ΜΗ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ ΤΟΝ...ΠΙΑΝΙΣΤΑ. ΔΗΛΑΔΗ ΤΗ ΣΥΝΟΔΟ! - Πέτρος Βασιλειάδης

ΜΗ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ ΤΟΝ...ΠΙΑΝΙΣΤΑ.

ΔΗΛΑΔΗ ΤΗ ΣΥΝΟΔΟ!

Πέτρος Βασιλειάδης

Γιατί η "Σύνοδος είναι Σύνοδος". Τάδε έφη ο μακαριστός Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης κυρός Διονύσιος (Ψαριανός), όταν τον επισκεφτήκαμε οι...καταδικασθέντες (σχεδόν αφορισθέντες) από τη σύνοδο της εποχής εκείνης μεταφραστές της Καινής Διαθήκης στη δημοτική, καθηγητές όλοι της Καινής Διαθήκης Ορθοδόξων Θεολογικών Σχολών της Ελλάδος, βεβαίως, βεβαίως. Αλλά αυτό ελάχιστη σημασία έχει. Κι' όταν έκπληκτοι τον ρωτήσαμε, τι πάει να πει αυτό, η απάντηση με αρκετή δόση χιούμορ ήταν: Όταν βρισκόμαστε εν συνόδω η σκέψη μας δεν είναι στο θεολογικώς ορθόν, αλλά στο πρακτικώς εφικτόν! Μ' άλλα λόγια στο τι θα πει το (αμόρφωτο θεολογικά) ποίμνιό μας, όχι πώς εμείς ως εκκλησιαστικοί ταγοί θα το καθοδηγήσουμε.
Είχε πικρή προσωπική εμπειρία ο ίδιος, όταν τόλμησε να προτείνει ήπια λειτουργική αναγέννηση με εισήγησή του στην ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος και τίτλο "Υπόμνημα περί της θείας λατρείας, ήτοι περί τινων αναγκαίων μεταρ­ρυ­θμί­σεων εν ταις ιεραίς ακολουθίαις και τη θεία λειτουργία".

Κι' όλα αυτά το 1985, την ίδια δηλαδή χρονιά που καταδικάστηκε (πρωτοδίκως ευτυχώς μόνο) η πρώτη έκδοση της μετάφρασής μας. Τι κι αν το επιχείρησε «Μετά αιδούς και ευλάβείας» (μ' αυτό τον τίτλο δημοσιεύτηκε αργότερα και στο "Αναφορά εις μνήμην μητροπολίτου Σάρδεων Μαξίμου 1914-1986", τομ. Β΄ Γενεύη 1989,σελ. 147-64), προτείνοντας, όμως, ούτε λίγο ούτε πολύ να σταματήσουν οι επίσκοποι (ανάμεσα σε πολλά άλλα) να κουβαλούν εκείνα τα...παλιοσίδερα (εννοώντας τα δικηροτρίκερα)!
Πριν από 35 χρόνια μετρημένες ήταν οι αντιδράσεις τέτοιων αποφάσεων, γιατί περιορίζονταν στις ανώτερες μόνο τάξεις των μορφωμένων. Σήμερα, δυστυχώς, με την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας η απαξίωση και η ξεφτίλα πέφτει σύννεφο.
Από αυτήν με πόνο ψυχής επιχείρησα να προφυλάξω την Εκκλησία της Ελλάδος, επαινώντας την μάλιστα για την μετριοπαθή προηγούμενη ανακοίνωσή της, στην ανάρτησή μου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook.com/petros.vassiliadis.5/posts/2090335747778869, και σε αγγλική μετάφραση στο facebook.com/petros.vassiliadis.5/posts/2091330474346063). Και κυρίως υπενθυμίζοντάς την ότι υπάρχει ειδική συνοδική επιτροπή, την οποία η ίδια η Εκκλησία συνέστησε πριν από 20 περίπου χρόνια για τέτοιου είδους περιπτώσεις. Και το έκανα, ακολουθώντας την επισήμανση του εικονιζόμενου ιεράρχη, υπέρμαχου όπως κι εγώ της λειτουργικής αναγέννησης. Πίστευα πως θα νοιάζονταν τουλάχιστο στο να αποτρέψουν αθεολόγητες, μαγικές σε τελευταία ανάλυση, απόπειρες ερμηνείας της Ορθόδοξης θεολογίας και του μεγαλείου της ευχαριστιακής λατρείας της

facebook.com/petros.vassiliadis.5/posts/2090335747778869,

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ.ΚΑΙ...ΠΑΟΚ-ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ. ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΑΝΟΙΚΕΙΑ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ ΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΓΗΠΕΔΩΝ, ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΑΤΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ...ΤΟΝ ΚΟΡΟΝΑΪΟ.
Είπαν όλοι, ειδικοί και μη, τις απόψεις τους για τις επιπτώσεις της επιδημίας στην εκκλησιαστική πραγματικότητα και την θεία κοινωνία. Μόσιαλος (σοβαρώς), συριζαίοι (Πολάκηδες, Μιχελολάκηδες, άνευ... σχολίων), λοιμοξιωλόγοι (ήξεις, αφήξεις), εκκλησιαστικοί παράγοντες (προχείρως και παιδαγωγικώς αναποτελεσματικώς), και εσχάτως και τα έντυπα του Ολυμπιακού Μαρινάκη. Με δηλώσεις του εκκλησιαστικού του alter ego τοπικού ιεράρχη, εκ των επικριτών της λειτουργικής αναγέννησης. Δεν άντεξα και έγραψα πάλι κι εγώ κάτι για την Καθημερινή. Με βάση την προηγούμενη (της 1ης Μαρτίου) ανάρτησή μου, αλλά και ελαφρώς διαφορετική στόχευση.
Έρχεται άλλωστε και η μεγάλη Εορτή της Ορθοδοξίας και θεώρησα πως ως θεολόγος όφειλα υπεύθυνα να τοποθετηθώ δημόσια. Άσε που μπορεί να επαναληφθεί στον Πειραιά το...ανάθεμα, ανάθεμα, ανάθεμα. Είναι στο DNA τους, ποδοσφαιρικό και εκκλησιαστικό!

Ο ΚΟΡΟΝΑΪΟΣ, Η ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΩΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η επιδείνωση της διάδοσης στη χώρα μας του κοροναϊού εξαιτίας θρησκευτικής εκδρομής στους Αγίους Τόπους, έφερε στην επικαιρότητα το θέμα της στάσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος σχετικά με τα αναγκαία προληπτικά μέτρα που πρέπει να λάβει. Ήδη ορισμένα ΜΜΕ άρχισαν να βάλουν κατά της Εκκλησίας, και ασφαλώς μερικοί είναι έτοιμοι να ρίξουν τον λίθο του αναθέματος στην Εκκλησία ως προσκολλημένης σε ξεπερασμένες πρακτικές, αγνοώντας τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα.
Πριν αναφερθούμε στην ουσία του θέματος, καλό θα είναι να σκεφτούμε και την περίπτωση επιβεβαιωμένης ύπαρξης σε εκκλησιαστικό λειτουργικό χώρο κρούσματος ή το χειρότερο θανάτου από τον κοροναϊό. Με τη σύγχρονη μάλιστα άμεση – και πολλές φορές διαστρεβλωμένη – ηλεκτρονική διάδοση των πληροφοριών, είναι πολύ εύκολο να περιπέσει η ελληνική κοινωνία σε έναν κυκεώνα αντεγκλήσεων. Και για τους ευσεβείς αναγνώστες να υπενθυμίσω, ότι ο εύκολος, και αρκετά πειστικός μεταξύ ορισμένων πιστών, αντίλογος πως ό,τι αγιάζεται - αγιασμός, κοινωνία - είναι απρόσβλητο φυσικών νόμων δοκιμάστηκε τον περασμένο αιώνα, όταν στο Άγιον Όρος πέθανε μοναχός από «αγιασμένη» δεξαμενή, με αποτέλεσμα ορθά ποιώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο να αποστείλει σχετική εγκύκλιο, που προέτρεπε στους μοναχούς την αυστηρή τήρηση των επιστημονικά προτεινόμενων όρων υγιεινής!
Για όλους αυτούς τους λόγους, αλλά και για να αποτραπεί και ο οποιοσδήποτε ενδοιασμός των ασθενών τη πίστει να μετέχουν στη «θεία κοινωνία», είναι απαραίτητο, ειδικά η Εκκλησία της Ελλάδος, να προχωρήσει σε λύσεις που έχουν επιστημονικά επεξεργαστεί θεσμοί, τους οποίους η ίδια έχει θεσπίσει. Να θυμίσω πως η Εκκλησία της Ελλάδος, σε πείσμα πολλών συντηρητικών και φονταμενταλιστών, είναι η μόνη αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησίας, που εδώ και καιρό δημιούργησε Ειδική Συνοδική Επιτροπή Λειτουργικής Αναγεννήσεως, στόχος της οποίας είναι να ενισχύσει την ευρύτερη συμμετοχή του λαού στην μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, αλλά και να υπενθυμίσει την ουσία της λατρευτικής της ζωής, που δεν είναι άλλη από την «κοινωνία» των μελών της, αλλά και με την «λειτουργία μετά την λειτουργία» της την μαρτυρία σε όλο τον κόσμο του ευαγγελίου της ειρήνης, της δικαιοσύνης και της ακεραιότητας της κτιστής δημιουργίας. Πρώτο στάδιο για την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ασφαλώς η καθολική συμμετοχή των πιστών στην θεία κοινωνία. Και εδώ ακριβώς επικεντρώνεται το πρόβλημα που οφείλει η Εκκλησία, αλλά και η ελληνική κοινωνία, να αντιμετωπίσει στην περίπτωση της διαφαινόμενης έξαρσης της πρόσφατης ιώδους επιδημίας.
Οι πρώτες, βέβαια, ενδείξεις προληπτικών μέτρων από Ορθόδοξες Εκκλησίες είναι πλέον γεγονός, και ορισμένες – όπως π.χ. η Εκκλησία της Ελλάδος (https://orthodoxia.info/…/%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%AC-%CF%83%…/), αλλά η Εκκλησία της Ρουμανίας (https://orthodoxia.info/…/%CF%80%CE%B1%CF%84-%CF%81%CE%BF%…/), έχουν ήδη αποστείλει εγκυκλίους στο ποίμνιό τους, αν και αυτές αναμφισβήτητα αφορούν πρώιμες και μη ανησυχητικές καταστάσεις.
Για το θέμα αυτό άρχισε στους θεολογικούς κύκλους, τόσο της Ορθόδοξης όσο και της Καθολικής Εκκλησίας, ένας θεολογικός και ποιμαντικός προβληματισμός, που όπως ήταν φυσικό επικεντρώθηκε - όπως και σε προηγούμενες επιδημίες - στον τρόπο συμμετοχής των πιστών στη «θεία κοινωνία», κάτι που βέβαια ήδη έχει απασχολήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, αλλά με τρόπο προβληματικό, με αποτέλεσμα να συζητηθεί ευρέως, και ο ίδιος ο Πατριάρχης Ρουμανίας να αναγκαστεί να δώσει επεξηγηματικές απαντήσεις. Στους κύκλους της Καθολικής Εκκλησίας, μάλιστα, μερικοί φαίνεται πως δεν θα είχαν πρόβλημα επαναφοράς του παλαιότερου απαράδεκτου καθεστώτος μετάδοσης στους πιστούς μόνο του «σώματος του Χριστού», της όστιας!
Ας έλθουμε όμως στην ουσία του θέματος, που είναι ο χαρακτήρας της ευχαριστιακής λειτουργίας. Άρχισε ως κοινό δείπνο πρόληψης και αναλαμπής των εσχάτων, της εσχατολογικής τραπέζης, ενός κόσμου δηλαδή διαφορετικού του συμβατικού, πραγματικής αδελφικής κοινωνίας αγάπης, δικαιοσύνης, ειρήνης και θυσιαστικής προσφοράς και αλληλεγγύης. Ακολουθώντας την ανάμνηση του ιδρυτή τους οι πρώτοι χρστιανοί περιέφεραν το κοινό ποτήριο ως ένδειξη αδελφικής «κοινωνίας» (όρος που παρέμεινε μέχρι σήμερα στην Ορθόδοξη λατρεία, δυστυχώς τις περισσότερες φορές χωρίς τις ηθικές και οντολογικές του προεκτάσεις): «τούτο το ποτήριον η καινή διαθήκη εστιν...».
Στους παλαιότερους λειτουργικούς τύπους (π.χ. στην Λειτουργία Ιακώβου) μεταδίδονταν ξεχωριστά τα δύο είδη, όπως συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα μεταξύ των τελετουργών. Και αυτή η πρακτική ίσχυε και για τους λαϊκούς πριν από την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού. Σταδιακά, η εισαγωγή της λαβίδος (που είναι σήμερα το κυριότερο υπό συζήτηση θέμα) καθιερώθηκε και για την μετάληψη των ενήλικων λαϊκών.
Στις εκπαιδευτικές λειτουργίες στο Πανεπιστήμιο οι Θεολογικές Σχολές τηρούν πολλές φορές αυτή την πρακτική κατά τις αρχαίες λειτουργίες. Αλλά και η Συνοδική Επιτροπή Λειτουργικής Αναγεννήσεως ενθάρρυνε την συχνότερη χρήση της λειτουργίας του Ιακώβου. Επί του προκειμένου, λοιπόν, και με δεδομένη την αναγνώριση των επιστημονικών προτάσεων και στις δύο παραπάνω πρόσφατες συνοδικές εγκυκλίους, κυρίως όμως στις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου (Ιούνιος 2016), δεν θα ήταν καθόλου αντιπαραδοσιακή η επαναφορά της μετάδοσης ξεχωριστά του σώματος και αίματος του Χριστού, εμβαπτίζοντας τον καθαγιασμένο αμνό (τον άρτο) στο Άγιο Ποτήριο και μεταδίδοντάς τον στους πιστούς.
Μια τέτοια πρωτοβουλία, εκτός από την διατήρηση της αρκετά εκτεταμένης στην Ελλάδα συμμετοχής των πιστών στο μυστήριο par excellence της Εκκλησίας, την θεία κοινωνία, θα ήταν ένα ακόμη θετικό βήμα προώθησης της λειτουργικής αναγεννήσεως, εκτός της εις επήκοον του πληρώματος ανάγνωσης της ευχής της αναφοράς από πολλούς ιερείς και επισκόπους, καθώς και της απαγγελίας της Κυριακής προσευχής και του συμβόλου της πίστεως από όλο το εκκλησίασμα.
Θα βοηθούσε, όμως, και τους αδελφούς μας της Ρωσικής Εκκλησίας που βλέπουν τις ελπίδες τους για καθιέρωση της ρωσικής γλώσσας στη λατρεία τους – αντί της ακαταλαβίστικης πλέον αρχαίας σλαβονικής – να εξανεμίζονται, παρά την αρχική υποστήριξη μάλιστα του Πατριάρχη τους. Αυτό που επιβεβαιώθηκε σαφώς αυτή την εβδομάδα είναι ότι ο ρωσικός λαός ενδιαφέρεται για την ουσιαστική μετάδοση της χριστιανικής πίστης. Μια δημοσκόπηση αξιόπιστου επιστημονικού φορέα, την οποία ζήτησε το πνευματικό και πολύ προοδευτικό Ορθόδοξο Χριστιανικό Ινστιτούτο του Αγίου Φιλαρέτου της Μόσχας, έδειξε ότι οι περισσότεροι Ρώσοι Ορθόδοξοι (τουλάχιστον το 51%) θέλουν στα ρωσικά την λατρεία τους. «Η έρευνα έδειξε ότι η εκκλησία θα πρέπει να αλλάξει», δήλωσε ο Αλεξέι Μακάρκιν, πρώτος αντιπρόεδρος του Κέντρου Πολιτικών Τεχνολογιών της Ρωσίας. «Τώρα υπάρχει μια ευκαιρία να το κάνουμε αυτό προληπτικά, πριν οι ναοί μας αδειάσουν», όπως άλλωστε και ο πνευματικός δάσκαλος του σημερινού Πατριάρχη, ο περίφημος Μητροπολίτης Νικόδημος (Rotov), με σθένος υποστήριζε: «το θέμα μιας κατανοητής εθνικής γλώσσας ήταν και παραμένει επείγον ζήτημα του χριστιανικού ευαγγελισμού». Και ένας κορυφαίος σύγχρονος κοινωνιολόγος της θρησκείας και επικεφαλής του Κέντρου Μελέτης Θρησκείας και Κοινωνίας στο Ινστιτούτο της Ευρώπης της Ρωσικής Ακαδημίας των Επιστημών, ο Roman Lunkin, τονίζει: «Εάν ικανοποιηθεί το αίτημα του ρωσικού λαού για κατανοητή γλώσσα, τότε η φωνή της Εκκλησίας θα γίνει ισχυρότερη, κάτι το οποίο ασφαλώς ενδιαφέρει όλα τα μέλη της Εκκλησίας σήμερα: τους επισκόπους που νοιάζονται για τα κοινωνικά επιτεύγματα, τους ιερείς που θέλουν να γυρίσει ο κόσμος τις εκκλησίες, αλλά και τους ίδιους τους πιστούς που θέλουν την ευκαιρία να γίνουν τμήμα ενός ισχυρού θεσμού και μιας ανοιχτής εκκλησίας»
(https://s-t-o-l.com/…/russkie-hotyat-molitsya-po-russki-v…/…)
Μια τέτοια επίσημη πρωτοβουλία της Εκκλησίας της Ελλάδος θα βοηθήσει και τους προοδευτικούς θεολόγους της Καθολικής Εκκλησίας, που δεν θα ήθελαν να επιστρέψει η Εκκλησία τους στις προ της Β' Βατικανής Συνόδου λειτουργικές πρακτικές διακρίσεως κληρικών και λαϊκών στην μετάδοση αμφοτέρων των ειδών.
Ιδού, λοιπόν…καιρός ευπρόσκεκτος για την Εκκλησία μας, έστω και εν μέσω επιδημιών. «Καιρός», όμως, και για γενναίες αποφάσεις για την αναγέννησή της