ΚΑΙ Η ΑΙΔΩΣ ΚΑΙ Η ΑΙΣΧΥΝΗ Όταν η γλώσσα διδάσκει ήθος - Ηλίας Γ. Σκόνδρας

ΚΑΙ Η ΑΙΔΩΣ ΚΑΙ Η ΑΙΣΧΥΝΗ

Όταν η γλώσσα διδάσκει ήθος

Ηλίας Γ. Σκόνδρας

Και η αιδώς και η αισχύνη είναι απαραίτητα εφόδια στον αγώνα του ανθρώπου, ο οποίος θέλει να εκπληρώσει τον σκοπό τη ζωής του που είναι να ομοιωθεί προς τον Χριστόν και να συνδοξασθεί μαζί Του στην αιώνια ζωή.  Χρειαζόμαστε την αιδώ και την αισχύνη, είτε για να προλαμβάνουμε είτε για να θεραπεύουμε το μεγαλύτερο κακό που μπορεί να μας συμβεί. Αυτό το κακό είναι μόνο η αμαρτία, «το άκρον πάντων των κακών» κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, διότι αντιστρατεύεται το άγιο θέλημα του Θεού, αντιμάχεται τον νόμο του Θεού, χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό. Συνεπώς, αν δεν αντιμετωπιστεί η αμαρτία, δεν φθάνουμε στον στόχο μας, που είναι να ζούμε εν Θεώ και για τον Θεό.

Η αμαρτία είναι υπερηφάνεια και αλαζονεία, ύβρις και ασέβεια, αχαριστία και αγνωμοσύνη, αποστασία και δουλεία, απιστία και αθέτηση της διαθήκης Του, μοιχεία και πορνεία, παράβαση και προδοσία, μωρία και ανοησία, νόσος και τραύμα.

Επίσης η αμαρτία προς τον πλησίον συνιστά αμαρτία προς τον Θεό, διότι η προσβολή κατά του συνανθρώπου, που είναι εικόνα Θεού, αναφέρεται στο πρωτότυπο της εικόνας, στον ίδιο τον Θεό.

 Επειδή, λοιπόν, η αμαρτία είναι το πραγματικό κακό που βλάπτει την ψυχή μας και διακυβεύεται η προοπτική της σωτηρίας μας, απαιτείται ο κάθε άνθρωπος να παλεύει με τα όπλα της αιδούς και της αισχύνης.

 Πώς θα γίνει η πάλη; Και οι δύο λέξεις σημαίνουν ντροπή, σεβασμό, φιλότιμο, δέος. Υπάρχει όμως μια σημασιολογική διαφορά με ηθικές και πνευματικές προεκτάσεις:  Η μεν αιδώς παράγεται από το ρήμα αιδούμαι που ερμηνεύεται ως εξής: ντρέπομαι να κάνω το κακό, αισθάνομαι τέτοιο σεβασμό, που δεν θέλω  να το επιλέξω, υπολογίζω από δέος και σεβασμό μήπως λυπήσω τον Θεό, μήπως παραβώ το θέλημά Του και σκανδαλισθεί ένας συνάνθρωπός μου από αυτή την ενέργειά μου. Γι αυτό συγκρατούμαι και αποφεύγω την αμαρτία.

Κατά συνέπεια αιδώς είναι το ανώτερο ευγενικό συναίσθημα που εμπνέει τον άνθρωπο να ζει βάσει αρχών και αξιών, τις οποίες οφείλει πάντοτε να υπηρετεί και από τις οποίες ποτέ να μην παραιτηθεί, όσο και αν πιέζεται εσωτερικά ή εξωτερικά. Μόνο έτσι δεν θα επιλέγει και δεν θα διαπράττει ποτέ το κακό. Η αιδώς, λοιπόν, με την έννοια της ντροπής προτού γίνει το κακό, γίνεται το χαλινάρι που εμποδίζει τον άνθρωπο να προχωρήσει στην αμαρτία. Αν οι πρωτόπλαστοι είχαν αιδώ, δεν θα έσπευδαν να αμαρτήσουν.

Ο Πλάτων αποκαλεί την αναίδεια «νόσον βρωμεράς ψυχής και συνιστά να εξοντώνεται αυτός που δεν έχει αιδώ, γιατί ο αναιδής είναι νόσος της πόλεως».

Κατά τον Τρωικό Πόλεμο ο Ποσειδών φωνάζει "αιδώς, Αργείοι", για να φιλοτιμήσει τους Αχαιούς να μην αποχωρήσουν από την Τροία και κατηγορηθούν για δειλία και λιποταξία.

Αν όμως ο άνθρωπος δεν συγκρατηθεί και διαπράξει το κακό, τότε χρειάζεται τη βοήθεια της αισχύνης, για να μην το επαναλάβει. Η αισχύνη προέρχεται από το ρήμα αισχύνομαι, το οποίο επίσης σημαίνει ντρέπομαι, αλλά τώρα ντρέπομαι που έσφαλα, συναισθάνομαι που εξέθεσα τον εαυτόν μου, προσέβαλα τους άλλους, περιφρόνησα τον Θεόν και τον νόμον Του. Και, το σπουδαιότερο, επιθυμώ να αποκτήσω πάλι αιδώ για να μην πέσω πάλι στην αμαρτία, γιατί ντρέπομαι να δείχνω ότι έχασα την αιδώ και γίνομαι και αναιδής και αναίσχυντος.

Επομένως, και η αισχύνη είναι ανώτερο ευγενικό συναίσθημα που παρακινεί τον άνθρωπο να διορθώσει το λάθος του, να ζητήσει συγγνώμη από τον συνάνθρωπό του, να καταθέσει τα αμαρτήματά του στο εξομολογητήριο, για να λάβει από τον Κύριο συγχώρεση.

Η αισχύνη, με την έννοια της ντροπής αφού γίνει το κακό, γίνεται το ξυπνητήρι που θυμίζει στον άνθρωπο τη μετάνοια, την επιστροφή, την επανόρθωση.

Αν οι πρωτόπλαστοι είχαν αισχύνη (δηλαδή συναίσθηση για τη βαρύτητα της πράξεώς τους), θα ανεγνώριζαν το λάθος τους, θα ζητούσαν το έλεος του Θεού και Εκείνος είναι βέβαιο ότι θα ανταποκρινόταν.

Η αρετή της αιδούς και της αισχύνης εντυπωσιάζει και αιχμαλωτίζει. Αναφέρεται για τον Ρωμαίο πολιτικό Κάτωνα το εξής: ένα μικρό παιδάκι, όταν αντίκρισε μπροστά του τον διάσημο πολιτικό, κοκκίνησε από ντροπή. Τότε ο Κάτων είπε: «Θάρρος, παιδί μου, γιατί τέτοιο χρώμα σαν το δικό σου έχει η αρετή»!

Στις μέρες μας το χρώμα αυτής της αρετής τείνει προς εξαφάνιση. Αντίθετα κυριαρχεί η αναίδεια, η αναισχυντία, η αδιαντροπιά. Φτάσαμε στο σημείο να προβάλλονται και, ως μη ώφελε, να δικαιολογούνται αισχρά πάθη, αυτά που ο Απόστολος Παύλος αποκαλεί «πάθη ατιμίας».

Υπάρχει ασφαλώς και η λέξη εντροπή, που σημαίνει τη στροφή προς τον έσω άνθρωπο (εν = μέσα, τροπή = στροφή) και περιέχει και την αιδώ και την αισχύνη, διότι όσο περισσότερο γνωρίζει κάποιος τον εαυτό του, όσο βαθύτερα βλέπει τι είναι και τι οφείλει να είναι, τόσο περισσότερο προσέχει στη ζωή του. Αγωνίζεται να αποφεύγει την αμαρτία όχι μόνο ως πράξη αλλά και ως σκέψη και επιθυμία ή τουλάχιστον να μην την επαναλαμβάνει.

Στην Καινή Διαθήκη ο ίδιος ο Κύριος μάς είπε τι κρύβεται πίσω από τον άδικο κριτή. «Αυτός ο δικαστής ούτε τον Θεόν σέβεται ούτε τους ανθρώπους ντρέπεται» (Λουκ. 18, 2). Αναφέρεται στον διπλό σεβασμό, προς τον Θεόν και προς τους ανθρώπους, πράγμα που συντελεί στην αυτοσυγκράτηση, στην τήρηση της ηθικής τάξεως και στην εφαρμογή του Θείου Θελήματος. Γι' αυτό «ουκ έσται αισχύνη τοις πεποιθόσιν επί Σε» (Δαν. 3, 16).

Συμπέρασμα :

Δεν μπορούμε να παίζουμε με την αμαρτία, γιατί η πιο επώδυνη συνέπειά της είναι «ο αθάνατος θάνατος», για όσους μείνουν αμετανόητοι. Είναι η απαίτηση των καιρών. Αιδώς άνθρωποι! Αιδώς Χριστιανοί! Εδώ και τώρα: Αιδώς και τώρα! Και αιδώς και αισχύνη και ντροπή και φιλότιμο. Μόνο έτσι θα αγαπήσουμε τη μεταμόρφωσή μας, την μετάνοιά μας και την εξομολόγησή μας. Θα εξαγνίζουμε και θα εξαγιάζουμε την ψυχή μας και θα την κάνουμε αληθινά όμορφη. Είναι η ομορφιά που αφαιρεί την αγριότητα των αισθημάτων, τη βαρβαρότητα των ενστίκτων και τη βαναυσότητα των λόγων και μας ετοιμάζει για τη βασιλεία των ουρανών, για την οποία είμαστε πλασμένοι και προορισμένοι από τον Δημιουργό μας, αρκεί να μην παύσουμε να αγωνιζόμαστε για αυτόν τον σκοπό!