Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὸ Συλλείτουργον Προκαθημένων εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Παναγίας Θάσου

Ὁμιλία τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατὰ τὸ Συλλείτουργον Προκαθημένων εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Παναγίας Θάσου 
(4 Σεπτεμβρίου 2022)

Ἠκούσαμεν σήμερον, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά, ἐκ τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου τὸν διάλογον τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ τοῦ «νεανίσκου» ἐπὶ τοῦ ἐρωτήματος «τί ἀγαθὸν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον;» (πρβλ. Μτ. 19, 16). Εἴδομεν τὴν δυσκολίαν αὐτοῦ νὰ ἀνταποκριθῇ εἰς τὴν πρὸς τὴν τελειότητα προτροπήν Του˙ ἐσημειώσαμεν τὴν ἔκπληξιν τῶν ἁγίων μαθητῶν καὶ ἀποστόλων διὰ τὸ «τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;» καὶ ἐβεβαιώθημεν ὅτι «παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστι» (ὅ. π., 25-26).

Ἀψευδὴς ὁ λόγος τοῦ Κυρίου καὶ βέβαιος. Ἡ σωτηρία ὅλων μας, ὅσον καὶ νὰ φαίνεται δυσκολοκατόρθωτος, δὲν εἶναι ἀκατόρθωτος. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δίδει διέξοδον εἰς τὰ ἀδιέξοδα τῆς ὀλιγωρίας μας καὶ ἀναλαμβάνει τὰ ὑστερήματα καὶ τὴν ἀπροθυμίαν μας, διὰ νὰ δυνηθῶμεν νὰ ἔχωμεν μέρος καὶ ἡμεῖς εἰς «τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον». Ἡ Εὐαγγελικὴ ὁδός, καίτοι στενὴ καὶ τεθλιμμένη, καίτοι ἔγκοπος καὶ ἀνηφορική, καίτοι ἔμφορτος καὶ σταυρόσχημος, ὁδηγεῖ εἰς τὸν Ἀναστάντα Κύριον. Αὐτὴ ἡ εὐαγγελικὴ ὁδὸς ὑποστασιάζεται καὶ γίνεται ζωὴ ἀληθής, γνησία καὶ σωτηριώδης μόνον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καὶ διὰ τῆς Ἐκκλησίας.

Καίτοι  ἱστορικῶς παλαιὰ καὶ κατ’ ἐξοχὴν χῶρος παραδόσεως ἡ Ἐκκλησία, ἐν τούτοις χωρὶς νὰ ἀπορρίπτῃ τὸ παρελθὸν καὶ νὰ ἀποβάλλῃ τὴν ἐμπειρίαν της, διαρκῶς ἀνοίγει νέους ὁρίζοντας καὶ ἐμφανίζει πτυχὰς καὶ ἐκφάνσεις τῆς ἀληθείας της, ὅσαι εἶναι κατὰ καιροὺς ἀπαραίτητοι διὰ τὴν σωτηρίαν τῶν ἑκασταχοῦ πιστῶν της. Εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ διὰ τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ δὲν ὑπάρχουν ἀδιέξοδοι καὶ ἄλυτα προβλήματα. Τὰ πάντα προσίεται ἡ Ἐκκλησία, διὰ νὰ ἑλκύσῃ τὰ ἐν Χριστῷ τέκνα της καὶ νὰ κερδίσῃ τὴν καρδίαν καὶ τὴν ζωήν των. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει τὴν δύναμιν καὶ τὴν Χάριν νὰ ἐξάγῃ ἀξίους ἐξ ἀναξίων καὶ νὰ μεταποιῇ τὰ παλαιὰ καὶ ἐφθαρμένα εἰς νέα καὶ καινουργῆ. Αὐτὴ ἡ ζωοποιὸς δύναμις τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἀναμορφώνῃ τὸν ἄνθρωπον καὶ νὰ τὸν μεταποιῇ εἰς κατὰ Χάριν Θεάνθρωπον, δίδει ἐνδιαφέρον καὶ ἄλλην πνοὴν εἰς τὸ εἶναι της. Δὲν τὴν φθείρουν τὴν Ἐκκλησίαν αἱ κατὰ καιροὺς δυσκολίαι. Δὲν ἀλλοτριώνει τὸ ἦθος τῆς Ἐκκλησίας ἡ πρόσκαιρος δυσλειτουργία ἕνεκα ἐκτάκτων συνθηκῶν εἰς ὡρισμένας περιοχὰς τοῦ Καθολικοῦ Σώματός της. Εἰς τὸν ἱστορικὸν βίον τῆς Ἐκκλησίας ἔχομεν πάμπολλα παραδείγματα, τὰ ὁποῖα ὄχι μόνον δὲν ἔβλαψαν τὸ Κυριακὸν Σῶμα, ἀλλ’ ἀντιθέτως προσέθεσαν εἰς αὐτὸ ἐμπειρίαν καὶ Χάριν πρὸς ἀποφυγὴν ἐσφαλμένων ἐπαναλήψεων. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀσφάλεια τῆς Ἐκκλησίας, ὁ διαρκὴς ἀνακαινισμὸς της διὰ τῆς Χάριτος τοῦ Ζωοποιοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτὰς τὰς κατὰ καιροὺς ἐκτροπὰς ἐκ τῆς ἀληθοῦς πορείας της, ἔχει τὴν βούλησιν καὶ τὸν τρόπον ἡ Ἐκκλησία νὰ διορθώνῃ. 

Μία τοιαύτη περίπτωσις ἐπανακάμψεως κατὰ τόπους Ἐκκλησίας εἰς τὴν εὐθυδρομίαν καὶ τὸν συγχρονισμὸν μετὰ τοῦ ὅλου τῆς ἀνὰ τὴν Οἰκουμένην Ὀρθοδοξίας, ἀποτελεῖ καὶ ἡ περίπτωσις τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας. Ἡ κοινὴ τῶν Ὀρθοδόξων Μήτηρ, ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπιφορτισμένη, ἐξ ἐπιταγῆς τῶν Ἁγίων καὶ Θεοφόρων Πατέρων, τὴν ἐπιτήρησιν τῆς εὐσταθείας τῶν Ἁγίων κατὰ τόπους τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησιῶν καὶ περιβεβλημένη εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ κατὰ καιρὸν Ἀρχιεπισκόπου αὐτῆς, τοῦ Κωνσταντινουπόλεως, διὰ τῆς βαρείας καὶ ἐγκόπου ἐκκλήτου εὐθύνης, ἀποκατέστησεν ἕν βαρὺ καὶ χρονίζον σχίσμα μετὰ ἀπὸ πολλὴν μελέτην, προσευχήν, ἐνασχόλησιν, περίσκεψιν, στάθμισιν τῶν πολλαπλῶν παραμέτρων καὶ πάντοτε ἀφορῶσα εἰς τὸ μεῖζον συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας. Καὶ εἰς αὐτὴν τὴν περίστασιν ἐνήργησεν ὡς ἐνεργεῖ πάντοτε μέσα εἰς τὴν ἱστορίαν τῆς Ἐκκλησίας ὁποτεδήποτε ἀναφύονται μείζονα προβλήματα, καθὼς αἱ κατὰ τόπους Ἐκκλησίαι, ἀκόμη καὶ τὰ ἀρχαῖα Πατριαρχεῖα, ἀπεθύνονται εἰς αὐτὴν διὰ τὴν διευθέτησιν τῶν θεμάτων των. Τὸ αὐτὸ ἔπραξε καὶ ἡ ἐν Οὐκρανίᾳ παροικοῦσα Ἐκκλησία, ὄχι ἅπαξ ἀλλὰ πολλάκις καὶ ποικιλοτρόπως.

Ἦτο δύσκολος καὶ δυσεπίλυτος, ἀδελφοὶ καὶ τέκνα ἐν Κυρίῳ ἠγαπημένα, ἡ περίπτωσις αὐτή, καθὼς τὸ ὅλον ζήτημα ἦτο περιπεπλεγμένον καὶ ἀκανθῶδες, ἀφοῦ εἰς αὐτὸ συμμετεῖχον καὶ πολιτειακαὶ δομαί. Ὡς ἐκ τούτου, εἴμεθα βέβαιοι καὶ διὰ τὴν προσπάθειαν ὡρισμένων νὰ δώσουν πολιτικὰς προεκτάσεις εἰς τὰς ἡμετέρας ἀποφάσεις καὶ νὰ παρερμηνεύσουν τὰ κίνητρα καὶ τὰς προθέσεις ἡμῶν. Ὅμως δὲν ἐδιστάσαμεν νὰ ἀναλάβωμεν πρωτοβουλίας καταλλαγῆς καὶ ἀνευρέσως εἰρηναίας καὶ ἀμφοτέρωθεν ἀποδεκτῆς λύσεως. Δὲν ἠθελήσαμεν, πρὶν ἢ ἀκούσωμεν καὶ δώσωμεν τὴν εὐκαιρίαν εἰς ἅπαντα τὰ ἐμπλεκόμενα μέρη νὰ ἐκθέσουν τὰς ἀπόψεις καὶ θέσεις των, νὰ ἐξαγάγωμεν κρίσιν καὶ νὰ ἀποδώσωμεν τὴν λύσιν πρὸς θεραπείαν τοῦ τραύματος. Ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Μεγάλη Ἐκκλησία ἐκένωσεν Ἑαυτὴν καὶ ἐμερίσθη ἀμερίστως διὰ ἀκόμη μίαν φοράν, χορηγήσασα, ἕνεκα σωτηριολογικῶν καὶ μόνον κινήτρων, τὸ λεγόμενον καθεστὼς τῆς Αὐτοκεφαλίας εἰς τὴν κατὰ Οὐκρανίαν Ἐκκλησίαν. Δὲν ἀπέκλεισεν ἐκ τῆς προνοίας καὶ ἀγάπης της οὐδεμίαν τῶν ἐκεῖσε ἐκκλησιαστικῶν ὀντοτήτων, ὡς ψευδῶς διαδίδεται. Δὲν παρεθεώρησε τὴν Ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν τῆς Ρωσίας, ὡς ἦτο διαρθρωμένη εἰς τὴν χώραν τῆς Οὐκρανίας. Πάντας εἰς ἑνότητα ἐκάλεσεν. Ἀτυχῶς δὲν ἐξετιμήθη ὑφ’ ὅλων ἡ πρόσκλησίς μας αὐτή. Αἱ ἀνθρώπιναι διαφορετικαὶ τοποθετήσεις καὶ προοπτικαὶ δὲν ἔδωκαν χῶρον δι’ εὐρυτέραν θεώρησιν τοῦ προβλήματος ἀπὸ πλευρᾶς τῶν περὶ τὸν Μητροπολίτην Ὀνούφριον Ἁγίων Ἀρχιερέων. Ὅμως αἱ εὐκαιρίαι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν δὲν ἐξαντλοῦνται. Πάντοτε ἡ θύρα εἶναι ἀνοικτή. Πάντοτε ἡ Ἐκκλησία ἀναμένει καὶ ἐλπίζει δι’ ὠριμωτέρας σκέψεις. Ἰδίως ἡ περίοδος αὐτή, κατὰ τὴν ὁποίαν μαίνεται ὁ πόλεμος εἰς τὴν Οὐκρανίαν, θεωροῦμεν ὅτι διὰ τὴν Ἐκκλησίαν εἶναι ἡ πλέον πρόσφορος, διὰ νὰ ἐπιδείξουν καὶ ἀποδείξουν οἱ ἔχοντες τὴν εὐθύνην, ὅτι πλεονάζει καὶ ἡ ταπείνωσις καὶ ἡ ἀγάπη πρὸς τὸ συμφέρον ὁλοκλήρου τοῦ ἐκεῖ Λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Τώρα εἶναι ὁ καταλληλότερος χρόνος δι’ ἐσωτερικὴν ἐκκλησιαστικὴν συνεννόησιν. Εἴμεθα βέβαιοι ὅτι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία τῆς Οὐκρανίας, ὑπὸ τὴν Ὑμετέραν εὐθύνην, ἀδελφὲ ἅγιε Κιέβου, ἐπιθυμεῖ νὰ ἀναλάβῃ νέας πρωτοβουλίας πρὸς λυσιτελῆ ἔκβασιν τοῦ θέματος ἐντὸς τῆς κατὰ Οὐκρανίαν δικαιοδοσίας Ὑμῶν. 

Θέλομεν τὴν ὥραν αὐτήν, ἐξ ἀφορμῆς τῶν προλεχθέντων, νὰ προσθέσωμεν ὅτι ἡ ἐμφανιζομένη ὑπὸ τῆς ἀρνουμένης τὴν συνεννόησιν μερίδος τῶν ἐκεῖ ἱεραρχῶν ἀδυναμία διὰ κοινὴν πορείαν μετὰ τῆς Αὐτοκεφάλου ἤδη Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας, ἕνεκα τοῦ κύρους τῶν χειροτονιῶν τῶν ἀπὸ τῶν σχισματικῶν μερίδων προερχομένων, εἶναι τελείως παραπλανητική, διότι ἡ δισχιλιετὴς ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας γέμει περιπτώσεων ἄνευ ἄλλης μυστηριακῆς-λειτουργικῆς διατυπώσεως ἀποδοχῆς τῶν χειροτονιῶν. Οὐδὲν ἄλλο ἐπράξαμεν καὶ ἡμεῖς, εἰ μὴ μόνον συνετάχθημεν, ὡς εἴχομεν χρέος, μετὰ τῆς ἑδραίας διαχρονικῶς ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως.

Οὕτω, κάθε καλοπροαίρετος ἄνθρωπος κατανοεῖ ὅτι τα θρυλούμενα σήμερον ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας καὶ ὅσων συντάσσονται μετ’ αὐτῆς, περὶ δῆθεν αὐτοχειροτονήτων Ἐπισκόπων εἰς τὴν Οὐκρανίαν, περὶ μὴ ὑπάρξεως δυνατότητος εἰς τὴν Ἐκκλησίαν θεραπείας τῶν ἐσφαλμένων, καὶ περὶ στερουμένων τῆς Θείας Χάριτος μυστηρίων, εἶναι τουλάχιστον στρέβλωσις τῆς ἀληθείας, διὰ νὰ μὴ εἴπωμεν ἀκριβέστερον πλάνη καὶ ἔκπτωσις ἀπ’αὐτῆς. Μία τοιαύτη θεώρησις τῶν πραγμάτων ἐξυπηρετεῖ μόνον σκοπιμότητας, αἱ ὁποῖαι, δόξα τῷ Θεῷ, εἰς τὴν Ἐκκλησίαν δὲν εὐδοκιμοῦν καθὼς πάντοτε ἡ ἀλήθεια καὶ ἀναδεικνύεται καὶ ἐπικρατεῖ. Λέγομεν στεντορείᾳ τῇ φωνῇ: τὰ περὶ αὐτοχειροτονήτων καὶ περὶ χειροτονιῶν ἐγερθέντα ζητήματα ἐν τῇ Ἱεραρχίᾳ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Οὐκρανίας εἶναι ὅλα μυθεύματα, προϊόντα στοχευμένης προπαγάνδας.

Χαιρόμεθα, λοιπόν, σήμερον ἰδιαζόντως, διότι διὰ τῆς συλλειτουργίας τῆς ἡμετέρας Μετριότητος μετὰ τῶν Μακαριω-τάτων Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερω-νύμου καὶ Μητροπολίτου Κιέβου καὶ πάσης Οὐκρανίας κ. Ἐπιφανίου, ἐγένετο περισσότερον ἐμφανὴς ἡ ἐν Χριστῷ μυστηριακὴ κοινωνία καὶ ἑνότης, ἡ ὁποία εἶναι τὸ ζητούμενον καὶ ἕνεκα τῆς ὁποίας χορηγοῦνται τὰ λεγόμενα ἐκκλησιαστικὰ Αὐτοκέφαλα. 

Χαιρόμεθα, ἐπαναλαμβάνομεν, καὶ εὐχαριστοῦμεν τὸν Ἱερώτατον Μητροπολίτην Φιλίππων, Νεαπόλεως καὶ Θάσου κ. Στέφανον διὰ τὴν πρόσκλησίν του πρὸς ἡμᾶς νὰ εὑρεθῶμεν εἰς τὴν πανέμορφον νῆσον Θάσον, μίαν τῶν μικρῶν νυμφῶν τοῦ Αἰγαίου, τὴν γείτονα τῆς πατρίδος ἡμῶν Ἴμβρου καὶ τοῦ Ἁγιωνύμου Ὄρους, καὶ νὰ ἑορτάσωμεν τοὺς Ἁγίους προστάτας της, Δανιήλ, Εὐθύμιον Λουκᾶν, Εὐφρόσυνον, Ἰωάννην καὶ Χάϊδω.

Εὐχαριστοῦμεν τὸν Μακαριώτατον ἀδελφὸν ἅγιον Ἀθηνῶν διὰ τὴν τιμὴν καὶ τὸν κόπον νὰ ἔλθῃ ἐδῶ εἰς συνάντησίν μας, καὶ ἐκφράζομεν πρὸς αὐτὸν τὴν ἐπίσημον ὥραν αὐτὴν τὸν ἔπαινον τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας, διότι προμαχεῖ πάντοτε τῶν δικαίων της. Διότι, ἄνευ δευτέρων σκέψεων προτάσσει τὸ μεῖζον συμφέρον τῆς Ἐκκλησίας εἰς τὰς ἐπιλογὰς καὶ ἀποφάσεις του. Διότι δίδει ὑγιᾶ ἐκκλησιαστικὴν μαρτυρίαν εἰς τὸν σύγχρονον κόσμον, καὶ ἰδιαιτέρως μακρὰν ἐθνοφυλετικῶν προσήμων καὶ κατευθύνσεων, αἱ ὁποῖαι τόσον ἔχουν ταλαιπωρήσει τὸ Ὀρθόδοξον Σῶμα.

Ἐπίσης εὐχαριστοῦμεν τὸν Μακαριώτατον ἀδελφὸν ἅγιον Κιέβου κ. Ἐπιφάνιον διὰ τὴν ἐν μέσῳ τόσων δυσχερειῶν ἔλευσίν του ἐνταῦθα, ἡ ὁποία ἐνισχύει τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἑνότητα καὶ δίδει δύναμιν εἰς τὸν ἴδιον, καθὼς γεύεται τῆς ἀγάπης καὶ τῆς τιμῆς τοῦ εὐλογημένου λαοῦ τῆς Θάσου καὶ ἐν τῷ προσώπῳ τῶν κατοίκων της, ὅλων τῶν Ἑλλήνων, οἱ ὁποῖοι στέκουν εἰς τὸ πλευρὸν τοῦ χειμαζομένου ὑπὸ τοῦ πολέμου Οὐκρανικοῦ Λαοῦ. Τοῦ ζητοῦμεν νὰ μεταφέρῃ πρὸς ὅλους ἐκεῖ καὶ τὴν ἰδικήν μας ἀγάπην καὶ στοργήν. Τὸν παρακαλοῦμεν νὰ ἐπιδείξῃ ὑπομονὴν καὶ σύνεσιν, διὰ νὰ γίνῃ τύπος καὶ παράδειγμα εἰς τοὺς πιστοὺς καὶ διὰ τῆς ἡγιασμένης καὶ διακριτικῆς του βιοτῆς νὰ δώσῃ τὴν εὐκαιρίαν πρὸς ὁριστικὴν ἐπούλωσιν τῶν πληγῶν, τόσον ἐκ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἐκεῖ προβλήματος, ὅσον καὶ τοῦ πολέμου, κηρύσσων πανταχοῦ καὶ πάντοτε τὴν κατὰ Χριστὸν εἰρήνην τὴν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν.  

Κατακλείοντες τὸν λόγον ἀσπαζόμεθα ὅλους τοὺς συνελθόντας σήμερον εἰς τὴν ἱερὰν Σύναξιν αὐτήν, τοὺς ἀδελφοὺς Ἱεράρχας, τοὺς Ἀρχοντας, τοὺς Κληρικούς, τοὺς πιστούς, καὶ σᾶς παρακαλοῦμεν ὅλους νὰ παρακαλῆτε τοὺς σήμερον τιμωμένους Ἁγίους καὶ Προστάτας τῆς Θάσου νὰ πρεσβεύουν πρὸς Κύριον ὑπὲρ τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας καὶ τῆς Μετριότητος ἡμῶν, διὰ να βαστάζωμεν, ὅσον Ἐκεῖνος θέλει, τὸν Σταυρόν Του μὲ ἐγκαύχησιν καὶ ὑπομονὴν πρὸς δόξαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματός Του.