’ αὐτὴ τὴν ἐξέλιξη καὶ γι’ αὐτὲς τὶς δυνατότητες καὶ ἀνέσεις ποὺ κατέκτησε. Τὸ τίμημα αὐτὸ σὲ προσωπικὸ ἐπίπεδο ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸ φοβερὸ ὑπαρξιακὸ κενό, ποὺ βιώνουν οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμερα, καὶ τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα προβλήματα τῆς σημερινῆς κοινωνίας. Ἡ μονομερὴς προσκόλληση τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου στὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ στὶς ὑλικὲς ἀπολαύσεις, ὁδήγησε σὲ τραγικὲς ὄντως καταστάσεις. Τὸ ἄγχος - μιὰ λέξη ἐντελῶς ἄγνωστη στοὺς ἀνθρώπους παλαιοτέρων ἐποχῶν -, ἡ κατάθλιψη καὶ τόσα ἄλλα ψυχολογικὰ - ψυχιατρικὰ προβλήματα ἀποτελοῦν πλέον μέρος τῆς καθημερινῆς μας πραγματικότητας. Σὲ συλλογικὸ ἐπίπεδο τὸ τίμημα γιὰ τὴ ραγδαία βιομηχανική, τεχνολογικὴ καὶ ἐπιστημονικὴ ἐξέλιξη ἔχει νὰ κάνει μὲ τὸ λεγόμενο “οἰκολογικὸ πρόβλημα”. Ἡ ἀλόγιστη ἐκμετάλλευση τοῦ φυσικοῦ πλούτου τοῦ πλανήτη ὁδήγησε τὰ πράγματα σὲ ἕνα τόσο ἐφιαλτικὸ σημεῖο, ὥστε πολλοὶ εἰδικοὶ ἐπιστήμονες νὰ μιλοῦν γιὰ ἡμερομηνία λήξης τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς πάνω στὴ Γῆ. Ἡ καταστροφὴ τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος μέσα σ’ ἕνα αἰώνα ὑπῆρξε μεγαλύτερη ἀπὸ τὴν καταστροφὴ ποὺ ἔγινε σὲ διάστημα ἑκατομμυρίων χρόνων. 

Τὸ ὑπαρξιακὸ κενὸ τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου προβάλλει ὡς τὸ ὑπ’ ἀριθμὸν ἕνα πρόβλημα καὶ τῆς σημερινῆς νεολαίας. Οἱ νέοι ἄνθρωποι ζοῦν μέσα στὴν προβληματικὴ κοινωνία τοῦ σήμερα χωρὶς θετικὰ καὶ ὑγιῆ πρότυπα, χωρὶς ἀρχὲς καὶ ἀξίες, ἀπειλοῦνται συνεχῶς ἀπὸ ποικίλες - ἐν πολλοῖς καταστροφικὲς - ἐξαρτήσεις καὶ ψάχνουν ἀπεγνωσμένα νὰ βροῦν νόημα ζωῆς, νὰ νοιώσουν ἀγάπη καὶ κατανόηση. Αὐτὴ τὴν ἀγάπη καὶ αὐτὴ τὴν κατανόηση τὴν ἀναζητοῦν ἀπὸ τοὺς μεγαλυτέρους, τὴν ἀναζητοῦν ὅμως ἔτι περισσότερο ἀπὸ τοὺς ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας. Νὰ ὑπενθυμίσουμε ἐν προκειμένῳ ὅτι κατὰ τὰ τελευταῖα χρόνια ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν τὴν εὐθύνη τῆς διαμόρφωσης τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος σὲ Κύπρο καὶ Ἑλλάδα προσπαθοῦν δυστυχῶς νὰ κατεδαφίσουν κάθε ἀρχή, κάθε ἀξία, κάθε ὑγιὲς πρότυπο γιὰ τὰ νέα παιδιὰ καὶ προπαντὸς νὰ ἐξαφανίσουν ἐντελῶς, ἂν αὐτὸ εἶναι δυνατό, ὁ,τιδήποτε ἔχει νὰ κάνει μὲ Θεὸ καὶ Ἐκκλησία καὶ ὁ,τιδήποτε ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν ἑλληνική μας ἱστορία καὶ παράδοση. Αὐτὰ τὰ δεδομένα αὐξάνουν κατὰ πολὺ τὶς δικές μας εὐθύνες καὶ ὑποχρεώσεις, ἀφοῦ ἡ Ἐκκλησία ἔμεινε σχεδὸν μόνη ν’ ἀγωνίζεται ὄχι μόνο γιὰ νὰ ὁδηγήσει τοὺς νέους ἀνθρώπους στὸν δρόμο τοῦ Θεοῦ, ποὺ οὕτως ἢ ἄλλως εἶναι ἡ ἀποστολή της, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ τοὺς ἐμπνεύσει τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἀξίες ποὺ μᾶς διδάσκει ἡ ἑλληνική μας ἱστορία καὶ ἡ ἑλληνική μας παράδοση. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό: ἡ Ἐκκλησία ἔμεινε σχεδὸν μόνη ν’ ἀγωνίζεται ἀκόμη καὶ γιὰ νὰ διασώσει τὴν ἑλληνική μας γλώσσα, τὴν ὁποία πολλοὶ ἐργολαβικὰ προσπαθοῦν νὰ καταστρέψουν. 

Ἡ ἐποχή μας εἶναι μιὰ ἐποχὴ πνευματικῆς διαστροφῆς. Σήμερα συμβαίνει αὐτὸ ποὺ μᾶς προειδοποίησε ὁ Κύριος ὅτι θὰ συμβεῖ στὶς ἔσχατες ἡμέρες, δηλαδὴ τὸ κακό, ἡ ἁμαρτία καὶ ἡ διαστροφὴ νὰ προβάλλονται ὡς κάτι τὸ καλὸ καὶ αὐτονόητο, ἐνῶ τὸ καλὸ νὰ προβάλλεται ὡς κάτι τὸ κακὸ καὶ διεστραμμένο. Τὸ νὰ ζεῖ κανεὶς ὡς ἀληθινὸς Χριστιανὸς καὶ νὰ τηρεῖ τὶς ἐντολὲς τοῦ Χριστοῦ μέσα σ’ αὐτὰ τὰ δεδομένα γίνεται ὁλοένα καὶ δυσκολότερο. Ἂν ἡ δική μας γενιὰ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ κατάφερε σὲ γενικὲς γραμμὲς νὰ ἐπιβιώσει, γιὰ τὶς ἑπόμενες γενιὲς τὰ πράγματα φαντάζουν πολὺ πιὸ ζοφερά. Δικαιολογημένα λοιπὸν ὅλοι μας ἀγωνιοῦμε γιὰ τὰ δεδομένα, μέσα στὰ ὁποῖα θὰ ζήσουν αὔριο τὰ παιδιὰ καὶ τὰ ἐγγόνια μας. 

Ἂν περιοριστοῦμε τώρα στὸν χῶρο τῆς ρωμιοσύνης, θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερά μας προβλήματα εἶναι ὅτι χάσαμε τὴ βασικὴ ἀρετὴ τῆς φυλῆς μας, ποὺ εἶναι τὸ φιλότιμο. Τὸ φιλότιμο, τὸ πνεῦμα θυσίας, ὁ ἀλληλοσεβασμός, ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ κάθε συνανθρώπου μας ὡς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ, στοιχεῖα ποὺ χαρακτηρίζουν τὴν ἰδιοπροσωπία τοῦ ἑλληνορθόδοξου λαοῦ μας, ἀναζητοῦνται ἀπεγνωσμένα σήμερα, ὅπως ὁ Διογένης, ὁ ἀρχαῖος κυνικὸς φιλόσοφος, ἀναζητοῦσε μὲ τὸ φανάρι του νὰ βρεῖ ἕναν ἄνθρωπο. Ἀκόμα καὶ μεταξὺ τῶν πιστῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἔπρεπε νὰ εἶναι δεδομένη ἡ ἑτοιμότητα γιὰ θυσία, χάθηκε ἐν πολλοῖς καὶ τὸ φιλότιμο καὶ τὸ πνεῦμα θυσίας. Ὁ καθένας βλέπει τὸ συμφέρον του, τὸ βόλεμά του, τὴν εὐκολία του καί, στὸν βαθμὸ ποὺ δὲν ἐπηρεάζεται ὁ ἴδιος καὶ τὰ συμφέροντά του, δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τίποτε ἄλλο. Ὁ ὠχαδελφισμὸς καὶ ἡ λογικὴ τῆς μετακύλισης τῶν εὐθυνῶν μας σὲ ἄλλους ὁδήγησαν σὲ μιὰ φοβερὴ κοινωνικὴ σήψη χωρὶς προηγούμενο, ἡ ὁποία ὑπερβαίνει ἀσφαλῶς τὶς ὅποιες κομματικὲς καὶ ἰδεολογικὲς ἀποχρώσεις. Αὐτὴν τὴν πρωτοφανὴ κοινωνικὴ σήψη τὴ βλέπουμε νὰ φανερώνει τὸ φοβερό της πρόσωπο τόσο στὴν ἑλλαδικὴ ὅσο καὶ στὴν κυπριακὴ πραγματικότητα. Ἀπότοκο αὐτῆς τῆς σήψης εἶναι ἐν πολλοῖς ἡ πρόσφατη οἰκονομικὴ κρίση τόσο στὴν Ἑλλάδα ὅσο καὶ στὴν Κύπρο. 

Ὁ ἀτομικισμὸς τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου σ’ ὅλα τὰ μήκη καὶ τὰ πλάτη τῆς γῆς ἀποτελεῖ τὴν πρώτιστη αἰτία πολλῶν ἐπιμέρους προβλημάτων τῆς ἐποχῆς μας. Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα εἶναι τὰ προβλήματα ποὺ συνδέονται μὲ τὸν θεσμὸ τοῦ γάμου καὶ τῆς οἰκογένειας: ἡ ραγδαία αὔξηση τῶν διαζυγίων στὶς πλεῖστες χῶρες τοῦ πλανήτη, ὁ μεγάλος ἀριθμὸς συμβατικῶν γάμων καὶ γενικότερα ὁ ἀνεπανόρθωτος τραυματισμὸς τοῦ θεσμοῦ τοῦ γάμου καὶ τῆς οἰκογένειας, ποὺ ἔρχεται σήμερα νὰ ὁλοκληρωθεῖ μὲ βδελυρὰ ἀντιχριστιανικὰ νομοθετήματα, ὄχι μόνο στὶς λεγόμενες δυτικὲς κοινωνίες, ἀλλὰ δυστυχῶς καὶ στὴν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή. 

Αὐτὴ ἡ ἔστω ὑποτυπώδης ἀναφορὰ στὰ προβλήματα τῆς σημερινῆς ἐποχῆς καὶ τῆς σημερινῆς κοινωνίας δὲν ἔχει τέλος. Γι’ αὐτὸ θὰ σταματήσουμε ἐδῶ, ἔστω κι ἂν πολλὰ δὲν ἔχουν λεχθεῖ, γιὰ νὰ δοῦμε πῶς ὁ ἱερέας βιώνει ὅλα αὐτὰ τὰ προβλήματα καὶ πῶς ὀφείλει νὰ τὰ διαχειριστεῖ σωστὰ καὶ κατὰ Θεὸν μέσα στὰ πλαίσια τῆς ποιμαντικῆς του διακονίας. Ἀσφαλῶς δὲν μποροῦμε νὰ ἀναπτύξουμε τὸ πολύπλευρο αὐτὸ θέμα σὲ ὅλες του τὶς διαστάσεις. Θὰ περιοριστοῦμε σὲ μερικὲς βασικὲς πτυχὲς τοῦ θέματος, δίνοντας περισσότερο ἀφορμὴ γιὰ προβληματισμό, παρὰ ἀπαντήσεις στὸ συγκεκριμένο ἐρώτημα. 

Κατ’ ἀρχὰς ὁ ἱερέας, καθὼς βιώνει τὰ προβλήματα τοῦ κόσμου καὶ τῆς κοινωνίας καὶ καθὼς προσπαθεῖ νὰ τὰ διαχειριστεῖ, εὑρίσκεται ἐνώπιον δύο μεγάλων κινδύνων: Ὁ ἕνας κίνδυνος εἶναι νὰ τὰ ἀγνοήσει παντελῶς μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι εἶναι προβλήματα τοῦ παρόντος προσωρινοῦ κόσμου καὶ ὁ ἄλλος κίνδυνος εἶναι νὰ ἐξαντληθεῖ στὴν ἀντιμετώπισή τους μέσα σὲ καθαρὰ ἐνδοκοσμικὰ πλαίσια καὶ μὲ ἐντελῶς κοσμικὸ τρόπο. Ὁ Χριστιανός, καὶ πολὺ περισσότερο ὁ ἐκκλησιαστικὸς ποιμένας, δὲν περιφρονεῖ τὴν παροῦσα ζωὴ καὶ τὰ προβλήματά της, ἀλλὰ ταυτοχρόνως οὔτε τὴν ἀπολυτοποιεῖ, οὔτε τὴν αὐτονομεῖ. Ἡ Ἐκκλησία βλέπει τὸν ἄνθρωπο ὡς ψυχοσωματικὴ ἑνότητα καὶ ὁλότητα, γι’ αὐτὸ καὶ ἀντιμετωπίζει ὅλα τὰ προβλήματά του, τόσο τὰ πνευματικὰ ὅσο καὶ τὰ βιοτικά. Νὰ θυμηθοῦμε ἐν προκειμένῳ τὴ χαρακτηριστικὴ φράση τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ: “Ὅλον γὰρ ὅλος ἀνέλαβέ με, καὶ ὅλος ὅλῳ ἡνώθη, ἵνα ὅλῳ τὴν σωτηρίαν χαρίσηται”7. Ὅταν οἱ ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας ἀγνοοῦν καὶ περιφρονοῦν τὴν παροῦσα ζωὴ καὶ τὰ προβλήματά της ὑποπίπτουν σ’ ἕνα εἶδος μονοφυσιτισμοῦ, τὸν ὁποῖον ἡ Ἐκκλησία κατεδίκασε ὡς αἵρεση, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἐξαντλοῦνται στὴν ἀντιμετώπιση αὐτῶν τῶν προβλημάτων μέσα σὲ καθαρὰ ἐνδοκοσμικὰ πλαίσια καὶ μὲ ἐντελῶς κοσμικὸ τρόπο, ὅπως προαναφέραμε, τότε ἐκκοσμικεύονται καὶ ἡ ἐκκοσμίκευση ἀποτελεῖ ἕναν ἄλλο φοβερὸ κίνδυνο γιὰ τὴν ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας ἐκκοσμικεύονται, τότε ἡ Ἐκκλησία κινδυνεύει νὰ ἐκληφθεῖ ὄχι πλέον ὡς τὸ ζωντανὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ κιβωτὸς τῆς σωτηρίας, ἀλλὰ ὡς μιὰ ἐγκόσμια θρησκευτικὴ ὀργάνωση, ὡς ἕνα - ἔστω ἐπιτυχημένο - φιλανθρωπικὸ ἵδρυμα, ὡς ἕνας - ἔστω ἀναγκαῖος - θεσμὸς τοῦ κόσμου τούτου δίπλα σὲ τόσους ἄλλους θεσμούς. Ἡ ἐκκοσμίκευση τῆς ζωῆς καὶ τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας εὔκολα ὁδηγεῖ σὲ ἄλλα ἐπικίνδυνα φαινόμενα ποὺ παρατηροῦνται σήμερα στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο, ὅπως π.χ. ὁ οἰκουμενισμός, ὁ συγκρητισμός, ὁ ἐθνοφυλετισμὸς κλπ. Ὁ λόγος ποὺ ἡ ἐκκοσμίκευση ὁδηγεῖ σὲ τόσο μεγάλους κινδύνους εἶναι ὅτι ὁ ἐκκοσμικευμένος Χριστιανὸς δὲν ἔχει πλέον τὸ κριτήριο νὰ διακρίνει τὸ ἀληθινὸ ἀπὸ τὸ ψεύτικο καὶ τὸ ὑγιὲς ἀπὸ τὸ ἄρρωστο. 

Τὸ δεύτερο ποὺ πρέπει ὁ ἱερέας νὰ ἔχει ὑπ’ ὄψιν του κατὰ τὴ διαχείριση τῶν ποικίλων κοινωνικῶν προβλημάτων, εἶναι ὅτι τὸ βαθύτερο πρόβλημα τῆς ἐποχῆς μας εἶναι πρωτίστως καὶ κυρίως πνευματικὸ πρόβλημα. Τὰ περισσότερα προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας πηγάζουν ἀπὸ τὴ λήθη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν αὐτοθεοποίηση τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος βγάζει τὸν Θεὸ ἀπὸ τὴν ζωή του καὶ καθιστᾶ τὸν ἑαυτό του κέντρο τοῦ κόσμου, τότε τὸ ὑπαρξιακὸ κενὸ εἶναι ἀναπόφευκτο, τότε τὸ ἄγχος, ἡ κατάθλιψη καὶ τὰ πάσης φύσεως ψυχολογικὰ καὶ ψυχιατρικὰ προβλήματα γίνονται μέρος τῆς ζωῆς μας. Ὅσες ἀνέσεις, ὅσες εὐκολίες, ὅσα πλούτη, ὅση δόξα κι ἂν ἀποκτήσει ὁ ὁ ἄνθρωπος, ἂν δὲν ἔχει τὸν Θεὸ μέσα του δὲν ἔχει ἀπολύτως τίποτα. Ἀντιθέτως, ὅταν ἔχει τὸν Θεὸ μέσα του, καὶ τίποτα ἄλλο νὰ μὴν ἔχει ἔχει τὰ πάντα. “Ἡ κόλασις τοῦ ἀνθρώπου ἀρχίζει ἤδη ἐδῶ εἰς τὴν γῆν, μᾶς ὑπενθυμίζει ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, ἐὰν ὁ ἄνθρωπος δὲν ζῇ ἐν τῷ Λόγῳ, ἐν τῷ Χριστῷ. ᾽Αλλὰ καὶ ὁ παράδεισος τοῦ ἀνθρώπου ἀρχίζει ἤδη ἐδῶ εἰς τὴν γῆν, ἂν ὁ ἄνθρωπος ζῇ ἐν τῷ Θείῳ Λόγῳ, ἐν τῷ Θεανθρώπῳ Χριστῷ”8 . 

Τὸ κύριο πρόβλημα τῆς ἐποχῆς μας. λοιπόν, ὅπως καὶ τὸ κύριο πρόβλημα κάθε ἐποχῆς, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος εἶναι ἄρρωστος πνευματικὰ καὶ χρειάζεται θεραπεία. Ἡ τραγωδία τοῦ ἀνθρώπου καὶ κατὰ συνέπειαν καὶ τὰ ποικίλα κοινωνικὰ προβλήματα ἀρχίζουν μὲ τὴν Πτώση τῶν Πρωτοπλάστων ἀπὸ τὸν Παράδεισο τῆς τρυφῆς καὶ τὴν διακοπὴ τῆς κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό. Οἱ συνέπειες τῆς Πτώσεως, ποὺ εἶναι ἡ φθορά, ἡ ἁμαρτία καὶ ὁ θάνατος, ἀποτελοῦν ἔκτοτε τὸν ἐφιάλτη γιὰ κάθε ἄνθρωπο. Τὸ ζητούμενο εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς πνευματικῆς ἀσθενείας τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου. Ἡ μόνη ἀπάντηση, συνεπῶς, καὶ ἡ μόνη λύση στὰ ποικίλα προβλήματα τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου, ὅπως καὶ τῶν ἀνθρώπων κάθε ἐποχῆς, εἶναι ἡ ἐν Χριστῷ ζωή, τὴν ὁποία μᾶς προσφέρει ἡ Ἐκκλησία. Μόνο μέσα στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας ὡς πνευματικοῦ ἰατρείου καὶ ὡς θεραπευτηρίου ψυχῶν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ θεραπευθεῖ ἀπὸ τὴν πνευματική του ἀσθένεια καὶ μόνο μέσα στὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ νὰ ὑπερβεῖ τὸν θάνατο, μπορεῖ νὰ νικήσει τὸν θάνατο. 

Ὁ ἱερέας δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ἀγνοήσει τὰ ποικίλα κοινωνικὰ προβλήματα τῆς ἐποχῆς μας. Ὀφείλει νὰ τείνει χέρι βοηθείας σὲ κάθε ἐμπερίστατο ἄνθρωπο. Θὰ προβληματιστεῖ, πῶς μπορεῖ νὰ ὀργανώσει καλύτερα τὸ φιλανθρωπικὸ καὶ κοινωνικὸ ἔργο στὴν ἐνορία του, χωρὶς ὅμως σὲ καμιὰ περίπτωση νὰ περιθωριοποιεῖ τὸ λατρευτικὸ καὶ πνευματικὸ ἔργο, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ κέντρο τῆς ζωῆς μιᾶς ἐνορίας. Θὰ προσπαθεῖ νὰ εἶναι πατέρας ὅλων τῶν ἐνοριτῶν του, χωρὶς νὰ ἐπιτρέπει στὸν ἑαυτό του νὰ κομματικοποιεῖται ἢ νὰ ταυτίζεται μὲ συγκεκριμένες πολιτικὲς ἢ ἰδεολογικὲς ἀπόψεις, κάτι ποὺ θὰ τὸν φέρει σὲ διάσταση μὲ ἀρκετοὺς ἐνορίτες του ποὺ ἀνήκουν σὲ ἄλλα κόμματα καὶ ἔχουν διαφορετικὲς πολιτικὲς καὶ ἰδεολογικὲς ἀπόψεις. Θὰ μελετᾶ τὰ νηπτικὰ κείμενα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ καὶ θὰ ἐνημερώνεται γιὰ τὰ πορίσματα τῆς σύγχρονης ψυχολογίας καὶ ψυχιατρικῆς, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ προσφέρει ψυχολογικὴ στήριξη σ’ ὅλους ἐκείνους ποὺ τὴν ἀναζητοῦν κοντά του. Θὰ διαθέσει χρόνο ν’ ἀκούσει τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ ἔχουν τόση ἀνάγκη νὰ μιλήσουν σὲ κάποιον καὶ νὰ τοὺς ἀκούσει κάποιος. Θὰ δείξει ἀγάπη σὲ ὅλους, γιατὶ πολλοὶ συνάνθρωποί μας ἀναζητοῦν κάποιον νὰ τοὺς προσφέρει λίγη κατανόηση καὶ λίγη ἀγάπη. 

Δὲν πρέπει, ὅμως, ποτὲ νὰ ξεχνοῦμε ὅτι τὸ κύριο ἔργο τοῦ ἱερέως δὲν εἶναι οὔτε ἡ φιλανθρωπία καὶ ἡ κοινωνικὴ προσφορὰ οὔτε ἡ ψυχολογικὴ στήριξη τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὰ μποροῦν νὰ τὰ κάνουν ἐξίσου καλά, ἴσως καὶ καλύτερα ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς, καὶ ἄλλοι ἄνθρωποι καὶ ἄλλοι φορεῖς. Τὸ κύριο ἔργο τοῦ ἱερέως εἶναι νὰ ὁδηγεῖ τοὺς ἀνθρώπους “εἰς νομὰς σωτηρίους”. Νὰ ὑποδεικνύει στοὺς ἀνθρώπους τὴν πνευματική τους ἀσθένεια καὶ νὰ τοὺς δείχνει τὸν δρόμο τῆς θεραπείας ἀπὸ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ ἀσθένεια. Καὶ ὁ μοναδικὸς δρόμος θεραπείας εἶναι ὁ δρόμος τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, εἶναι ὁ δρόμος τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας. Νὰ τοὺς ὑπενθυμίζει παντοιοτρόπως ὅτι “οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν” (Ἑβρ. ιγ’ 14). Αὐτὴ ἡ ἀλήθεια ἐκφράζεται πολὺ ὄμορφα στὴν Πρὸς Διόγνητον ἐπιστολή, ὅπου ἀναφέρεται ὅτι οἱ Χριστιανοὶ “πατρίδας οἰκοῦσιν ἰδίας, ἀλλ’ ὡς πάροικοι· μετέχουσιν πάντων ὡς πολίται καὶ πάνθ’ ὑπομένουσιν ὡς ξένοι· ἐπὶ γῆς διατρίβουσιν, ἀλλ’ ἐν οὐρανῷ πολιτεύονται”9 . Ὁ ἀληθινὸς Χριστιανὸς ζεῖ μὲ τὴν ἐλπίδα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος καὶ τῆς αἰώνιας ζωῆς. Γι’ αὐτὸ καὶ βρίσκει τὴ δύναμη μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν καθοδήγηση τῶν ἐκκλησιαστικῶν ποιμένων νὰ πορεύεται διὰ τῆς στενῆς καὶ τεθλιμμένης ὁδοῦ τῆς παρούσης ζωῆς, νὰ ὑπομένει τὶς θλίψεις καὶ τὶς δοκιμασίες καὶ τοὺς πειρασμοὺς τοῦ παρόντος κόσμου, νὰ ἀντιμετωπίζει κατὰ Θεὸν τὰ ποικίλα κοινωνικὰ προβλήματα τῆς σημερινῆς ἐποχῆς χωρὶς νὰ συνθλίβεται ἀπὸ αὐτὰ καὶ χωρὶς νὰ ἀπελπίζεται. 

Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος, γιὰ τὸν ὁποῖον ὁ ἱερέας, ὅπως ἀναφέρθηκε πιὸ πάνω, πρέπει περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο Χριστιανὸ νὰ εὑρίσκεται σὲ συνεχὴ πνευματικὴ ἐγρήγορση καὶ συνεχὴ πνευματικὸ ἀγώνα, νὰ εὑρίσκεται ἀδιαλείπτως ἐν μετανοίᾳ καὶ ἐξομολογήσει. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος, γιὰ τὸν ὁποῖον ὀφείλει νὰ εἶναι ἕτοιμος ἀνὰ πᾶσαν στιγμὴ νὰ θυσιαστεῖ μὲ ὅποιον τρόπο χρειαστεῖ γιὰ τὸ ποίμνιό του καὶ νὰ ἀγαπᾶ χωρὶς διακρίσεις κάθε ψυχή, ποὺ τοῦ ἐνεπιστεύθη ὁ Θεός. Γιατὶ ὁ ἱερέας πρέπει συνεχῶς νὰ δίδει μαρτυρία μὲ τὴ ζωή του, τὸ παράδειγμα του καὶ τὸν λόγο του τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. 

 

Ὑποσημειώσεις:

1 ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Περὶ Ἱερωσύνης Γ’ 5, ἐν: ΕΠΕ 28,124.

2 ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Περὶ Ἱερωσύνης Γ’ 4, ἐν: ΕΠΕ 28,120.

3 ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Ἀπολογητικὸς τῆς εἰς τὸν Πόντον φυγῆς 71, ἐν: ΕΠΕ 1,164.

4 ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Περὶ Ἱερωσύνης Γ’ 13, ἐν: ΕΠΕ 28,150.

5 ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον ΚΣτ’ 6, ἐν: ΕΠΕ 10,202.

6 ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, Εἰς τὰς Πράξεις Γ’ 3, ἐν: ΕΠΕ 15,108. 

7 ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ΙΙΙ 6, ἐν: ΕΠΕ 1,308. Πρβλ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ, Λόγος Μ’ εἰς τὸ ἅγιον βάπτισμα 45, ἐν: ΕΠΕ 4,374: “... ὅλον ἄνθρωπον, τὸν αὐτὸν καὶ Θεόν, ὑπὲρ ὅλου τοῦ πεπονθότος, ἵνα ὅλῳ σοι τὴν σωτηρίαν χαρίσηται, ὅλον τὸ κατάκριμα λύσας τῆς ἁμαρτίας”.

8 ΙΟΥΣΤΙΝΟΥ ΠΟΠΟΒΙΤΣ, Ἄνθρωπος καὶ Θεάνθρωπος. Μελετήματα Ὀρθοδόξου Θεολογίας, Μετάφρασις Ἀθανασίου Γιέβτιτς, Ε' Ἔκδοσις, Ἐκδοτικὸς Οἶκος “Ἀστὴρ” Αλ. & Ε. Παπαδημητρίου, Ἀθῆναι 1987, σ. 19.

9 ΒΕΠΕΣ 2,253 

Πηγή: Περιοδικό Ἀπόστολος Βαρνάβας, Σεπτ.-Ὀκτ. 2016, σσ. 554-562. (πρόσβαση 5/12/2025)

Από το Αναλόγιον