Α’ Σταυροφορία (1096-1099) -Ιστορική Επιτομή - Σοφίας Καυκοπούλου

Α’ Σταυροφορία (1096-1099)

-Ιστορική Επιτομή

τής Σοφίας Καυκοπούλου

Οι Άραβες, εχθροί τού Βυζαντίου, προσπαθώντας να προελάσουν στην Ευρώπη, αφού δεν μπόρεσαν να αλώσουν την κραταιά Βυζαντινή Αυτοκρατορία, προχώρησαν κατακτώντας την Βόρεια Αφρική, περνώντας έτσι στην Ισπανία. Συγκρούστηκαν με τούς Φράγκους και τούς Βουργουνδούς υπό τον αρχηγό τους, Κάρολο Μαρτέλλο, στο Πουατιέ (732) και αποδεκατίστηκαν. Η έκβαση τής μάχης αυτής, ανέκοψε την ορμή των Αράβων για περαιτέρω κατάκτηση τής Ευρώπης.

Στα 1072, ο Ροβέρτος Γυϊσκάρδος, κατάφερε να πάρει το Παλέρμο από τα χέρια των Αράβων, στην ανατολή μιας εποχής που θα ονομαζόταν Reconquista, δήλα δη ανάκτηση των χαμένων εδαφών που είχαν καταλάβει οι μωαμεθανοί. Το 1088, ο Ουρβανός Β’ έγινε πάπας. Τόσο ο προηγούμενος πάπας Γρηγόριος Η΄, όσο και οι δημιουργηθέντες θρύλοι τού μεσαίωνα για ανάκτηση των εδαφών από τον Χριστό – ιππότη, αλλά και η μυθοποίηση τής πλούσιας και εξωτικής Ανατολής, δημιούργησαν τις συνθήκες εκείνες, για την Reconquista.

Η αφορμή, ήταν μία επιστολή βοήθειας που απέστειλε ο αυτοκράτωρ Αλέξιος Κομνηνός στον πάπα, με την οποία ζητούσε μισθοφόρους από την Δύση, για να αναμετρηθεί με τούς Σελτζούκους Τούρκους, που απειλούσαν τα ανατολικά σύνορα.

Ο πάπας, στην προσπάθεια να αναθερμάνει τις σχέσεις με την Ανατολή και να αναπτερωθεί η θρησκευτική συνείδηση τής Δύσης, κήρυξε την Α’ Σταυροφορία, στη Σύνοδο τού Κλερμόν, το 1095. Διακηρύχθηκε μάλιστα πως όσοι λάβουν μέρος σε αυτήν, θα λάβουν άφεση των αμαρτιών, καθώς είναι Θείο θέλημα να επιστρέψουν οι Άγιοι Τόποι στα χέρια των χριστιανών. Ο πάπας, δεν είναι σίγουρο πως αναφερόταν στην Ιερουσαλήμ, αλλά αυτή ήταν η κατάληξη. Ο Πέτρος ο Ερημίτης, ήταν αυτός που ξεσήκωσε τα πλήθη κάνοντας περιοδείες, ενθαρρύνοντας τούς ευγενείς, κυρίως αυτούς που δεν κατείχαν γη, αλλά απλούς τίτλους ευγενείας, να ράψουν τον Σταυρό επάνω στην στολή τους και να ετοιμαστούν για τον ιερό πόλεμο. Πολλοί ήσαν εκείνοι που είδαν ανοργάνωτη την προσπάθεια αυτή, όμως το λαϊκό αίσθημα είχε φουντώσει.

Ο Αλέξιος Κομνηνός, απαγόρευσε την είσοδο των Σταυροφόρων στην Πόλη, αλλά επέτρεψε να διέλθουν τον Βόσπορο και να περάσουν στην Ασία. Εκεί, οι επί μέρους ομάδες διασπάστηκαν και άρχισαν να αντιμάχωνται για την λεία. Ωστόσο, κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ στις 15 Ιουλίου 1099 και σφαγίασαν πλήθος αμάχων, όπως περιγράφει ο Φουλχέρος τής Σαρτρ, ο Ρεϋμόνδος ντε Αγκουλιέρ κ.ά.. Στην Παλαιστίνη, οι Σταυροφόροι δημιούργησαν ένα φραγκικό κράτος, την διοίκηση τού οποίου, μετά από άρνηση τού Ρεϋμόνδου τής Τουλούζης, ανέλαβε ο Γοδεφρείδος τού Μπουγιόν, ως «Υπερασπιστής τού Παναγίου Τάφου». Το λατινικό αυτό βασίλειο, εξηρτάτο σοβαρώς από τούς Ιταλούς εμπόρους, στους οποίους παραχωρήθηκε το δικαίωμα να ιδρύουν εκεί, μόνιμες αποικίες.

Οι ολιγάριθμοι Δυτικοί, που επέλεξαν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Παλαιστίνη, εδημιούργησαν ‘’κλειστούς’’ κοινωνικούς θύλακες, χωρίς να έχουν ιδιαίτερες σχέσεις με τούς μη χριστιανούς. Σταδιακά, μέσα σε αυτό το περιβάλλον, άρχισαν να ανθούν κάποια ιεροπολεμικά ιπποτικά τάγματα. Σκοπός των Ιωαννιτών ιπποτών, ήταν η περίθαλψη των ασθενών και των οδοιπόρων, εξ ου και ονομάστηκαν Σπιταλιώτες ( Hospitaliers). Οι Ιωαννίτες αναγνωρίστηκαν από τον πάπα, το 1113, ενώ το 1119 ιδρύθηκε το τάγμα των ιπποτών τού Ναού. Ο Βερνάρδος τού Κλαιρβώ, συνέταξε για τούς Ναΐτες, κανόνα –παρόμοιο με εκείνον των Κιστερκιανών μοναχών- στα 1128, ενώ το τάγμα έγινε πολυπληθές και διαιρείτο σε ιππότες, αξιωματικούς και στρατιωτικούς ιερείς με ένα αρχηγό, τον ‘’Μέγα Μάγιστρο’’.

Τα προβλήματα μεταξύ των Σταυροφόρων και των Βυζαντινών, διεφάνησαν πολύ νωρίς. Ήδη από την Α’ Σταυροφορία, όταν οι Δυτικοί προχώρησαν στην Μικρά Ασία, πολιόρκησαν την Νίκαια τής Βιθυνίας (1097), παρ’ ότι η συμφωνία με το Βυζάντιο, ήταν να αποδοθούν σε αυτό όσες περιοχές τού ανήκαν μέχρι πρότινος. Η Νίκαια η οποία ανήκε στην Βυζ. Αυτοκρατορία, είχε γίνει πλέον η πρωτεύουσα τού Σουλτανάτου τού Ρουμ, ήταν δε, πόλη σημαντική. Οι Βυζαντινοί, κατάφεραν εν τέλει, με διπλωματική κίνηση, να πάρουν την πόλη.

Η επιτυχής κατάληξη τής Α’ Σταυροφορίας, είχε ως αποτέλεσμα πλήθος ανθρώπων από την Δύση να θελήσουν διακαώς να λάβουν τον Σταυρό και να προχωρήσουν σε μία Σταυροφορία. Εκτός από το Λατινικό Βασίλειο τής Ιερουσαλήμ, ιδρύθηκαν επίσης η Κομητεία τής Εδέσσης, η Κομητεία τής Τριπόλεως, το Πριγκηπάτο τής Αντιοχείας, και το Αρμενικό Βασίλειο τής Μικρής Αρμενίας τής Κιλικίας.

Εκτός, από τις εδαφικές, πολιτικές και οικονομικές ανακατατάξεις στην Ανατολή, την ίδρυση ιπποτικών ταγμάτων και όλα όσα συνέβησαν –καλά και κακά- γύρω από την Reconquista, εμφανίστηκε στην Ευρώπη, μία ολόκληρη φιλοσοφία ως προς τα ιδεώδη τού ιπποτισμού, ενώ μυθοπλασίες και παραδόσεις έκαναν την εμφάνισή τους, έχοντας μέσα τους, στοιχεία από την Ανατολή. Στοιχεία που ακόμη και σήμερα διακρίνομε σε ιπποτικά μυθιστορήματα τού παρελθόντος, αλλά και σε πιο σύγχρονα ακόμη.