Όταν στη Νορβηγία διαβάζουν Μελέτιο Καλαμαρά! - π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Όταν στη Νορβηγία διαβάζουν Μελέτιο Καλαμαρά!

Μνήμη Μητροπολίτη Μελετίου

 (Δέκα χρόνια από την αναχώρησή του)

«Οι μεγαλύτερες προκλήσεις
είναι οι αιώνιες...
Δηλαδή, η πιστή και αξιόπιστη
διακήρυξη του Ευαγγελίου
και η "ενσάρκωσή" του.»

«Ένα βιβλίο στο οποίο σταθερά αναφέρομαι τα τελευταία δύο χρόνια είναι το βιβλίο του Stephen Lloyd-Moffett για τη ζωή του Επισκόπου Μελετίου Καλαμαρά με τίτλο Beauty for Ashes [Ομορφιά αντί για στάχτη (Ησαΐας 61,3)]. Ο Μελέτιος γεννήθηκε το 1933. Έγινε μοναχός σε ηλικία 21 ετών και έζησε μια ζωή ασκητική. Στην Αθήνα μετακόμισε το 1968 όταν διορίστηκε γραμματέας της Ιεράς Συνόδου. Γύρω του συγκεντρώθηκαν νέοι άνθρωποι που λαχταρούσαν την ανακαίνιση της Εκκλησίας και μια αληθινή μοναστική ζωή. Έτσι δημιουργήθηκε μια αδελφότητα. Το 1979 ο π. Μελέτιος μετέβη στο Άγιον Όρος με μια ομάδα δώδεκα ατόμων με σκοπό να εγκατασταθούν εκεί. Ωστόσο, η εκλογή του σε επίσκοπο Πρεβέζης, κοντά στην Αρχαία Νικόπολη, ματαίωσε τα σχέδιά τους. Ανέλαβε τα επισκοπικά του καθήκοντα αλλά στην πραγματικότητα παρέμεινε ένας μοναχός. Όταν έφτασε στην Πρέβεζα, η επισκοπή του ήταν αμαυρωμένη από σκάνδαλα. Σταδιακά συντελέστηκε μια μεταμόρφωση, όπως υποδεικνύει και ο τίτλος του βιβλίου – ένας τίτλος που μιλάει στην καρδιά μας. Γιατί οι περισσότεροι από μας έχουμε δει κάτι που αγαπάμε πολύ να μετατρέπεται σε καμμένη γη και έχουμε νιώσει την ελπίδα ότι με κάποιον τρόπο μια καινούργια ομορφιά θα αναδυθεί, όπως ο Φοίνικας, μέσα από τις στάχτες.

Πώς έδρασε ο Μελέτιος; Για να απαντήσω επαρκώς σ’ αυτή την ερώτηση θα χρειαστεί να μιλήσω επί μακρόν. Αντ’ αυτού, θα επισημάνω μόνο μια έννοια κλειδί που αποτελεί θεμέλιο για όλα τα άλλα. Ο Μελέτιος επέμενε ότι η Εκκλησία είναι ένα θείο μυστήριο και έτσι ακριβώς πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε. Όταν το ανθρώπινο στοιχείο υπερισχύει του θείου, τότε η Εκκλησία δεν ευημερεί. Ο "ανθρωποκεντρισμός", έγραφε ο Μελέτιος το 2001, "σκοτώνει την Εκκλησία και τη ζωή της".»

Erik Varden
Επίσκοπος Trondheim Νορβηγίας
1 Σεπτεμβρίου 2022[1]

Συμπληρώθηκαν φέτος δέκα χρόνια αφ’ ότου «μετέστη πρός Κύριον», επέστρεψε δηλαδή στο σπίτι του Πατέρα μας, ο μακάριος γέροντάς μας Μελέτιος Καλαμαράς. Στην περσινή επέτειο είχαμε τα αποκαλυπτήρια προτομής του έξω από το Πνευματικό Κέντρο της Μητροπόλεως στην Πρέβεζα, που εκείνος με κόπους και ζητιανιά έχτισε και στο οποίο προσπάθησε από το 1986, που έγιναν τα εγκαίνια, μέχρι τον Οκτώβριο του 2011, πριν ασθενήσει προς θάνατον, να μορφώσει Χριστόν στις ψυχές και τις συνειδήσεις του ποιμνίου του, των χριστιανών της Πρέβεζας. Όλα αυτά τα 25 χρόνια λειτουργίας του από αυτόν, κάθε Δευτέρα απόγευμα, πλην των καλοκαιριών, συνήθως αυτός, και όταν εκείνος έλειπε, κάποιος άλλος, ερμήνευε το Ευαγγέλιο. Έλεγε ότι το Πνευματικό Κέντρο είναι ένα σχολείο υπηρεσίας του Χριστού. Πίστευε και δίδασκε μαζί με τον Απόστολο ότι «ἐξ ἀκοῆς ἡ πίστις». Χωρίς λογική αφορμή δεν ψάχνεις να βρεις τίποτε! Και συγχρόνως αν δεν είσαι προσεκτικός στο τι πιστεύεις θα καταλήξεις (έλεγε και το πίστευε) να μη πιστεύεις τίποτε. Η κατανόηση είναι προηγούμενη φάση απαράβατη για να υπάρξει μέθεξη. Αλλιώτικα υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να γίνει η, υποτίθεται, από μεθέξεως πίστις, ανήλικος συναισθηματισμός, που δεν μπορεί να απεξαρτηθεί από το ατμοσφαιρικό θήλαστρο.

Ήρθε σε μια ρημαγμένη γη και χώρα (όσον αφορά την υπόληψη της Εκκλησίας και την ύπαρξη της πίστης) για να γίνει στύλος και υποστήριγμα της υπόληψης της Ιερωσύνης και των Θυσιαστηρίων. Και όχι απλώς τα κατάφερε, αλλά έγινε... θεμέλιο λείψανο, σιωπηλό και αφανές, που καθαγίασε τα Θυσιαστήρια και "ὑπήρεισεν" "στύλους", όχι μόνον επτά (Παρ. 9,1), αλλά πολλούς για συνέχιση του έργου του Χριστού.

Γράφει ο μεγάλος ποιητής R. M. Rilke: «Για να δοθεί κάνεις, πρέπει πρώτα να είναι» και ο μακάριος πατέρας μας όχι απλώς ήταν, αλλά υλοποιούσε το Γραφικό: «Ἔργα δικαίων ζωήν ποιεῖ» (Παρ. 10,16). Και η ζωή την οποία πρότεινε και ἐποίει ήταν το να αγωνίζεται να φέρει σε επαφή τον σύγχρονο κόσμο με τη ζωοποιό κι αιώνια δύναμη του Ευαγγελίου. Σε αυτό το στοχοθέσιο θεωρούσε και είχε κύριο και καίριο όπλο αγώνα τη διδαχή, βεβαίως, αλλά και τα βιβλία. Πλην των μεγάλων και θεολογικών έργων που έχει συγγράψει (Πρακτικά Πέμπτης Αγίας Οικουμενικής Συνόδου, Θεολογικοί Λόγοι Γρηγορίου του Θεολόγου, Διδύμου του Τυφλού περί του Αγίου Πνεύματος, Επιστολές Αγίου Βασιλείου, Αγιολογία, Ρώσοι συγγραφείς Φλωρόφσκι και Λόσκυ), συνειδητοποίησε στο σκάμμα της καθημερινής ποιμαντικής του φροντίδας, ότι προσφέρεται και αποδίδει το μικρό σε έκταση και μέγεθος βιβλίο, γιατί πλέον τα κριτήρια και η διάθεση των ανθρώπων έχουν "τεμπελιάσει". Έτσι, έγραψε πολλές διδασκαλίες στην μορφή εξειδικευμένων μικρών μονογραφιών. Διδαχές για την συνειδητοποίηση και ωρίμανση της πίστης στην συνείδηση των αναγνωστών χριστιανών. Βιβλία που τώρα εκδίδουν και προσφέρουν οι εκδόσεις ΙΩΝΑΣ, που ουσιαστικά είναι δικό του έργο (https://ionasbooks.gr/ www.enoriako.info).

Πλην των μεγάλων και μοναδικών του έργων (η Πέμπτη Σύνοδος είναι η πρώτη μετάφραση των πρακτικών στα ελληνικά από τα λατινικά, στα οποία μόνον σώζονται), με την χάρη, τον φωτισμό και το έλεος του Χριστού έγραψε 65 βιβλία. Ποτέ αυτοαναφορικά. Ποτέ ψευδώς περισπούδαστα. Ποτέ με αμέθεκτες (τελικά από τους χριστιανούς) "θεολογίες". Αντίθετα. Απλοϊκά μέχρι παρεξηγήσεως και προσβάσιμα και στους πλέον απλούς ανθρώπους. Αφελείς φανατικοί τού επετέθησαν και φιλοσοφούντες θεολόγοι (έτσι ήθελαν να φαντάζονται τον εαυτό τους) τον ειρωνεύτηκαν. Αυτός όμως είχε μια βασική αρχή: «Πρέπει να διατηρείσαι νεκρικά ήρεμος, είτε αρέσεις στους ανθρώπους είτε δεν αρέσεις ή σε μισούν».

Ήταν ελεύθερος γιατί δεν ήταν ανασφαλής και γιατί βεβαίως ήξερε πώς να αντιμετωπίσει τα απρόοπτα και δύσκολα θέματα. Αν, μετά από ώριμη σκέψη (που μπορεί κάποιος να του την είχε υποδείξει – οι ιδέες δεν έχουν ανθρώπους γονείς, έλεγε. Ανήκουν σε όλους, γιατί προέρχονται από τον Θεό) κατέληγε σε μια τοποθέτηση ή μια απόφαση για κάτι, τότε τίποτε και κανένας δεν τον πτοούσαν. Θα αγωνιζόταν να το καταφέρει και να το επιβάλλει μέχρι τελικής πτώσης. Έλεγε ότι ο χριστιανός και ειδικότερα ο κληρικός πρέπει να έχει όχι απλώς κάτι (πράγμα που πρέπει να ισχύει για κάθε άνθρωπο) αλλά πολλά χάριν των οποίων να θεωρεί και να πιστεύει ότι αξίζει και να πεθάνει. Και όλα αυτά «τα πολλά» συμπερικλείονται στον ΕΝΑΝ που λέγεται ΧΡΙΣΤΟΣ. Του ήταν αδιανόητο και φρικτό να μη μιλάει διαρκώς για τον Χριστό και να μη βλέπει τον Χριστό να προπορεύεται σε κάθε δικό του βήμα.

Ήρθε και η ημέρα που ήταν η τελευταία στην εδώ ζωή του και έφυγε συναποκομίζων το κλειστό, από τα χέρια του Χριστού, βιβλίο της ζωής του. Μια δωδεκαετία όμως νωρίτερα, είχε γραφεί από τον Αμερικανό καθηγητή Stephen R. Lloyd-Moffett μια παρουσίαση της ζωής και της δράσης του π. Μελετίου με τίτλο το χωρίο του προφήτη Ησαΐα «Ομορφιά από τις στάχτες» εξυπονοώντας με τον τίτλο, αυτό που είχε ήδη ανατείλει. Από μια ερειπωμένη πνευματικά πόλη είχε ξαναρχίσει να ανατέλλει η ομορφιά της πίστης στο πρόσωπο του Χριστού. Γι’ αυτή την ανατολή του Ήλιου της Δικαιοσύνης Χριστού, ο π. Μελέτιος είχε εξαντληθεί δείχνοντας σαν τον Πρόδρομο με τον τρόπο του (απλότητα – χιούμορ – προσευχή) και τη διδασκαλία του τον Ερχόμενο και Παρόντα Χριστό. Όπως γράφει ο Moffett στην σελίδα 140 του βιβλίου του:

«Έχω μιλήσει με δεκάδες ανθρώπους στην Πρέβεζα για την πνευματική αλλαγή που συντελείται. Όταν ρωτούσα ποιος ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας της αλλαγής αυτής, κατά τη γνώμη τους, ούτε μια φορά δεν την απέδωσαν σε κάτι που είχε προγραμματίσει η Μητρόπολη αυτά τα χρόνια που είχαν περάσει. Χωρίς καμία εξαίρεση, όλοι έδιναν την ίδια απάντηση: η προσωπικότητα του Επισκόπου Μελετίου και το παράδειγμά του. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι πράξεις δεν έχουν σημασία. Σημαίνει όμως ότι η κάθε είδους δράση παραμένει αναποτελεσματική, όταν δεν υποστηρίζεται από γνήσια αγιότητα. Κάποτε ο Επίσκοπος Μελέτιος μου είχε πει: "Για μένα, σύμφωνα με τα λόγια του Χριστού, η διακονία μου στην Ιερά Μητρόπολη Νικοπόλεως και Πρεβέζης είναι το χρέος μου να μεταφέρω την ειρήνη του Χριστού σε όλους εκείνους με τους οποίους έρχομαι σε επαφή."»

Και να λοιπόν τώρα μεταφέρει την ειρήνη του Χριστού, χρόνια μετά τον θάνατό του, και στα βόρεια άκρα της Ευρώπης!

Ένας κληρικός, καταγόμενος από οικογένεια αγνωστικιστών, μοναχός σε ένα από τα πνευματικώς σοβαρότερα τάγματα της Καθολικής Εκκλησίας, αυτό των Τραππιστών, ο π. Erik Varden στέλνεται από τον Πάπα Φραγκίσκο επίσκοπος στο Trondheim της Νορβηγίας. Σε μια δύσκολη και εγκαταλελειμμένη εκκλησιαστικώς επαρχία. Αυτός ο ευφυής και αγωνιών κληρικός ανακαλύπτει την βιογραφία και την ιστορία του π. Μελετίου και καταπλήσσεται γοητευμένος! Είναι νέος άνθρωπος, 46 χρονών (τότε), και βρίσκει εμπρός του κάποιον που επιβεβαιώνει τη δράση του Αγίου Πνεύματος και σήμερα. Ξέρει κι αυτός μαζί με τον π. Σωφρόνιο ότι «είναι ιδιαίτερα πολύτιμος αυτός ο μάρτυρας, γιατί ήταν σύγχρονός μας». Ξέρει μαζί με τον Moffett ότι:

«Στον σύγχρονο κόσμο, φαίνεται πως υπάρχουν ελάχιστες επιβεβαιωμένες ιστορίες που αφορούν περιπτώσεις πραγματικής πνευματικής μεταμόρφωσης· από την άλλη, τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό φλερτάρουν με την τραγωδία, ειδικά όταν συμπεριλαμβάνεται η Εκκλησία. Το βιβλίο "Ομορφιά από τις στάχτες" έχει "αγγίξει" το αγγλόφωνο κοινό επειδή, καθώς πιστεύω, μας υπενθυμίζει πως το Άγιο Πνεύμα δεν απουσιάζει από ανάμεσά μας. Το βιβλίο μάς παίρνει σ’ ένα ταξίδι όπου δίνουμε μαρτυρία όχι για το χέρι του επισκόπου Μελετίου ή των μοναχών του προφήτη Ηλία, αλλά για το χέρι του Θεού. Αυτή είναι μια ιστορία του Θεού, την οποία είχα το προνόμιο να διηγηθώ.»

 Η ιστορία του Θεού γράφεται από τον π. Μελέτιο και γοητεύει τον επίσκοπο Erik Varden γιατί αντιλαμβάνεται βαθειά, λόγω εγγύτητας μυαλού και βιωμάτων, αυτό που είναι πυξίδα στη ζωή του π. Μελετίου: «Ο ανθρωποκεντρισμός σκοτώνει την Εκκλησία και την ζωή της». Η Εκκλησία είναι τα μέλη της, και ζωή της είναι η ποιότητα των μελών της. Αν τα μέλη είναι ανύπαρκτες οντότητες, τρομαλέες, με πεινασμένο εγωισμό, που ικετεύουν αποδοχή και... προαγωγή και λιώνουν μπροστά στο φαίνεσθαι, αναιρούντες de facto την προτροπή του μεγάλου αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου ότι οι χριστιανοί πρέπει να είναι «ἐκ τῶν φθονουμένων καί οὐχί ἐκ τῶν ἠλεουμένων» (να τους φθονούν, όχι να τους λυπούνται), τότε δεν είναι όλα αυτά... φονικό στην οντότητα (και) της Εκκλησίας; Ποιος σοβαρός και σκεπτόμενος άνθρωπος με υγιά αυτοεκτίμηση θα δεχτεί να σκεφτεί το ενδεχόμενο να εισέλθει ως μέλος σε έναν χώρο με τα χαρακτηριστικά που είπαμε; Έλλειψη διαφάνειας, υποκρισία, υποτέλεια, αριβισμός, διπλή ζωή, ανυπαρξία δημοκρατικών διαδικασιών, αυταρχισμός, φιλοφασιστική αφέλεια, στενομυαλιά...;;!!

Σε όλα αυτά ο π. Μελέτιος "απαντούσε" με τη διάφανη ζωή του, που δίδασκε χωρίς λόγια ότι η Εκκλησία του Χριστού είναι ένα Θείο Μυστήριο που πρέπει να κατανοηθεί ως τέτοιο. Δηλαδή Μυστήριο που μας υπερβαίνει, αρνούμενο τόσο την Κίρκη (την εύκολη και αμέτοχη αλλαγή) όσο και τους "φόβους" ανάγκης μιας εικόνας κύρους, με "όπλο" τον Γυμνό Σταυρωμένο, που διδάσκει ότι έφτιαξε από αγάπη και με αγάπη τον κόσμο...!

Μπορείς να φωνάξεις αν θέλεις: Σταυρωθείτω. Μπορείς να βγεις απ’ το Πραιτώριο, μη και συμπαραληφθείς προς σταύρωσιν! Μπορείς να ορκίζεσαι ότι δεν Τον ξέρεις καθόλου! Μπορείς να ακολουθήσεις τον Χριστό πορευόμενο στον Γολγοθά βουβός και κλαμένος. Μπορείς να σηκώσεις για λίγο τον Σταυρό Του. Μπορείς να «θεάσαι πού τίθεται». Μπορείς να στέκεσαι κάτω απ’ τη σκιά του Σταυρού. Μπορείς να παίξεις στα ζάρια τα ιμάτιά Του. Μπορείς να Τον εγκαταλείψεις μόνον στον Σταυρό. Μπορείς να Τον Σταυρώσεις!

Όλα τα μπορείς, γιατί Εκείνος παρακαλεί για σένα, να είσαι ελεύθερος, για να ‘χει αξία το ό,τι κάνεις!

Όταν η Διοίκηση της Εκκλησίας ασχολούνταν με την εκκλησιαστική περιουσία, ο π. Μελέτιος έλεγε ότι δεν είναι κάτι τέτοιο η καλύτερη αυτοσύσταση της Εκκλησίας στους ανθρώπους, που θεώνται και αναζητούν δρόμο εισόδου στο Μυστήριο της Εκκλησίας! Ποιος τον άκουγε; Οι ακρότητες φάνταζαν γνησιότητα. Οι φωνές που γύρευαν να επιβληθούν δεν διεννοούντο ότι οι κραυγές τους διώχνουν το Πνεύμα του Θεού από τις συνειδήσεις των ανθρώπων!!

Όταν η Διοίκηση της Εκκλησίας ήθελε κρατικό ταυτοτικό τεκμήριο της σχέσεως των Ελλήνων με την Εκκλησία, ο π. Μελέτιος έλεγε: «Τόσα χρόνια "βρίζαμε"... τους χριστιανούς της ταυτότητας, και τώρα τους γυρεύουμε να γίνουν κάτι τέτοιο; Ο Νόμος του Θεού εγγράφεται στις καρδιές των χριστιανών, όχι στα έγγραφα ταυτοπροσωπίας των χριστιανών! Χριστιανός γίνεσαι από απόφαση, όχι από δήλωση. Δήλωση κάνεις συ προφορικά και στεντορείως όταν σου ζητούν να αρνηθείς τον Χριστό, που είναι η ζωή σου. Οι άλλες δηλώσεις είναι... αίτημα εγγραφής σε κόμματα!! Στην Βίβλο της Ζωής προσπαθούμε ισοβίως να γραφούμε και είναι δύσκολο· δεν μας αφορούν τα αστυνομικά κατάστιχα». Ποιος να τον ακούσει; Φάνταζε... προδότης μπροστά στα τρία εκατομμύρια υπογραφές...

Είχε ξεχαστεί η μικρή ζύμη και το μικρό ποίμνιο. Επικρατούσε η «plenitudo potestatis» (πληρότητα εξουσίας!), του Ιννοκέντιου Γ΄ και η Chretianite... και έχουμε κι εμείς την τύχη που είχε κι εκείνος ο μοιραίος πάπας. Οι άνθρωποι γυρίζουν την πλάτη στην Εκκλησία και έκαστος την οδό αυτού πορεύεται.

Η βλακεία της φοβίας για... χάραγμα του αντίχριστου και η, θεολογικά τεκμηριωμένη σ’ αυτήν, έντυπη αντίδραση του π. Μελετίου ίσως να ‘ναι το απόγαιο της ελευθερίας του από την ανθρωπαρέσκεια. ΜΟΝΟΣ ενάντια στο "Έβερεστ" της θεολογικής βλακείας, είχε λαγούμια στον δρόμο του, την επαμφοτερίζουσα στάση συναδέλφων του, οι οποίοι εμπαίζοντες κατ’ ιδίαν την στάση του π. Μελετίου για το θέμα... δεν χαλούσαν την ζαχαρένια τους ούτε την καρδιά των ηλιθίων, που ήθελαν να είναι διαμορφωτές γνώμης...!!

Και ήρθε στο τέλος επιστέγασμα και σφραγίδα της ελευθερίας του από την ανθρωπαρέσκεια και την υστεροφημία το θέμα της μεταφράσεως της Λειτουργικής γλώσσας. Αυτός που καταλάβαινε σαν μητρική του γλώσσα τα Ομηρικά και τα Λατινικά και την Αττική διάλεκτο, καταλάβαινε επίσης ότι στο θέμα ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ να είναι μέτρο αυτός που καταλαβαίνει, αλλά αυτός που ΔΕΝ καταλαβαίνει. Σήμερα αυτοί που ΔΕΝ καταλαβαίνουν είναι πλειοψηφία! Λοιπόν; Τι προσευχή να κάνουμε; ΑΚΑΤΑΝΟΗΤΗ; 

Πώς γίνεται να θαυμάζουμε τους Ύμνους των Θείων Ερώτων του Αγίου Συμεών και να αμπελοφιλοσοφούμε θεοπτικοθεολογίζοντες περί Θείου Έρωτος και να μην υπονοιαζόμαστε την αυτοκτονική αυτοαναίρεση;! Μπορεί ένας ερωτευμένος να πει ερωτόλογα στο πρόσωπο που αγαπά, σε γλώσσα μη κατανοητή στον άλλον; Πόσο μυαλό χρειάζεται για να γίνει αυτό αποδεκτό και υλοποιήσιμο; Και όμως, πάλι σάλαγος στον γκιαούρ-οντά! «Προδότης αρνησίπατρις» και χίλια άλλα.

Τον π. Μελέτιο βεβαίως τον ένοιαζε μόνον η Εκκλησία του Χριστού και τα λογικά της πρόβατα. Ήξερε την παραβολή της σαγήνης (Ματθ. 3,47) και έλεγε χιουμοριστικά ότι συμπεριλαμβάνονται στην σαγήνη, στα «ἐκ παντός γένους», και τα σαπρά, που μπορεί να είναι τα... χαζά! «Αυτά τα αφήνουμε έξω», έλεγε, «έτσι μας είπε ο Χριστός! Δεν τα βάζουμε μέσα. Πολύ περισσότερο δεν τα αναγορεύουμε διδασκάλους! Θεός φυλάξοι. Μια τοπική Εκκλησία που αναγορεύει διδασκάλους τέτοιας ποιότητας πρόσωπα ["χωλούς καί ἀνάπηρους ψωμοζῆτες" (Κ. Οικονόμου εξ Οικονόμων)] έχει καταπέσει στην κατάσταση του τυφλού οδηγού, που οδηγεί τυφλούς, με αποτέλεσμα την γνωστή κατάληξη!»

Στο γράμμα, που απευθύνει στους αδελφούς του Τραππιστές ο επίσκοπος Erik Varden, περιγράφει όλα τα παραπάνω με την ενάργεια οξυδερκούς και συνετού οφθαλμού, που γνωρίζει το περιβάλλον και τις παθογένειές του. Γράφει προς αυτοκατάκρισιν:

«... Δεν συμμορφωνόμαστε εμείς σε πρότυπα. Συμμορφώνουμε τα πρότυπα σε μας. Αντί να αρθούμε, με επίπονη προσπάθεια, σε υπερβατικά μέτρα, κατεβάζουμε τα μέτρα στο δικό μας επίπεδο. Χρησιμοποιούμε ελκυστικές λέξεις για να περιγράψουμε αυτό που κάνουμε. Λέμε ότι είμαστε "ευαίσθητοι", "ώριμοι", ότι εξασκούμε την "ελευθερία" και την "υπευθυνότητα" και ότι κάνουμε τη ζωή πιο "ανθρώπινη". Αυτές οι έννοιες σίγουρα έχουν την αξία τους. Με τον τρόπο που τις αντιλαμβανόμαστε, ωστόσο, διακινδυνεύουμε η στάση της ζωής μας να χάσει την προοπτική της και άρα την ελκυστικότητά της. Αντί να βιώνουμε τη μοναστική ζωή ως μια πραγματικότητα που μας ανυψώνει και μας μεταμορφώνει, εμείς προτιμούμε να στήνουμε τις σκηνές μας χαμηλά, στην πεδιάδα, όπου οργανώνουμε μια άνετη ζωή, θεωρώντας ότι η άνεση μάς αποζημιώνει επαρκώς για το στένεμα του ορίζοντα και το χαμήλωμα του υψόμετρου.»[2]

Είμαστε ακριβώς στη φάση που η χριστιανική ζωή (καταφέραμε...) να έχει χάσει την προοπτική και την ελκυστικότητά της!! Αυτό ο π. Μελέτιος το έβλεπε ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και γι’ αυτό είχε αρχίσει τις ποιμαντικές του προτάσεις, που ενόχλησαν εθελοτυφλούντας(;!) συναδέλφους του, ώστε να φτάσουν να τον εγκαλέσουν (ατύπως) στην Σύνοδο!! Ο π. Μελέτιος διάβαζε στο πρωτότυπο τον άγιο Γρηγόριο τον Διάλογο και ήξερε αυτό που εκείνος (ο άγιος Γρηγόριος) έκανε και πρότεινε:

«Κάποιος πρέπει να είναι στο σπίτι,
Κύριε, όταν έρθεις.
Κάποιος πρέπει να Σε περιμένει
κάτω στο ποτάμι πριν από την πόλη.
Κάποιος πρέπει να είναι μαζί Σου
μέρα και νύχτα.
Γιατί ποιος ξέρει πότε θα έρθεις;
(αγ. Γρηγόριος ο μέγας 604 μ.Χ., Διάλογος II,35,2)

Ήξερε ότι αυτός ο κάποιος είναι ο επίσκοπος κάθε τοπικής Εκκλησίας. Ο επίσκοπος που πρέπει πάντοτε να στέκεται επί της φυλακής του (Αββακούμ) και να υλοποιεί το... όνομά του. Επί-σκοπός! Ο π. Erik Varden προφανέστατα γι’ αυτό αγαπάει και σέβεται τον π. Μελέτιο, γιατί καταλαβαίνει αυτά που εκείνος έκανε. Γιατί συνειδητοποιεί και το γράφει ότι:

«...Η αγιότητα είναι η επιτακτική ανάγκη όλων μας... Ο Κύριος επιτρέπει να ζούμε τις ζωές μας μέσα σ’ έναν κόσμο σημαδεμένο από επική αβεβαιότητα και αμφιβολία. Αποστολή μας είναι να κάνουμε τις ζωές μας ένα ένσαρκο sursum corda (άνω σχώμεν τας καρδίας). Είθε ο Ιησούς να ζει μέσα μας! Είθε να δείχνουμε με τη ζωή μας τη ζωοποιό δύναμη του σταυρού του!»[3]

Ο π. Μελέτιος κλήθηκε να στήσει εκκλησία, σε μια δύσκολη, μικρή επαρχιακή πόλη, στιγματισμένη από το παρελθόν της. Δούλεψε δίχως τις γνωστές επιτηδευμένες εικόνες παρωχημένου ευσεβισμού ή προσποιητής σεμνότητας, δίχως χρεοκοπημένα κηρύγματα, ανούσιες ηθικολογίες ή ψυχαναγκαστικά διλήμματα κληρικαλιστικών βεβαιοτήτων. Δούλεψε με μεθοδική καλλιέργεια ψυχής, με τιμιότητα και ειλικρινείς πράξεις αγάπης. Δούλεψε με έναν καθαρό, λιτό αλλά και κοφτερό λόγο: με «τό ναί ναί καί τό οὒ οὔ». Έναν καθαρό λόγο που έβγαινε από ένα καθαρό πρόσωπο και εξέφραζε μια καθαρή ψυχή. Δούλεψε με την παράδοση ως ελευθερία και όχι ως δέσμευση, ως ευθύνη και όχι ως εφησυχασμό, για να μιλήσει και να ανακουφίσει τον ταλαιπωρημένο και απελπισμένο άνθρωπο της σύγχρονης εποχής. Και έφτιαξε εκκλησία, όχι οργάνωση άκαρπου ακτιβισμού ούτε ομήγυρη οπαδών αρρωστημένου γεροντισμού, ούτε κοινωνικό θεσμό διατήρησης χριστιανικών εθίμων ή γλωσσικών στερεοτύπων, αλλά έμπρακτη απάντηση στην καθημερινή αναζήτηση νοήματος ζωής, ζωντανό οδοδείκτη του δρόμου που μας ελευθερώνει.

Η προσπάθειά του στην Πρέβεζα ήταν να αποκτήσουν οι λέξεις τη χαμένη τους αξιοπιστία. Παπάς να σημαίνει πατέρας που φροντίζει και όχι υπάλληλος που «αρμέγει». Εκκλησία να γίνει και να είναι το σπίτι του Χριστιανού. Εκκλησία να είναι η αγκαλιά του Χριστού μέσα στην οποία οι άνθρωποι να αισθάνονται τη ζεστασιά του ζωντανού γονεϊκού σώματος.

Οι στόχοι που έθεσε από την πρώτη μέρα που έφτασε στην Πρέβεζα ήταν:

• Να αποκατασταθεί η πνευματική ακεραιότητα και αυθεντικότητα του κλήρου,
• Να αποκατασταθεί η εκκλησιαστική εμπειρία από πνευματική, παραδοσιακή αλλά και αισθητική άποψη,
• Να συγκροτηθούν οι πιστοί σε μέλη του Ενός Σώματος του Χριστού,
• Να διαπαιδαγωγηθεί εκ νέου ο λαός,
• Να καθιερωθεί υπόδειγμα μοναστικής ζωής.

Δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, ένας ξένος και άγνωστός του, ο π. Erik Varden, διαβάζει [«I re-read the book, and have since kept it close to hand» (Ξαναδιάβασα το βιβλίο και έκτοτε το έχω πάντα κοντά μου) σημειώνει σε απαντητική του επιστολή προς εμάς την 12^η Οκτωβρίου 2022] θαυμάζει και διδάσκει με τον λόγο και τον τρόπο του π. Μελετίου και όλα αυτά στην μακρινή και "κρύα" Νορβηγία! Εμείς εδώ στην "ευσεβή" Ελλάδα συγκαιρινοί και συνέλληνες του π. Μελετίου δεν τεντώσαμε το αυτί μας να ακούσουμε τι είχε (και τι έχει ακόμα) να μας πει αυτός ο, τελικά, ξένος σε μας με το ήθος και τη διδαχή του, απεσταλμένος του Θεού. Πάντως είναι απολύτως σίγουρο ότι θα προσεύχεται να μη μας καταλογιστεί!

Έστω όμως και έτσι... μέσω Νορβηγίας(!), έστω και μετά από δέκα χρόνια, ας αφουγκραστούμε από τα βιβλία του αυτόν τον... σπερμολόγο!!

Την ευχή του νάχουμε.

π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

 

 

 

 

[1] https://coramfratribus.com/archive/a-letter-to-the-ocso/

[2] https://coramfratribus.com/archive/a-letter-to-the-ocso/

[3] https://coramfratribus.com/archive/a-letter-to-the-ocso/