ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 2018 ΜΕ ΟΣΙΟ ΡΩΜΑΝΟ ΤΟ ΜΕΛΩΔΟ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΓΚΙΑΛΑ-Γ.ΒΕΡΙΤΗ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ  2018

ΜΕ  ΟΣΙΟ  ΡΩΜΑΝΟ  ΤΟ  ΜΕΛΩΔΟ

ΚΑΙ  ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΓΚΙΑΛΑ-Γ.ΒΕΡΙΤΗ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Α.   Με ευλαβική αναφορά στον Όσιο Ρωμανό το Μελωδό, «το μεγαλύτερο πάντων των μελωδών της Ελληνικής Εκκλησίας»-Π. Ν. Τρεμπέλας ! «Το μέγιστο των ποιητών της Χριστιανικής Ελλάδος και του Χριστιανισμού εν γένει, τον ισοστάσιο προς τον προφητάνακτα Δαυίδ, τον αποκληθέντα Πίνδαρο της Εκκλησιαστικής Ποιήσεως»-Ν, Τωμαδάκης ! «Τον υπερτερούντα κατά πολύ στην ποιητική ευφυία, τη φλόγα του ενθουσιασμού, το βάθος του αισθήματος και τη μεγαλοπρέπεια της γλώσσας από όλους τους άλλους μελωδούς»-Κάρολος Κρουμπάχερ. «Τον πρίγκιπα των μελωδών της Εκκλησίας», ως τον χαρακτήρισε Jean Baptiste Pitra, ο θεολόγος και αρχαιολόγος που το 1888 τον ανέσυρε από την αφάνεια και τη λήθη του παραμερισμού μετά τον 7^ο αιώνα των «Κοντακίων» από τους «Κανόνες» στη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας

      Με ευλαβική αναφορά στο βραδύγλωσσο Διάκονο Ρωμανό, αρχικά «της εν Βηρυττώ αγίας του Θεού εκκλησίας, της λεγομένης Αναστάσεως», και μετά «εν τω ναώ της Αγίας Θεοτόκου τω εν Κύρω»-Κωνσταντινούπολη. Όπου, παρακαλούσε την Παναγιά να τον θεραπεύσει από «τήνδε την δυσφωνίαν, ότι γελώμαι υπό πάντων».

Και, η Μεγάλη Δέσποινα, η Κυρία όλων των χριστιανών τον θεράπευσε, και όχι μόνο ! Καθώς, «κατά την εσπέραν της του Χριστού γεννήσεως» κάποιας χρονιάς μεταξύ 5^ου και 6^ου αιώνα, του δώρισε και «το χάρισμα της συντάξεως των κοντακίων» με τον εξής θαυμαστό τρόπο ! «Επιφανείσης αυτώ της αγίας Θεοτόκου κατ’ όναρ … και τόμω χάρτου επιδούσης και κελευσαμένης αυτώ καταφαγείν». Με το που κατάπιε «τον τόμο του χάρτου», «ευθέως έξυπνος γενόμενος, αναβάς εν τω άμβωνι-ήταν τότε στο κέντρο του ναού, και για τους Ψάλτες-ήρξατο εκφωνείν και λίαν εμμελώς ψάλλειν», δηλαδή, με λεκτική καθαρότητα και μουσική καλλιφωνία, το εκπληκτικό «Προοίμιο» του Κοντακίου «εις την Χριστού Γέννησιν» … !

«Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει,

και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει.

Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι,

Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι.

Δι’ ημάς γαρ εγεννήθη

παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός».

     Όπου, σε έξι μόνο στίχους: 1. Επισημαίνει παρευθύς ότι. Αυτός που γεννιέται ως απλός άνθρωπος από την Παρθένο είναι ο πέρα και πάνω από κάθε έννοια, ουσία, και φύση Θεός ! 2. Στους επόμενους τέσσερις στίχους αποτυπώνει πανοραμικά τα θαυμαστά γεγονότα της νύχτας των Χριστουγέννων κατά τους Ευαγγελιστές Λουκά και Ματθαίο. «Τις ημέρες εκείνες ο καίσαρας Αύγουστος εξέδωσε διάταγμα απογραφής … Ανέβηκε κι ο Ιωσήφ … στην πόλη της Ιουδαίας Βηθλεέμ να απογραφτεί… με τη Μαριάμ, τη μνηστή του, που ήταν έγκυος … Τον καιρό που αυτοί ήταν εκεί, ήρθε η ώρα της Μαριάμ να γεννήσει, και γέννησε το γιο της τον πρωτότοκο. Τον σπαργάνωσε, και τον ξάπλωσε σε ένα παχνί, γιατί δε βρήκαν μέρος στο πανδοχείο … Στους βοσκούς που  έμεναν στο ύπαιθρο και φύλαγαν με βάρδιες τη νύχτα το κοπάδι τους παρουσιάστηκε ένας άγγελος με θεϊκή λαμπρότητα … τους ανάγγειλε ότι … γεννήθηκε ο Μεσσίας που περίμεναν…  συνάμα πλήθος από την ουράνια στρατιά των αγγέλων υμνούσαν το Θεό ψάλλοντας: «Δόξα στον ύψιστο Θεό-και ειρήνη στη γη-αγάπη και σωτηρία για τους ανθρώπους … Οι βοσκοί … πήγαν … βρήκαν τη Μαριάμ και τον Ιωσήφ και το βρέφος ξαπλωμένο στο παχνί.»-Λ.2,1-20.  

      «Στα Ιεροσόλυμα έφτασαν σοφοί μάγοι από την Ανατολή, και ρωτούσαν. «Πού γεννήθηκε ο βασιλιάς των Ιουδαίων. Είδαμε να ανατέλλει το άστρο του και ήρθαμε να τον προσκυνήσουμε» … Ο βασιλιάς Ηρώδης έμαθε από τους αρχιερείς και γραμματείς … και τους είπε στη Βηθλεέμ … Στο δρόμο φάνηκε πάλι το άστρο, και τους συνόδεψε ως τον τόπο που ήταν το παιδί, με τη Μαρία, τη μητέρα του … Προσκύνησαν το Βρέφος, πρόσφεραν δώρα, χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα …»-Μ.2,1-12. Τέλος 3.   Με τους δυο τελευταίους στίχους, που ονομάζονται «Εφύμνιο», και επαναλαμβάνονται ως καταληκτικοί στους 24 «Οίκους» του «Κοντακίου», υπομνηματίζει ευσύνοπτα και εμφυσά στην ψυχή του εκκλησιαζόμενου χριστιανού το μήνυμα της σωτηρίας που κομίζει-«Δι ημάςγαρ εγεννήθη», για τη σωτηρία μας-αυτό το αδύναμο Βρέφος, που δεν παύει να είναι ο πριν απ’ όλους τους αιώνες υπάρχων Θεός !!

*******    ****     *******

Β.      Με τιμητική αναφορά στον εκ Χίου Αλέξανδρο Γκιάλα, Γ. Βερίτη, λαμπρό θεολόγο της «Ζωής», μεγάλο χριστιανό ποιητή του περασμένου αιώνα,  εμπνευσμένο πνευματικό αγωνιστή, οδηγό στο Χριστό νεολαίας μαθητικής και φοιτητικής στα χρόνια της Ναζιστικής Κατοχής, και τα τρία πρώτα μεταπολεμικά. Η Αγάπη του Θεού τον πήρε επάνω το 1948, μόλις 33 χρονών, όσα τα χρόνια του Ιησού Χριστού ! Ευτυχώς, έχοντας προλάβει να αποθησαυρίσει σε τέσσερις συλλογές πλούτο ποιητικό, αποστάγματα προσωπικής βίωσης της Αλήθειας του Χριστού : «Η Ωδή του Αγαπητού», «Στις πηγές των υδάτων», «Όταν ανθίζουν τα κρίνα», «Με την αυγή». 

     Επιλέγω, λοιπόν, μια ανθοδέσμη στροφών από το υπέροχο Χριστουγεννιάτικο ποίημα του: «Δεύτε Ίδωμεν Πιστοί», και την προτείνω με ερμηνευτικές παρεμβάσεις όπου δει, για μυστική συμπόρευση και προσωπική κατάθεση ψυχής στο Νεογέννητο Χριστό.

Στα μαύρα και βαθιά μεσάνυχτα
η νύχτα – ιδές! ροδοχαράζει!
Γιορτάζουν οι ουρανοί της Βηθλεέμ,
βρέχοντας θείο φωτοχαλάζι.

Κι η γη το πίνει, πίνει λαίμαργα,
γιατί από φως έχει διψάσει
Πόσες χιλιάδες χρόνια επρόσμενε
την άγια αυτή στιγμή να φτάσει!

       Αναφορά στα σκοτεινά χρόνια της ειδωλολατρίας, τα οποία όμως ως είπε ο Απ. Παύλος στους «ευλαβέστατους από κάθε άποψη Αθηναίους … παρέβλεψε ως χρόνια άγνοιας ο Θεός, και ζητεί από όλους τους ανθρώπους να μετανοήσουν»-Πραξ.17,22 κε. Καθώς τώρα με τον περίλαμπρο άγγελο … και το πλήθος της πάμφωτης ουράνιας αγγελικής στρατιάς που υμνεί και δοξάζει το Θεό, αναγγέλλει ότι στη Βηθλεέμ, την πόλη του Δαυίδ γεννήθηκε το Φως το αληθινό, ο αναμενόμενος Μεσσίας, ο Σωτήρας Χριστός-«Ότι ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ»-Λουκ,2,11κε.

Πόσες χιλιάδες χρόνια επρόσμενε
την άρρητην ανατολή Σου,
μες στ’ αξημέρωτα σκοτάδια της
φωτός ποτάμια να κυλήσουν!

Για Σε ο Δαβίδ τη λύρα ανάκρουσε,
κι ο μεγαλόπνοος Ησαΐας,
που διασκελίζοντας τα σύνορα
της Ιουδαίας και της Ασίας,

στης γης τα πέρατα το κήρυξε,
πως θείο Παιδί για μας εδόθη,
π’ όλοι θα βρουν σ’ Αυτό την πλήρωση
οι πανανθρώπινοί μας πόθοι.

      Η αναφορά είναι σ’ αυτό που η Θρησκειολογία ονομάζει, «παγκόσμια θεανθρωπική προσδοκία». Λίαν ευδιάκριτη στον περιούσιο λαό του Θεού, όπου, ενδεικτικά, ο Προφήτης Βασιλιάς Δαυίδ προαναγγέλλει: «Διακηρύττω εκείνο που ο Κύριος αποφάσισε. Μου είπε: «Γιος μου είσαι εσύ. Εγώ σήμερα σε γέννησα»-Ψαλμ.2,7. Και, ο Προφήτης Ησαϊας, αρχίζει από τη Γέννηση του Χριστού με το γνωστό: «Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται Υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ»-«Να η Παρθένος θα συλλάβει και θα γεννήσει Γιο, ο οποίος θα ονομαστεί Εμμανουήλ»(Ο Θεός μαζί μας)-7,14. Και σε άλλα κεφάλαια προαναγγέλλει όλη τη ζωή, το Σταυρό, το θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού, γι αυτό και λέγεται «Ευαγγελιστής Προφήτης» ή «5^ος Ευαγγελιστής». …

Τον ερχομό Σου, ω! πώς τον πρόσμενε
του βράχου ο τραγικός Δεσμώτης,
όσο τα σπλάγχνα τ’ όρνιο εσπάραζε
της αδαπάνητής του νιότης!

        «Παγκόσμια θεανθρωπική προσδοκία», όχι πολύ δυσδιάκριτη, όμως σταθερή υπάρχει σε όλους τους προχριστιανικούς λαούς, στο όνομα των οποίων ο ποιητής αναφέρεται ενδεικτικά στην Ελληνική, που εντοπίζεται μεταξύ άλλων στους στίχους 1026-29κε της Τραγωδίας του Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης» ως επισημαίνουν και Πατέρες της Εκκλησίας: «Τοιούδε μόχθου τέρμα μη τι προσδόκα— πριν αν θεών τις διάδοχος των σων πόνων— φανή, θελήση τ’ εις αναύγητον μολείν— Άϊδην κνεφαία τ’ αμφί Ταρτάρου βάθη». «Και μην προσμένεις τέλος σ’ αυτό σου το μαρτύριο— πριν να βρεθεί κανείς θεός, που να θελήσει— να πάρει πάνω του τα πάθια σου και πάει—στου άφεγγου τ’  Άδη τ’ άραχλα βαθιά σκοτάδια», στη μετάφραση Ι. Γρυπάρη.

Κι ήρθες! Δεν ήρθες μ’ αστροπέλεκα
και με βροντές και καταιγίδα.
Ήρθες σαν αύρα, σαν πνοή, σαν φως,
σαν ορθρινή δροσοσταλίδα.

        Χωρίς κεραυνούς, αστραπές, φοβέρες, αναστατώσεις. Ήρεμα, απρόσμενα, πλην ευχάριστα, όσο ευχάριστα μας προφταίνει το απαλό αεράκι, η αύρα, το πρώτο φως της ημέρας, η πρωινή δροσιά. Πλην και τόσο αφιλόξενα από μέρους της γης, που όπως όλα «είπες και εγένετο» ! Σε ένα «παχνί» ! «Μέγα Σου το έλεος, Κύριε, άπειρο» ! Και έτεκεν τον υιόν αυτής τον πρωτότοκον, και εσπαργάνωσεν αυτόν, και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη, διότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι»-Λουκ.2,6-7.

     Όμως, χαράματα Τρίτη πρωί, μύρια εμπόδια κι αν έχουν στο δρόμο στηθεί, ιδιαίτερα σε τούτη τη χαοτική εποχή, πώς, Κύριε, να το πω, πώς να το μολογήσω, και από «χριστιανούς»,  βέβαια, και από μη ! Όσοι πολλοί όλου του κόσμου του Ιησού Χριστού πιστοί θα ρθούμε ταπεινοί προσκυνητές της Γέννησής σου ! Κινημένοι από :  

Της νοσταλγίας τ’ Αστέρι τ’ άγρυπνο
(που) στη Φἀτνη Σου μάς έχει φέρει …
κι αν χίλιοι δυο στο δρόμο βρέθηκαν
– ξυπνοί! – να μας περιγελάσουν
και να μας λεν πως είσαι χίμαιρα,
και τρέλα το κυνήγημά Σου,

Ιησού! Μπροστά Σου γονατίζουμε
– Μάγοι φτασμένοι από τα ξένα,
και ταπεινά σε χαιρετίζουμε
τον Λατρευτό μας και τον Ένα.

Σμύρνα και μάλαμα δεν έχουμε,
μόνο λιβάνι, Αγαπημένε.
Λίγο λιβάνι απάνω στης καρδιάς
το μυστικό βωμό, όπου καίνε

των πόθων των αγνών τα κάρβουνα
και της λατρείας η άγια φλόγα.
Δέξου τα, ως τόσο, και καλόγνωμα
την προσφορά, Χριστέ μου, ευλόγα!

Ιησού! Μπροστά Σου γονατίζουμε
– βοσκοί του λόγγου που αγραυλούμε,
τη νύχτα τούτη που μας έκαμες
άξιους με αγγέλους να μιλούμε!

………………………………………
Δε Σε ξεχάσαμε! – κι ας τρέχουμε
τον κίνδυνο να μας μισήσουν.

Ας σε ξεχνούν του κόσμου οι προύχοντες
κι οι ξακουσμένοι κι οι μεγάλοι
κι όσοι λατρεύουνε σαν είδωλα
είτε τα πλούτη είτε τα κάλλη.

Ας σε ξεχνούν όσοι πιστέψανε
στη γνώση τους και στη σοφία.
Εμείς μακριά Σου πώς θα ζήσουμε
ω Λόγε ! ω Βρέφος ! ω Μεσσία !

Το μυστικό μάς τόπε ο άγγελος
και το φυλάμε με καμάρι.
Στη λάσπη εμείς δε θα το ρίξουμε
τ’ ατίμητο μαργαριτάρι.

Το μυστικό μάς τόπε ο άγγελος
ω! Ελπίδα μας κι Απαντοχή μας!
Μια θεία γέννηση γιορτάζουμε
στη Βηθλεέμ και στην ψυχή μας!

Αιώνια μέσα μας Χριστούγεννα
κι ανθοβολούνε κρίνα ολάσπρα.
Κι απ’ των ψυχών μας το στερέωμα
σταλάζουν φως κι ασήμι τ’ άστρα!

******   ***   ******

         «Μια θεία γέννηση γιορτάζουμε-στη Βηθλεέμ και στην ψυχή μας!». Απόσταγμα  βίωσης της πρώτης κορυφαίας γιορτής της Εκκλησίας από το μεγάλο χριστιανό ποιητή ως «θείας γέννησης» του Χριστού στην ψυχή του ! Ως νέας αρχής, νέας εκκίνησης προσωπικής πνευματικής ανανέωσης «κατ’ εικόνα του κτίσαντος αυτόν»-«σύμφωνα με την εικόνα του Δημιουργού του»-Κολ.3,10. Πράγμα που τον κάνει να ομολογεί, και με χαρά να διαλαλεί, ότι νιώθει μέσα του να ζει σε ατελεύτητα Χριστούγεννα-«Αιώνια μέσα μας Χριστούγεννα …» !

        Συνάμα ευχή-προσευχή, ασφαλώς και πρόταση αδελφική προς όλους τους πιστούς χριστιανούς, όπου γης ! Αυτά τα Χριστούγεννα, να κάνουν αρχή, να προσεγγίσουν, να ζήσουν «ως θεία γέννηση στην ψυχή» την Ενανθρώπηση του «Θεού που Αγάπη εστίν»-1Ιωαν.4,8. Τόσο μεγάλη, τόση πολλή ! «Ούτω γαρ ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον»-Ιωαν.3,16. Που έφτασε με αβυσσαλέο άλμα αγάπης να έρθει ως άνθρωπος στη γη. Να μπει στη θέση μας. «Και ο ην-Θεός-εγένετο ο ουκ ην»-άνθρωπος»-Άγιος Θεοφύλακτος Αχρίδος. Αλλά γιατί; “Cur Deus Homo”; «Άνθρωπος γίνεται ο Θεός, ίνα Θεόν τον Αδάμ απεργάσηται»-«Ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να κάνει τον άνθρωπο κατά χάριν Θεό»-Μέγας Αθανάσιος. Είναι αυτό που θεολογία και θεολόγοι καλύπτουν μεγαλόστομα με τον όρο «θέωση» ! Aπλά, καθαρά, απροκάλυπτα, και ευρέως κατανοητά, για να δείξει στον άνθρωπο, λόγω τε και έργω, και με Σταυρό- Αναστάσιμη επικύρωση, ότι, μπορεί και αξίζει να κινήσει να γίνει ον αγαπητικό, όπως και όσο Αυτός !

       Στο μέτρο, λοιπόν, που, όπως διαβάζω κάπου: «Ο Θεός δεν έχει παρά μόνο ένα μέτωπο, το Φως ! Και μόνο ένα όνομα, Αγάπη … Και, αφού Θεός και Αγάπη είναι ένα και το αυτό ! Πώς μπορεί ο άνθρωπος που πιστεύει στο Θεό, να πιστεύει χωρίς να αγαπάει; Δεν επικοινωνεί με το Θεό ως πιστός, όποιος στην κοινωνία δεν επικοινωνεί με τον πλησίον του ως άνθρωπος που αγαπάει ! Δε σώζεται με τον πόνο το δικό του, όποιος δεν πονάει και τον πόνο άλλων»*.

«Καλά Χριστούγεννα-Χρόνια πολλά»

Με «την αγάπην την πρώτην,

ην ουκ αφήκα …»

Αθανάσιος Κοτταδάκης

·        Παν. Καννελλόπουλου, «Ο Χριστιανισμός και η εποχή μας», (Από την Ιστορία στην αιωνιότητα) κεφ, «Η Πίστη», σ.222-223