Τεριρὲμ καὶ Νενενά!
του Φωτίου Μπαρούτα
Τα Κρατήματα, ἠ αλλοιώς Τεριρέμ
είναι εκκλησιαστικά μέλη, ψαλλόμενα με χρήση των άσημων συλλαβών τε ρι ρεμ ή νε
νε να κ.λπ.
Από πρακτική άποψη τα Τεριρέμ
προορίστηκαν για να «κρατούν» (επιμηκύνουν) τον ψαλλόμενο ύμνο,
μέχρι να ολοκληρωυεί
μια συγκεκριμμένη ακολουθιακή
πράξη! Για παράδειγμα, κατά την ένδυση του αρχιερέως, όπου
και ψάλλεται ο καλοφωνικός ψαλμός «Ἄνωθεν οἱ
Προφῆται», οι τυχόν καθυστερήσεις
στη διαδικασία προβλέπεται ψαλτικά
να «καλυφθούν» από το ομόηχο Κράτημα που συνοδεύει τον ύμνο!
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ευσεβής
πατερική αιτιολόγηση περί της δημιουργίας των Κρατημάτων. Αφορμή το όραμα του
Αποστόλου Παύλου, που «ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον
καὶ ἤκουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν
ἀνθρώπῳ λαλῆσαι» (Β Κορ. 12,4).
Οι ίδιοι
οι Προφήτες αναφέρονται στις Αγγελικές
ψαλμωδίες «ως φωνήν
υδάτων πολλών» (Ψαλμ. 92, 4 Ιερεμίας 28, 51, 16 – Ιεζεκιήλ 1,
24 κ.λπ.) μελωδίες
ακατάπαυστες που υμνούν και
δοξολογούν τον Θεό με ρήματα άρρητα ! Μουσικές προσευχές των Χριστιανών, που αδυνατούν
να δοξολογήσουν τον Θεό με λόγια, αλλά συνεχίζουν να επικοινωνούν με τον Ουρανό
με φωνές ευφροσύνης και αγαλλιάσεως!
Ο «Μαΐστωρ της Ψαλτικής» άγιος
Ιωάννης ο Κουκουζένης (13ος -14ος αι.) είναι και ο θεμελιωτής των Κρατημάτων,
όπως το «Ἀηδονάτο», το «Βουλγαρικό ή Βουλγάρα»,
το «Πολεμικό», ο «Μαργαρίτης», το
«Βιόλα καὶ Καμπάνα»,
το «Ὀρφανόν» κ.α.
Από τις πιο ωραίες και
εμπνευσμένες νεότερες συνθέσεις του είδους, τα
μελωδικά και εύρυθμα Κρατήματα του Πέτρου Πελοποννησίου (18ος αι).
Στην εποχή
μας, που η συντόμευση των Ιερών
Ακολουθιών αποτελεί θέμα
προς συζήτηση, τα
εκτενή Κρατήματα αποφεύγονται. Στην πράξη παραμένουν συντομότεροι
«Τερερισμοί», όπως στο αργό «Θεοτόκε Παρθένε» του Πέτρου Μπερεκέτη, σε Πολυελέους
και σε Καλοφωνικούς Ειρμούς.
Τα Κρατήματα, είτε ως αυτοτελείς
συνθέσεις είτε ως συμπληρώματα εκκλησιαστικών μελών, αναδεικνύουν από μιαν άλλη
σκοπιά, την ελευθερία και τον δυναμισμό της μεγάλης Ψαλτικής Τέχνης.
Την ιδιότυπη αυτή μορφή
εκκλησιαστικής μουσικής έκφρασης ευχόμαστε να απολαμβάνουμε συχνότερα από τα άξια
χορωδιακά σχήματα της πόλης μας.
Σημείωση: Στη μουσική μας
προσθήκη παραθέτομε μικρό αφιέρωμα στους μικρούς μαθητές μας.
2 σχόλια:
Καλύτερα που αποφεύγονται είναι καλό ακρόαμα για μια συναυλία αλλά όχι για λειτουργική χρήση. Προσωπικά με κουράζουν όταν μάλιστα είμαι και όρθιος. Ας το προσέξουν αυτό που γράφω και οι ψάλτες που καταβάλουν προσπάθεια αξιέπαινη διότι ένας ακίνητος όρθιος όταν ακούει μακρόσυρτα μελήματα ακίνητος επί αρκετή ώρα δεν μπορεί να απολαύσει. Για τους παπάδες δεν γράφω διότι κάθονται στην πολυθρόνα κα μιλούν. Εμείς οι ακροατές δεινοπαθούμε.
Τέλος έχω την εντύπωση κ. Μπαρούτα ότι «στην εποχή μας, που η συντόμευση των Ιερών Ακολουθιών αποτελεί θέμα προς συζήτηση» πρέπει να ακουστεί και η άποψη των λαϊκών που επί δύο και πλέον ώρες δεν αντέχουμε την ορθοστασία με κρατήματα ψαλτικά και μακρόσυρτες ομιλίες.
Πολύ ωραία η ανάλυση τού κ. Μπαρούτα, αλλά καί πολύ σωστά όσα γράφει ο αδελφός - 9.45 πάνω σε ένα θέμα πού απασχολεί τούς περισσότερους, καί τον συχαίρω γι΄αυτό...
Αττικός
Δημοσίευση σχολίου