Οι ιερές ακολουθίες στο «Ενορία εν δράσει...»

Για τις Ιερές Ακολουθίες της Εκκλησίας μας μίλησε ο Πρωτοπρεσβύτερος Θεμιστοκλής Χριστοδούλου την Τετάρτη 2 Δεκεμβρίου 2015, μετά την ακολουθία του Παρακλητικού Κανόνος της Παναγίας, ο οποίος τελέστηκε στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας Πειραιώς, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενορία εν δράσει…».

«Οι Ακολουθίες της Εκκλησίας μας είναι αυτό το οποίο συντελείται κάθε φορά που ερχόμαστε στην Εκκλησία», είπε ξεκινώντας την ομιλία του ο π.Θεμιστοκλής, προσθέτοντας ότι η Εκκλησία προσάρμοσε ένα λειτουργικό τυπικό «τόσο πλούσιο, που πραγματικά εκστασιάζεται κανείς και μόνο να τις παρακολουθήσει. Γι᾽ αυτό και στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας, όλες αυτές τις Ακολουθίες που τελούνται μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο, η Εκκλησία μας τις ονομάζει ῾῾ακολουθίες του νυχθημέρου᾽᾽».

Μιλώντας για τον λειτουργικό χρόνο σημείωσε πως «ο άνθρωπος μέσα στο χρόνο, έχει την δυνατότητα να τον εξαγιάζει προσλαμβάνοντάς τον και σαν μια καλή ευκαιρία, εισερχόμενος μέσα στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, να ζήσει σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας και να κάνει τη ζωή του τόσο όμορφη, ώστε και αυτός ο χρόνος να λέγεται ή να ονομάζεται Ευλογημένος». « Πολλοί ζουν μέσα στο χρόνο, αλλά όλοι δεν εξαγιάζονται μέσα στο χρόνο», συμπλήρωσε.

«Ο χρόνος και όλα όσα έχουν σχέση μαζί του, συγκλίνουν στο Θεό και υποβοηθούν τον άνθρωπο να πετύχει τον προορισμό του», υπογράμμισε στη συνέχεια ο π.Θεμιστοκλής, αναφέροντας πως το τυπικό που ακολουθεί σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία μας στα Μοναστήρια και τους Ενοριακούς Ναούς «είναι κοινό: το Μοναστικό τυπικό».

Επεσήμανε ότι η δομή των Ιερών Ακολουθιών της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας είναι μοναστικής προέλευσης, εξηγώντας παράλληλα πως οι Μοναχοί, αφοσιωμένοι καθ᾽ ολοκληρίαν στο Θεό, υιοθέτησαν και δημιούργησαν λειτουργικές ευκαιρίες Προσευχής που κάλυπταν όλο το εικοσιτετράωρο.

Κάνοντας λόγο για την μέθοδο και το πρόγραμμα των ῾῾Ακοιμήτων Πατέρων᾽᾽ τόνισε ότι «αυτή η τακτική ήταν μια ακατάπαυστη Δοξολογία στη μορφή του αθλήματος της σκυτάλης... Μέσα στο Ναό ήταν ακοίμητη η Ακολουθία. Οι Πατέρες εναλλάσσονταν, ενώ η Ακολουθία συνεχίζεται ακατάπαυστα να τελείται μέσα στο Ναό».

«Κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία, Ακολουθία καλείται το σύμπλεγμα Προσευχών, ψαλμών, δεήσεων, εντεύξεων, αναγνωσμάτων, ευχών και ύμνων που σε ορισμένες ώρες της ημέρας ή σε ορισμένες περιστάσεις αναγιγνώσκονται ή ψάλονται με ορισμένη τάξη και συστηματική ακολουθία», είπε σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο π.Θεμιστοκλής, σημειώνοντας ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία μας ακολουθεί τον ιουδαϊκό τρόπο μέτρησης του χρόνου. «Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Λατρεία, ο χρόνος που τελούνται οι Ιερές Ακολουθίες έχει τη ρίζα του στον ιουδαϊκό τρόπο μέτρησης του χρόνου. Η ιουδαϊκή αντίληψη θεωρεί ότι η μέρα τελειώνει με την δύση του ηλίου και η νέα ημέρα αρχίζει από το εσπέρας», είπε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι «η πρώτη Ακολουθία του νυχθημέρου είναι ο Εσπερινός».

Στη συνέχεια της ομιλίας του αναφέρθηκε εκτενώς στις τακτικές και έκτακτες ακολουθίες και στις ομάδες που αυτές διαχωρίζονται. Κάνοντας ιδιαίτερο λόγο για τη Θεία Λειτουργία είπε ότι η τέλεσή της «μπορεί να προστεθεί κατ᾽ εξαίρεση» στις τακτικές, «φυσικά πάντοτε μόνον από τους Πρεσβυτέρους και Επισκόπους της Εκκλησίας μας για το λόγο ότι αυτή συνδέεται με τις άλλες ακολουθίες του νυχθημέρου και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι αυτή τελείται σχεδόν καθ᾽ εκάστην στους Ιερούς Ναούς και καθημερινά στα Μοναστήρια μας». «Ακατάπαυστα η τέλεσή της στα Μοναστήρια μας» υπογράμμισε με έμφαση.

Μιλώντας για τις έκτακτες Ακολουθίες, σημείωσε ότι «αυτές δεν δύνανται να τις τελέσουν ούτε οι Διάκονοι ούτε οι Μοναχοί και Μοναχές. Σε περίπτωση όμως ανάγκης - παραδείγματος χάριν επικείμενου θανάτου νηπίου - δύναται ένας Διάκονος ή ένας πιστός γονέας ή νοσοκόμος, να τελέσει το βάπτισμα, το λεγόμενο ῾῾αεροβάπτισμα᾽᾽».

Ο π.Θεμιστοκλής Χριστοδούλου αναφέρθηκε αναλυτικά στα λεγόμενα λειτουργικά συμπλέγματα και στον τρόπο τέλεσης των Ιερών Ακολουθιών, επισημαίνοντας την «παραδοξότητα», όπως χαρακτηριστικά είπε, «εμείς να φεύγουμε από τους Ορθόδοξους Ναούς και να τελούμε τα Μυστήρια των γάμων μας και των βαπτίσεων μας στην εξοχή, στα κτήματα. Είναι ο παραλογισμός και η πραγματική αποξένωση της λειτουργικής νοημοσύνης των ανθρώπων, εξαιτίας του γεγονότος της ακατηχησίας η οποία μας βολοδέρνει. Όσο απομακρυνόμεθα από τη λατρεία της Εκκλησίας, που δεν μπαίνουμε δηλαδή μέσα στο Ναό, δεν μπορούμε να καταλάβουμε ότι μέσα στην Εκκλησία υπάρχει η σωτηρία…». 

Και συνέχισε: «Σε μια χώρα όπως είναι η πατρίδα μας, η Ελλάδα μας, που δεν έχει τέτοια προβλήματα, μάλλον χρειάζεται να συνετιστούμε όλοι μας... ειδάλλως μετά από λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει τίποτα που να μας θυμίζει παράδοση. Διότι η παράδοση είναι ένα πράγμα το οποίο τηρείται μεν αλλάζει δε. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα».

«Η δομή των Εκκλησιών μας είναι πολύ διδακτική», είπε σε άλλο σημείο της ομιλίας του, εξηγώντας παράλληλα σε ποιο σημείο του Ναού τελείται η κάθε Ακολουθία, κυρίως στα Μοναστήρια.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε σε ειδικές ακολουθίες, οι οποίες έχουν πάρει το όνομά τους από συγκεκριμένη λειτουργική περίοδο όπως το Τριώδιο, το Πεντηκοστάριο κλπ. υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα με έμφαση τον γλωσσικό πλούτο ο οποίος κρύβεται μέσα στα λειτουργικά αυτά βιβλία.

«Δεν αρκεί μόνο να είμαστε μέσα στην Εκκλησία και να παρακολουθούμε τα δρώμενα της Εκκλησίας μας... Οφείλουμε να προετοιμαζόμαστε όταν είναι να έρθουμε στην Εκκλησία και να μελετούμε αυτή τη γλώσσα της Εκκλησίας» προκειμένου να κατανοούμε βαθύτερα τα τελούμενα, είπε ολοκληρώνοντας την ομιλία του και προσέθεσε: «Εκείνο το οποίο μας χρειάζεται σήμερα είναι, εκτός από τις πολλές δραστηριότητες που έχουμε για τα παιδιά μας, για τα εγγόνια μας, που έχουμε αναπτύξει λογιών-λογιών δραστηριότητες και ποικίλα φροντιστήρια τα οποία κάνουμε στα παιδιά μας για να μορφωθούν, ένα πράγμα οφείλουμε να σταθούμε και να προσέξουμε... Αυτό που οφείλουμε να τους μάθουμε είναι η γλώσσα των προγόνων μας, γιατί όποιος ξεχνά τη γλώσσα των προγόνων του δεν δύναται να κατανοεί στο μέλλον την αξία του τόπου μας, της ιστορίας μας και τις παραδόσεις μας».

« Πλούτος. Μεγάλη ομορφιά έχουν όλες οι Ακολουθίες της εκκλησίας μας, αρκεί να ενσκήψουμε σε αυτές...», κατέληξε.