Το Γεράκι Ήλιδας, ένα Μαρτυρικό χωριό της Ηλείας

Αφιέρωμα στην Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης
 

Το Γεράκι Ήλιδας, ένα Μαρτυρικό χωριό της Ηλείας

 
Η Ημέρα Πανελλαδικού Εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Ελληνική κυβέρνησης   το 1982 (νόμος 1582/82) και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου (ημερομηνία ανατινάξεως της Γέφυρας Γοργοποτάμου από Βρετανούς Κομάντος και Έλληνες αντιστασιακούς) για να τιμηθεί η αντίσταση των Ελλήνων κατά των κατοχικών δυνάμεων (Γερμανικών, Ιταλικών και Βουλγαρικών) την περίοδο 1941-1944. Στην Ηλεία επίκεντρο της εορτής μνήμης είναι ο Ι, Ν. Αγίου Νικολάου Πύργου, όπου τελείται Δοξολογία και ακολουθεί επιμνημόσυνη δέηση στο Ηρώο της κεντρικής πλατείας Πύργου.

Η μαρτυρική Ηλεία της Κατοχής. Στα χρόνια της Κατοχής πολλά χωριά στην Ηλεία δέχθηκαν την βαρβαρότητα του Κατακτητή, όπως η Κεραμιδιά, το Λέπρεο, τα Περιβόλια, το Γεράκι. Αυτά τα Κατοχικά εγκλήματα είναι άγνωστα εντός και εκτός Ηλείας, για πολλούς λόγους. Προ 2 ετών το Γεράκι χαρακτηρίστηκε ως Μαρτυρικό χωριό.  
Το μαρτυρικό Γεράκι του Δήμου Ήλιδας πριν από 79 χρόνια, στις 30 Ιουλίου 1943, υπήρξε θύμα της Γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα, αναίτια και άδικα, με την δημόσια εκτέλεση στο Γεράκι, δύο εκλεκτών δημοσίων ανδρών της Τοπικής Κοινωνίας αλλά και ευρύτερα, του Δασκάλου Δημητρίου Τσάμη και του Προέδρου της Κοινότητας Χαράλαμπου Γιαννακόπουλου, αλλά  και την ολοκληρωτική πυρπόληση του χωριού, προκειμένου να τρομοκρατήσουν τους Έλληνες.
 
Το Γερμανικό έγκλημα στο Γεράκι. Ξημερώνοντας η 29η Ιουλίου 1943, οι Γερμανοί, με αφορμή πυροβολισμούς που λέγανε ότι άκουσαν στην περιοχή,  είχαν περικυκλώσει το Γεράκι και άρχισαν τις συλλήψεις των ανδρών του χωριού. Όλους τους συγκέντρωσαν στην αγορά του Γερακίου. Ο Γερμανός διοικητής, Φρούραρχος Λιφ, σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής, συνέλαβε συνολικά 95 κατοίκους του χωριού, μεταξύ των οποίων τον πρόεδρο Χαράλαμπο Γιαννακόπουλο και τον συνταξιούχο δάσκαλο και εκτελών χρέη γραμματέα της κοινότητας, Δημήτριο Τσάμη, τους οποίους και εκτέλεσε. Οι ίδιες μαρτυρίες αναφέρουν ότι, στο Γεράκι παραδόθηκαν στην πυρά 125 σπίτια από τα 130 του χωριού μαζί με τα υπάρχοντά τους, ενώ οι κατακτητές  βασάνισαν επί 3 ήμερες τους 93 κατοίκους του χωριού που είχαν συλλάβει.
Το Γεράκι χαρακτηρίστηκε ως Μαρτυρικό χωριό το 2020, κατόπιν σχετικής προβολής του θέματος. Ο Προκόπης Παυλόπουλος, τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, υπέγραψε σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, ενώ έδωσε το παρών στην εκδήλωση μνήμης της Κυριακής 2 Οκτωβρίου φέτος στο χωριό αυτό. Η Επιτροπή Αναγνώρισης Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών του Υπουργείου Εσωτερικών ενέκρινε το σχετικό αίτημα το 2018 και ακολούθησε η θετική άποψη του ΣτΕ, ώστε στη συνέχεια να εκδοθεί το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα το 2020.
 
Το μνημείο που θυμίζει την θυσία. Ο κ. Χρήστος Τσάμης, Καθηγητής Πανεπιστημίου και ανώτατος Δικαστής, υιός του αειμνήστου εθνομάρτυρα Δημητρίου Τσάμη,  στην εκδήλωση της 2ας Οκτωβρίου 2022 στο χωριό του είχε δηλώσει για το μνημείο, που με δική του πρωτοβουλία και έξοδα στήθηκε στο Γεράκι :«Το Ιστορικό Μνημείο-Κενοτάφιο της 30^ης Ιουλίου 1943, εκφράζει, με τον καλύτερο τρόπο εις το διηνεκές, την αξέχαστη εκείνη αποφράδα ημέρα της 30^ης Ιουλίου 1943 και αποτυπώνει ζωντανά και λεπτομερώς την ένδοξη και διαχρονική προσφορά του Γερακίου στη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας, με την αναγραφή επί του Μνημείου, τιμής ένεκεν, με χρυσά γράμματα των ονομάτων των προπαππούδων, των παππούδων και των πατεράδων μας, σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της νεώτερης ιστορίας της Ελλάδας, σε τόπους εχθρικούς, μακρινούς και αφιλόξενους, για να διδάσκονται οι νεότεροι και να θυμούνται οι παλαιότεροι, ότι ΜΟΝΟ με αγώνες και θυσίες κερδίζεται η ανεξαρτησία της Πατρίδος και κατοχυρώνεται η Ελευθερία και η Δημοκρατία.
Πράγματι εδώ στο γενναίο, ηρωικό, ένδοξο και εμβληματικό Γεράκι «τα βήματα των ανθρώπων συναντούν τα βήμα της Ιστορίας», διότι το Γεράκι φωτίζει το παρελθόν και σηματοδοτεί το παρόν και το μέλλον».
 
Προκόπης Παυλόπουλος : Η μνήμη και οι κατοχικές αποζημιώσεις. Στην παρουσία του στο Γεράκι την Κυριακή 2 Οκτωβρίου 2022 ο Πρ. Παυλόπουλος, τ. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μίλησε και τόνισε για το γεγονός.: Ήταν εκείνο το «πικρό» και συνάμα «σκοτεινό» καλοκαίρι του 1943, όταν η βαρβαρότητα του Γερμανού δυνάστη ενέσκηψε ανελέητη και στην ευρύτερη περιοχή του σημερινού Δήμου Ήλιδας. Ξημέρωμα της 30ής Ιουλίου 1943 το Γεράκι πυρπολήθηκε ολοκληρωτικώς: 125 από τα 130 σπίτια του χωριού παραδόθηκαν στις φλόγες…..Το επιβλητικό Μνημείο που εγκαινιάζουμε θα εκπέμπει πλέον, διαχρονικώς και αδιαλείπτως, το μήνυμα ότι και από εδώ, από το Γεράκι, θυμίζουμε προς κάθε κατεύθυνση: «Δεν ξεχνάμε, ποτέ ξανά».
Για τις δε αποζημιώσεις που οφείλει η Γερμανία προς την Ελλάδα, ο Πρ. Παυλόπουλος επεσήμανε (παρότι ως Νομικός και γνωστής του θέματος δεν κινήθηκε αναλόγως στα χρόνια της Υπουργικής ή Προεδρικής του θητείας): «Μέσα σε αυτό το πλαίσιο Ιστορικής Μνήμης με έμβλημα το «δεν ξεχνάμε, ποτέ ξανά» -και μακριά από κάθε λογική αντεκδίκησης, που είναι παντελώς ξένη σ’ εμάς, τους Έλληνες- εντάσσουμε και τις αξιώσεις της Ελλάδας ως προς το κατοχικό δάνειο και τις εν γένει αποζημιώσεις για τα θύματα και τις υλικές καταστροφές της ναζιστικής θηριωδίας….Αν η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας εννοεί και αναγνωρίζει, στο ακέραιο, τις ευθύνες της για το ναζιστικό παρελθόν της οφείλει, αμέσως, να πράξει έναντι της Ελλάδας εκείνο, το οποίο επιβάλλει τόσον η ιστορική διαδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο κοινός μας Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, ιδίως δε ο κοινός μας Ευρωπαϊκός Νομικός Πολιτισμός. Και επ’ αυτού υπενθυμίζω, για πολλοστή φορά, τις βασικές μας θέσεις -που είναι και Εθνικές μας Θέσεις, αφότου συντελέσθηκαν τα εγκλήματα της ναζιστικής θηριωδίας κατά της Ελλάδας και του Ελληνικού Λαού- ως προς τις ως άνω αξιώσεις μας».

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Φιλόλογος- συγγραφέας