Όταν τα πρόσωπα συγχέουν τον εαυτό τους με την Εκκλησία - π. Βασίλειος Θερμός

Όταν τα πρόσωπα συγχέουν τον εαυτό τους με την Εκκλησία

π. Βασίλειος Θερμός

[...] Κάθε φορά που ο πιστός ρίχνει ένα ποσό στο παγκάρι, δηλώνει την εμπιστοσύνη του προς όσους θα το διαχειρισθούν, δεδομένου ότι δεν λαμβάνει απόδειξη. Η εμπιστοσύνη αυτή αυξάνει τις απαιτήσεις. Μάλιστα, τυπικά το ποσό περιέρχεται στην κυριότητα της ενορίας ως Νομικού Προσώπου· το ίδιο συμβαίνει και με τις δωρεές που δίδονται στις μονές. Πρόκειται για μια ιδιάζουσα συνθήκη: χρήμα άλλων κατατίθεται εκούσια και ακαριαία στην κατοχή εκκλησιαστικού φορέα ως λευκή επιταγή.
 
 Ή αυτόματη και με συνοπτικές διαδικασίες αλλαγή ιδιοκτήτη, άραγε, τι συνέπειες επιφέρει στον ψυχισμό των ληπτών; Το χρήμα κατά κανόνα αποκτάται με κάποιον κόπο, αυτή είναι η εμπειρία όλων των πιστών λαϊκών δωρητών σχετικά με το δικό τους εισόδημα. Υπάρχουν λοιπόν υπόγειες αδιόρατες επιπτώσεις στον ψυχισμό των διαχειριστών του φορέα (ενορίας η μονής) όταν αυτός αποκτά χρήμα άκοπο; Ποιες ψυχικές και πνευματικές προϋποθέσεις απαιτούνται ώστε να αναπτυχθεί σταθερή και μόνιμη ψυχολογία διαχειριστή και όχι ιδιοκτήτη; Τι είδους ασκητική απαιτείται ώστε ο νέος 'ιδιοκτήτης' α) να μην αλλοιωθή πνευματικά κατά και μετά την καταμέτρηση, ούτε όταν το ποσό είναι μεγαλύτερο των προσδοκιών του ούτε όταν είναι μικρότερο, β) να διατηρήσει την αίσθηση των ορίων και της ιερότητας ώστε να μην χρησιμοποιήσει το χρήμα κατά το δοκούν με κριτήρια ατομικότητας και όχι εκκλησιαστικά ;
 
Επίσης προβληματισμός προκύπτει όταν το εκκλησιαστικό χρήμα διασπαθίζεται σε αγορές άχρηστων ή πανάκριβων ειδών. Όσο και αν 'καλλωπίζουν' τα εν λόγω αντικείμενα το ναό (πράγμα αμφίβολο, λαμβανομένου υπόψη του επιπέδου της αισθητικής ορισμένων κληρικών) δεν παύει να υφίσταται το βασανιστικό ερώτημα αν η αγορά αυτή προέκυψε ως καρπός ανταγωνισμού προς άλλες ενορίες οι οποίες διέθεταν π. χ. παρόμοιο προσκυνητάρι ή σύνθρονο ή κωδωνοστάσιο ή... ή... Δεν μπορώ να ξεχάσω επίσης το ναό εκείνο στον οποίο ολόκληρο το τέμπλο έφερε χρυσή επένδυση• όταν ρώτησα σχετικά μου ειπώθηκε πως η δαπάνη καλύφθηκε από δωρητή ο οποίος χορηγούσε το ποσό μόνο υπό τον όρο ότι θα χρησιμοποιείτο αποκλειστικά για την συγκεκριμένη χρήση. 
 
Το ερώτημα παραμένει: πρέπει σε αυτές τις περιπτώσεις να γίνεται δεκτή η δωρεά (υπό το φως όσων κατηγορηματικών, σχεδόν καυστικών, έχει πει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος για την μετατροπή των ναών σε χρυσοχοείο και κοσμηματοπωλείο)• μήπως είναι σκόπιμο να καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια να μεταπεισθή ο δωρητής ώστε να διατεθή το ποσό προς άλλες χρήσεις, περισσότερο συμβατές με την αποστολή της Εκκλησίας;
 
Γενικά επικρατεί μια τάση σε πολλούς Χριστιανούς, αλλά και μέλη εκκλησιαστικών συμβουλίων, να επιδιώκονται ενοριακά έργα τα οποία διαθέτουν ένα σταθερό μνημειακό χαρακτήρα, έτσι ώστε να μπορεί να αποτυπωθεί επάνω τους η σχετική επιγραφή με τα ονόματα των συντελεστών. Υπάρχει εκπληκτική έλλειψη ενδιαφέροντος για δωρεές οι οποίες δεν αποτυπώνονται υλικά, αλλά έχουν ζωτική σημασία για την ζωή και το μέλλον της Εκκλησίας, όπως π. χ. 
η δαπάνη για να λειτουργήσει μια κατασκηνωτική περίοδος, 
έξοδα για υλικό των κατηχητικών, 
αγορά βιβλίων ως δώρων της ενορίας σε βαπτίσεις και γάμους κ. α. 
Αυτή η τάση απομνημείωσης των ονομάτων συμβαδίζει με την αντίστοιχη ενδημική ροπή της πολιτικής ζωής: όπως αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία οι πινακίδες ότι επί δημαρχίας του τάδε αναπλάσθηκε η συγκεκριμένη πλατεία, έτσι και στο εκκλησιαστικό πλαίσιο παρατηρούμε εντοιχισμένες επιγραφές με τα ονόματα των επιτρόπων επί των οποίων θεμελιώθηκε ή ολοκληρώθηκε ή εγκαινιάσθηκε ο ναός! Διερωτώμαι αν υπάρχει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα παρόμοια πρακτική και αν οι ρωμαιοκαθολικοί και προτεστάντες Χριστιανοί διανοούνται να διαπράξουν κάτι τέτοιο...
 
Εδώ φαίνεται να έχουμε την προνεωτερική επαρχιώτικη δίψα για διάσωση του ονόματος, γνωστή από τις μάχες για την οικογενειακή ονοματοδοσία, μεταμφιεσμένη σε εκκλησιαστικό πλαίσιο, και μάλιστα σε έργα που συντελέσθηκαν με τα χρήματα άλλων. Χωρίς να παραγνωρίζει κανείς πως οι συγκεκριμένοι εντόπιοι παράγοντες (εφημέριοι και επίτροποι) μόχθησαν πράγματι για την ανέγερση και τον καλλωπισμό του ναού, δεν επιτρέπεται να αγνοήσουμε το γεγονός ότι πραγματικοί κτίτορες είναι όσοι συνέβαλαν (και) οικονομικά· τα ονόματά τους, όμως, δεν είναι δυνατόν να απομνημειωθούν οπότε, αντί της ανωνυμίας όλων που θα ήταν η ενδεδειγμένη στάση, υπερισχύουν (δίκην 'προστιθεμένης αξίας') οι κατέχοντες την θέση εξουσίας. [... ]
 
Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να είναι περισσότερα. Το νόημα που τα συνδέει είναι η αδιαφορία για διάσωση των ορίων έτσι ώστε τα πρόσωπα να μην συγχέουν τον εαυτό τους με την Εκκλησία. Στην περίπτωση αυτή δεν μετρά η όποια (ενίοτε και αξιόλογη) θεολογία διακηρύσσεται από το συνειδητό, αλλά η ψυχική πραγματικότητα η οποία εδρεύει στο φαντασιακό ασυνείδητο.
 
Το φαντασιακό είναι πολυμήχανο, βέβαια, οπότε οι οικονομικές δωρεές προς την Εκκλησία δεν εξασφαλίζουν ανοσία απέναντι στον ναρκισσισμό. Κάθε άλλο: ο απόστολος Παύλος μας προειδοποίησε πως μεγάλες χρηματικές θυσίες μπορούν κάλλιστα να έχουν ως κίνητρο μια πνευματικόμορφη χρησιμοθηρική εργαλειακότητα (Α΄ Κορ. 13:3), ο δε Φαρισαίος της παραβολής χρησιμοποιούσε και την ελεημοσύνη για να υποδαυλίζει τον ναρκισσισμό του. Τίποτε από μόνο του, χωρίς δηλαδή την αγάπη, δεν επαρκεί για να καταστήσει τον άνθρωπο ιερέα που προσφέρει ευχαριστιακά τον κόπο του (ο οποίος παρήγαγε το χρήμα του) ως εθελούσια θυσία για τον αδελφό.
[...] 
 ︎

π. Βασίλειος Θερμός 

▪︎Μουσικές για την ψυχή και για τον κόσμο ('Συμφωνίες' δωματίου αλλά και ανοιχτού χώρου για τα καίρια)- Εκδόσεις Αρμός, 2018