Εἰς μνημόσυνον ΚΩΣΝΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ

 Εἰς μνημόσυνον

ΚΩΣΝΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΑΣ

(1921-2016)

Φέτος, γιὰ πρώτη φορὰ ἐδῶ καὶ 65 ὁλόκληρα χρόνια, εἰς μάτην ἀναζητήσαμε τὸ ἀγαπημένο μας Ἄγγελμα τῆς Ἡμέρας. Καὶ στὶς 12 Ἀπριλίου 2016, ὁ δημιουργός του, ὁ θεολόγος Κωνσταντῖνος Κούρκουλας, ἄφησε τὸν κόσμο τῆς φθορᾶς καὶ μετέστη πρὸς τὴν Ζωήν, τὴν ὁποία ἄλλωστε ὑπηρέτησε καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ βίου του. 

Ὁ Κωνσταντῖνος Κ. Κούρκουλας γεννήθηκε στὴν Πάτρα στὶς 8 Σεπτεμβρίου 1921, υἱὸς τοῦ Κωνσταντίνου καὶ τῆς Ἑλένης Κούρκουλα. Σπούδασε Θεολογία στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀποφοίτησε τὸ 1944. Ἀκολούθως, συνέχισε τὶς σπουδές του σὲ μεταπτυχιακὸ ἐπίπεδο στὸ Πανεπιστήμιο St. Gallen στὴν Ἑλβετία, προσφέροντας παράλληλα στὸ Kinderdorf Pestalozzi (κάπως ἀνάλογο τῶν δικῶν μας Παιδικῶν Χωριῶν SOS), ποὺ εἶχε ἱδρυθεῖ τὸ 1945, γιὰ νὰ φιλοξενήσει παιδιὰ θυμάτων τοῦ πολέμου, φέροντας τὸ ὄνομα τοῦ σπουδαίου Ἑλβετοῦ παιδαγωγοῦ Johann Heinrich Pestalozzi.

Συνέχισε περαιτέρω τὶς σπουδές του στὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Durham στὴν Ἀγγλία. Τὸ 1957 ἀναγορεύθηκε διδάκτωρ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μὲ τίτλο τῆς διατριβῆς του «Ἡ θεωρία τοῦ κηρύγματος κατὰ τοὺς χρόνους τῆς Τουρκοκρατίας». 

Ἐν τῷ μεταξύ, τὸ 1950 νυμφεύθηκε τὴν Αἰκατερίνη Κωνσταντάρα, μὲ τὴν ὁποία ἀπέκτησε τέσσερα ἐκλεκτὰ τέκνα. 

Τὰ ἑπόμενα χρόνια θὰ δημοσιεύσει σειρὰ θεολογικῶν μελετῶν, καρπὸ τῆς στέρεας ἐπιστημονικῆς του κατάρτισης: Ὁ χαρακτὴρ καὶ τὸ περιεχόμενον τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος (1959), Τὸ λειτουργικὸ κήρυγμα ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἑλληνικῇ Ἐκκλησίᾳ (1959), Τὰ ἱερατικὰ ἄμφια καὶ ὁ συμβολισμὸς αὐτῶν ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἑλληνικῇ Ἐκκλησίᾳ (1960), Ἡ ἀνάπτυξης τοῦ θεσμοῦ τοῦ Κατηχητικοῦ Σχολείου ἐν Ἀγγλίᾳ καὶ Ἀμερικῇ κατὰ τὸν ΙΗ΄ καὶ ΙΘ΄ αἰῶνα (1961), Αἱ περὶ θείου κηρύγματος ἰδέαι τοῦ Μεγάλου Βασιλείου (1965). Οἱ θεολογικές του μελέτες ἐκδόθηκαν συγκεντρωμένες στὸ βιβλίο του Δέκα δοκίμια πρακτικῆς Θεολογίας (2004). 

Οἱ ἀναγνῶστες τῶν Ἀκτίνων γνωρίζουν ἀσφαλῶς τὸν Κωνσταντῖνο Κούρκουλα ὡς ἐκλεκτὸ συνεργάτη τοῦ περιοδικοῦ μας. Ὁ ἴδιος, ἐξάλλου, στάθηκε κοντὰ στὸ χριστιανικὸ ἔργο. Δὲν εἶναι τυχαῖο ἀσφαλῶς ὅτι οἱ σελίδες τῶν Ἀκτίνων φιλοξένησαν κείμενό του γιὰ τὸν ἱδρυτὴ τῆς Ἀδελφότητας Θεολόγων «Ἡ Ζωή» π. Εὐσέβιο Ματθόπουλο1 , ἐνῷ τὸ τελευταῖο ἀπὸ τὰ κείμενά του ποὺ φιλοξενήθηκαν στὶς σελίδες τῶν Ἀκτίνων ἦταν ἕνα κείμενό του γιὰ τὸν π. Σεραφεὶμ Παπακώστα2 . Ὁ Κωνσταντῖνος Κούρκουλας δημοσίευσε ἄρθα καὶ σὲ ἄλλα περιοδικὰ πέραν τῶν Ἀκτίνων, ὅπως στὰ περιοδικὰ Ἀνάπλασις, Ἐκκλησιαστικὸ Βῆμα, Ἐνορία, Κιβωτὸς κ.ἄ. Ἀπὸ τὸ 1953 καὶ ἐπὶ πολλὲς δεκαετίες διηύθυνε τὸ ἱστορικὸ περιοδικὸ Ἀνάπλασις. 

Παράλληλα, ὁ Κωνσταντῖνος Κούρκουλας συνέγραψε καὶ βιβλία ποὺ τοῦ ἐξασφάλισαν τὴν πρόσβαση σὲ ἕνα εὐρύτερο ἀναγνωστικὸ κοινό. Στὸ βιβλίο του Σκηνὲς ἀπὸ τὸ Πάθος περιλαμβάνει λογοτεχνικὰ κείμενά του γιὰ τὴν πορεία τοῦ Χριστοῦ πρὸς τὴ Σταύρωση καὶ τὴν Ἀνάσταση. Στὸ ...Καὶ ἰδοὺ ζῶμεν... σκιαγραφεῖ δεκαεπτὰ μορφὲς τοῦ σύγχρονου ἐκκλησιαστικοῦ καὶ κοινωνικοῦ βίου, ξεκινώντας καὶ ἐδῶ ἀπὸ τὶς δύο κορυφαῖες μορφὲς τοῦ χριστιανικοῦ ἔργου, τὸν π. Εὐσέβιο Ματθόπουλο καὶ τὸν π. Σεραφεὶμ Παπακώστα. Στὸ Ὕδωρ ἐκ Πέτρας (1955) συγκεντρώνει ὁμιλίες ἐπὶ τῶν ἀποστολικῶν ἀναγνωσμάτων καὶ στὸ Κογχύλια ἀπὸ τὴν Τιβεριάδα (1956) ὁμιλίες ἐπὶ τῶν Εὐαγγελίων ποὺ ἀναγιγνώσκονται ὅλες τὶς Κυριακὲς τοῦ ἔτους (τὰ δύο τελευταῖα ἔργα ἐκδόθηκαν μαζὶ στὸ βιβλίο του Πνευματικοὶ ἀντίλαλοι). Στοὺς δύο τόμους τοῦ ἔργου του Στάχυα σταχυολογεῖ ἐκλεκτὰ κείμενα καὶ σκέψεις, ποὺ ὀργανώνονται κατὰ θεματικοὺς ἄξονες. 

Δὲν θὰ ἦταν ὅμως ὑπερβολὴ νὰ λεχθεῖ ὅτι τὸ ἔργο του ποὺ τὸν ἔκανε κατ’ ἐξοχὴν γνωστὸ καὶ τὸν ἔβαλε σχεδὸν σὲ κάθε ἑλληνικὸ σπίτι εἶναι τὸ δημοφιλέστατο Ἄγγελμα τῆς Ἡμέρας, τὸ ἡμερολόγιο μὲ τὰ ἐπιλεγμένα κείμενα γιὰ κάθε ἡμέρα τοῦ ἔτους, ποὺ ὁ Κωνσταντῖνος Κούρκουλας ἐμπνεύσθηκε καὶ ἐπιμελήθηκε ἐπὶ 65 ὁλόκληρα ἔτη (ἀπὸ τὸ 1950 ἕως καὶ τὸ 2015). Μέσα ἀπὸ τὰ φύλλα τῶν ἡμερολογίων, ἀμέτρητοι ἄνθρωποι σὲ διαφορετικὲς γενιὲς εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ ἔρχονται σὲ ἐπαφή, ἡμέρα μὲ τὴν ἡμέρα, μὲ ἕνα ψῆγμα ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ. 

Πέρα ἀπὸ τὸ συγγραφικό του ἔργο, ὁ Κωνσταντῖνος Κούρκουλας ἀνέπτυξε καὶ πλούσια δράση. Χρημάτισε Καθηγητὴς στὸ Κολλέγιο Ἀθηνῶν, ἀνώτατος Ἐκπαιδευτικὸς Σύμβουλος, Γενικὸς Διευθυντὴς τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καὶ Θρησκευμάτων, ἐνῷ ὑπῆρξε καὶ ὁ τελευταῖος Κυβερνητικός (Βασιλικός) Ἐπίτροπος στὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος (σὲ μιὰ θέση ποὺ εἶχε θεσμοθετηθεῖ τὸ 1833). Ἐπίσης, διετέλεσε ἐπὶ σειρὰ ἐτῶν ἱεροκήρυκας στὸν Ἱερὸ Ναὸ Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος στὴν Πλάκα, ἐνῷ δίδαξε καὶ ἀνάγνωση κειμένων στὸ ᾨδεῖο Ἀθηνῶν. 

Φεύγοντας ἀπὸ τὴ ζωή, ὁ Κωνσταντῖνος Κούρκουλας ἀφήνει πίσω του τὴ σύζυγό του Αἰκατερίνη, τὰ τέσσερα παιδιά του Ἀλκιβιάδη (Ἄλκη), Ἀνδρέα, Δημήτρη καὶ Ἑλένη, ὅλα μὲ σπάνιες διακρίσεις, τὸ καθένα στὸ ἀντικείμενό του, καθὼς καὶ 7 ἐγγόνια καὶ 3 δισέγγονα.

 Ἀλλὰ ἀμέτρητοι εἶναι καὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ θὰ ἔνιωθαν σὰν νὰ τὸν γνώριζαν, μέσα κυρίως ἀπὸ τὸ Ἄγγελμα τῆς Ἡμέρας, καὶ ἂς μὴν ἀξιώθηκαν ποτὲ νὰ τὸν δοῦν ἀπὸ κοντά. Ὅσοι πάλι τὸν εἴδαμε καὶ τὸν γνωρίσαμε ἀπὸ κοντὰ θυμόμαστε ἕναν ἄνθρωπο σπάνιας γοητείας. Ἕναν ἄνθρωπο μὲ μεγάλη εὐφράδεια λόγου, ἀλλὰ καὶ ἀπαράμιλλη ἐμβρίθεια σκέψης. Ἕναν ἄνθρωπο πνευματικό, ἀλλὰ παράλληλα καὶ πνευματώδη, ποὺ ἤξερε νὰ καθηλώνει τὸ κοινό του. Ἕναν ἄνθρωπο μὲ σπάνια χαρίσματα, τὰ ὁποῖα ἔθεσε στὴν ὑπηρεσία τοῦ ἔργου καὶ τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐκδημία τοῦ Κωνσταντίνου Κούρκουλα δὲν μᾶς στερεῖ ἁπλῶς ἕνα πρόσωπο οἰκεῖο καὶ ἀγαπητὸ καὶ ἕναν πολύτιμο πνευματικὸ ἐργάτη· κλείνει, θὰ λέγαμε, ἕνα κεφάλαιο...

Αἰωνία του ἡ μνήμη!

ΓΙΑΝΝΗΣ Κ. ΤΣΕΝΤΟΣ

1.Κωνσταντίνου Κούρκουλα, «Εὐσέβιος Ματθόπουλος: Ὁ ἀνανεωτής», Ἀκτῖνες 506 (Δεκέμβριος 1989), σελ. 319-322.

2.Κωνσταντίνου Κούρκουλα, «Σεραφεὶμ Παπακώστας. Ὁ γενναῖος μαχητής», Ἀκτῖνες 655 (Νοέμβριος 2004), σελ. 297-300.

Περιοδικό «ΑΚΤΙΝΕΣ» τ. 757