Περί «σαραντισμοῦ» - π. Βασιλείου Μπακογιάννη

Περί «σαραντισμοῦ»

ὑπό ἀρχιμ. Βασιλείου Μπακογιάννη

  Ὁ  Θεός «διέταξε» γιά τή γυναίκα λεχώ: Ὅταν συμπληρωθοῦν οἱ μέρες τοῦ καθαρισμοῦ της, θά πάει  στό  Ναό, θά σταθεῖ μπροστά στήν πόρτα,   καί θά προσφέρει στόν Ἱερέα τά ἀνάλογα δῶρα,  πρός ἐξιλέωσή της!  (Λευ. 12: 6-8). Τήν ἐντολή αὐτή  τήρησε καί ἡ παρθένος Μαριάμ. Σαράντα μέρες    μετά τή γέννηση τοῦ Ἰησοῦ,  πῆγε στό Ναό(Λκ. 2: 22-38). Ἐνῶ, λοιπόν, γέννησε «ἀλοχεύτως», ἐνῶ  δηλαδή  ἦταν πεντακάθαρη, πῆγε  νά «καθαρισθεῖ». Τέτοια ταπείνωση! 

Μά τί κακό κάνει ἡ γυναίκα πού γεννᾶ, ὥστε νά θεωρεῖται «ἀκάθαρτη» καί νά χρειάζεται «κάθαρση» ἀπό τήν Ἐκκλησία;  Ὅ,τι ἀποβάλλει τό σῶμα, μπορεῖ νά μήν  εἶναι  ἐφάμαρτο, ὅμως εἶναι   «ἀκάθαρτο».  Ἡ μύξα λ.χ. πού βγαίνει ἀπό τή μύτη,  δέν εἶναι πρᾶγμα ἁμαρτωλό, ἀλλά εἶναι «ἀκάθαρτο». Καί κανένας δέν πάει νά προσκυνήσει μιά εἰκόνα μέ  μύξα στή μύτη του. Κάτι ἀνάλογο ἰσχύει καί μέ  τή λεχώ  γυναίκα, « οὖσα ἐν ρύσει αἵματος». «Παντός ἁγίου οὐχ ἅψεται, καί εἰς τό ἁγιαστήριον οὐκ εἰσελεύσεται» (Λευ. 12: 4), λέει ὁ Κύριος. Δηλαδή, τελεία ἀποκοπή ἀπό τά Ἅγια τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἔκρινε! Κακό;!

 Ὅ,τι εἶναι ἀπό τό Θεό, εἶναι σωτήριο. Μέ ἄλλα λόγια,  ὅταν ἀπέχεις ἀπό τά «Ἅγια», ἐπειδή τό λέει ὁ Κύριος,  σώζεσαι. Ὅταν τά πλησιάζεις, καταφρονώντας τήν ἐντολή Του,  κολάζεσαι. Εἶναι δυνατόν νά ἑλκύσεις τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, καταφρονώντας τήν ἐντολή Του;

 Καί στήν Καινή Διαθήκη τί  γινόταν;  Οἱ γυναῖκες πού γεννοῦσαν, εἶχαν «πρόσβαση» στά Ἅγια; 

 Ὑπεύθυνοι γι’ αὐτό (στό ξεκίνημα τῆς Ἐκκλησίας) ἦταν οἱ Δώδεκα Ἀπόστολοι. Καί ὅπως φαίνεται, ἡ ἐντολή τους ἦταν νά  τηρηθεῖ, ὅ,τι εἶχε ὁρίσει ὁ  Κύριος στήν  Π. Διαθήκη.  Καί ἔτσι, ἡ διάταξη αὐτή εἰσήχθη  ἐξ ἀρχῆς στήν Ἐκκλησία μέ τίς «εὐλογίες» τῶν Δώδεκα Ἀποστόλων. Διαφορετικά, δέν θά γινόταν  παράδοση, ὅπως δέν ἔγιναν παράδοση, καί ἄλλες διατάξεις σχετικές μέ τόν καθαρισμό (Λευ.  11:24-28. 14:1-2. 15), γιατί ἀκριβῶς δέν ἐγκρίθηκαν ἀπό τούς  Δώδεκα Ἀποστόλους.

 Ἔτσι, λοιπόν,  καθιερώθηκε ὥστε ἡ γυναίκα πού γεννᾶ, μετά ἀπό σαράντα μέρες,  νά πηγαίνει στό Ναό,  νά καθαρίζεται  μέ  τίς εὐχές τῶν Ἱερέων,  καί κεκαθαρμένη νά εἰσέρχεται  στό  Ναό.  « Καταξίωσον αὐτήν διά τῶν εὐχῶν τοῦ τιμίου Πρεσβυτερίου (...) τυχεῖν τῆς εἰσόδου τοῦ Ναοῦ τῆς δόξης Σου (...) «ὅπως ἀξιωθεῖσα εἰσελθεῖν ἐν τῷ ἁγίῳ ναῷ σου», λένε οἱ σχετικές εὐχές. Καί γι’αὐτό,   οἱ εὐχές αὐτές   διαβάζονται  στή γυναίκα  ἀπέξω, στήν ἐξώπορτα τοῦ Ναοῦ, «ὅτι δέν εἶναι συγκεχωρημένον νά ἐμβῆ εἰς αὐτόν πρό τῆς εὐχῆς», σημειώνει ὁ κορυφαῖος λειτουργιολόγος τῆς Ἐκκλησίας μας Ἅγιος Συμεών ὁ Θεσ/νίκης (Ἅπαντα, σελ. 81). «Ἱσταμένης δέ τῆς μητρός μετά τοῦ βρέφους, πρό τῶν πυλῶν τοῦ Ναοῦ», ὁρίζει τό «Τυπικόν». (Μικρόν Εὐχολόγιον. Εὐχαί εἰς τό ἐκκλησιάσαι παιδίον).

 Κάτι ἀνάλογο, σύμφωνα μέ τήν ἐκκλησιαστική παράδοση, ἰσχύει  καί γιά τήν  «ἀδιάθετη» γυναίκα. «Παντός ἁγίου οὐχ ἅψεται, καί εἰς τό ἁγιαστήριον οὐκ εἰσελεύσεται» (Λευ. 12: 4). Ἡ παρθένος Μαριάμ,  ὅταν ἔφθασε  στήν ἡλικία τῶν δεκαπέντε  ἐτῶν,  βγῆκε ἀπό τό Ναό, γιατί  δέν μποροῦσε πιά  νά εἰσέρχεται σ’αὐτόν καθημερινά, «ἐπεί τῆς ἡλικίας ἡ ἀκμη κατελάμβανε, καί μένειν τῶν ἀνακτόρων ἔνδον νομίμως ἀπείργετο», σημειώνει ὁ Ὅσιος  Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνος  (Ἐγκώμιον εἰς τήν κοίμησιν τῆς πανυμνήτου,  στ, P.G. 96: 709). 

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ  Ἁγιορείτης, σχολιάζοντας τόν  Β’ Κανόνα τοῦ Ἁγίου Διονυσίου Ἀλεξανδρείας, λέει:  «Δέν πρέπει νά  ἐμβαίνουν αἱ τοιαῦται γυναῖκες  εἰς τόν καθ’αὐτό ναόν» (Πηδάλιον, «Ἀστήρ», 1982, σελ. 549).  Κάτι ἀνάλογο  λέγει καί  ὁ σοφός ἑρμηνευτής τῶν Ἱερῶν Κανόνων  Θεόδωρος Βαλσαμῶνος, «εἰς  ναόν δέ τοῦ Θεοῦ εἰσιέναι ἤ μεταλαμβάνειν αὐτάς τῶν ἁγιασμάτων οὐ δεῖ» (Σύνταγμα..., τ. Δ΄, σελ.8). Βέβαια αὐτό δέν ἦταν γενικός κανόνας, γιατί κατά τόπους, κατ’οἰκονομία,  πήγαιναν στήν ἐκκλησία, μέ τή διαφορά, στέκονταν πίσω, πίσω στό Ναό, δέν ἄναβαν κερί, δέν ἀσπάζονταν εἰκόνες, δέν ἔπαιρναν ἀντίδωρο.

Τό ἀξιοπρόσεκτο εἶναι ἐδῶ, πώς τό «τυπικό» αὐτό  ἔγινε  δεκτό καί μάλιστα ἀδιαμαρτύρητα  ἀπό ὅλο τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας!  Κανένας Ἅγιος,  καμία Σύνοδος, Τοπική  ἤ Οἰκουμενική  δέν διανοήθηκαν νά τό «ἀθετήσουν», γιατί  ἀκριβῶς  «καλλιεργεῖ», ταπείνωση,   σεβασμό,   φόβο πρός τά Ἅγια! Τί τό πιό καλό;         

Μόνο στήν ἐποχή μας,   ἀμφισβητεῖται ἤ καί καταφρονεῖται παντελῶς αὐτό τό «τυπικό». Ἄραγε,  γιατί;