«ΛΥΡΕΙΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ» ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΣΗΜΟ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

 «ΛΥΡΕΙΟ  ΠΑΙΔΙΚΟ  ΙΔΡΥΜΑ»

ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ  ΜΕ  ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ  ΠΡΟΣΗΜΟ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016, οκτώ το βράδυ. Παρακολουθούμε από «History Chanel» το ντοκιμαντέρ «Μάνα», της κας Βαλέριας Κοντάκου, που έχει ήδη κάνει επιτυχή διαδρομή εντός Ελλάδος και εκτός. Γυρίζουμε πάνω από πενήντα χρόνια πίσω, σε συνάντηση με τις αγαπημένες μας έξι νεαρές Πειραιώτισσες. «Είχαν τρωθεί-πληγωθεί-από θείο έρωτα», μάλιστα, άλλου τύπου, «με κοινωνικό πρόσημο», πράγμα πρωτοποριακό ως και επαναστατικό για Ανατολικά δεδομένα, όπου η κυριαρχία του «ησυχαστικού μοναχισμού» είναι ολοκληρωτική. Με προεξάρχουσα μια νέα, την Ελένη Καλέμη, Δασκάλα με ζήλο αποστολικό, και Κατηχήτρια με φλογερό ενθουσιασμό, αποφάσισαν να αφιερωθούν στο μοναχικό βίο, και συνάμα, άγαμες αυτές, να σταθούν αληθινές  μάνες σε παιδιά που ορφάνεψαν, εγκαταλείφτηκαν, έμειναν χωρίς σπιτικό.

       Άνοιξη 1962, πρώτο θέμα στον τύπο, το αλλεπάλληλο αναγκαστικό  «πήγαινε - έλα», «σπίτι-μοναστήρι- σπίτι» από τους γονείς τους. Που αδυνατούν να συμβιβαστούν με την ιδέα, ότι οι κόρες τους δε θα ακολουθήσουν τη φυσική οδό της γαμήλιας συζυγίας, δε θα κάνουν παιδιά, κι αυτοί θα στερηθούν τη χαρά και χάρη του παππού, και της γιαγιάς  ! Αγώνας χαμένος εκ προοιμίου για τους γονείς, γιατί ο Θεός ήταν διαχειριστής της υπόθεσης  ! Είχε δει τη φλόγα της πίστης των νεανίδων, και είχε ευλογήσει την απόφαση της ασκητικής αφιέρωσής τους, συζευγμένης με μητρικής στοργής και ευθύνης σταυρό, που έμελλε να δώσει, «ου μετά πολλάς ταύτας ημέρας» πολύ καρπό. Αντιπροσωπευτικά δείγματα του οποίου από ζωντανά στιγμιότυπα παρουσίασε το ντοκιμαντέρ, κάνοντας μέσω αυτού του καναλιού ευρύτερα γνωστό το σημαντικό κοινωνικό έργο-διάβαζε, όντως χριστιανικό-που επιτελούν πενήντα ως σήμερα χρόνια αφανώς, μια χούφτα ορθόδοξες ακάματες «μάνες» μοναχές !

     Είχα επισκεφτεί το Μοναστήρι-Ίδρυμα Προστασίας Παιδιών Δοκιμασίας στα πρώτα του βήματα. Μελίσσι τα παιδιά, ένα «μικροσκοπικό» κοριτσάκι, η Σταματούλα, είχε χωθεί στη μητρική αγκαλιά της Γερόντισσας Μαριάμ. Την οποία παλιά είχε διαδεχτεί η σύζυγος στη θέση της Κατηχήτριας στο Κατηχητικό Θηλέων Αγίας Αικατερίνης Πειραιά. «Με τη δεσποινίδα Ελένη κάναμε μετά το μάθημα παιχνίδι, να κάνουμε και μ’ εσάς», θυμάται.  της είχαν πει τα παιδιά ! «Πολλά τα τέκνα της ερήμου μάλλον, ή της εχούσης τον άνδρα»-«Περισσότερα της διωγμένης τα παιδιά, παρά εκείνης που έχει τον άνδρα»-Γαλ.4,27-είχα γράψει στην «Ανάπλαση» για την περίπτωση τότε συγκριτικά.

******

      Τα αφήνουμε τώρα αυτά, αλλά κρατάμε τη φράση: «Το σημαντικό κοινωνικό-διάβαζε, όντως χριστιανικό-έργο που επιτελούν πενήντα χρόνια ως σήμερα αφανώς μια χούφτα ορθόδοξες ακάματες «μάνες» μοναχές ! Και περνάμε στην ταυτότητα της Μονής-Κοινωνικού Ιδρύματος, στο τι και πώς αυτής της ορθόδοξης δημιουργικής «παρεμβολής». «Το Λύρειο Παιδικό Ίδρυμα, "Οι Άγιοι Ανάργυροι", "Ορθόδοξο Χωριό" ιδρύθηκε το 1967 από λίγες Μοναχές, με δωρεά του αείμνηστου καπετάνιου του Εμπορικού Ναυτικού ΜΑΡΚΟΥ ΛΥΡΑ. Η Ιδρυτική Πράξη και ο Κανονισμός Λειτουργίας του Ιδρύματος έχουν νομιμοποιηθεί με Υπουργική Απόφαση …  Την ευθύνη λειτουργίας του Ιδρύματος έχει η Κοινοβιακή Γυναικεία Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος … Σκοπός του Ιδρύματος είναι η δωρεάν φροντίδα, ανατροφή, περίθαλψη και εκπαίδευση απροστάτευτων παιδιών, που στερούνται γονέων, είτε γιατί αυτοί δεν βρίσκονται στη ζωή, είτε γιατί έχουν οικογενειακά και κοινωνικά προβλήματα … Προστατεύει αυτά τα παιδιά μέχρι την ενηλικίωση, την πλήρη επιμόρφωση και την οικογενειακή αποκατάστασή τους … Το Λύρειο Παιδικό Ίδρυμα δεν λαμβάνει καμία απολύτως επιχορήγηση. Τα έσοδα του Ιδρύματος προέρχονται από τις μικρές ή μεγάλες δωρεές που μας προσφέρουν ιδιώτες, εταιρείες και οργανισμοί, από κληροδοτήματα και κάποια ενοίκια ακινήτων …»

     Στο σημείο αυτό μπορεί να σημειωθεί ότι, παρόμοιο έργο σε έκταση πιο μικρή επιτελέστηκε από το 1971 ως το 1977 στη γυναικεία Μονή Αγίου Στεφάνου Μετεώρων, τι υπέροχο, με τη λειτουργία Ορφανοτροφείου και Δημοτικού Σχολείου. Ενώ παραπλήσια ήταν η προσπάθεια που ξεκίνησε το 1949 ο π. Σεραφείμ Παπακώστας στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της γνωστής Αδελφότητας Θεολόγων «Ζωή» με τη δημιουργία της Αδελφότητας «η Αγία Ευνίκη». Όπου εγκόσμιες μοναχές-χωρίς το τυπικό ένδυμα-είχαν αφιερωθεί ασκητικά στη διακονία του ανθρώπινου πόνου, υπηρετώντας ως νοσηλεύτριες σε μεγάλα Αθηναϊκά Νοσοκομεία !

      «Στα σαράντα χρόνια και πλέον που υπηρέτησα στον ‘Ευαγγελισμό’, γράφει κάπου ο Διευθυντής της Κλινικής Καθηγητή Κ. Δ. Γαρδίκας. μου είχε κάνει … βαθύτατη εντύπωση η προσήλωση στο καθήκον μερικών αδελφών, που θρησκεύονται έντονα και μερικοί περιφρονητικά τις έλεγαν ‘θεούσες’. Ο άρρωστος γι αυτές ήταν ιερός. Δε θα ξεχάσω ποτέ τη νύχτα του φοβερού σεισμού του Φεβρουαρίου 1981, όταν καθένας έτρεχε να σώσει το σαρκίο του. Πολλές προϊστάμενες ‘θεούσες’ πήγαν στο Νοσοκομείο, η κάθε μια στο τμήμα της και έδιναν κουράγιο στους πανικόβλητους αρρώστους και τις διανυκτερεύουσες αδελφές. Εγώ ανήκα στους δειλούς, και δεν πήγα. Έτρεξα να σώσω το σαρκίο μου. Θα προτιμούσα να είχα πάει, κι ας με έλεγαν ‘θεούσο’» ! 

      Περιπτώσεις σαν αυτές και άλλες που ασφαλώς γνωρίζει πολύ καλά ο Θεός, επί του προκειμένου, πιο άμεσα και πιο πολύ, η περί ης ο λόγος συνεχιζόμενη «πενήντα χρόνια ως σήμερα αφανώς, από τις μια χούφτα ορθόδοξες ακάματες «μάνες» μοναχές»  της Μονής Αγίας Τριάδας Ραφήνας Αττικής, ανακινούν θέμα πάρα πολύ σοβαρό ! Θέμα που μπορεί να επιγραφεί απλά, λιτά, ευανάγνωστα και περιεκτικά: «Μοναχισμός με Κοινωνικό Πρόσημο ή Πρόσωπο». Και που, τι παράδοξο, μάλλον τι ευλογημένο, και πρόσεξε, και εκτίμησε από τα πρώτα του βήματα, αλλά και ενίσχυσε γενναιόδωρα ένας πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού, εμπιστευθείς, Κύριος οίδε πώς, τις έξι νεαρές Πειραιώτισσες που είχαν «θείω έρωτι τρωθεί» ! Πράγμα που δεν έγινε από πλευράς θεολογικής, εκκλησιαστικής, και ασκητικής-μοναστικής. Δεν ξέρω αν ή γιατί πρόκειται για Γολγοθά πολύ ανηφορικό με βαρύ, βαρύτατο Σταυρό ! Ξέρω ότι στο ίδιο χρονικό διάστημα συνέχισε από την πεπατημένη του Ησυχαστικού Μοναχισμού, ο οποίος γνώρισε άνθηση εκπληκτική, συνοδευμένη από μονοδιάστατη υπέρ προβολή.  

        Πράγματα που συντελούν να ηχεί, από παράξενα μέχρι αιρετικά, κάθε άλλη πρόταση ή προοπτική. Χωρίς, βέβαια, αυτό να δυσκολεύει ή να εμποδίζει κάποιον να αναλογιστεί, αν μη σαν σε όνειρο να δει, ποια και πόσα αγαθά θα προέκυπταν για την Ελληνική κοινωνία και την Εκκλησία, αν σ’ αυτά τα πενήντα χρόνια παράλληλα με τον Ησυχαστικό είχε οργανωθεί και αναπτυχθεί και ένας Μοναχισμός με Πρόσημο ή Πρόσωπο Κοινωνικό ! Αν, μέγα μέρος του σημερινού μοναστικού δυναμικού της χώρας, είχε υποβοηθηθεί, να στοχεύσει και να αποφασίσει-πάντα σε γραμμή «όστις θέλει»-να σηκώσει αυτό το Σταυρό ! Και, καταρτισμένο ειδικά είχε ανοιχτεί, σε μια συντονισμένη θυσιαστική διακονία κοινωνικών δοκιμασιών ή  αναγκών !

       Ασφαλώς γνωρίζω πολύ καλά, μάλιστα, ότι η στόχευση στον ορθόδοξο Μοναχισμό αποβλέπει στην «υψηλή πνευματικότητα», τη «θέωση» και άλλα τινά … Και, σέβομαι και τιμώ τον Ησυχαστικό Μοναχισμό, και τα πνευματικά διαμάντια που αναδείχνει στα πλαίσια αυτού η δυναμική άσκηση «στο ύψος του έσχατου βάθους» !  Αλλά και έχω πείρα πικρή της γνωστής ένστασης, «το άλλο» δε συνηθίζεται στην Ορθόδοξη Ανατολή ! Πλην, ήμαστε πια στον 21^ο αιώνα, όπου «τα πάντα ρει», ραγδαία και ανατρεπτικά ! Με αφορμή, λοιπόν, το ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, εκτός από τα ανωτέρω, μπορούν να κρατηθούν ενδεικτικά, και τα ακόλουθα Αγιογραφικά και Άγιο-Πατερικά γραπτά. Τα οποία συνηγορούν, θαρρώ, αν δε θέτουν επιτακτικά θέμα αναδιάταξης των χριστιανικών δυνάμεων ! Οι ενστάσεις, οι αντεγκλήσεις, οι ένθεν κακείθεν κραυγές, άλλα παρεμπίπτοντα ατυχή, δεν ωφελούν. Μια απλή ανάγνωση αυτών, με πρώτη τη βασική εντολή του Χριστού, που αφορά όλους ανεξαιρέτως τους χριστιανούς, πιο πολύ ίσως όσους αποτολμούν υπέρβαση ασκητική, μπορεί να αποβεί πιο ωφέλιμη.

1.   «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εν όλη τη καρδία σου …  αύτη εστί η πρώτη και μεγάλη εντολή. Δευτέρα δε ομοία αυτή-εξ ίσου σπουδαία με αυτή-αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν». Και η επικύρωση από τον Ίδιο: «Εν ταύταις ταις δυσίν εντολαίς όλος ο νόμος κα οι προφήται κράμανται»-Μτθ.22,37-40. Επισημαίνεται το «συν-αμφότερον», αγάπη στο Θεό, συνάμα και τον πλησίον, σε τρέχουσα γλώσσα, πρόκειται για «πακέτο δυο σε ένα» ! Ιδού γιατί:  α. «Δευτέρα δε ομοία αυτή, αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν». Αύτη-αγάπη στο Θεό-εκείνην προοδοποιεί-ανοίγει το δρόμο σ’ εκείνη, την αγάπη στον πλησίον-και απ’ αυτής-από την αγάπη στο Θεό-συγκροτείται πάλιν-αποκτά ουσία και υπόσταση»-Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. β.  «Η μεν γαρ-προς τον Θεόν αγάπη-εστίν ώσπερ πηγή πρώτη τυγχάνουσα, η δε δευτέρα-η αγάπη στον πλησίον-και εκ της πρώτης, σύμβολον. Χαρακτηρίζειν γαρ οίδεν η προς τον πλησίον αγάπη, τον προς τον Θεόν έρωτα»-«Η αγάπη στο Θεό όντας η πρώτη, λειτουργεί σαν πηγή. Η δεύτερη πηγάζει από την πρώτη, και είναι το σουσιαστικό γνώρισμά της. Γιατί, η αγάπη στον πλησίον αποτελεί το βαρόμετρο της δυναμικής που διαθέτει ο θείος έρωτας κάποιου»-Άγιος  Ιωάννης ο Δαμασκηνός.  γ. «Αλληλοχωρούνται και φεράλληλοι εισίν αι δύο» ! Γιατί: «Ο μη αγαπών τον αδελφόν αυτού, ον εώρακεν, τον Θεόν, ον ουχ εώρακεν, πώς δύναται αγαπάν;», αναρωτιέται με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη-Α΄ Επιστολή, 4,20- ο Ευθύμιος Ζυγαβηνός.   

2.    Ο «πρώτος μετά τον Ένα», θεμελιακός οργανωτής του Εκκλησιαστικού βίου και ρεαλιστής Απ. Παύλος τονίζει: «Μανθανέτωσαν δε και οι ημέτεροι καλών έργων προϊστασθαι εις τας αναγκαίας χρείας, ίνα μη ώσιν άκαρποι»-Ας μαθαίνουν και οι δικοί μας να πρωτοστατούν σε καλά έργα, για να αντιμετωπίζουν τις επείγουσες υλικές ανάγκες, ώστε η ζωή τους να μην είναι άκαρπη»-Τιτ.3,14.

3.   «Γνωρίζω πολλούς που νηστεύουν, προσεύχονται, στενάζουν, οδύρονται  για τις αμαρτίες τους, επιδείχνουν όλη αυτή την ανέξοδη ευσέβεια-«πάσαν την αδάπανον ευλάβειαν ενδεικνυμένους»-αλλά αδιαφορούν για τους φτωχούς και τους πονεμένους». Και αναρωτιέται: «Σε τι τάχα μπορεί να τους ωφελήσει όλη αυτή η αρετή;»-Μέγας Βασίλειος, «Ομιλία προς πλουτούντας».

4.   Η «Βασιλειάδα», ήταν πτωχοκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο, νοσοκομείο, ακόμα και λεπροκομείο. Όπου, «και με τα χείλη του τιμούσε την αρρώστια τους … ασπαζόμενος αυτούς τους άρρωστους αδελφούς, για να δίνει μ’ αυτή τη σιωπηλή, μα τόσο εύγλωττη παραίνεση θάρρος στους άλλους, να μη φοβούνται να πλησιάσουν τα λιωμένα κορμιά τους, και να τα φροντίσουν… Πρώτη φροντίδα και μέλημά του νύχτα-μέρα ήταν αυτοί οι άρρωστοι, και η ανακούφιση των πληγών τους, αυτή η εκπληκτικά ιδιότυπη μίμηση του Χριστού» -Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος για το Μ. Βασίλειο.

5. «Έως εστί καιρός Χριστόν επισκεψώμεθα, Χριστόν θεραπεύσωμεν, Χριστόν θρέψωμεν, Χριστόν ενδύσωμεν, Χριστόν συναγάγωμεν, Χριστόν τιμήσωμεν»-Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.

6.   «Καλόν η παρθενία και υπέρ την φύσιν το κατόρθωμα. Αλλά, το καλόν τούτο, και μέγα, και υπέρ την φύσιν, αν μη φιλανθρωπίαν έχει συνεζευγμένην, ουδέ επιβαίνειν των του νυμφώνος προθύρων δυνήσεται». Γιατί; Στα αθλήματα αρετής ακολουθείται πολύ φυσικά η εξής διαβάθμιση. «Και μάλα εικότως, ο μεν παρθενεύων και νηστεύων, εαυτώ χρήσιμος, ο δε ελεών, κοινός εστί των ναυαγούντων λιμήν, τας των πλησίον διορθούμενος πενίας και τας ετέρων λύων ανάγκας. Των δε κατορθωμάτων, εκείνα μάλιστα ευδοκιμείν είωθεν, άπερ αν προς το συμφέρον ετέροις γίνεται»-«Ανώτερα αθλήματα αρετής είναι αυτά που ασκούνται για να ωφελήσουν τους άλλους»-Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Ομιλία στην παραβολή των 10 Παρθένων.

     Ο ίδιος σε άλλη ομιλία λέει: «Η δαψιλής ελεημοσύνη-γράφε, «το κοινωνικό έργο», είναι-το κεφάλαιον των ημετέρων αγαθών, η σωτηρία των ημετέρων ψυχών» ! Και επισημαίνει ότι, ο Απ. Παύλος, θεωρεί τη «Λογία», δηλαδή, τη χρυσή αλυσίδα, «αγάπη- ελεημοσύνη- φιλανθρωπία- κοινωνική προσφορά» ισάξια, αν μη και ανώτερη από το θαύμα ! «Ουδέ γαρ ενταύθα εντολήν εκάλεσεν-τη «Λογία»-ουδέ ελεημοσύνην, αλλά Χάριν, δεικνύς ότι, καθάπερ νεκρούς εγείρειν, και δαίμονας ελαύνειν, και λεπρούς καθαίρειν χάριτος έργον εστίν, ούτω και πενίαν διορθούν, και τοις δεομένοις χείρα ορέγειν, και πολλώ μάλλον, τούτο ή εκείνο»-«Δεν ονόμασε εντολή, ούτε απλή ελεημοσύνη-τη «Λογία»- αλλά θεία Χάρη, δείχνοντας ότι, όπως η ανάσταση των νεκρών, η εκδίωξη των δαιμόνων, η ίαση των λεπρών είναι έργο της Χάρης, τέτοιο είναι και το έργο βελτίωσης της κατάστασης των φτωχών, το να απλώνει κανείς χέρι βοηθείας στους ενδεείς, και μάλιστα προτιμότερο από εκείνο» !

7.  Ο εισηγητής και πατέρας του ασκητικού βίου και της μοναχικής ζωής Όσιος και Μέγας Αντώνιος, έπλεκε καλάθια, κατέβαινε από το βουνό, τα πουλούσε, έδινε τα μισά χρήματα στους φτωχούς, και τα άλλα μισά του αρκούσαν για το λιτό επιούσιο !

8.   Ολοκληρώνω με την ανάρτηση-ιστοσελίδα «Αναστάσιος»-της σπουδαίας διδαχής του Αββά Ματώη: «Αγαπήστε τη θλίψη περισσότερο από την ανάπαυση, την περιφρόνηση περισσότερο από τη δόξα, καθώς και το να δίνετε, παρά να παίρνετε…». Βάζω πλάι της την παραπλήσια, και από έμπρακτη προσωπική εμπειρία, επίσης σπουδαία διδαχή της Γερόντισσας Γαβριηλίας: «Η ροή της αγάπης να μη μας φύγει, όχι η ηρεμία μας, η ροή της αγάπης να μη μας αφήσει»* ! ! Παραπέμπω όσους έκριναν «μη ορθόδοξη» τη λέξη «ροή», στο λόγο του Χριστού: «Ο πιστεύων εις εμέ … ποταμοί εκ της κοιλίας αυτού ρεύσουσι ύδατος ζώντος»-Μέσα από εκείνον που πιστεύει σ’ εμένα … ποτάμια ζωντανό νερό θα τρέξουν»-Ιωάν.7,38. Και, κλείνω προτείνοντας να αναρωτηθούμε, γιατί τα τοιαύτα, και οι κορυφαίοι εκφραστές τους, ασκητές μέχρι το κόκκαλο  Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, τελευταία έχουν περάσει σε δεύτερο πλάνο!    

Αθ. Κοτταδάκης

ΥΓ.  1. «Λύρειο Παιδικό Ίδρυμα»-Μάτι Αττική, 19009 Ραφίνα. Λογαριασμοί για οικονομική συμβολή.     1. Εθνική Τράπεζα- 149/480021-43     2. Alpha  Bank- 176/00/2002000196   3. Eurobank EFG- 0026. 0096.12.0100916725  4. Τράπεζα Πειραιώς-5030-005943-722.

* Αθ. Κοτταδάκη. «Γυναίκες Σταυρικής Αγάπης»-‘Εκδοση Ι.Μ.Κοιμήσεως Θεοτόκου» Καλαμίου Αργολίδας, 2014.