Η Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος – Νίκαια 787 μ.Χ. - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος – Νίκαια 787 μ.Χ.

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Η Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος, που συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας το 787 μ.Χ., αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία της Εκκλησίας. Επισφράγισε την ορθόδοξη διδασκαλία σχετικά με τις ιερές εικόνες και έθεσε οριστικό τέλος στην πρώτη φάση της Εικονομαχίας. Προήδρευσε ο Πατριάρχης Ταράσιος Κωνσταντινουπόλεως, ενώ την αυτοκρατορική εξουσία εκπροσωπούσαν η Ειρήνη η Αθηναία και ο υιός της Κωνσταντίνος ΣΤ΄.

Ιστορικό πλαίσιο

Οι εικονομάχοι αυτοκράτορες του 8ου αιώνα, αρχής γενομένης με τον Λέοντα Γ΄ τον Ίσαυρο, απαγόρευσαν τη χρήση των εικόνων, θεωρώντας την ειδωλολατρική πρακτική. Ωστόσο, η θεολογία της Εκκλησίας, εμπνεόμενη από το μυστήριο της Ενανθρώπησης, υποστήριξε ότι ο Θεός, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, έγινε ορατός και επομένως απεικονίσιμος. Η αυτοκράτειρα Ειρήνη, φιλόχριστη και ευσεβής, ανέλαβε την πρωτοβουλία να συγκαλέσει τη Σύνοδο προκειμένου να αποκαταστήσει την ειρήνη και την ενότητα στον λαό του Θεού.

Οι δογματικές αποφάσεις

Η Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδος όρισε με σαφήνεια τη θεολογική βάση της τιμής των εικόνων, διατυπώνοντας αποφάσεις που μέχρι σήμερα καθορίζουν την ορθόδοξη πίστη:

1. Η τιμητική προσκύνηση των ιερών εικόνων είναι θεμιτή και απολύτως διακεκριμένη από τη λατρεία. Η λατρεία (λατρευτική προσκύνηση) ανήκει μόνο στον Θεό και αποδίδεται αποκλειστικά στον Χριστό ως Θεάνθρωπο, ενώ η τιμητική προσκύνηση αποδίδεται προς την Παναγία και τους Αγίους, όχι ως θεότητες, αλλά ως “φίλους του Θεού” που μετέχουν στη δόξα Του. Με την τιμή που αποδίδεται στην εικόνα ή τον Άγιο, η λατρεία αναφέρεται τελικά στον Δημιουργό και Λυτρωτή.

2. Η εικόνα του Χριστού μαρτυρεί την αληθινή Του Ενανθρώπηση. Αν ο Χριστός δεν μπορούσε να παριστάνεται εικονικά, αυτό θα σήμαινε ότι η ανθρώπινη φύση Του ήταν απατηλή ή φαινομενική. Συνεπώς, η εικόνα του Χριστού είναι μαρτυρία της σωτηριώδους πραγματικότητας της Σάρκωσης.

3. Η προσκύνηση των εικόνων μεταβαίνει στο πρωτότυπο. Όποιος τιμά την εικόνα, τιμά το εικονιζόμενο πρόσωπο. Δεν προσκυνείται το υλικό, αλλά το πρόσωπο που εικονίζεται.

Οι Κανόνες της Συνόδου

Η Σύνοδος εξέδωσε είκοσι δύο κανόνες, οι οποίοι ρύθμισαν όχι μόνο ζητήματα πίστεως και διδασκαλίας, αλλά και θέματα εκκλησιαστικής ζωής και ποιμαντικής διακονίας.

Στον Α΄ Κανόνα, η Ιερά Παράδοση αναγνωρίζεται ως ισόκυρη πηγή πίστεως μαζί με την Αγία Γραφή, υπογραμμίζοντας τη συνέχεια της εκκλησιαστικής εμπειρίας.

Ο Β΄ Κανόνας απαγορεύει κατηγορηματικά κάθε μορφή χρηματισμού ή αυθαιρεσίας κατά τη διαδικασία των χειροτονιών, επιδιώκοντας την καθαρότητα και διαφάνεια του κλήρου.

Με τον Ζ΄ Κανόνα, η πίστη των έξι προηγουμένων Οικουμενικών Συνόδων επιβεβαιώνεται ως αδιάρρηκτα δεσμευτική για την Εκκλησία, εκφράζοντας τη συνέχεια της ορθόδοξης παράδοσης.

Τέλος, οι Κανόνες 20–22 ρυθμίζουν ζητήματα που αφορούν τη ζωή των μοναχών, καθώς και την ευπρέπεια και τάξη στις λατρευτικές συνήθειες του πληρώματος, ώστε η πνευματικότητα να συνυφαίνεται πάντοτε με την εκκλησιαστική ευκοσμία.

Το Συνοδικό της Ορθοδοξίας

Το Συνοδικό της Ορθοδοξίας είναι ένα εκκλησιαστικό κείμενο ευχαριστίας και δοξολογίας που αναγιγνώσκεται σήμερα την Α΄ Κυριακή των Νηστειών (Κυριακή της Ορθοδοξίας). Αν και βασίζεται στις δογματικές αποφάσεις της Εβδόμης Οικουμενικής Συνόδου, διαμορφώθηκε μεταγενέστερα, κατά τη δεύτερη αναστήλωση των εικόνων το 843 μ.Χ., όταν η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και ο Πατριάρχης Μεθόδιος επανέφεραν οριστικά την τιμή των εικόνων.

Αρχικά, το Συνοδικό περιελάμβανε εγκωμιασμούς για τους υπερασπιστές των εικόνων και αναθεματισμούς εναντίον των αιρέσεων (όπως του Νεστοριανισμού, του Μονοφυσιτισμού, και φυσικά της Εικονομαχίας). Στους αιώνες που ακολούθησαν, προστέθηκαν από Τοπικές Συνόδους ή Πατριαρχικές αποφάσεις και άλλοι αναθεματισμοί, όπως εκείνοι κατά του Βαρλαάμ και του Ακινδύνου (14ος αιώνας).

Ωστόσο, η προσθήκη ή τροποποίηση αναθεματισμών στο Συνοδικό δεν γίνεται αυθαίρετα. Μόνο Σύνοδος με πανορθόδοξη αποδοχή μπορεί να επιφέρει αλλαγές, διότι κάθε αναθεματισμός συνιστά δογματικής φύσεως δήλωση πίστεως. Ατομικές ή τοπικές πρωτοβουλίες δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για την Εκκλησία.