Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2022

Αντικρίζοντας την γνησιότητα της πίστης μας και της αγάπης μας και τις δυνατότητές μας να φροντίσουμε άλλους - π. Σταύρος Κοφινάς

 Αντικρίζοντας την γνησιότητα της πίστης μας και της αγάπης μας
και τις δυνατότητές μας να φροντίσουμε άλλους

Πολλές φορές, όταν προσφέρομε τις υπηρεσίες μας στους συνανθρώπους μας, δοκιμάζεται η  γνησιότητα της πίστεως μα και της αγάπης μας. Αυτά τα δύο στοιχεία καθορίζουν τις αξίες στις οποίες βασίζεται η ανθρώπινη ύπαρξή μας και το είδος της φροντίδας που προσφέρουμε. Το ερώτημα περί πίστεως αντανακλά πώς βλέπουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας˙ πόση εμπιστοσύνη έχουμε, ώστε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να γίνει μέτοχος στη ζωή του άλλου και, αντίστοιχα, ο άλλος να γίνει μέτοχος στη δική μας ζωή. Επιπλέον, φέρνει στο φως τα κίνητρα που υπάρχουν πίσω από τη φροντίδα που προσφέρουμε˙ αν στα αλήθεια ενδιαφερόμαστε για τους άλλους ή αν η προσφορά μας είναι ένας τρόπος να αποκτήσουμε αυτοεπιβεβαίωση και θαυμασμό.

Ο Ντοστογιέφσκι μας δείχνει πώς η πίστη είναι συνυφασμένη με την αγάπη. Στον διάλογο ανάμεσα στη μητέρα της Λίζας με τον στάρετς Ζωσιμά (Αδελφοί Καραμάζοφ), αυτή αμφισβήτησε την πίστη της. Η απορία της ήταν, αν πραγματικά πιστεύει ή αν πιστεύει μόνο και μόνο, επειδή τρομάζει με την ιδέα της Τελικής Κρίσεως.

Ο Γέροντας αποκρίθηκε, λέγοντας ότι η απάντηση θα έλθει μέσα από την πείρα της ενεργού αγάπης. «Προσπαθήστε ν΄ αγαπήσετε τον πλησίον σας δραστήρια και ακούραστα. Όσο περισσότερο θ΄ αγαπάτε, τόσο και θα πείθεστε για την ύπαρξη του Θεού και για την αθανασία της ψυχής σας. Κι αν φτάσετε  ν΄ απαρνηθείτε ολοκληρωτικά τον εαυτό σας από αγάπη προς τον πλησίον σας, τότε σίγουρα θα πιστέψετε και καμιά αμφιβολία δε θα μπορέσει πια να εισχωρήσει στην ψυχή σας. Αυτό είναι δοκιμασμένο, είναι σωστό.»

Στη συνέχεια, η απάντηση που έδωσε η γυναίκα αποκαλύπτει την εσωτερική δυσκολία που έχει κάποιος, όταν προσφέρει αγάπη προς τους άλλους. Είπε ότι αγαπάει την ανθρωπότητα τόσο πολύ που θα μπορούσε να γίνει μια «αδελφή του ελέους». Δεν θα το απεχθανόταν ποτέ. Κανένα τραύμα ή πληγή δεν θα την τρόμαζε και θα ξεπερνούσε κάθε εμπόδιο για να το κάνει. Η αγωνία όμως ήταν, αν θα μπορούσε να αντέξει μια τέτοια ζωή για πολύ χρόνο. «Αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα! Αυτό είναι το πρόβλημα που με βασανίζει περισσότερο απ’ όλα». Συμπεραίνει στο τέλος ότι, αν οι άρρωστοι της συμπεριφέρονταν με αγνωμοσύνη, δεν θα μπορούσε να προσφέρει αγάπη. Αν δεν υπήρχε ο θαυμασμός και η ανταμοιβή της αγάπης, θα ήταν αδύνατο να αγαπήσει κάποιον. Ακούγοντας αυτό, ο π. Ζωσιμάς θυμήθηκε έναν γιατρό που είχε πει κάτι παρόμοιο. Σαν την Λίζα, ο γιατρός είχε πει «όσο περισσότερο αγαπάω την ανθρωπότητα γενικά, τόσο λιγότερο αγαπάω τον κάθε άνθρωπο χωριστά». Είπε μάλιστα ότι ήταν αδύνατο να ζήσει ούτε για δύο μέρες στο ίδιο δωμάτιο με άλλον άνθρωπο. Μόλις βρεθεί κάποιος κοντά του, νιώθει πως  πληγώνεται η ατομικότητά του και του περιορίζει την ελευθερία του.  «Γίνομαι, έλεγε, εχθρός των ανθρώπων μόλις οι σχέσεις μας γίνουν κάπως στενότερες».

Συνειδητοποιώντας τις δικές της ανεπάρκειες, η μητέρα της Λίζας παρέμεινε σε αγωνία. “Μα τι να κάνω λοιπόν; Τι να γίνει, αφού έτσι συμβαίνει; Πρέπει ν ΄απελπιστώ;” Ο στάρετς απάντησε ενθαρρυντικά:  «Όχι, γιατί είναι αρκετό και μονάχα το πως υποφέρετε απ΄ αυτή την κατάσταση. Κάντε ό,τι μπορείτε και θα σας καταλογιστεί. Έχετε κάνει πολλά κιόλας, μια και μπορέσατε με τόση ειλικρίνεια να γνωρίσετε τον εαυτό σας». Την επαίνεσε για την ειλικρίνειά της, αλλά την προειδοποίησε λέγοντας ότι, αν κάποιος προβάλλει τον αλτρουισμό του και επιπλήττει τον εαυτόν του επιδεικτικά, «τότε φυσικά δεν θα καταφέρει να κάνει κανέναν άθλο ενεργού αγάπης. Τότε όλα θα μείνουν μονάχα στα όνειρά του κι όλη του η ζωή θα περάσει σαν ένα όνειρο. Εννοείται  πως σε μια τέτοια περίπτωση θα ξεχάσει και τη μέλλουσα ζωή και, έτσι, θα ζήσει χωρίς καμία αγωνία.»

Αυτό που φαίνεται σαν ένα ειρωνικό και οξύμωρο συμπέρασμα του Ζωσιμά εκφράζει μια βασική αλήθεια. Ακόμη και αν προσπαθήσει, η πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορεί κανείς να ζήσει χωρείς αγωνία. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς υπαρξιακό άγχος. Αυτό που ονομάζουμε «πίστη» και «αγάπη» δεν είναι μια ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος ύπαρξης που ενέχει πολλές εντάσεις και δυσκολίες. Η πίστη πάντοτε δοκιμάζεται από την αμφισβήτησή της. Αν δεν αμφισβητήσουμε την πίστη μας και τα πιστεύω μας, τότε η πίστη μας δεν θα αναπτυχθεί και δεν θα ωριμάσει. Παρομοίως, πρέπει να εξετάσουμε, με κάθε ειλικρίνεια, πόσο είμαστε πρόθυμοι να δείξουμε εμπιστοσύνη  στους άλλους και πόση διάθεσή έχουμε να τους επιτρέψουμε να ενταχθούν στην ζωή μας αγαπητικά, είτε αυτός είναι ο Θεός είτε οι συνάνθρωποί μας. Επίσης, πρέπει να εξετάσουμε τις αληθινές προθέσεις μας, όταν προσφέρουμε βοήθεια στους άλλους, ώστε να μη τους βλάψουμε με τις ενέργειές μας.  Προπαντός, σε όλη αυτή την προσπάθεια περί πίστεως και αγάπης, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι μόνοι μας, ατομικά, δεν μπορούμε να φτάσουμε στην τελειότητα. Όταν δε διαπιστώσουμε τις ελλείψεις μας,  πόσο ανεπαρκής είναι η πίστη, η αγάπη μας και η φροντίδα που προσφέρουμε, να μην πέσουμε σε μνησικακία και σε απόγνωση. Αλήθεια, φθάνοντας στη διαπίστωση των αδυναμιών μας, θα τελειοποιηθούμε με τη χάρη του Θεού (Β’ Κορ. 12.9).

π. Σταύρος Κοφινάς

7 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ωφέλιμο πολύ! Αγγίζει και ανατέμνει δομικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης και πορείας και δείχνει το δρόμο!

Αθανάσιος Κοταδάκης είπε...

"Ο Ντοστογιέφσκι μας δείχνει πώς η πίστη είναι συνυφασμένη με την αγάπη". Που πάει να πει ότι η χριστιανική πίστη είναι χριστιανική πίστη μόνο όταν σαρκώνεται σε αγάπη προσφερόμενη "είτε αληθεία είτε προφάσει"-Παύλος- από τον όποιο άνθρωπο, στον όποιο άνθρωπο. Ως αγάπη σαν αυτή του δίλεπτου της χήρας, και κλιμακωτά μέχρι και σταυρική σαν του Χριστού ! Ο οποίος είπε και όρισε ρητά ότι η Αγάπη έχει δυο κατευθύνσεις, η μια πάει στο Θεό, κι η άλλη πάει στον άνθρωπο, και αποτελεί απόδειξη και επαλήθευση ότι η πρώτη ήταν αληθινή κι έγινε δεκτή από το Θεό. Όλα τα άλλα είναι παραγεμίσματα και απλές σκέψεις ευλαβείς. Να μην ξεχνάμε ποτέ ότι αρχή και τέλος της κάθε κρίσης δεν είναι κανείς άλλος, παρά μόνο ο Θεός. Αθαν. Κοτταδάκης

Ανώνυμος είπε...

«Αν δεν αμφισβητήσουμε την πίστη μας και τα πιστεύω μας, τότε η πίστη μας δεν θα αναπτυχθεί και δεν θα ωριμάσει.»

Μέ ὅλο μου τό σεβασμό στόν π. Σταῦρο καί ἐπειδή θεωρῶ πολύ σημαντικό τό θέμα τῆς πίστης,
ἀπό τόν ἱστότοπο: https://www.impantokratoros.gr/D556FEE4.el.aspx καί ἀπό τό ἄρθρο «Πίστη καί Ἀγάπη» τοῦ καθηγητῆ κ. Δημητρίου Τσελεγγίδη μεταφέρω ἀποσπασματικά:

«Η πίστη κατά τον ιερό Χρυσόστομο αποτελεί το πνευματικό θεμέλιο, πάνω στο οποίο οικοδομείται όλη η αγιοπνευματική ζωή των πιστών (P.G. 63, 77)1. Η ορθή πίστη, που διατυπώνεται αλαθήτως στα δόγματα της Εκκλησίας, δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση να αμφισβητείται, αλλά ούτε και να τροποποιείται από κανένα θεσμικό φορέα ή από κάποιο μεμονωμένο πρόσωπο, όσο σημαντικό και αν συμβαίνει να είναι αυτό.»
......
«Η πίστη λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα προς τους λογισμούς. Οι λογισμοί κλονίζουν και διαιρούν τον έσω άνθρωπο, ενώ η πίστη τον στερε¬ώνει και τον παγιώνει (P.G. 62,335)3. Με άλλα λόγια, η πίστη και οι λογισμοί είναι αντίθετα πράγματα (P.G. 63, 229)4. Έτσι, όταν οι λογισμοί κλυδωνίζουν το νου μας, η πίστη ως ασφαλής άγκυρα μας απαλλάσσει όχι μόνο από το σάλο και το ναυάγιο, αλλά επιπλέον ανακουφίζει τη διάνοιά μας και τη μεταθέτει στον ουρανό (P.G. 51, 274-275)5.»
......
« Η ορθή πίστη είναι «καρπός του Αγίου Πνεύματος» (P.G. 51,280-281)30, που προϋποθέτει την ελεύθερη συνεργία του ανθρώπου. Γι' αυτό εμφανίζεται, κατά τον ιερό Χρυσόστομο, και ως «κατόρθωμα της αρετής του πιστού» (P.G. 51, 276)31. Για να είναι όμως σταθερή η πίστη, χρειάζεται η ενεργός παραμονή της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος στον πιστό. Η ενεργός αυτή παραμονή και βοήθεια του Αγίου Πνεύματος στον πιστό προϋποθέτει βίο καθαρό. Ο καθαρός βίος του πιστού «πείθει» το Άγιο Πνεύμα να παραμένει σ' αυτόν ενεργό και να συνέχει το βίο του (P.G. 51, 280)32. Ό,τι είναι η τροφή στο σώμα, αυτό είναι και ο καθαρός βίος στην πίστη. Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατό να μη κλονίζεται κατά την πίστη εκείνος, που έχει ακάθαρτο βίο (P.G. 51, 280)33. Ο διεφθαρμένος βίος γίνεται εμπόδιο στην ακριβή γνώση και στην οριοθέτηση των υψηλών δογμάτων της πίστεως (P.G. 55, 50)34.»
......
«Η ορθή πίστη αποτελεί το θεμέλιο της γνήσιας αγάπης, και η αληθινή αγάπη συνιστά απόδειξη ορθής πίστεως (P.G. 62, 380)43. Αν όμως η ορθή πίστη αποτελεί το θεμέλιο της γνήσιας αγάπης, η αγάπη προς το Θεό αποτελεί το θεμέλιο όλων των εντολών και την κεφαλή όλων των αρετών. Από την αγάπη προς το Θεό προκύπτει και η αγάπη προς τον πλησίον (P.G. 54, 483)44.»
......
«Αν αναζητήσουμε την εσώτερη σχέση της πίστεως με την αγάπη, ο άγιος της κατά Χριστόν παιδείας θα μας πληροφορήσει ξεκάθαρα για την προτεραιότητα της ορθής πίστεως έναντι της γνησίας αγάπης. «Από πίστεως ειλικρινούς η αγάπη τίκτεται» (P.G. 62, 509)71, θα μας πει επιγραμματικά. Άλλωστε, είναι τόσο μεγάλη η σημασία της πίστεως για την αγάπη, ώστε να μην προκύπτει όφελος από την αγάπη, όταν λείπει η πίστη. Και μάλλον να μην είναι δυνατόν να προκύψει με άλλον τρόπο αγάπη, εκτός της πίστεως (P.G. 62, 174)72.»
......
«Κατά συνέπεια, τα καλά έργα των πιστών, ως έργα αρετής και αγάπης προσλαμβάνουν έναν ιδιάζοντα χαρακτήρα, αφού προσδιορίζονται ποιοτικώς από το βαθμό της γνησιότητας και της ακρίβειας της πίστεώς τους, αλλά κατεξοχήν και επιπροσθέτως νοηματοδοτούνται από το αληθινό βίωμα της ανιδιοτελούς και άκτιστης αγάπης του Τριαδικού Θεού εντός τους.»
Μέ σεβασμό κι ἐκτίμηση,
Θεόδωρος Σ.

Αθανάσιος Κοταδάκης είπε...

"Ου πας ο λεγων μοι κυριε, κυριε, αλλ ο ποιων..."-Χριστος, και "Πιστις δι αγαπης ενεργουμενη"-Παυλος. Καθαρα και ξαστερα-Αθ. Κοτταδακης


Ανώνυμος είπε...

«Οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι Κύριε Κύριε, εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἀλλ᾿ ὁ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς.» (Ματθ. ζ΄21)

Ἁξιότιμε κ. καθηγητά,
συγχωρέστε με, ἀλλά ὁ λόγος αὐτός τοῦ Κυρίου μας δέν ἀπευθύνεται σέ πιστούς ἀλλά σέ συγκεκριμένη κατηγορία ἀνθρώπων τούς ψευδοπροφῆτες οἱ ὁποίοι θά μᾶς πλησιάζουν καί θά μᾶς πλαισιώνουν ὡς προβατόσχημοι λύκοι: «οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες» (Ματθ. ζ΄15)
Σ’ αὐτούς λοιπόν ἀπευθύνεται, στούς ψευδόχριστους καί ψευδοπροφῆτες, πού ἐνῶ θά κάνουν μέχρι καί θαύματα στό ὄνομά Του, ἀλλά ἐπειδή θά εἶναι ἐξωτερικά καί μόνο θεοσεβεῖς καί θεοφοβούμενοι (ἐν ἐνδύμασι προβάτων) καί ὡς μή ἐχοντες τήν ὀρθή, τήν γνήσια,τήν ἀληθινή πίστη στό Χριστό παρά τίς ἐπίμονες ἐπικλήσεις καί παρακλήσεις τους, θά ἀκούσουν ἐκεῖνο τό φοβερό: «οὐδέποτε ἔγνων ὑμᾶς· ἀποχωρεῖτε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν» (Ματθ. ζ΄ 23).
Τί φοβερό!
Τά καλά τους ἔργα, ἀκόμη καί τά θαύματα πού θά ἔχουν ἐπιτελέσει, ὁ Κύριος θά τά ἐκτιμήσει ὡς «ἀνομία».
Ὡστόσο θἀ συμφωνήσω ἀπόλυτα μαζί σας πώς τῶν πιστῶν χριστιανῶν κριτήριο καί γνώρισμα εἶναι καί παραμένει ἡ «πίστις δι᾿ ἀγάπης ἐνεργουμένη» (Γαλ. ε΄6).
Μέ ἐκτίμηση,
Θεόδωρος Σ.

Αθανάσιος Κοταδάκης είπε...

Το "πίστις δ' αγάπης ενεργουμένη" είναι συνοπτική συναγωγή του Παύλου στο Ματθ. 22,39-41 ρητό και βασικό λόγο του Χριστού προς πάντες, που έγραψα σε νεοελληνική απόδοση στο αρχικό σχόλιο. Στο οποίο παραθέσατε το άσχετο κατεβατό κ. Τσελεγγίδη. Και το "ου πας ο λέγων μοι Κύριε, Κύριε ..." είναι το βασικό και ρητό καταληκτικό του Χριστού επίσης προς όλους της περίφημης επί του Όρους Ομιλίας του, που αρχίζει Ματθ. 5,1 και τελειώνει στο 7,29. Επανέρχομαι για να επισημάνω ότι πολλοί "καταπίνουν" τη "δευτέρα ομοία" με την πρώτη εντολή, κοινώς, φορτώνουν στον κόσμο πολλά υποκατάστατα-"άνηθο κλπ-, και αφήνουν έξω "τα βαρύτερα του νόμου, την κρίσιν και τον έλεον-αγάπη"-Αθ. Κοτταδάκης

Ανώνυμος είπε...

«Που πάει να πει ότι η χριστιανική πίστη είναι χριστιανική πίστη μόνο όταν σαρκώνεται σε αγάπη προσφερόμενη "είτε αληθεία είτε προφάσει"-Παύλος»

Ἀξιότιμε κ. καθηγητά,
σᾶς εὐχαριστῶ γιά τίς ἐπισημάνσεις σας, πλήν ὅμως ἐπιτρέψατέ μου νά ἐπανέλθω καί νά καταθέσω πώς σχετικά μέ τό πρῶτο σχόλιό μου, παρέθεσα τό ἄρθρο τοῦ κ. Τσελεγγίδη «Πίστη καί Ἀγάπη» σέ ἀντιδιαστολή μέ τό «δικαίωμα» ἐκ μέρους τῶν πιστῶν ὡς δυνατότητα ἀμφισβητήσεώς της.
Ἀκόμη δέ, ἐπειδή χρησιμοποιεῖτε τή φράση "είτε αληθεία είτε προφάσει" ὡς θέσφατο γιά τήν προσφερόμενη ἀγάπη ἐκ μέρους τῶν πιστῶν καί ὄχι τήν ὄρθή Πίστη ὡς θεμέλιο αὐτῆς, θεωρῶ τή χρήση της ὡς ἀδόκιμη παραπέμποντας στό ἀνωτέρω ἄρθρο τοῦ κ. καθηγητῆ.
Μιά τέτοια ἀγάπη προσφερόμενη "είτε αληθεία είτε προφάσει" δέν «συνιστά απόδειξη ορθής πίστεως (P.G. 62, 380) διότι δέν εἶναι γνήσια, δέν εἶναι ἀληθινή.
Μέ ἐκτίμηση,
Θεόδωρος Σ.