Παύση εγκεφαλικής λειτουργίας και θάνατος - Νικόλαος Στανίτσας

Παύση εγκεφαλικής λειτουργίας και θάνατος

Τα επιχειρήματα υπέρ του εγκεφαλικού θανάτου: Οι υποστηριχτές του εγκεφαλικού θανάτου μετέφεραν τα κριτήρια του θανάτου από την παύση της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος στην παύση της λειτουργίας του εγκεφάλου με πρώτο επιχείρημα ότι ο εγκέφαλος είναι υπεύθυνος για την έκφραση των πνευματικών, ψυχικών και συναισθηματικών ιδιοτήτων εξατομίκευσης της ανθρώπινης προσωπικότητας.¹³⁵

1. Εάν λοιπόν ο άνθρωπος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υφίσταται χωρίς προσωπικότητα, η οποία τον εξατομικεύει, ο εγκεφαλικός θάνατος αποτελεί το μοναδικό κριτήριο θανάτου του ανθρώπου διότι, όπως υποστηρίζεται, συνεπάγεται την ολοκληρωτική και αμετάκλητη απώλεια της συνείδησης ή κατ’ άλλη διατύπωση, την διακοπή της ψυχικής και σωματικής μοναδικότητας του ατόμου.¹³⁶
2. Εδώ, υπάρχει στόχος να καταδείξουν τον ρόλο του εγκεφάλου όσον αφορά τις λειτουργίες της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Έτσι αναφέρεται η συμβολή του εγκεφάλου στην αναπνοή και την κυκλοφορία διά της παραγωγής σχετικού σήματος από τα κέντρα αναπνοής και ελέγχου πίεσης του αίματος του εγκεφαλικού στελέχους, η καταστροφή του οποίου επιφέρει, όπως είναι φυσικό, την άπνοια και το άνοιγμα των περιφερειακών αρτηριών. Επιχειρηματολογείται επίσης ότι ο εγκέφαλος είναι το μοναδικό τμήμα της αλληλοεξαρτώμενης τριάδος καρδιά, πνεύμονες, εγκέφαλος που δεν μπορεί να αντικατασταθεί με τεχνητά μέσα¹³⁷ και υποστηρίζεται ότι ο εγκεφαλικός θάνατος είναι ένα σίγουρο σημάδι θανάτου, διότι όλοι οι εγκεφαλικά νεκροί αναπνέουν με μηχανική υποστήριξη.¹³⁸

3. Επίσης ένα άλλο επιχείρημα υπέρ του εγκεφαλικού θανάτου είναι η συσχέτιση του εγκεφαλικού θανάτου με την παύση της λειτουργίας του οργανισμού ως συνόλου. Αναλυτική έκθεση της εν λόγω επιχειρηματολογίας εμφανίζεται στην διατύπωση της άποψης του συμβουλίου των ομοσπονδιακών ιατρών Γερμανίας το 1993, η οποία θεωρεί τον εγκεφαλικό θάνατο «ένα σίγουρο σημάδι θανάτου» (ein sicheres Todeszeichen). Το συμβούλιο απεφάνθη ότι ο οργανισμός είναι νεκρός «όταν μεμονωμένες λειτουργίες των οργάνων και των συστημάτων όπως και η σχέση εναλλαγής τους ανεπανόρθωτα παύουν να συγκεφαλαιώνονται στην λειτουργική ενότητα της ύπαρξης και δεν διευθύνεται από αυτήν.139

Ο αντίλογος στα επιχειρήματα

Επί των ανωτέρω επιχειρημάτων των υποστηρικτών του κριτηρίου του εγκεφαλικού θανάτου αντιτάσσεται ισχυρή κριτική από τους αντιπάλους του. Κατ’ αρχήν το πρώτο επιχείρημα, προελεύσεως όχι ιατρικής αλλά ανθρωπολογικής, προσκρούει εκ προοιμίου σε γενικές παραδοχές σχετικές με το υποκείμενο του θανάτου. Πράγματι, η άποψη ότι επήλθε ο θάνατος διότι ο εγκέφαλος αποτελεί την πηγή του πνεύματος, της συνείδησης και των συναισθημάτων αγνοεί την βασική αρχή ότι το υποκείμενο του θανάτου είναι ο άνθρωπος μόνο ως βιολογική οντότητα και όχι ο άνθρωπος- προσωπικότητα.

Για το δεύτερο επιχείρημα φαίνεται ότι αποσιωπάται το γεγονός ότι ο εγκέφαλος πεθαίνει πάντα πρώτος και συνεπώς δεν είναι δυνατόν να αποτελεί ένδειξη, ούτε καρδιακής και κυκλοφοριακής, ούτε αναπνευστικής λειτουργίας.¹⁴⁰

Το τρίτο επιχείρημα υπέρ του κριτηρίου του εγκεφαλικού θανάτου σπεύδει να αποδείξει την συνολική παύση του οργανισμού και συνεπώς παρουσιάζεται πιο εύστοχη αλλά και συστηματικότερη από τις προηγούμενες. Κατ’ αυτή όπως είδαμε ο οργανισμός ως σύνολο είναι νεκρός διότι επήλθε απώλεια της αυτονομίας, του αυθορμητισμού του, της διεύθυνσης μέσω του οργανισμού, της συνολικής προσαρμογής και διάκρισης από το περιβάλλον και της ένταξης των μεμονωμένων λειτουργιών στο σύνολο. Είναι βέβαιο ότι η εξέλιξης της ιατρικής επιστήμης οδήγησε σε σχετικοποίηση των χαρακτηριστικών της αυτονομίας και του αυθορμητισμού του οργανισμού καθώς και της διεύθυνσης μέσω αυτού χάριν της προστασίας της ζωής του.

Ο άνθρωπος με την βοήθεια των φαρμάκων, υποκατάστατων, αλλά και μέσω ιατρικής τεχνολογίας μπορεί σήμερα να παρατείνει την ζωή του, έστω και εξαρτώμενος πλήρως από την βοήθεια της ιατρικής. Άρνηση στην ιατρική της δυνατότητας να προσφέρει τέτοιου είδους υπηρεσία θα ισοδυναμούσε ασφαλώς με αχρήστευσή της και παράδοση του ανθρώπου στις δυνάμεις της φύσεως.

Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση του εγκεφαλικού θανάτου, χωρίς πάντως να διευκρινίζεται τι είναι εκείνο που διαφοροποιεί τον εγκέφαλο από τα άλλα όργανα, ώστε η όποια απώλεια της αυτονομίας, του αυθορμητισμού και της διεύθυνσης που προκύπτει από την παύση της λειτουργίας του να αποδεικνύει τον θάνατο του οργανισμού.¹⁴¹

Νικόλαος Στανίτσας,

Νοσηλευτής – μάστερ Θεολογίας

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

135 Λυντέρης Χρ., «Το ποινικό δίκαιο των Μεταμοσχεύσεων», Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή 2004, σελ. 60

136 Λυντέρης Χρ.,. 60

137 Α. Βάρκα – Αδάμη, “Ο προσδιορισμός του θανάτου στην ελληνική νομοθεσία και η υποχρέωση ιατρικής πιστοποίησής του”, Ιατρικό βήμα, Τεύχος 42, 1995

138 Λυντέρης Χρ., βλ. μν. εργ. σελ. 61

139 Λυντέρης Χρ., βλ. μν. εργ. σελ. 61-62

140 Λυντέρης Χρ. βλ. μν. εργ. σελ. 63

141 Λυντέρης βλ. μν. εργ. Σελ. 65

---

Παρατήρηση: η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ συνεχίζει την παρουσίαση με τη μορφή σειράς άρθρων της μελέτης “Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΥΠΟ ΤΟ  ΠΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ”, του θεολόγου και νοσηλευτή Νικόλαου Στανίτσα.  Πρόκειται για αναθεωρημένης έκδοση του κειμένου που κατατέθηκε ως διπλωματική εργασία στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου με επιβλέποντες καθηγητές τους ΚΟΪΟ ΝΙΚΟΛΑΟ, ΦΑΝΑΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ και ΛΟΗ ΝΕΚΤΑΡΙΟ.