Αντικρίζοντας την γνησιότητα της πίστης μας και της αγάπης μας και τις δυνατότητές μας να φροντίσουμε άλλους - π. Σταύρος Κοφινάς

 Αντικρίζοντας την γνησιότητα της πίστης μας και της αγάπης μας

και τις δυνατότητές μας να φροντίσουμε άλλους

Πολλές φορές, όταν προσφέρομε τις υπηρεσίες μας στους συνανθρώπους μας, δοκιμάζεται η  γνησιότητα της πίστεως μα και της αγάπης μας. Αυτά τα δύο στοιχεία καθορίζουν τις αξίες στις οποίες βασίζεται η ανθρώπινη ύπαρξή μας και το είδος της φροντίδας που προσφέρουμε. Το ερώτημα περί πίστεως αντανακλά πώς βλέπουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας˙ πόση εμπιστοσύνη έχουμε, ώστε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να γίνει μέτοχος στη ζωή του άλλου και, αντίστοιχα, ο άλλος να γίνει μέτοχος στη δική μας ζωή. Επιπλέον, φέρνει στο φως τα κίνητρα που υπάρχουν πίσω από τη φροντίδα που προσφέρουμε˙ αν στα αλήθεια ενδιαφερόμαστε για τους άλλους ή αν η προσφορά μας είναι ένας τρόπος να αποκτήσουμε αυτοεπιβεβαίωση και θαυμασμό.

Ο Ντοστογιέφσκι μας δείχνει πώς η πίστη είναι συνυφασμένη με την αγάπη. Στον διάλογο ανάμεσα στη μητέρα της Λίζας με τον στάρετς Ζωσιμά (Αδελφοί Καραμάζοφ), αυτή αμφισβήτησε την πίστη της. Η απορία της ήταν, αν πραγματικά πιστεύει ή αν πιστεύει μόνο και μόνο, επειδή τρομάζει με την ιδέα της Τελικής Κρίσεως.

Ο Γέροντας αποκρίθηκε, λέγοντας ότι η απάντηση θα έλθει μέσα από την πείρα της ενεργού αγάπης. «Προσπαθήστε ν΄ αγαπήσετε τον πλησίον σας δραστήρια και ακούραστα. Όσο περισσότερο θ΄ αγαπάτε, τόσο και θα πείθεστε για την ύπαρξη του Θεού και για την αθανασία της ψυχής σας. Κι αν φτάσετε  ν΄ απαρνηθείτε ολοκληρωτικά τον εαυτό σας από αγάπη προς τον πλησίον σας, τότε σίγουρα θα πιστέψετε και καμιά αμφιβολία δε θα μπορέσει πια να εισχωρήσει στην ψυχή σας. Αυτό είναι δοκιμασμένο, είναι σωστό.»

Στη συνέχεια, η απάντηση που έδωσε η γυναίκα αποκαλύπτει την εσωτερική δυσκολία που έχει κάποιος, όταν προσφέρει αγάπη προς τους άλλους. Είπε ότι αγαπάει την ανθρωπότητα τόσο πολύ που θα μπορούσε να γίνει μια «αδελφή του ελέους». Δεν θα το απεχθανόταν ποτέ. Κανένα τραύμα ή πληγή δεν θα την τρόμαζε και θα ξεπερνούσε κάθε εμπόδιο για να το κάνει. Η αγωνία όμως ήταν, αν θα μπορούσε να αντέξει μια τέτοια ζωή για πολύ χρόνο. «Αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα! Αυτό είναι το πρόβλημα που με βασανίζει περισσότερο απ’ όλα». Συμπεραίνει στο τέλος ότι, αν οι άρρωστοι της συμπεριφέρονταν με αγνωμοσύνη, δεν θα μπορούσε να προσφέρει αγάπη. Αν δεν υπήρχε ο θαυμασμός και η ανταμοιβή της αγάπης, θα ήταν αδύνατο να αγαπήσει κάποιον. Ακούγοντας αυτό, ο π. Ζωσιμάς θυμήθηκε έναν γιατρό που είχε πει κάτι παρόμοιο. Σαν την Λίζα, ο γιατρός είχε πει «όσο περισσότερο αγαπάω την ανθρωπότητα γενικά, τόσο λιγότερο αγαπάω τον κάθε άνθρωπο χωριστά». Είπε μάλιστα ότι ήταν αδύνατο να ζήσει ούτε για δύο μέρες στο ίδιο δωμάτιο με άλλον άνθρωπο. Μόλις βρεθεί κάποιος κοντά του, νιώθει πως  πληγώνεται η ατομικότητά του και του περιορίζει την ελευθερία του.  «Γίνομαι, έλεγε, εχθρός των ανθρώπων μόλις οι σχέσεις μας γίνουν κάπως στενότερες».

Συνειδητοποιώντας τις δικές της ανεπάρκειες, η μητέρα της Λίζας παρέμεινε σε αγωνία. “Μα τι να κάνω λοιπόν; Τι να γίνει, αφού έτσι συμβαίνει; Πρέπει ν ΄απελπιστώ;” Ο στάρετς απάντησε ενθαρρυντικά:  «Όχι, γιατί είναι αρκετό και μονάχα το πως υποφέρετε απ΄ αυτή την κατάσταση. Κάντε ό,τι μπορείτε και θα σας καταλογιστεί. Έχετε κάνει πολλά κιόλας, μια και μπορέσατε με τόση ειλικρίνεια να γνωρίσετε τον εαυτό σας». Την επαίνεσε για την ειλικρίνειά της, αλλά την προειδοποίησε λέγοντας ότι, αν κάποιος προβάλλει τον αλτρουισμό του και επιπλήττει τον εαυτόν του επιδεικτικά, «τότε φυσικά δεν θα καταφέρει να κάνει κανέναν άθλο ενεργού αγάπης. Τότε όλα θα μείνουν μονάχα στα όνειρά του κι όλη του η ζωή θα περάσει σαν ένα όνειρο. Εννοείται  πως σε μια τέτοια περίπτωση θα ξεχάσει και τη μέλλουσα ζωή και, έτσι, θα ζήσει χωρίς καμία αγωνία.»

Αυτό που φαίνεται σαν ένα ειρωνικό και οξύμωρο συμπέρασμα του Ζωσιμά εκφράζει μια βασική αλήθεια. Ακόμη και αν προσπαθήσει, η πραγματικότητα είναι ότι δεν μπορεί κανείς να ζήσει χωρείς αγωνία. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς υπαρξιακό άγχος. Αυτό που ονομάζουμε «πίστη» και «αγάπη» δεν είναι μια ιδεολογία, αλλά ένας τρόπος ύπαρξης που ενέχει πολλές εντάσεις και δυσκολίες. Η πίστη πάντοτε δοκιμάζεται από την αμφισβήτησή της. Αν δεν αμφισβητήσουμε την πίστη μας και τα πιστεύω μας, τότε η πίστη μας δεν θα αναπτυχθεί και δεν θα ωριμάσει. Παρομοίως, πρέπει να εξετάσουμε, με κάθε ειλικρίνεια, πόσο είμαστε πρόθυμοι να δείξουμε εμπιστοσύνη  στους άλλους και πόση διάθεσή έχουμε να τους επιτρέψουμε να ενταχθούν στην ζωή μας αγαπητικά, είτε αυτός είναι ο Θεός είτε οι συνάνθρωποί μας. Επίσης, πρέπει να εξετάσουμε τις αληθινές προθέσεις μας, όταν προσφέρουμε βοήθεια στους άλλους, ώστε να μη τους βλάψουμε με τις ενέργειές μας.  Προπαντός, σε όλη αυτή την προσπάθεια περί πίστεως και αγάπης, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι μόνοι μας, ατομικά, δεν μπορούμε να φτάσουμε στην τελειότητα. Όταν δε διαπιστώσουμε τις ελλείψεις μας,  πόσο ανεπαρκής είναι η πίστη, η αγάπη μας και η φροντίδα που προσφέρουμε, να μην πέσουμε σε μνησικακία και σε απόγνωση. Αλήθεια, φθάνοντας στη διαπίστωση των αδυναμιών μας, θα τελειοποιηθούμε με τη χάρη του Θεού (Β’ Κορ. 12.9).

π. Σταύρος Κοφινάς